منشور حقوق بیمار در ایران

منشور حقوق بیمار در ایران مجموعه قوانینی است که حقوق بیماران را در کشور ایران بیان می‌کند. در این مقاله مفاد این منشور آمده است.

حقوق بیمار یکی از محور‌های شاخص در تعریف استانداردها جهت اعمال حاکمیت خدمات بالینی است. در سال 1381 برای اولین بار منشور حقوق بیمار در ایران تدوین و از سوی معاونت سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ابلاغ شد. با توجه به ضرورت تدوین متنی جامع‌ در مورد حقوق بیمار، منشور حقوق بیمار در ایران با نگاهی نو و جامع‌ و با هدف تبیین حقوق گیرندگان خدمات سلامت و رعایت موازین اخلاقی در عرصه‌ی درمان تدوین شد. در این مقاله متن نهایی منشور ارائه و مراحل تدوین آن تشریح می‌شود.

تدوین منشور حقوق بیمار طی مراحل مرور جامع منابع موجود، انجام مطالعه‌ی میدانی در خصوص نگرش پزشکان، پرستاران و بیماران در مورد ضرورت رعایت حقوق بیمار، تدوین پیش‌نویس منشور حقوق بیمار، نظرسنجی مکاتبه‌ای و حضوری از صاحب نظران در خصوص پیش‌نویس و نهایتاً برگزاری کارگاه مشورتی جهت بررسی جامع پیش‌نویس صورت پذیرفت. در پایان متن پیشنهادی منشور در شورای سیاست‌گذاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مطرح شد و به تصویب رسید. متن نهایی منشور حقوق بیمار در آبان 1388 از سوی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به مراکز تابعه ابلاغ شد.

منشور حقوق بیمار در 5 محور کلی و 37 بند به همراه بینش و ارزش و یک تبصره پایانی تنظیم شده است. محور‌های پنج‌گانه منشور شامل حق دریافت خدمات مطلوب، حق دریافت اطلاعات به نحو مطلوب و کافی، حق انتخاب و تصمیم‌گیری آزادانه بیمار در دریافت خدمات سلامت، حق احترام به حریم خصوصی بیمار و رعایت اصل رازداری و در نهایت حق دسترسی به نظام کارآمد رسیدگی به شکایات است که به ترتیب هر یک در 14، 4، 7، 9 و 3 بند تدوین شده است.

بر اساس قانون اساسی توجه به كرامت والای انسانی از اصول پایه نظام جمهوری اسلامی است. دولت وظیفه دارد خدمات بهداشتیی و درمانی را برای هریک از افراد كشور تأمین كند. بر این اساس ارائه خدمات سلامت باید عادلانه و مبتنی بر احترام به حقوق و رعایت كرامت انسانی بیماران انجام شود.

حقوق بیمار

دریافت مطلوب خدمات سلامت

ارائه خدمات سلامت باید:

  • شایسته شأن و منزلت انسان و با احترام به ارزش‌ها، اعتقادات فرهنگی و مذهبی باشد.
  • بر پایه‌ صداقت، انصاف،ادب و همراه با مهربانی باشد.
  • فارغ از هرگونه تبعیض از جمله قومی، فرهنگی، مذهبی، نوع بیماری و جنسیتی باشد.
  • بر اساس دانش روز باشد.
  • مبتنی بر برتری منافع بیمار باشد.

  • در مورد توزیع منابع سلامت مبتنی بر عدالت و اولویت‌­های درمانی بیماران‌ باشد.
  • مبتنی بر هماهنگی اركان مراقبت اعم از پیشگیری، تشخیص، درمان و توانبخشی باشد.
  • به همراه تامین كلیه امكانات رفاهی پایه و ضروری و به دور از تحمیل درد و رنج و محدودیت‌های غیرضروری باشد.
  • توجه ویژه‌ای به حقوق گروه‌های آسیب‌پذیر جامعه از جمله كودكان، زنان باردار، سالمندان، بیماران روانی، زندانیان، معلولان ذهنی و جسمی و افراد بدون سرپرست داشته باشد.
  • در سریع‌ترین زمان ممكن و با احترام به وقت بیمار باشد.
  • با در نظر گرفتن متغیرهایی چون زبان، سن و جنس گیرندگان خدمت باشد.
  • در مراقبت‌های ضروری و فوری (اورژانس)، بدون توجه به تأمین هزینه‌ آن صورت گیرد. در موارد غیرفوری (الكتیو) بر اساس ضوابط تعریف شده باشد.
  • در مراقبت‌های ضروری و فوری، در صورتی كه ارائه خدمات مناسب ممكن نباشد، لازم است پس از ارائه‌ خدمات ضرور و توضیحات لازم، زمینه انتقال بیمار به واحد مجهز فراهم شود.
  • در مراحل پایانی حیات كه وضعیت بیمایی غیر قابل برگشت و مرگ بیمار قری‌ب­الوقوع است، خدمات باید با هدف حفظ آسایش او ارائه شود. منظور از آسایش كاهش درد و رنج بیمار، توجه به نیازهای روانی، اجتماعی، معنوی و عاطفی وی و خانواده‌اش در زمان احتضار است. بیمار در حال احتضار حق دارد در آخرین لحظات زندگی خویش با فردی كه می‌خواهد همراه شود.

اطلاعات مطلوب و به میزان كافی

محتوای اطلاعات باید شامل موارد زیر باشد:

  • مفاد منشور حقوق بیمار در زمان پذیرش
  • ضوابط و هزینه‌های قابل پیش‌بینی بیمارستان اعم از خدمات درمانی و غیر درمانی و ضوابط بیمه و معرفی سیستم­‌های حمایتی در زمان پذیرش
  • نام، مسؤولیت و رتبه‌ حرفه‌ای اعضای گروه پزشكی مسئول
  • روش‌های تشخیصی و درمانی و نقاط ضعف و قوت هر روش و عوارض احتمالی آن، تشخیص بیماری، پیش آگهی و عوارض آن و نیز كلیه‌ اطلاعات تأثیر‌گذار در روند تصمیم‌گیری بیمار
  • نحوه‌ دسترسی به پزشک معالج و اعضای اصلی گروه پزشكی در طول درمان

  • كلیه‌ اقداماتی كه ماهیت پژوهشی دارند
  • ارائه آموزش‌های ضروری برای استمرار درمان

نحوه‌ ارائه اطلاعات باید به صورت زیر باشد:

  • اطلاعات باید در زمان مناسب و متناسب با شرایط بیمار از جمله اضطراب و درد و ویژگی‌های فردی وی از جمله زبان، تحصیلات و توان درک در اختیار وی قرار گیرد، مگر این‌كه:
    • تأخیر در شروع درمان به واسطه‌ی ارائه‌ اطلاعات فوق سبب آسیب به بیمار شود؛ (در این صورت انتقال اطلاعات پس از اقدام ضروری، در اولین زمان مناسب باید انجام شود.)
    • بیمار باوجود اطلاع از حق دریافت اطلاعات، از این امر امتناع نماید كه در این صورت باید خواست بیمار محترم شمرده شود، مگر این‌كه عدم اطلاع بیمار، او یا سایرین را در معرض خطر جدی قرار دهد.
  • بیمار می‌تواند به كلیه‌ اطلاعات ثبت‌شده در پرونده‌ بالینی خود دسترسی داشته باشد و تصویر آن ‌را دریافت کرده و تصحیح اشتباهات مندرج در آن را درخواست نماید.

حق انتخاب و تصمیم‌گیری آزادانه

محدوده انتخاب و تصمیم‌گیری درباره موارد زیر است:

  • انتخاب پزشک معالج و مركز ارائه‌كننده‌ خدمات سلامت در چارچوب ضوابط
  • انتخاب و نظر خواهی از پزشك دوم به عنوان مشاور
  • شركت یا عدم شركت در هر گونه پژوهش، با اطمینان از اینكه تصمیم‌گیری وی تأثیری در تداوم و نحوه دریافت خدمات سلامت نخواهد داشت.

  • قبول یا رد درمان‌های پیشنهادی پس از آگاهی از عوارض احتمالی ناشی از پذیرش یا رد آن. مگر در موارد خودكشی یا مواردی كه امتناع از درمان، شخص دیگری را در معرض خطر جدی قرار می‌دهد.
  • اعلام نظر قبلی بیمار در مورد اقدامات درمانی آتی در زمانی كه بیمار واجد ظرفیت تصمیم‌گیری است، ثبت و به‌عنوان راهنمای اقدامات پزشكی در زمان فقدان ظرفیت تصمیم‌گیری وی با رعایت موازین قانونی مد نظر ارائه كنندگان خدمات سلامت و تصمیم‌گیرنده جایگزین بیمار قرار گیرد.

شرایط انتخاب و تصمیم‌گیری شامل موارد ذیل می‌باشد:

  • انتخاب و تصمیم‌گیری بیمار باید آزادانه و آگاهانه، مبتنی بر دریافت اطلاعات كافی و جامع (مذكور در بند دوم) باشد.
  • پس از ارائه اطلاعات، زمان لازم و كافی به بیمار جهت تصمیم‌گیری و انتخاب داده شود.

احترام به حریم خصوصی و رعایت اصل رازداری

  • رعایت اصل رازداری راجع به كلیه‌ اطلاعات مربوط به بیمار الزامی است مگر در مواردی كه قانون آن را استثنا كرده باشد.
  • در كلیه‌ مراحل مراقبت اعم از تشخیصی و درمانی باید به حریم خصوصی بیمار احترام گذاشته شود. ضروری است بدین منظور كلیه‌ی امكانات لازم جهت تضمین حریم خصوصی بیمار فراهم شود.
  • فقط بیمار و گروه درمانی و افراد مجاز از طرف بیمار و افرادی كه به حكم قانون مجاز تلقی می‌شوند می‌­توانند به اطلاعات دسترسی داشته باشند.
  • بیمار حق دارد در مراحل تشخیصی از جمله معاینات، فرد معتمد خود را همراه داشته باشد. همراهی یكی از والدین كودك در تمام مراحل درمان حق كودک است مگر اینكه این امر بر خلاف ضرورت‌های پزشكی باشد.

نظام كارآمد رسیدگی به شكایات

  • هر بیمار حق دارد در صورت ادعای نقض حقوق خود، بدون اختلال در كیفیت دریافت خدمات سلامت به مقامات ذی صلاح شكایت کند.
  • این حق مسلم بیمار است که از نحوه رسیدگی و نتایج شكایت خود آگاه شوند.
  • خسارت ناشی از خطای ارائه­‌كنندگان خدمات سلامت باید پس از رسیدگی و اثبات آنها طبق مقررات در كوتاه‌ترین زمان ممكن جبران شود.

در اجرای مفاد منشور حقوق بیمار در صورتی كه بیمار به هر دلیلی فاقد ظرفیت تصمیم‌گیری باشد، اعمال كلیه‌ی حقوق بیمار بر عهده‌ تصمیم‌گیرنده‌ قانونی جایگزین خواهد بود. البته چنانچه تصمیم‌گیرنده‌ جایگزین بر خلاف نظر پزشک، مانع درمان بیمار شود، پزشك می‌تواند از طریق مراجع ذیربط درخواست تجدید نظر در تصمیم‌گیری را انجام دهد.

چنانچه بیماری فاقد ظرفیت كافی برای تصمیم‌گیری باشد، اما بتواند در بخشی از روند درمان معقولانه تصمیم بگیرد، باید تصمیم او محترم شمرده شود.

منابع:

ijme

mehr

محتوای این مقاله صرفا برای افزایش اطلاعات عمومی شماست و به منزله تجویز پزشکی نیست.
ممکن است شما دوست داشته باشید
ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.