تاثیر دخانیات و الکل روی دیابت
شیوع دیابت با سرعت زیادی در حال گسترش بوده و مصرف انواع دخانیات و الکل نیز رو به افزایش است، این دو، ترکیبی خطرناکی هستند.
تاثیرات مخرب الکل و نیکوتین (ماده اصلی موجود در سیگار) بر دیابت به طور قطعی توسط محققین اثبات گشته است. این مواد سبب بالا رفتن قند خون در افراد مصرف کننده میشوند ولی پزشکان بیش از آن که نگران این تاثیر از جانب الکل و دخانیات باشند، نگران تاثیرات بسیار مخربی هستند که این مواد به صورت تدریجی بر سیستم عصبی فرد میگذارند و وی را در کنترل دقیق میزان قند خون ناتوان میسازند. به این معنی که مواد الکلی و دخانیات باعث کاهش قوای ادراکی در مغز شده و نیز سطح هوشیاری را به طور چشمگیری در فرد کاهش میدهد که این موارد سبب میشوند فرد در کنترل دیابت یا به عبارتی کنترل قند خون ناتوان گردد.
همچنین استعمال این مواد سبب افزایش سوخت و ساز (متابولیسم) در فرد، میشود بنابراین داروهای مصرفی مانند گلوکوفاژ و از همه مهمتر انسولین در فرد بیش از پیش متابولیزه میشود و به عبارتی تاثیر آنها به شدت کاهش مییابد و از آن جایی که متاسفانه بیماران مصرف این مواد را از پزشک معالج خود پنهان میدارند، داروها تاثیر مناسبی روی آنها نخواهد داشت مگر این که این موضوع با پزشک معالج مطرح شده و تعدیل دوز توسط وی صورت گیرد.
تاثیرات الکل بر دیابت
الکل به صورت کوتا مدت و طولانی مدت عوارضی را برای فرد به دنبال دارد. در ابتدا به توضیحی از مکانیسم بدن برای تولید قند خون مورد نیازش میپردازیم.
در بدن انسان، کبد مسئول تولید گلیکوژن میباشد. گلیکوژن نوعی پلیمر است که از اتصال تعداد بسیار زیادی گلوکز ساخته میشود. گلیکوژن تولید شده در کبد، در ارگانهایی مانند ماهیچهها ذخیره میشود و زمانی که بدن به قند نیاز پیدا کند؛ گلیکوژن ذخیرهای به ذرات گلوکز شکسته شده و وارد جریان خون شده و از بروز افت ناگهانی قند خون یا همان هایپوگلایسمی جلوگیری میکند.
الکل تولید گلیکوژن در کبد را متوقف ساخته و به این ترتیب فرد دیابتی را در معرض خطر هایپوگلایسمی قرار میدهد. امکان بروز این خطر تا ۲۴ ساعت بعد از مصرف الکل همچنان وجود دارد. خطر الکل در این بروز این موضوع چند جانبه است به این معنی که الکل از طرف دیگر سبب کاهش سطح هوشیاری در فرد میشود بنابراین سیستم عصبی وی عملکرد درستی برای تشخیص هایپوگلایسمی و مقابله با آن ندارد. در این شرایط به بیمار گلوکاگون تزریق میشود تا از بروز عوارضی همچون کما و حتی مرگ جلوگیری شود اما متاسفانه الکل از تاثیر گلوکاگون به شدت ممانعت مینماید و درصد پاسخ کبد به تزریق گلوکاگون را به طرز چشمگیری کاهش میدهد. عوارض الکل مخصوصا در افراد دیابتی زمانی که با معده خالی یا با غذای کم مصرف شود چند برابر میگردد. متاسفانه علائم هایپوگلایسمی بسیار شبیه به حالت مستی است بنابراین نه تنها خود فرد بلکه اطرافیان وی نیز ممکن است متوجه بروز این حالت خطرناک نشوند و به بیمار رسیدگی نکنند.
موارد ذکر شده از جمله تاثیرات کوتاه مدت الکل بر دیابت بودند اما همان طور که در ابتدا بیان شد الکل دارای عوارض طولانی مدت نیز هست؛ که مهمترین عوارض متوجه کبد و سیستم مغز و اعصاب هستند. الکل به تدریج عملکرد مغز را در فرد مصرف کننده کاهش میدهد و فرد را در کنترل دیابت یا به عبارتی قند خون ناتوان میسازد. الکل دشمن اصلی کبد است که در طولانی مدت عوارض شدیدی از جمله سیروز را میتواند به همراه داشته باشد.
از جمله دیگر عوارض الکل تداخل آن با برخی داروهای مصرفی افراد دیابتی مانند کلروپروپامید است؛ بنابراین در صورت مصرف الکل باید حتما این موضوع را با پزشک معالج خود در میان بگذارید.
الکل مقادیر بسیار زیادی انرژی را وارد بدن میکند به طوری که هر گرم الکل حدودا ۷ کالری انرژی با خود به بدن میرساند بنابراین چاقی نیز در دسته عوارض الکل قرار میگیرد که همان طور که میدانیم از جمله مهمترین شرایط خطرناک در افراد دیابتی، چاقی است.
علاوه بر خطراتی که الکل در افراد دیابتی دارد، الکل به عنوان یک ریسک فاکتور مهم برای ابتلا به دیابت در دراز مدت نیز محسوب میشود یعنی خطر ابتلا به دیابت را نیز افزایش میدهد.
در صورت مصرف الکل چه نکاتی باید رعایت شود؟
مصرف الکل برای افراد دیابتی همچون نوشیدن جام زهر است که اگر شاهد تاثیرات کوتاه مدت آن نباشیم قطعا باید در انتظار عوارض طولانی مدت آن که بعضا ممکن است بسیار خطرناک باشد، باشیم. ولی در صورتی که فرد اصرار شدیدی برای مصرف الکل دارد و هم زمان از بیماری دیابت نیز رنج میبرد باید نکاتی که در ادامه ذکر میشود را به طور تمام و کمال رعایت کند.
مهمترین موضوع در این مورد میزان مصرف الکل است که این میزان توسط انجمن دیابت آمریکا برای زنان بالغ یک پیاله و برای مردان بالغ دو پیاله تعیین گشته است.
از مصرف وشیدنیهای الکلی که با نوشیدنیهای حاوی شکر مخلوط شدهاند به شدت اجتناب کنید و حتما نوشیدنی الکلی را همراه با غذا و به آرامی و جرعه جرعه بنوشید تا به این وسیله از بروز هایپوگلایسمی جلوگیری شود.
قند خونتان را مکررا و با فواصل زمانی نزدیک به هم، همچنین در زمان مصرف الکل چک کنید. همین طور دقت کنید که بعد از مصرف الکل در نیمههای شب بیدار شده و قند خونتان را اندازهگیری کنید.
تاثیرات سیگار بر دیابت
میدانیم که در دیابت نوعی مقاومت به انسولین وجود دارد. تحقیقات نشان دادهاند که سیگار میزان این مقاومت را چند برابر کرده و حتی خودش موجب به وجود آمدن این مقاومت میگردد.
افراد سیگاری به دلایلی که پیشتر گفته شد همچون اثرات مخرب بر سیستم مغزو اعصاب و کاهش تاثیر داروهای درمانی روند بهبودی را بسیار کند میکند به طوری که برخی منابع این طور نوشته اند که افراد سیگاری نسبت به افراد سیگاری در کنترل دیابت ناتوانتر هستند.
پروتئین A1C نوعی هموگلوبین است که اندازهگیری آن نشاندهنده میزان موفقیت فرد در کنترل قند خون طی سه ماه گذشته است. میزان این پروتئین در حالت طبیعی باید کمتر از ۷ درصد باشد ولی در افراد سیگاری میزان این پروتئین افزایش مییابد.
طیف عوارض دیابت برای بیمار مبتلا، بسیار گسترده است که از بین آنها میتوان به عوارض قلبی عروقی، عوارض چشمی (رتینوپاتی) ، عوارض کلیوی (نفروپاتی) ، عوارض اندام تحتانی، عوارض دستگاه عصبی (نوروپاتی) ، سکته و … اشاره کرد. متاسفانه استعمال سیگار خطر بروز همهی این عوارض را در فرد دیابتی افزایش میدهد و یا وقوع آن را از نظر زمانی تسریع میکند.
همچنین سیگار سبب افزایش فشار خون یا هایپرتانسیون میگردد که این مورد نیز همچون چاقی در افراد دیابتی بسیار خطرناک بوده و احتمال بروز عوارض دیابت را با درصد چشمگیری افزایش میدهد.
میزان بروز عوارض ذکر شده با شاخصی به نام pack in year که نشان دهنده تعداد نخ سیگاری است که فرد در سال مصرف میکند ارتباط مستقیم دارد؛ یعنی هر چه میزان سیگار مصرفی بیشتر باشد احتمال بروز این عوارض افزایش میابد.
خبر خوب برای سیگاریها !
تحقیقات ثابت کردهاند که افرادی که قبلا سیگاری بودهاند و اکنون سیگار را به طور کامل کنار گذاشتهاند در بیماری دیابت درمورد خطراتی که پیشتر ذکر کردیم دقیقا مشابه افراد غیر سیگاری میشوند و دیگر عوارض سیگار گریبانگیرشان نخواهد شد.
منابع: