ناباروری چیست؛ از تشخیص تا درمان نازایی را بشناسید
بنا به تعریف ناباروری در دنیای پزشکی، زمانی این مشکل رخ میدهد که دو فرد در طول یک سال، رابطههای جنسی مکرر و محافظت نشده داشته، اما بچهدار نشدهاند. این مشکل در تمام دنیا شایع است و دلایل مختلفی در بروز آن نقش دارند. تشخیص ناباروری با بررسی سلامت جسمی زن و مرد شروع و با بررسی موضوعاتی مانند هورمونهای زنانه و مردانه، مشکلات ژنتیکی و باروری و البته آزمایشهای تشخیص ناباروری همراه میشود. گاهیاوقات، پای عفونتهای مقاربتی زوجها بهمیان است و در مواردی هم نیاز به بررسی سابقه پزشکی افراد مانند سقط جنین در گذشته یا حتی بررسی ارتباط میان ناباروری و سلامت روان مطرح میشود.
در این مقاله از انواع ناباروری، پیشگیری از ناباروری و تمام مسائل مربوط به این موضوع برایتان گفتهایم. باید بدانید که ناباروری در مردان و زنان چگونه است و چه روشهای تشخیصی و درمانی در این میان وجود دارد. برای مطالعه درباره نقش هورمونها در باروری، تغذیه و باروری و مشکلات سلبکننده احتمال بارداری مانند اندومتریوز و سندرم تخمدان پلی کیستیک و… با ما همراه باشید. مطالعه مطلب به ۷ دقیقه زمان نیاز دارد.
اگر سوالی درباره نازایی دارید، در پایان این مقاله بپرسید تا متخصصان در رسیدن به پاسخ به شما کمک کنند.
ناباروری یا نازایی چیست؟
نازایی زمانی رخ میدهد که زوجی بهمدت حداقل یک سال، برای بچهدارشدن تلاش کنند و خبری از بارداری نباشد. ناباروری میتواند در نتیجه اختلال در دستگاه تناسلی زن یا مرد رخ بدهد.
زوجهای نابارور موفق به لقاح اسپرم و تخمک نمیشوند، یعنی اسپرم مرد با تخمک زن ترکیب نمیشود و لقاح رخ نمیدهد. ناباروربودن با موضوعاتی مانند سقط جنین یا ناتوانی در نگهداشتن نطفه شکلگرفته متفاوت است.
چه زمانی می گوییم یک مرد یا زن نابارور است؟
لقاح فرآیند پیچیدهای است و به عوامل زیادی بستگی دارد. هنگامی که دستگاه تناسلی زن یا مرد دچار مشکل شود، احتمال بروز نازایی قوت میگیرد. اگر زوجها بیش از یک سال است که برای باردارشدن تلاش میکنند اما این اتفاق نمیافتد، ممکن است یکی از آنها یا هر دو نابارور باشند.
در افراد بالای ۳۵ سال، زمان تعریف نازایی متفاوت است. بهعبارت دقیقتر، اگر افراد بالای این سن، بهمدت ۶ ماه بهطور مکرر برای بارداری تلاش کنند و نتیجهای نبینند، احتمالاً نازایی بهمیان است.
علائم و نشانه های ناباروری چیست؟
شاید بتوان گفت که علائم اولیه ناباروری همان باردارنشدن بعد از تلاشهای مکرر است. گاهی دیده میشود که هیچ علائم واضح دیگری وجود ندارد. در برخی موارد هم علائم و نشانه های ناباروری با سایر بیماریهای زمینهای مرتبط است. برای مثال، موارد زیر در نابارورشدن افراد نقش دارند و بروز علائم آنها میتواند نشانهای از نازایی هم باشد:
- ابتلا به بیماری کلامیدیا و درماننشدن آن
- دچاربودن به انواع بیماری التهابی لگن (PID)
- انسداد لولههای رحمی و جلوگیری از شکلگیری لقاح
شرایط متعددی وجود دارد که میتواند منجر به نازایی در مردان و زنان شود. علائم و نشانههای هر یک نیز ممکن است بسیار متفاوت از هم باشند.
علائم ناباروری در زنان
یکی از آشکارترین علائم ظاهری نازایی در زنان، پریودهای نامنظم است. معمولا چرخه پریود زنان ۲۸روزه است. البته ممکن است این دوره در بعضی از ماهها متفاوت باشد. گاهیاوقات، زنان مبتلا به نازایی دورههای قاعدگی نامنظم مثل چرخه خیلی طولانی ۳۵روزه یا بیشتر یا خیلی کوتاه و کمتر از ۲۱روز را تجربه میکنند.
اگر زنی دورههای پریود نامنظمی دارد و حتی نمیتواند دوره پریود خود را حدس بزند،شاید مبتلا به مشکلات هورمونی یا سندرم تخمدان پلیکیستیک (PCOS) باشد. گاهی اوقات هم زنان تاخیر طولانی در پریود (حتی تا یک ماه) را تجربه میکنند. عواملی مانند استرس یا تمرینات ورزشی سنگین میتوانند منجر به به تاخیر پریود شوند.
از دیگر نشانههای نازایی در زنان میتوانیم به این موارد اشاره کنیم:
- مشکلات پوستی
- کاهش تمایلات جنسی
- رشد موهای صورت
- نازکشدن مو
- افزایش وزن
- درد در طول رابطه جنسی
با اینکه برخی از خانمها رابطه جنسی دردناک را طبیعی میدانند، اما باید بگوییم که اینطور نیست. چنین مشکلی میتواند مربوط به مسائل هورمونی، آندومتریوز یا سایر شرایطی باشد که به ناباروری منجر میشوند.
علائم ناباروری در مردان
از علائم ناباروری در مردان میتوانیم به درد بیضه یا تورم در آنها اشاره کنیم. بیضهها اسپرم یک مرد را در خود جای دادهاند و سلامت آنها برای باروری مردان مهم است.
گاهیاوقات، برخی شرایط میتوانند منجر به درد یا تورم در بیضهها شوند. بسیاری از آنها با ناباروری در ارتباط هستند. داشتن بیضههای کوچک و سفت هم نشانه ظاهری دیگری است که باید جدی گرفته شود.
از علائم دیگر نازایی مردان باید به اینها هم دقت کنیم:
- مشکلات حفظ نعوظ
- اختلال در انزال
توانایی هر مرد در حفظ نعوظ اغلب با سطح هورمونهای او مرتبط است و ناتوانی در این زمینه میتواند نشانهای از علائم ناباروری باشد.
انواع ناباروری چیست؟
دو اصطلاح «ناباروری اولیه» و «ناباروری ثانویه» در دنیای باروری زیاد شنیده میشوند. هریک از آنها را در ادامه توضیح دادهایم.
ناباروری اولیه
نازایی اولیه حالتی است که در آن، زن هرگز باردار نبوده و پس از یک سال رابطه جنسی و محافظتنشده، هنوز موفق به بارداری نشده است.
ناباروری ثانویه
ناباروری ثانویه زمانی اتفاق میافتد که یک زن نتواند پس از حداقل یک بارداری موفق دوباره باردار شود. توجه کنید که ناباروری ثانویه همیشه ناشی از نازایی اولیه نیست.
سازمان بهداشت جهانی (WHO) درباره باروری ثانویه میگوید که برخی زوجها بدون نیاز به درمان باروری باردار شدهاند، اما برای رسیدن به بارداری و فرزندان بعدی به درمان ناباروری نیاز پیدا میکنند.
اگر برای داشتن فرزند اول به درمان باروری نیاز داشتید، به این معنی نیست که برای باردارشدن مجدد در آینده به درمان باروری نیاز خواهید داشت. یادتان باشد که ناباروری بدون علت هم نیاز به پیگیری دارد.
ناباروری ایمونولوژیک
اختلالات سیستم ایمنی و بیماریهای خود ایمنی هم میتوانند باعث ناباروری در مردان و زنان شوند. اغلب اوقات، تشخیص ناباروری ایمونولوژیک بسیار پیچیده است.
بااینحال، تخمینزده میشود که حدود ۲۰درصد از موارد نازایی غیرقابل توضیح به دلایل ایمونولوژیک اتفاق میافتند. ناباروری ناشی از این عامل میتواند به شکلهای مختلف از جمله موارد زیر خود را نشان بدهد:
- تخریب سلولهای تناسلی فرد مبتلا
- جلوگیری از لانهگزینی جنین
- ایجاد سقط مکرر
تغییرات زیادی در سیستم ایمنی بدن اتفاق میافتند که بسیاری از آنها میتوانند بر باروری مردان و زنان تاثیر بگذارند. مثلا بدن زن ممکن است اسپرم یا جنین را به عنوان جسمی خارجی تشخیص دهد.
این موضوع میتواند منجر به شکست مکرر لانهگزینی یا سقط جنین در سه ماهه اول شود. از مهمترین انواع ناباروری ایمونولوژیک به موارد زیر دقت کنید.
آنتیبادیهای ضد اسپرم (AEA) | اینها شایعترین شکل ناباروری ایمنی مردانه هستند. آنتیبادیهای ضد اسپرم نوعی پروتئین هستند که به اسپرم متصل میشوند و بر توانایی آن برای حرکت و بارور کردن تخمک تاثیر میگذارند. |
ترومبوفیلی ارثی | نوعی بیماری خودایمنی است که باعث میشود، بدن لختههای خون غیرطبیعی در رگها (وریدها و یا شریانها) ایجاد کند. این موضوع به دلیل اختلال در مکانیسمی است که از لخته شدن بیشازحد خون جلوگیری میکند. |
سندرم آنتی فسفولیپید (APS) | نوعی سلول از سیستم ایمنی بدن است که در خون مادر یافت و باعث ایجاد حالت انعقاد بیشازحد میشود. |
با مراجعه به متخصص، امکان تشخیص و شناسایی دلایل نازایی مقدور خواهد شد.
ناباروری ژنتیکی
بسیاری از زوجها، بهخاطر مشکلات ژنتیکی قادر به بچهدارشدن نیستند. ناباروربودن زنان میتواند دلایل مختلفی از جمله تغییرات هورمونی، مشکلات مربوط به تخمکگذاری، اندومتریوز یا تغییرات ساختاری در سیستم تولیدمثل داشته باشد.
برخی از موارد دیگر نیز از جمله سن، وزن، یا سابقه بیماریهای مقاربتی هم
بر ناباروری زنان تاثیر میگذارند. در نهایت، ژنتیک در حدود ۱۰درصد ناباروری زنان نقش دارد.
برخی از عوامل ژنتیکی که بر نازایی زنان تاثیر میگذارند، عبارتاند از:
- تغییر کروموزوم ارثی یا یک نوع تک ژنی که از والدین به فرزند منتقل میشود.
- اگر سابقه خانوادگی بیماریهای خاصی مانند یائسگی زودرس یا اندومتریوز را دارید، ممکن است در معرض خطر ابتلا به همان مشکلات نیز باشید.
بهطور کلی، شرایط ژنتیکی خاص و مسائل کروموزومی که میتوانند باعث نازایی زنان شوند، عبارتاند از:
- سندرم ترنر
- نارسایی تخمدان اولیه مرتبط با X شکننده (FXPOI)
- هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (CAH)
- بازآرایی کروموزومی
ژنتیک در حدود ۱۵درصد ناباروری مردان نقش دارد. شرایط ژنتیکی خاص و مسائل کروموزومی که ممکن است باعث نازایی مردان شود عبارتاند از:
- سندرم کلاین فلتر (KS)
- سندرم کالمن
- فیبروز کیستیک (CF)
- ریزحذفها در کروموزوم Y
- بازآرایی کروموزومی
ناباروری مردان میتواند ناشی از تولید کم اسپرم، عملکرد غیرطبیعی آن یا انسدادی هم باشد که از انتقال اسپرم جلوگیری میکند. عوامل دیگری مانند بیماریهای مزمن، آسیبها، انتخاب سبک زندگی و ژنتیک نیز در ناباروری مردان نقش دارند.
ناباروری بدون علت چیست؟
ناباروری غیرقابل توضیح زمانی رخ میدهد که آزمایشهای استاندارد نازایی دلیلی برای باردارنشدن پیدا نکرده باشند. ناباروری بدون علت به عنوان ناباروری ایدیوپاتیک (Idiopathic ) نیز شناخته میشود.
برآوردها نشان میدهند که بین ۱۵ تا ۳۰درصد از زوجهایی که ناباروری را تجربه میکنند، دچار نابارورشدن غیرقابلتوضیح هستند. برخی از پزشکان باروری هم معتقدند که علت احتمالی نازایی غیرقابل توضیح ریشه در ناقصبودن آزمایشهای تشخیصی دارد.
شیوع ناباروری چگونه است؟
ناباروری ۱۰ تا ۱۵درصد زوجها در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار داده است. همین آن را به یکی از شایعترین مشکلات جهانی برای افراد بین ۲۰ تا ۴۵ سال تبدیل کرده است.
تخمین زده میشود که از هر ۱۰ زن بین ۱۵ تا ۴۴سال، یک نفر برای باردارشدن مشکل دارد. در ایران هم از ۲۶ میلیون زوج کشور، ۴ میلیون زوج نابارور هستند.
علت ناباروری چیست؟
علت ناباروری در زوجها میتواند به یک یا هر دو طرف برگردد. نازایی در یک سوم مواقع ناشی از عوامل زنانه و حدود یک سوم مواقع هم بر اثر مشکلات زنانه و مردانه است.
علت ناباروری در مردان
علل ناباروری در مردان میتواند ناشی از این دلایل باشد:
- واریکوسل
- عفونت
- ارگاسم خشک
پای عوامل دیگری هم در نازایی مردان بهمیان است.
واریکوسل | واریکوسل به ورم و پیچخوردگی غیرطبیعی رگهای اطراف بیضهها گفته میشود. این مورد شایعترین علت نازایی مردان است. |
برخی عفونتها | برخی از عفونتها نیز میتوانند در تولید اسپرم یا سلامت آن مشکل ایجاد کنند. گاهی هم میتوانند باعث ایجاد زخم شوند و عبور اسپرم را مسدود کنند. |
انزال رتروگراد یا ارگاسم خشک | ارگاسم خشک زمانی اتفاق میافتد که مایع منی به جای بیرونآمدن از نوک آلت تناسلی، در حین ارگاسم وارد مثانه شود. |
دلایل دیگر ناباروری مردان شامل موارد زیر میشوند:
- آنتیبادیهای ضداسپرم سلولهای سیستم ایمنی هستند که به اشتباه اسپرم را به عنوان عوامل خطرناک و مضر به بدن معرفی میکنند و سعی در ازبینبردن آن دارند.
- سرطان و تومورها نیز ممکن است منجر به ناباروری در مردان شوند. در واقع تومورها میتوانند از طریق غدههایی مانند غده هیپوفیز (هورمونهای مربوط به تولیدمثل را آزاد میکنند) یا به دلایل ناشناخته بهطور مستقیم روی اندامهای تولیدمثل مرد تاثیر بگذارند.
- جراحی، پرتودرمانی یا شیمی درمانی برای درمان تومورها میتواند بر باروری مردان تاثیر بگذارد.
- نبود تعادل هورمونی، نقص در مجرای حمل اسپرم و نقص کروموزوم، مشکلات مربوط به مقاربت جنسی، بیماری سلیاک و مصرف داروهای خاص نیز بر نازایی مردان تاثیرگذار هستند.
مجرای حمل اسپرم میتواند به دلایل مختلف از جمله موارد زیر مسدود شود:
- آسیب ناخواسته در اثر جراحی
- عفونتهای قبلی
- تروما
رشد غیرطبیعی مانند فیبروز کیستیک یا شرایط ارثی مشابه هم باعث مسدودشدن مجرای حمل اسپرم میشوند. انسداد میتواند در هر سطحی از جمله در بیضه، در لولههایی که بیضه را تخلیه میکنند، در اپیدیدیم، در نزدیکی مجاری انزال یا مجرای ادرار رخ دهد.
علت ناباروری در زنان
شایعترین علت نازایی زنان فقدان تخمکگذاری است که در ۴۰% از زنان مبتلا به ناباروری رخ میدهد. ممکن است تخمکها به دلایل مختلفی از جمله چاقی یا کمبود پروتئینهای خاص، بالغ نشوند.
گاهیاوقات، تخمک نابالغ در زمان صحیح آزاد نمیشود یا نمیتواند از لولههای فالوپ خارج و منجر به باروری شود. از دیگر دلایل فقدان تخمکگذاری میتوان به شرایط نامناسب تخمدان مانند موارد زیر اشاره کرد:
- نارسایی اولیه تخمدان (POI)
- سندرم تخمدان پلیکیستیک (PCOS)
- اختلالات غدد درونریز مانند بیماری تیروئید
- مشکلات هیپوتالاموس
- پیری و افزایش سن
مشکلات ساختاری سیستم تولیدمثل از دیگر علل ناباروری در زنان است. مشکلات ساختاری معمولا شامل وجود بافت غیرطبیعی در لولههای فالوپ یا رحم میشود.
اگر لولههای فالوپ مسدود شوند، تخمکها قادر به حرکت از تخمدانها به رحم و اسپرمها نیز قادر به رسیدن به تخمدان برای لقاح نخواهند بود. مشکلات ساختاری در رحم میتوانند باعث نازایی شوند.
برخی از مشکلات ساختاری خاص که میتوانند باعث ناباروری شوند عبارتاند از:
- آندومتریوز
- پولیپها
- عفونتها
- فیبروم های رحمی
آندومتریوز | اگر بافتی که بهطور معمول قسمت داخلی رحم را تشکیل میدهد، در مکان دیگر خارج از رحم رشد کند، آندومتریوز یا نابهجایی آستر رحم شکل میگیرد. |
پولیپها | پولیپها نیز تودههای نئوپلاسمی یا تومورهای عمدتا غیرسرطانی در سطح داخلی رحم هستند. پولیپها میتوانند در عملکرد رحم دخالت داشته باشند و امکان باروری زنان پس از یکبار بارداری را دشوار کنند. برداشتن پولیپها با جراحی میتواند احتمال بارداری یک زن را افزایش دهد. |
عفونتها | علاوهبر موراد بالا عفونتها نیز میتوانند باعث نازایی در زنان شوند. سوزاک و کلامیدیای درماننشده در زنان میتواند منجر به بیماری التهابی لگن شود و لولههای فالوپ را مسدود کند. سفلیس درماننشده نیز میتواند خطر ابتلا به ناباروری را افزایش دهد. |
فیبرومهای رحمی | فیبرومهای رحمی نیز تودههایی هستند که در داخل و اطراف دیوار رحم ظاهر میشوند. البته بیشتر زنان مبتلا به فیبروم با باروری مشکلی ندارند و میتوانند باردار شوند. بااینحال، شاید برخی از زنان مبتلا به فیبروم نتوانند بهطور طبیعی باردار شوند یا ممکن است چندین سقط جنین یا زایمان زودرس داشته باشند. |
جراحیهای رحم و وجود زخم در آن هم از جمله دلایلی هستند که میتوانند روی باروری اثرات منفی بگذارند. شاید برایتان جالب باشد که گاهی ارتباط تغذیه و ناباروری هم پررنگ میشود. این موضوع پیچیدگی زیادی دارد.
عوامل افزایش خطر ناباروری چیست؟
ما در بالا در مورد دلایل ناباروری صحبت کردیم. همانطور که اشاره کردیم گاهیاوقات، نازایی بدون هیچ علت قابلشناسایی اتفاق میافتد. ازاینرو شما باید با عوامل افزایش خطر ناباروری آشنا باشید تا بتوانید از آن پیشگیری کنید. از جمله عوامل افزایش خطر ناباروری میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- قرار گرفتن در معرض حرارت زیاد بیضهها ناشی از لباسهای تنگ یا استفاده مکرر از جکوزی و سونا
- سندرم تخمدان پلیکیستیک (PCOS)، کیست تخمدان و نارسایی اولیه تخمدان
- سن (بالای ۳۵ سال برای زنان و بالای ۴۰سال برای مردان)
- اختلالات خوردن، از جمله بیاشتهایی عصبی یا پرخوری عصبی
- قرارگرفتن در معرض سموم محیطی مانند سرب و آفتکشها
- مشکلات رحمی، از جمله اندومتریوز، فیبروم رحم و پولیپ رحم
- وریدهای بزرگ شده (واریکوسل) در کیسه بیضه
- اختلالات غده هیپوفیز، مانند سندرم کوشینگ
- پرتودرمانی یا سایر درمانهای سرطان
- اختلالات ژنتیکی مانند فیبروز کیستیک
- مشکلات وزن (چاقی یا کمبود وزن)
- پریود غیرطبیعی در زنان
- عفونتهای مقاربتی
- مصرف بیشازحد الکل
- بیماری التهابی لگن
- ورزش بیشازحد
- سیگار کشیدن
- سوءمصرف مواد
- بیماری سلیاک
بیماری کلیوی - بیماری تیروئید
- دیابت
- فشار
حواستان به موضوعاتی مانند کمخونی در بارداری هم باشد. این عامل هم امکان ناباروری را بالا میبرد.
تشخیص نازایی چگونه است؟
بیشتر زوجها طی یک سال و پس از داشتن رابطه جنسی منظم و محافظتنشده، فرزنددار میشوند. رابطه جنسی محافظتنشده منظم یعنی داشتن رابطه جنسی هر ۲ تا ۳ روز، بدون استفاده از روشهای پیشگیری از بارداری.
اگر بعد از یک سال تلاش بارداری رخ ندهد، نیاز به مراجعه به متخصص زنان خواهد بود. پزشک زنان میتواند با ارزیابی اولیه، علت نازایی را تشخیص دهد و اقدامات بعدی را برای باردارشدن توصیه کند. در موارد جدیتر، نیاز به تشخیص با آزمایشهای مربوط است.
ناباروری زنان چگونه تشخیص داده میشود؟
باروری در زنان به آزادسازی تخمکهای سالم توسط تخمدانها بستگی دارد. دستگاه تناسلی باید اجازه دهد تا تخمک به لولههای فالوپ رفته و برای لقاح به اسپرم بپیوندد.
آزمایشهای نازایی زنان راهی برای تشخیص فرایندهای مذکور هستند. آزمایشهای زیر برای ارزیابی وضعیت کاربرد دارند:
- هیستروسالپنگوگرافی (Hysterosalpingography) یا عکسبرداری رنگی از رحم برای ارزیابی وضعیت رحم، لولههای فالوپ و انسداد آنها
- آزمایش AMH یا ذخیره تخمدان برای ارزیابی سطح هورمونهای تخمکگذاری و هورمونهای هیپوفیز
- سونوگرافی لگن و معاینه آن برای بررسی بیماری رحم یا تخمدان
- آزمایش تخمکگذاری برای اندازهگیری سطوح هورمونی
- هیستروسکوپی برای بررسی بیماریهای رحم
- لاپاراسکوپی برای بررسی تخمدانها و رحم
- سونوگرافی ترانس واژینال
- آزمایش خون
از روشهای معاینه فیزیکی هم برای بررسی وضعیت استفاده میشود.
ناباروری مردان چگونه تشخیص داده میشود؟
باروری مردان مستلزم آن است که بیضهها به اندازه کافی اسپرم سالم تولید کنند. پس از آن اسپرم به داخل واژن فرستاده میشود و بهسوی تخمک میرود.
آزمایشهای مربوط به ناباروری مردان نشان میدهند که آیا هریک از این فرآیندها مختل شدهاند یا خیر. ممکن است، پزشک با معاینه فیزیکی مشکل را تشخیص بدهد. برای تشخیص قطعی و بهتر، آزمایشهای باروری زیر هم استفاده میشوند:
- تجزیه و تحلیل مایع منی
- آزمایش هورمونی
- آزمایش ژنتیک
- تصویربرداری
در موارد خاص هم بیوپسی بیضه برای شناسایی ناهنجاریهای مؤثر در نازایی یا بازیابی اسپرم برای تکنیکهای کمک باروری، مانند رفع نازایی و آی وی اف (IVF) انجام میشود.
پیشگیری از نازایی چگونه است؟
خوشبختانه، تغییرات کوچکی در سبک زندگی میتوانند در پیشگیری از ناباروری مؤثر باشند:
- رژیم غذایی متعادل و حفظ وزن مناسب
- کنارگذاشتن مصرف الکل
- ترک سیگار و مواد مخدر
- درمان بیماریهای مقاربتی
- فعالیت بدنی و ورزشکردن
با رعایت سبک زندگی سالم، امکان دورماندن از نازایی بیشتر خواهد بود.
درمان ناباروری چیست؟
در مواردی که حاملگی خودبهخود اتفاق نمیافتد، معمولا زوجها از فناوری کمک باروری برای باردان شدن استفاده میکنند. درمان ناباروری معمولاً هزینه زیادی دارد و فرایندی است که از نظر جسمی و روانی کمی خستهکننده خواهد بود. بااینحال، این روزها روشهای متنوعی وجود دارد و تلاشهای زوجها معمولاً به نتیجه دلخواه و مطلوب میرسد.
درمان ناباروری در زنان
برای درمان نازایی زنان، روشهای مختلفی وجود دارد:
مصرف داروهای باروری | این داروها به تحریک تخمکگذاری و رفع اختلالات نازایی کمک میکنند. |
تلقیح داخل رحمی (IUI) | در این روش اسپرم سالم مستقیماً در زمان آزادسازی تخمک در تخمدان در رحم قرار میگیرد. |
جراحی | جراحیهایی مانند پولیپ آندومتر، سپتوم رحم، بافت اسکار داخل رحمی و برخی فیبرومها نیز گاهی برای درمان نازایی زنان تجویز میشوند. |
ممکن است، اندومتریوز، چسبندگیهای لگنی و فیبرومهای بزرگتر به جراحی لاپاراسکوپی یا جراحی با برش بزرگتر شکم نیاز داشته باشند.
درمان نازایی در مردان
تغییر سبک زندگی و برخی عادتها در مردان از جمله قطع برخی داروها، کاهش یا حذف مواد مضر، بهبود دفعات و زمان مقاربت یا ورزش منظم میتواند شانس بارداری را بهبود بخشد.
مصرف دارو | مصرف برخی داروها در مردان میتواند تعداد اسپرم، سطح تستوسترون یا سایر هورمونها و احتمال بارداری موفق را بالاتر ببرد. ممکن است، این داروها عملکرد بیضه از جمله تولید و کیفیت اسپرم را افزایش بدهند. |
جراحی | در برخی شرایط هم پزشک جراحی را تجویر میکند. با جراحی، انسداد اسپرم معکوس میشود و امکان بارورشدن قوت میگیرد. |
بازیابی اسپرم | این تکنیک زمانی تجویز میشود که انزال مشکل دارد یا وقتی که هیچ اسپرمی در مایع انزالی وجود ندارد. |
این روزها، روشهای متنوع و گزینههای درمانی مختلفی موجودند که بنا به شرایط هر زوج به آنها پیشنهاد میشوند.
برای درمان ناباروری چه بخوریم؟
تغذیه نقش مهمی در بارورشدن زنان و مردان دارد. بااینحال، حتی سالمترین رژیمهای غذایی هم نمیتوانند شرایط جدیتری را درمان کنند که باعث ناباروری در مردان و زنان شدهاند.
برای مثال، اگر لولههای فالوپ یک زن مسدود شده و از بارورشدن تخمک توسط اسپرم جلوگیری میکند، تغییرات رژیم غذایی هیچ کمکی به رفع این انسداد نمیکند.
خوشبختانه، مواردی از این دست میتوانند با خدماتی مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) درمان شوند. درهرحال، نباید تاثیر رژیم غذایی و سایر انتخابهای مربوط به سبک زندگی بر باروری را نادیده گرفت. مصرف موارد زیر به زوجها توصیه میشود.
غذاهای گیاهی
از مواد سالمی که باید در رژیم غذایی زوجها وارد شوند، موارد زیر اهمیت زیادی دارند؛ اینها منابع غنی از فیبر و ویتامین هستند و برای درمان نازایی توصیه میشوند:
- سیب بدون پوست
- موز
- پرتقال
- توت فرنگی
- تمشک
- انبه
- آناناس
از سبزیجات مفید برای نازایی نیز میتوان به این موارد اشاره کرد:
- گوجهفرنگی
- سیبزمینی
- پیاز
- تربچه
- ذرت
- هویج
- خیار
- کلمبروکلی
- اسفناج
- گلکلم
- کاهو
- لوبیا
- نخودفرنگی
- بادمجان
- مارچوبه
مصرف میوهها و سبزیجات به تقویت باروری در افراد کمک شایانی میکند.
منابع پروتئینی
غذاهای دریایی که حاوی اسیدهای چرب امگا۳ هستند و مواد زیر هم در بارورشدن نقش دارند:
- ماهی سفید
- بلغور جو دوسر
- برنج قهوهای
- چاودار و گندم کامل
- آجیلهایی مثل بادام و بادام هندی
- حبوباتی از جمله لوبیا و عدس
با رعایت رژیم غذایی متعادل به تقویت قدرت باروری کمک میشود.
ناباروری همان عقیمبودن است؟
ناباروربودن یا نازایی و عقیمبودن اصطلاحاتی هستند که اغلب به صورت مترادف بهجای یکدیگر مورداستفاده قرار میگیرند. در واقعیت، این دو با هم متمایز هستند.
در تعریف ناباروری، زوج نابارور کسانی هستند که بیش از ۱۲ ماه برای باردارشدن با رابطه جنسی مکرر و محافظتنشده اقدام کرده، اما موفق نشدهاند. این محدوده زمانی برای افراد بالای ۳۵سال، ۶ ماه درنظرگرفته میشود.
نازایی مشکل بسیار شایعی است و بیشتر زوجهای دچار آن، پس از تشخیص ناباروری و درمان، موفق به فرزندآوری میشوند. اما شخصی که از نظر بالینی عقیم درنظرگرفته میشود، چه با درمان ناباروری بهشکل دارویی و چه جراحی قادر به فرزندآوری نیست. عقیم بودن معمولا نتیجه وضعیت پزشکی یا عمل جراحی مانند وازکتومی(بستن لوله مردان)، هیسترکتومی یا برداشتن رحم است.
نازایی مقوله پیچیدهای است و با شناخت اصطلاحات آن و کسب اطلاعات دربارهاش میتوانید در مسیری درست به نتایج دلخواه برسید. زوجها باید به پیشگیری از ناباروری هم دقت کنند و با رعایت ارتباط تغذیه و باروری یا در نظرگرفتن رژیم غذایی مناسب برای باروری به نتیجه مطلوب برسند.
گاهی با رفع عفونتهای مقاربتی یا با انجام آزمایشهای تشخیص ناباروری است که امکان رفع مشکلات ژنتیکی و ناباروری مقدور میشود. در نتیجه، دیگر خبری از سقط جنین و بروز علائم نازایی نخواهد بود و ناباروری در مردان و زنان حل میشود. این روزها، حتی ناباروری در سنین بالا هم در بسیاری از موارد قابل درمان است.
سوالات متداول
آیا واکسن کرونا باعث ناباروری میشود؟
خیر، تحقیقات مختلف تاکنون نشانهای مبنی بر وجود ارتباط میان نازایی و تزریق واکسن کرونا مطرح نکردهاند.
رابطه نازایی و گربه چیست؟
خیر، برخی بر این باورند که انگل شایع در گربهها موسوم به توکسوپلاسموز میتواند باعث نابارورشدن شود، اما اینطور نیست.
نازایی با وجود پریود منظم هم رخ میدهد؟
بله، داشتن قاعدگیهای قابل پیشبینی منظم، نشانه خوبی است که شما به طور منظم تخمک گذاری می کنید، اما همچنان امکان ناباروربودن وجود دارد.
ناباروری با وجود تخمکگذاری هم رخ میدهد؟
بله، تخمکگذاری بهتنهایی تضمین نمیکند که میتوانید باردار شوید. گاهی اوقات، ممکن است کیفیت تخمک، نحوه لقاح تخمک، توانایی آن برای انتقال به رحم، یا نحوه کاشت آن در رحم مشکل داشته باشد.
چرا نازایی زیاد شده است؟
موسسه ملی بهداشت کودک و توسعه انسانی (NICHD) عوامل سبک زندگی مانند چاقی، کار فیزیکی شدید، ورزش بیش از حد، مصرف مواد، نوشیدن زیاد، فشار خون بالا و موارد دیگر را با افزایش نرخ ناباروری مرتبط دانسته است.
نازایی ارثی است؟
تقریباً ۱۰ تا ۱۵درصد از زوجها ناباروری را تجربه میکنند که بیش از نیمی از این موارد به دلیل یک مسئله ژنتیکی است. در این موارد، علت ژنتیکی میتواند ارثی باشد.
منابع: