بیماری قلب تک بطنی در نوزادان چیست و چگونه درمان می‌شود؟

فعالیت قلب از هفته چهارم بارداری شروع شده و تا پایان عمر ادامه دارد. همان‌طور که می‌دانید قلب یکی از مهم‌ترین ارگان‌های بدن است. بنابراین وجود هرگونه نقص در این اندام حیاتی، زندگی را برای فرد دشوار و حتی مختل می‌کند. وظیفه قلب پمپاژ خون است. این بدان معناست که قلب باید خون بدون اکسیژن را از بدن دریافت کند و درعوض، خون اکسیژن‌دار را به تمام قسمت‌های بدن برساند. بدین منظور قلب دارای دو بطن چپ و راست است که خون تمیز را از خون بدون اکسیژن جدا می‌کند. اگر یکی از این بطن‌ها دچار مشکل باشد یا اصلا وجود نداشته باشد، بیماری قلب تک بطنی به وجود می‌آید که عملکرد اصلی قلب را مختل می‌کند. تنها راه نجات فرد از این بیماری، عمل قلب تک بطنی است. در این مقاله به بررسی کامل بیماری قلبی تک بطنی و راه‌های درمان آن می‌پردازیم. با ما همراه باشید.

بطن چیست؟

بطن‌ها حفره‌های بزرگی در قسمت تحتانی قلب هستند که برای حفظ حرکت خون در بدن کار می‌کنند. اگرچه تمام قسمت‌های قلب با هم کار می‌کنند تا عملکرد روزمره را انجام دهند، اما بطن‌ها نقش بسیار زیادی در حفظ جریان خون دارند. 

قلب از هفته چهارم بارداری شروع به فعالیت کرده و تا پایان عمر به‌طور مداوم کار می‌کند. در طول این مدت بطن‌ها مسئولیت سنگین پمپاژ خون از قلب به مدارهای سیستمیک و ریوی را به عهده دارند.

بطن راست از طریق شریان ریوی، خون بدون اکسیژن را به ریه‌ها می‌فرستد. بطن چپ نیز خون پر از اکسیژن را دریافت کرده و در سراسر بدن پمپاژ می‌کند. این دو بطن اجازه مخلوط شدن خون بدون اکسیژن و اکسیژن‌دار را نمی‌دهند و باعث به وجود آمدن یک جریان سالم از خون در بدن می‌شوند.

آیا بیماری قلب تک بطنی از شایع‌ترین بیماری‌های مادرزادی قلب است؟

بیماری قلبی تک بطنی نوعی نقص قلبی است که کودک با آن متولد می‌شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که یکی از دو محفظه پمپاژ خون در قلب به‌اندازه کافی بزرگ و قوی نیستند تا بتوانند به‌درستی کار کنند. حتی در بعضی از موارد یکی از بطن‌ها به‌کلی از دست می‌رود.

این بیماری باعث سیانوتیک شدن کودک (آبی شدن رنگ پوست) می‌شود. چراکه قلب نمی‌تواند خون‌های تمیز را از خون‌های بدون اکسیژن جدا کند و مخلوطی از این دو خون از قلب خارج شده و به سراسر بدن فرستاده می‌شود.

بر اساس آمار بیمارستان کودکان بوستون، بیماری قلب تک بطنی نادر است و از هر ۱۰۰ هزار نوزاد تازه‌متولد‌شده تنها ۵ نفر به آن مبتلا هستند. عمل قلب تک بطنی از ضروری‌ترین راه‌های درمان این بیماری است. 

بیماری قلبی تک بطنی نوزاد
مشکلات قلب تک بطنی

مشکلات قلب تک بطنی در نوزادان و بزرگسالان چیست؟

بیماری قلبی تک بطنی در روزهای اول تولد مشخص نیست. در واقع کودک در بدو تولد ممکن است کاملا سالم و طبیعی به نظر برسد، اما طی چند روز آینده، پس از بسته شدن مجرا، موردتوجه پزشکان قرار می‌گیرد. در این زمان کودک ممکن است ظاهری کبود یا آبی داشته باشد. این مشکل به‌دلیل عدم توانایی قلب در تفکیک خون‌های تمیز از خون‌های بی‌اکسیژن است. از دیگر مشکلاتی که بیماری قلبی تک بطنی برای نوزادان به وجود می‌آورد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • تنگی نفس
  • تنفس سریع و دشوار
  • تغذیه کم
  • نبض ضعیف
  • کمبود انرژی و خواب‌آلودگی
  • تپش قلب
  • این بیماری در صورت عدم درمان، طی روزها یا ماه اول زندگی کشنده است.

بیماران تک بطنی معمولا تا آخر عمر درگیر این بیماری هستند. نارسایی قلبی، آسیب‌های عصبی و مرگ زودرس از جمله خطرات و مشکلاتی است که این بیماران را تهدید می‌کند. خطر مرگ‌ومیر در این دسته از بیماران بسیار زیاد است. چراکه بسیاری از آن‌ها بدون جراحی‌های اصلاحی، نمی‌توانند تا بزرگسالی دوام بیاورند.

راههای درمان بیماری تک بطن قلبی چیست؟

بیماری قلبی تک بطنی با کمک دو یا سه عمل جراحی قابل‌درمان است. اولین عمل جراحی باتوجه‌به تشخیص پزشک انجام می‌شود و ممکن است در هر بیمار متفاوت از دیگری باشد. اما جراحی‌های دوم و سوم معمولا بدون توجه به نوع نقص قلبی در کودک انجام می‌شود و مشابه یکدیگر است.

هدف از انجام عمل قلب تک بطنی این است که قلب بتواند خون را به بدن پمپاژ کند، خون را به ریه‌ها برساند (دقیقا مانند قلبی که دارای دو بطن است) و خون را دوباره به قلب برگرداند. 

درمان بیماری قلبی تک بطنی معمولا شامل سه روش نوروود (Norwood)، گلن (Glenn) و فونتان (Fontan) است که در ادامه به توضیح هرکدام از آن‌ها می‌پردازیم.

عمل قلب تک بطنی

بیشتر کودکان مبتلا به بیماری قلب تک بطنی برای درمان به سه عمل جراحی نیاز دارند. هدف این جراحی‌ها این است که یک بطن بتواند کارهایی را که به‌طور معمول توسط دو بطن انجام می‌شود، انجام دهد.

عمل اول که نوروود نام دارد، یکی از پیچیده‌ترین جراحی‌های مادرزادی قلبی است که در سال 1979 طراحی و اجرا شد. این عمل در دو هفته اول زندگی نوزاد انجام می‌شود. جراح روی قفسه سینه نوزاد برشی ایجاد می‌کند و آئورت (بزرگ‌ترین سرخ‌رگی که مستقیم به قلب وصل است و خون اکسیژن‌دار را به کل بدن می‌رساند) را به‌طور مستقیم به بطن راست وصل می‌کند. 

سپس با جای‌گذاری یک لوله آن را به شریان‌های ریوی اتصال می‌دهد. این مرحله سخت‌ترین و پرچالش‌ترین قسمت عمل قلب تک بطنی است که اگر موفقیت‌آمیز باشد، شانس زنده ماندن نوزاد بسیار زیاد می‌شود.

عمل دوم روش دوطرفه گلن است که در سنین ۴ تا ۶ ماهگی باید انجام شود. هدف این عمل رساندن اکسیژن کافی به بدن است. طی این جراحی، خون برگشتی از سر و بازوها به سمت رگ‌های ریه هدایت شده و به‌طور مستقیم به آن‌ها متصل می‌شود. بعد از این عمل، از حجم کار تحمیلی به بطن راست کاسته می‌شود. عمل گلن در بیشتر کودکان با موفقیت انجام می‌شود.

عمل سوم که فونتان نام دارد در سنین ۲ تا ۳ سالگی انجام می‌شود. طی این روش خون از نیمه تحتانی بدن به‌طور مستقیم به ریه‌ها هدایت می‌شود. در واقع بعد از انجام فونتان خون از قلب به بدن پمپاژ شده و سپس مستقیما به ریه‌ها برگردانده می‌شود تا دوباره اکسیژن دریافت کند. در این صورت خون اکسیژن‌دار و خون بدون اکسیژن در قلب با هم ترکیب نمی‌شود و پوست کودک به رنگ آبی یا کبود در نمی‌آید.

آیا می‌توان از ابتلا به بیماری قلب تک بطنی پیشگیری کرد؟

برای پیشگیری از بیماری قلب تک بطنی ابتدا باید علت وجود این نقص شناخته شود تا بتوان از بروز آن جلوگیری کرد. بیشتر موارد نقص تک بطن در اوایل بارداری که قلب درحال‌رشد است، اتفاق می‌افتد. در بعضی از موارد، علت آن ممکن است ترکیبی از ژن‌ها در این مرحله باشد.

بیماری قلب تک بطنی در دوران بارداری با استفاده از اکوکاردیوگرافی جنینی قابل تشخیص است. همچنین اگر در خانواده خود سابقه بیماری‌های مادرزادی قلبی دارید، باید قبل از اقدام به بارداری با مشاور ژنتیک و متخصص قلب در زمینه نقص‌های مادرزادی قلب مشورت کنید.

بیماری مادرزادی قلب تک بطنی
پیشگیری از بیماری قلب تک بطنی با مراجعه به پزشک قبل از بارداری

کلام آخر

بیماری قلب تک بطنی در نوزادان یکی از بیماری‌های مادرزادی است که فرد مبتلا به آن تنها به کمک عمل بهبود می‌یابد. این عمل هرچند بسیار سخت و پیچیده است، اما شانس زنده ماندن نوزاد را تا حد زیادی افزایش می‌دهد. بیشتر کودکانی که این عمل را انجام می‌دهند، معمولا باید تا آخر عمرشان دارو مصرف کنند. درصورتی‌که سابقه نقص‌های مادرزادی قلب دارید، برای پیشگیری از این بیماری در فرزندتان حتما قبل از بارداری، با مشاور ژنتیک و متخصص قلب مشورت کنید.

منابع:

kidshealth

childrenshospital

kenhub

ctsurgerypatients

heart

ncbi

محتوای این مقاله صرفا برای افزایش اطلاعات عمومی شماست و به منزله تجویز پزشکی نیست.
ممکن است شما دوست داشته باشید
7 نظرات
  1. جلال می گوید

    دختر م این مشکل و داره نیاز به عمل اول نداشت در چهاره ماهگی فعلا عمل دوم براش انجام شده

  2. مصطفی می گوید

    مشکل قلب فرزند من هم همین بود
    بین سه تا شش ماهگی نیاز به عمل اول بود
    یک سال و نیم عمل دوم
    سه سال و نیم عمل سوم انجام شد و الان صرفا با نصف قرض آسپرین در روز و غلظت اکسیژن ۹۴ در حال گذران هست و الان نزدیک هشت سال هست
    البته لازم به ذکر هست که کسانی که این مشکل رو دارند معمولا بعضی بیماری های دیگر ولو به صورت محدود را دارند که بچه من هم asd و vsd هم داره ولی به لطف خدا و دین توانمند پزشکان و جراحان کشور مون الان خوبه

    1. sajad می گوید

      سلام دوست عزیز دکترش کی بود
      پسرم دو هفته هست به دنیا آمده قلبش تک بطنی هست ممنون میشم راهنمایی کنید

    2. علی می گوید

      سلام
      ببخشید بچتون را کجا عمل کردید؟

    3. میلاد می گوید

      سلام دخترم تازه ب دنیا اومده یه بطنش اصن دریچه نداره و بطن دیگش هم رگ اصلیش تنگه کلا به هم ریختیم ممنون میشم بگید کجا بردید واسه عمل و… هزینه ش چقده

  3. ناشناس می گوید

    ممنونم بسیار مفید بود .

    1. مریم می گوید

      ممنونم بسیار کامل عالی بود

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.