علت کاهش وزن ناگهانی و ناخواسته چیست؟

کاهش وزن ناخواسته دارای علت‌های پنهانی مانند سرطان، عفونت، نارسایی کلیه و قلب، مشکلات دستگاه گوارش، اختلالات روانی و عصبی و موارد دیگری است که لازم است تشخیص داده و تحت درمان قرار گیرد.

در نوشته علت کاهش وزن ناگهانی و ناخواسته چیست؟، می‌خوانید:

• تعریف مسئله
• چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید
• علل کاهش وزن ناگهانی
• مروری بر برخی از علت‌های کاهش وزن ناگهانی
• نحوه‌ی تشخیص
• آزمایشات
• اهمیت تشخیص علت کاهش وزن
• درمان
• سخن پایانی

کاهش وزن ناخواسته و به‌ ظاهر بی ‌دلیل ممکن است برای برخی از افراد خوشایند باشد اما کشف علت احتمالی آن بسیار مهم است. این کاهش وزن می‌تواند علل زیادی داشته باشد (از مشکلات تیروئید گرفته تا سرطان) و همیشه مستلزم انجام بررسی است. ارزیابی‌های پزشکی نشان می‌دهد که حدود ۷۵ درصد از افرادی که به طور غیر منتظره وزن کم می‌کنند، دارای یک علت پشت صحنه و پنهانی هستند.

تعریف مسئله

کاهش وزن بی دلیل به عنوان کاهش وزن غیرعمدی به اندازه  حداقل ۱۰ پوند (4/5 کیلوگرم) یا ۵ درصد از کل وزن بدن طی یک دوره  ۶ تا ۱۲ ماهه تعریف می‌شود.

این مقدار معادل این است که یک مرد ۲۰۰ پوندی (90/7 کیلوگرم)، 4/5 کیلوگرم از وزن خود را از دست بدهد یا یک زن ۱۳۰ پوندی (58/9 کیلوگرم) ۶ تا ۷ پوند (۳ کیلوگرم) کاهش وزن پیدا کند. کاهش وزن بدون قصد کم کردن وزن و انجام کاری در راستای آن مانند تغییر آگاهانه در میزان کالری مصرفی یا آغاز یک برنامه ورزشی اتفاق می‌افتد.

کاهش وزن ممکن است به دلیل اینکه شما غذای کمتری می‌خورید یا به علت اینکه بدن شما به علت تغییر در متابولیسم یا رشد یک تومور به طور متفاوتی از مواد مغذی استفاده می‌کند، رخ دهد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید

اگر بدون تلاش برای کاهش وزن دچار کاهش وزن شده‌اید، حتی اگر فکر می‌کنید دلیلی برای کاهش وزن شما وجود دارد، باید به پزشک مراجعه کنید. تشخیص بسیاری از مشکلاتی که می‌توانند منجر به کاهش وزن ناخواسته شوند در مراحل اولیه دشوار است و گاهی برای مشخص کردن علت نیاز به آزمایش‌های خون یا بررسی‌های تصویربرداری است.

علل کاهش وزن ناگهانی

دلایل زیادی برای کاهش وزن غیرعمدی وجود دارد که برخی جدی بوده و برخی با شدت کمتری موجب رنج فرد می‌شوند.

شایع ترین علت کاهش وزن در افراد بالاتر از ۶۵ سال، سرطان است و پس از آن بیماری‌های دستگاه گوارش و مشکلات روانپزشکی قرار دارد.

حدود ۴۰ درصد از افراد مبتلا به سرطان می‌گویند که در هنگام تشخیص، دچار کاهش وزن ناخواسته شدیدی شده بودند. نتایج مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۸ منتشر شد، نشان می‌داد که کاهش وزن غیرعمدی دومین پیش‌بینی کننده برخی از انواع سرطان‌ها است.

مروری بر برخی از علت‌های کاهش وزن ناگهانی

• اختلالات غدد درون ریز: شرایطی مانند پرکاری تیروئید، کم‌کاری  تیروئید، دیابت و بیماری آدیسون.
• عفونت‌ها: کاهش وزن در اثر عفونت‌های ویروسی، باکتریایی و انگلی غیرمعمول نیست و مهم‌ترین عفونت‌ها شامل عفونت‌هایی مانند HIV و ایدز، سل و اندوکاردیت (عفونت لایه داخلی قلب و دریچه‌های قلب) می‌شود.
• سرطان: کاهش وزن ممکن است اولین نشانه سرطان‌های مرتبط با خون مانند لوسمی و لنفوم یا تومورهایی مانند سرطان ریه (خصوصا آدنوکارسینوم ریه)، سرطان کولون، سرطان تخمدان و سرطان پانکراس باشد. کاهش وزن همچنین در مراحل اولیه عود یک تومور (مثلا در سرطان سینه) ممکن است اتفاق افتد.
• مشکلات روده‌ای: مانند بیماری‌های زخم معده، سلیاک، بیماری کرون، کولیت اولسراتیو و پانکراتیت
• نارسایی قلبی
• نارسایی کلیوی
• بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD): COPD Cronic obstructive pulmonary disease شامل بیماری‌های مانند آمفیزم، برونشکتازی (Bronchiectasis) و برونشیت مزمن می‌شود.
• مشکلات مرتبط با دهان: مانند بیماری لثه، پوسیدگی دندان، زخم‌های دهانی یا بریس (بریس از ابزارهای مخصوص ارتودنتیست ها هستند که برای هدایت دندان ها به محل مورد نظر استفاده می کنند).
• سیگار کشیدن
• اختلالات خوردن غذا به دلیل مشکلات روانی: هم بی‌اشتهایی عصبی)انورکسیا)anorexie mentale و هم بولیمیاBulimia nervosa (نوعی پرخوری عصبی که فرد ابتدا مقدار زیادی غذا میخورد و سپس با استفراغ عمدی یا مصرف ملین می کوشد از اضافه شدن به وزن خود جلوگیری کند.) می‌توانند موجب کاهش وزن شوند. همچنین افسردگی و اضطراب هم می‌توانند سبب کاهش وزن شوند.
• تغذیه ضعیف: انتخاب‌های غذایی نامناسب یا محدودیت مالی برای خرید غذاها می‌تواند منجر به کاهش وزن شود (گرسنگی).
• شرایط روانی: مانند افسردگی و اضطراب
• داروها: کاهش وزن از اثرات جانبی بسیاری از داروها است. داروها ممکن است به طور مستقیم موجب کاهش وزن شوند یا با ایجاد تهوع و کاهش اشتها منجر به کاهش وزن شوند.
• سوء مصرف مواد: نه فقط مواد مخدری مانند مت‌آمفتامین (شیشه)، بلکه داروهای تجویزی مانند آدرال(Adderall) و داروهای بدون نسخه‌ای مانند لاگزاتیو (laxatives ) که داروهای مسهل کننده هستند، نیز ممکن است مورد سوء مصرف قرار گیرند.
• بیماری های مغز و اعصاب :مانند بیماری پارکینسون و آلزایمر

نحوه‌ی تشخیص

درمورد تشخیص علت کاهش وزن ناخواسته، پزشک نخست با پرس‌وجو از بیمار به دنبال عوامل زمینه‌ساز کاهش وزن خواهد گشت. وی سپس یک معاینه جسمی انجام داده و بسته به تشخیص خود آزمایش‌های بیشتر و بررسی‌های رادیولوژی را توصیه خواهد کرد.

آزمایشات

آزمایش‌های خونی که تجویز خواهند شد، بستگی به عوامل زیادی از جمله علائم بیمار دارد. آزمایش‌هایی که به طور معمول انجام می‌شوند، شامل موارد زیر هستند:

• شمارش کامل خون (CBC): CBC می‌تواند مشکلاتی نظیر عفونت و کم خونی را نشان دهد.
• آزمایش عملکرد تیروئید
• آزمایش‌های عملکرد کبد
• آزمایش‌های عملکرد کلیه
• قند خون
• آزمایش ادرار
• تست عملکرد کلیه
• آزمایش‌های تشخیص التهاب: آزمایش‌های غیراختصاصی ممکن است شامل آزمایش سرعت رسوب گلبول‌های قرمز (ESR)یا آزمایش پروتئین واکنشی( C  (CRPباشند.
• الکترولیت‌ها: بررسی الکترولیت‌هایی نظیر سدیم، پتاسیم و کلسیم ممکن است سرنخ‌هایی درمورد مشکل پنهانی کاهش وزن فراهم کنند.

دیگر آزمایشات

• روش آندوسکوپی مانند آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی (Upper GI Endoscopy) یا کولونوسکوپی (Colonoscopy) می‌توانند مشکلات احتمالی گوارشی مرتبط با کاهش وزن را نشان دهند.

• اکوکاردیوگرافی (echocardiography ): اکوکاردیوگرافی در تشخیص بسیاری از مشکلات از جمله عفونت‌های موجود در دریچه‌های قلب و سطح داخلی قلب( اﻧﺪوﻛﺎردﻳﺖ ﻋﻔﻮﻧی) سودمند است.

بررسی‌های تصویربرداری

آزمایش‌های تصویربرداری مفید عبارتند از:

• س‌تی‌اسکن قفسه سینه یا شکم (توجه داشته باشید که در یک پرتونگاری معمولی از قفسه سینه (CXR)مشکلاتی مانند سرطان ریه ممکن است تشخیص داده نشود)
• MRI
• پت اسکن (PET Scan): پت اسکن می‌تواند متاستاز سرطان را نشان دهد.

اهمیت تشخیص علت کاهش وزن

کاهش وزن ناخواسته نه تنها از نظر جستجوی علت اهمیت دارد بلکه از نظر ارتباط آن با سلامتی فرد نیز مهم است. کاشکسی (Cancer Cachexia) (لاغری مفرط)، وضعیت کاهش وزن غیرعمدی در ترکیب با چندین مشکل دیگر است که مستقیما مسئول حدود ۲۰ درصد از مرگ‌های سرطانی است. حتی درمورد بیماری عروق کرونر نیز مشخص شده است که پیامدهای این بیماری برای افرادی که دچار کاهش وزن ناخواسته می‌شوند، ۶۲ درصد بدتر است. کاهش وزن ناخواسته با ناخوشی‌های بیشتر (گسترش و شدت دادن بیماری‌های مختلف)،  مرگ و میر بالاتر و کاهش کیفیت زندگی همراه است.

درمان

درمان کاهش وزن ناخواسته به علت یا علل پنهانی آن بستگی دارد. برخی از علت‌های کاهش وزن ناخواسته نسبتا نادر بوده و ممکن است برای تعیین علت نیاز به مراجعه مکرر به پزشک داشته باشد.

علت کاهش وزن ناخواسته هرچه که باشد، به محض تایید شدن علت آن باید مورد توجه و درمان قرار گیرد. برای افرادی که دچار سرطان شده‌اند، (اگر علت کاهش وزن ناخواسته در شما تحت تاثیر عواملی چون سرطان دچار افسردگی شدید هستید یا احساس کردید که تحمل چنین شرایطی برای شما سخت شده است می‌توانید به مراکز روان درمانی و مشاوره روانی مراجعه نمایید. درمان کاهش وزن می‌تواند به افراد کمک کند که درمان‌های مرتبط با علت پنهانی کاهش وزن را تحمل کنند.

سخن پایانی

کاهش وزن ناگهانی و ناخواسته معمولا یک علت پنهانی پزشکی مانند بیماری‌های گوارشی و سرطان دارد و برای تشخیص علت و درمان آن لازم است به پزشک مراجعه شود.