برای ارزیابی سلامت عمومی زنان، انواع آزمایش چکاپ زنان در سنین مختلف انجام می‌شود. این ارزیابی‌ها، شامل بررسی علائم و سابقه پزشکی، معاینات فیزیکی و آزمایش‌های مختلف است. انجام معاینات دوره‌ای زنان شامل آزمایش‌های غربالگری زنان، معاینه لگن و تیروئید، آزمایش ادرار، آزمایش خون، آزمایش هورمون‌ها، پاپ اسمیر، ماموگرافی و تشخیص سرطان رحم و تخمدان، باید در بازه‌های زمانی مشخصی انجام شود.
نتایج این آزمایش‌ها، می‌تواند به تشخیص زودهنگام بیماری‌ها، مانند تشخیص سرطان تخمدان، سرطان سینه، سرطان دهانه رحم، پوکی استخوان و بیماری‌های قلبی عروقی کمک کند. چکاپ کامل زنان، باعث حفظ سلامت عمومی، ارتقای کیفیت زندگی و افزایش طول عمر آنها می‌شود.
در ادامه این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر که مطالعه آن، 5 دقیقه از شما زمان می‌گیرد، با بهترین سن برای انجام چکاپ کامل زنان و انجام آزمایش‌های ضروری زنان آشنا می‌شوید.
اگر سوال و ابهامی درخصوص انواع آزمایش چکاپ زنان دارید، در قسمت نظرات مطرح کنید تا پزشک ما به شما پاسخ دهد.
آزمایش چکاپ زنان چیست؟
باتوجه‌به شرایط خاص فیزیولوژیکی بدن خانم‌ها، امکان بروز برخی از بیماری‌ها مانند انواع سرطان، پوکی استخوان، دیابت و بیماری‌های مقاربتی زیاد است. به‌همین‌خاطر، از سنین پایین، انجام آزمایش‌های ضروری زنان، توصیه می‌شود. این آزمایش‌ها، تنها شامل معاینه لگنی نیست؛ بلکه بیشتر بر آموزش موضوعاتی همچون رشد طبیعی اندام‌های جنسی، تغذیه متعادل، حفظ وزن سالم، اجتناب از سیگار کشیدن، پیشگیری از عفونت‌های مقاربتی، خدمات مربوط به کنترل بارداری و واکسیناسیون HPV تمرکز دارد.
کالج آمریکایی متخصصان زنان و زایمان (ACOG) توصیه می‌کند که اولین ملاقات با متخصص زنان، بین سنین 13 تا 15 سال انجام شود.
انجام منظم آزمایش‌های چکاپ کامل بدن و آزمایش‌های غربالگری زنان، از نوجوانی تا میانسالی، ضروری است. براساس نتایج این آزمایش‌ها، اقدامات لازم درخصوص پیشگیری از انواع بیماری‌ها به‌ویژه سرطان‌ها و تشخیص سرطان دهانه رحم و تخمدان، سرطان پستان و سرطان روده انجام می‌گیرد.
چکاپ کامل زنان شامل کدام آزمایش‌ها می‌شود؟
آزمایش چکاپ زنان با هدف تشخیص زودهنگام بیماری‌ها و پیشگیری از انواع بیماری‌ها انجام می‌شود. این آزمایش‌ها، همچون آزمایش‌های غربالگری زنان، پیشگیری از دیابت، تشخیص سرطان دهانه رحم و ماموگرافی، باید در فواصل زمانی مشخصی انجام شوند. درادامه لیست کامل آزمایش‌های چکاپ زنان ارائه شده است:
1. آزمایش پاپ اسمیر
آزمایش پاپ اسمیر، برای تشخیص سلول‌های غیرطبیعی در دهانه رحم انجام می‌شود. این سلول‌ها می‌توانند پیش‌سرطانی یا سرطانی باشند. در تست پاپ اسمیر، متخصص زنان و زایمان، با استفاده از یک برس مخصوص، سلول‌ها را از دهانه رحم جمع‌آوری می‌کند. این سلول‌ها در آزمایشگاه، توسط متخصص آزمایشگاه بررسی می‌شوند. نتایج آزمایش معمولاً در عرض چند هفته آماده است.
تست پاپ اسمیر، برای اطمینان از سلامت بارداری و رحم ضروری است و همه زنان بالای 21 سال، باید به‌طور منظم این آزمایش را انجام دهند.
2. غربالگری سرطان دهانه رحم
غربالگری سرطان دهانه رحم، مجموعه‌ای از انواع آزمایش چکاپ زنان است که برای تشخیص سرطان دهانه رحم انجام می‌شود. از انواع مختلف روش‌های غربالگری سرطان دهانه رحم، می‌توان به انجام آزمایش پاپ اسمیر و آزمایش HPV اشاره کرد. هدف از غربالگری، تشخیص زودهنگام این بیماری است؛ زمانی که درمان، آسان‌تر و مؤثرتر است.
3. معاینه لگن
معاینه لگن، معاینه‌ای فیزیکی است که برای بررسی اندام‌های تناسلی داخلی زنان تجویز می‌شود. متخصص زنان و زایمان، معاینه لگن را با هدف بررسی سلامت رحم، تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ، تشخیص بیماری‌های زنان مانند عفونت، التهاب لگن، کیست تخمدان و سرطان انجام می‌دهد.
4. ماموگرافی
یکی از حیاتی‌ترین انواع آزمایش چکاپ زنان، ماموگرافی است. در ماموگرافی از روش تصویربرداری با اشعه ایکس، برای بررسی سرطان پستان استفاده می‌شود. در طول ماموگرافی، سینه‌ها روی یک صفحه فشرده شده تا اشعه ایکس از بافت پستان عبور کند. تصاویر حاصل، توسط رادیولوژیست برای وجود هرگونه ناهنجاری بررسی می‌شود.
5. تست تراکم استخوان
تست تراکم استخوان، یکی از مهم‌ترین انواع آزمایش چکاپ زنان است که برای اندازه‌گیری و سنجش تراکم استخوان (BMD) استفاده می‌شود. این آزمایش می‌تواند به تشخیص پوکی استخوان کمک کند.
6. آزمایش منظم بودن پریود
چرخه قاعدگی، به‌طور طبیعی شامل تغییراتی در هورمون‌ها، رحم و تخمدان‌ها در طول 28 روز است. این تغییرات، منجر به خونریزی قاعدگی می‌شود که به طور متوسط 5 روز طول می‌کشد. یکی از موثرترین انواع آزمایش چکاپ زنان، آزمایش منظم بودن پریود به معنای بررسی این موضوع و اطمینان از داشتن چرخه قاعدگی با طول ثابت و قابل پیش‌بینی است. درصورت وقوع چرخه قاعدگی، کمتر از 21 روز یا بیشتر از 35 روز و خونریزی قاعدگی بیش از 7 روز، پریود شما نامنظم است.
7. آزمایش‌های بررسی هورمون‌های زنانه (هورمون‌های جنسی)
آزمایش‌های هورمون‌های زنانه، برای اندازه‌گیری سطح هورمون‌های مختلف در خون یا ادرار انجام می‌شود. این هورمون‌ها، مسئول بسیاری از عملکردهای بدن، از جمله باروری، قاعدگی و سلامت استخوان هستند. انواع مختلفی از آزمایش هورمون‌ها وجود دارد، لیست آزمایش چکاپ کامل خون زنان و ادرار آنها، برای ارزیابی هورمون‌ها، در جدول زیر ارائه شده است:
| هورمون | محل تولید | عملکرد |
|---|---|---|
| استروژن | تخمدان‌ها، غدد فوق کلیوی، سلول‌های چربی | رشدونمو اندام‌های تناسلی زنانه، ویژگی‌های ثانویه جنسی زنانه، تنظیم چرخه قاعدگی، سلامت استخوان |
| پروژسترون | تخمدان‌ها | بارداری، تنظیم چرخه قاعدگی |
| تستوسترون | تخمدان‌ها، غدد فوق کلیوی | میل جنسی، توده عضلانی، سلامت استخوان |
| فولیکول محرک (FSH) | غده هیپوفیز | تحریک رشد فولیکول‌ها در تخمدان‌ها |
| لوتئینیزه‌کننده (LH) | غده هیپوفیز | تحریک تخمک‌گذاری و تولید پروژسترون |
| پرولاکتین | غده هیپوفیز | تولید شیر در دوران شیردهی |
| هورمون محرک تیروئید (TSH) | غده هیپوفیز | تنظیم عملکرد غده تیروئید |
| هورمون ضدمولرین (AMH) | سلول‌های گرانولوزا در تخمدان‌ها | ذخیره تخمدان و باروری |
8. آزمایش غربالگری سرطان تخمدان
آزمایش غربالگری سرطان تخمدان، نوعی از آزمایش چکاپ زنان است که برای تشخیص سرطان تخمدان در مراحل اولیه انجام می‌شود. انواع مختلفی از آزمایش‌های غربالگری سرطان تخمدان، به شرح زیر وجود دارد:
- آزمایش خون CA-125: این آزمایش سطح پروتئینی به نام CA-125 را در خون اندازه‌گیری می‌کند. بالا بودن سطح این پروتئین، یکی از عوامل ابتلا به سرطان تخمدان در زنان است.
- سونوگرافی ترانس واژینال: در این سونوگرافی، از یک پروب کوچک برای ایجاد تصاویر از تخمدان‌ها استفاده می‌کند. سونوگرافی ترانس واژینال، می‌تواند توده‌ها یا سایر ناهنجاری‌های تخمدان را تشخیص دهد.
متخصص زنان و زایمان، با انجام به‌موقع این آزمایش غربالگری، می‌توان سلامت تخمدان شما را حفظ کند.
9. آزمایش‌های مربوط به بارداری
زنان، آزمایش‌های مختلفی در دوران بارداری انجام می‌دهند. در جدول زیر برخی از رایج‌ترین آزمایش‌های دوران بارداری، زمان انجام و هدف آنها ارائه شده است:
| نام آزمایش | زمان انجام | هدف |
|---|---|---|
| آزمایش خون بارداری | هر زمان بعد از لقاح | تشخیص بارداری |
| سونوگرافی غربالگری سه ماهه اول | 11 تا 14 هفته بارداری | بررسی خطر نقص لوله عصبی (NTD) و سندرم داون |
| آزمایش خون غربالگری سه ماهه اول | بررسی خطر نقص لوله عصبی (NTD) و سندرم داون | |
| غربالگری سه ماهه دوم | 15 تا 20 هفته بارداری | بررسی خطر نقص لوله عصبی (NTD) و سندرم داون و همچنین سایر ناهنجاری‌ها |
| آزمایش غربالگری دیابت بارداری | 24 تا 28 هفته بارداری | بررسی خطر ابتلا و پیشگیری از دیابت بارداری |
| سونوگرافی آنومالی | 18 تا 20 هفته بارداری | بررسی دقیق تر اندام‌های جنین برای ناهنجاری‌ها |
| آزمایش خون CBC | در طول بارداری | بررسی کم‌خونی |
| آزمایش خون گروه خونی و Rh | در طول بارداری | بررسی گروه خونی و Rh مادر و جنین |
| آزمایش ادرار | در طول بارداری | بررسی عفونت ادراری و سایر مشکلات |
پزشک، آزمایش‌های مربوط به بارداری را با هدف ارزیابی سلامت بارداری و رحم تجویز می‌کند.
10. آزمایش‌های ویتامین‌های ضروری بدن
آزمایش‌های مختلفی، برای ارزیابی سطح ویتامین‌های بدن وجود دارد که انجام آنها برای زنان ضروری است. مهم‌ترین انواع آزمایش ویتامین‌های بدن عبارتند از:
- ویتامین A: بررسی سطح رتینول (ویتامین A فعال) در خون
- ویتامین D: بررسی سطح 25-هیدروکسی ویتامین D در خون
- ویتامین E: بررسی سطح آلفا توکوفرول (ویتامین E فعال)
- ویتامین C: بررسی سطح اسید اسکوربیک (ویتامین C فعال)
- ویتامین B12: بررسی سطح کوبالامین (ویتامین B12 فعال)
- فولات: بررسی سطح اسید فولیک در خون
ویتامین‌ها، مواد مغذی ضروری هستند که بدن برای عملکرد صحیح به آنها نیاز دارد. کمبود ویتامین، می‌تواند منجر به مشکلات سلامتی مختلفی شود.
11. آزمایش‌های معاینه پوست
پوست، بزرگترین عضو بدن انسان و اولین خط دفاعی در برابر عفونت و آسیب محسوب می‌شود. علاوه بر دیگر انواع آزمایش چکاپ زنان، آزمایش‌های معاینه پوست، باید به‌طور منظم انجام گیرد. برای مثال، زنان بیشتر از مردان به سرطان پوست مبتلا می‌شوند؛ بنابراین انجام معاینات منظم پوست، می‌تواند به تشخیص زودهنگام سرطان پوست کمک کند.
12. آزمایش بیماری‌های مقاربتی
تشخیص زودهنگام بیماری‌ها و عفونت‌های مقاربتی مثل کلامیدیا، سوزاک، سیفلیس، تبخال تناسلی، HIV و HPV با انجام آزمایش بیماری‌های مقاربتی اتفاق می‌افتد. این آزمایش، ممکن است برای هریک از این عفونت‌ها، به‌طور جداگانه یا به‌عنوان بخشی از یک پنل بررسی همزمان چند عفونت، انجام شود.
تست زگیل تناسلی
ویروس HPV، باعث زگیل تناسلی و همچنین سرطان دهانه رحم و سایر سرطان‌ها می‌شود. برای تشخیص این ویروس، انجام تست زگیل ضروری است؛ به‌خصوص برای کسانی که رابطه جنسی مراقبت‌نشده دارند.
13. آزمایش غربالگری دیابت
دیابت، یک بیماری مزمن است که بر نحوه استفاده بدن از قند (گلوکز) تأثیر می‌گذارد. عدم کنترل دیابت، می‌تواند مشکلات جدی مانند بیماری قلبی، سکته مغزی، بیماری کلیوی و کوری به دنبال داشته باشد. بنابراین، غربالگری دیابت، از ضروری‌ترین انواع آزمایش چکاپ زنان محسوب می‌شود.
14. کونولوسکوپی / غربالگری سرطان روده بزرگ
کولونوسکوپی، یک روش معاینه برای بررسی روده بزرگ و راست‌روده است. این روش برای غربالگری سرطان روده بزرگ و همچنین برای تشخیص و درمان سایر مشکلات روده بزرگ، مانند پولیپ و التهاب روده، استفاده می‌شود. در طول کولونوسکوپی، پزشک یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر به نام کولونوسکوپ را وارد روده بزرگ می‌کند. دوربین کوچک نصب‌شده روی کولونوسکوپ، به پزشک اجازه بررسی داخل روده بزرگ را می‌دهد.
15. تست کلسترول خون
یکی از آزمایش‌های ضروری زنان، انجام تست کلسترول خون است که برای زنان 20 سال به بالا توصیه می‌شود. زنانی با خطر بالای ابتلا به بیماری قلبی و دارای سابقه خانوادگی، نیاز به غربالگری زودتر یا مکرر دارند.
16. آزمایش شاخص توده بدن
شاخص توده بدنی (BMI)، ابزاری برای تخمین چربی بدن، براساس قد و وزن است. انجام این آزمایش، برای زنان 20 سال به بالا توصیه می‌شود. زیرا شاخص توده بدنی بالا، احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی، سکته مغزی، دیابت نوع 2 و برخی از انواع سرطان را افزایش می‌دهد.
17. آزمایش چکاپ کامل خون
آزمایش چکاپ کامل خون، شامل شمارش کامل گلبول های خون (CBC)، آزمایش عملکرد کبد، کلیه و پانل شیمیایی خون است. این نوع از آزمایش چکاپ زنان، به پزشک شما در تشخیص بیماری‌ها یا وجود شرایط خطرناک، کمک می‌کند.
18. غربالگری فشار خون
غربالگری فشار خون، آزمایشی است که برای بررسی فشار خون شما انجام می‌شود. فشار خون بالا، می‌تواند خطر ابتلا به بیماری قلبی، سکته مغزی، بیماری کلیوی و سایر مشکلات سلامتی را افزایش دهد.
19. بررسی سلامت قلب
براساس گزارش انجمن قلب آمریکا، بیماری‌های قلبی، قاتل شماره یک زنان در ایالات متحده است؛ به‌طوری‌که، هرساله بیش از 250000 زن را می‌کشد. بنابراین در لیست آزمایش‌های چکاپ کامل زنان، انجام معاینات منظم قلبی وجود دارد.
20. بررسی سلامت دندان
بیماری‌های دهان و دندان، منجر به مشکلات مختلفی از جمله درد، عفونت و از دست دادن دندان‌ها می‌شود. زنان باردار و مادران، بیشتر درمعرض مشکلات مربوط به دندان هستند. بنابراین بررسی سلامت دندان، باید در اولویت بالای آزمایش چکاپ زنان قرار بگیرد.
آزمایش‌های سالانه زنان
انجام چکاپ‌های سالانه، یکی از راه‌های مهم برای حفظ سلامتی زنان به شمار می‌آید. چکاپ‌های سالانه، فرصتی برای بررسی وضعیت سلامتی و شناسایی زودهنگام مشکلات احتمالی است. در این چکاپ‌ها، معاینات و آزمایش‌های مختلفی انجام می‌شود که به پزشک در تشخیص زودهنگام بیماری‌ها و ارائه درمان مناسب کمک کند. انجام منظم این چکاپ‌های کامل زنان، شانس درمان موفقیت‌آمیز را به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهد. همچنین از بروز عوارض جدی و پرهزینه جلوگیری می‌کند.
چکاپ ماهانه زنان
علاوه‌بر تجویز انواع آزمایش چکاپ زنان، آنها باید اقداماتی را برای بررسی سلامتی خود در خانه انجام دهند. در ادامه، به برخی از چکاپ‌های ماهانه و قابل‌اجرا در خانه، اشاره کرده‌ایم:
- معاینه پستان: هرماه، زنان باید به‌طورکامل پستان‌های خود را معاینه کنند. این معاینه باید شامل لمس پستان‌ها و بررسی هرگونه تغییر در ظاهر یا احساس آنها باشد. درصورت مشاهده هرگونه توده، تغییر در پوست یا ترشحات غیرطبیعی از نوک پستان، باید به پزشک مراجعه شود.
- معاینه دهانه رحم: زنان می‌توانند از یک اسپکولوم و نور برای معاینه دهانه رحم خود استفاده کنند. این معاینه، به شناسایی هرگونه تغییر در ظاهر دهانه رحم کمک می‌کند.
- بررسی علائم عفونت ادراری: زنان باید به‌طور منظم علائم عفونت ادراری مانند سوزش ادرار، تکرر ادرار و درد در هنگام ادرار را بررسی کنند.
- بررسی علائم بارداری: علائم بارداری مانند تاخیر در پریود، تهوع و استفراغ باید به‌صورت ماهانه بررسی شود.
- بررسی سلامت روان: علائمی مانند اضطراب، افسردگی و بی‌خوابی، نشانه‌ای از یک اختلال در سلامت روان است. بنابراین بهتر است درصورت داشتن علائم شدید استرس و افسردگی، به پزشک مراجعه کنید.
این چکاپ‌های ماهانه، به شناسایی زودهنگام مشکلات سلامتی و حفظ سلامتی عمومی زنان کمک می‌کند.
زمان‌بندی انجام آزمایش چکاپ زنان
زمان‌بندی انجام آزمایش‌های چکاپ زنان، به‌عوامل مختلفی از جمله سن، سابقه سلامتی و عوامل خطر بستگی دارد. در جدول زیر، آزمایش‌های چکاپ کامل زنان، در فواصل زمانی موردنیاز و بهترین زمان برای چکاپ زنان در سنین مختلف، ارائه شده است:
| نوع آزمایش | سن انجام آزمایش | تعداد دفعات آزمایش |
| معاینه فیزیکی | 18 تا 39 ساله | هر 1 تا 3 سال یک‌بار |
| معاینه فیزیکی | 40 تا 64 ساله | هر 1 تا 2 سال یک‌بار |
| معاینه فیزیکی | 65 ساله به بالا | سالی یک‌بار |
| پاپ اسمیر | 21 تا 65 ساله | هر 3 سال یک‌بار |
| ماموگرافی | 40 تا 75 ساله | هر 2 سال یک‌بار |
| آزمایش کلسترول خون | 20 ساله به بالا | هر 5 سال یک‌بار |
| آزمایش قند خون | 45 ساله به بالا | هر 1 تا 2 سال یک‌بار |
| آزمایش تراکم استخوان | 65 ساله به بالا | هر 2 تا 4 سال یک‌بار |
برخی از متخصصان زنان بر این باور هستند که به محض بروز فعالیت جنسی، فرد باید به پزشک جهت معاینه مراجعه کند.
چه دکتری می‌تواند آزمایش‌های چکاپ کامل زنان را برای شما تجویز کند؟
انجام معاینات دوره‌ای زنان و آزمایش‌های غربالگری زنان به‌صورت منظم، باعث تشخیص زودهنگام بیماری‌ها، ارتقای کیفیت زندگی و افزایش طول عمر زنان می‌شود. متخصص زنان و زایمان، انواع آزمایش چکاپ زنان همچون پاپ اسمیر، ماموگرافی، ارزیابی سلامت بارداری و رحم، معاینه لگن و بسیاری از آزمایش‌های دیگر را برای شما تجویز می‌کند.
پزشک عمومی هم می‌تواند تجویز برخی از آزمایش‌های چکاپ کامل زنان مانند آزمایش خون، آزمایش ادرار، آزمایش ویتامین‌های بدن و آزمایش هورمون‌ها را انجام دهد. همچنین برخی از آزمایش‌های ضروری زنان مانند معاینات فیزیکی در خانه و توسط خود شما قابل انجام است.
اگر برای زمان و نحوه انجام هر یک از این آزمایش‌ها، سوال و ابهامی دارید، می‌توانید از خدمات مشاوره‌های آنلاین، تلفنی و حضوری متخصص زنان در سایت دکتردکتر استفاده کنید.
منابع:
webmd.com
uhhospitals.org
prevention.com
سوالات متداول آزمایش چکاپ زنان
چکاب رحم و تخمدان بخش مهمی از مراقبت‌های بهداشتی پیشگیرانه برای زنان است. این چکاپ می‌تواند به پزشکان در تشخیص زودهنگام مشکلات سلامتی مانند سرطان رحم، سرطان تخمدان و کیست تخمدان کمک کند.
آزمایش چکاب کامل خون مثل آزمایش قند خون، آزمایش ادرار، چربی خون و موارد دیگر شامل تعدادی آزمایش مختلف است که به پزشک در بررسی سلامت کلی و تشخیص زودهنگام مشکلات سلامتی کمک می‌کند.
برای پیشگیری از سرطان دهانه رحم، آزمایش پاپ‌اسمیر و HPV انجام می‌شود.
زنان 40 سال به بالا، هرسال دو بار باید این تست را انجام دهند.
