اسکیزوفرنی کودکان؛ والدین این نشانه‌ها را جدی بگیرند!

اسکیزوفرنی کودکان نوعی بیماری روانی است که روی تفکر و رفتار اثرات منفی می‌گذارد. کودکان که گروه سنی زیر ۱۳ سال هستند، با ابتلا به این بیماری دچار افکار، احساسات و رفتاری غیرعادی می‌شوند. درک کودکان مبتلا به این بیماری از واقعیت با مشکل مواجه می‌شود و علائمی مانند توهم، هذیان و آشفتگی فکری در آنها به وجود می‌آید. تشخیص این بیماری روانی نادر در کودکان ساده نیست و برای درمان هم باید به روانپزشک مراجعه شود. در این مقاله از مجله دکتردکتر درباره اسکیزوفرنی در کودکان، علامت‌ها، تشخیص و درمان آن می‌خوانید.

علائم اسکیزوفرنی در کودکان چیست؟ چطور به آن مبتلا می‌شوند؟

ابتلا به اسکیزوفرنی در کودکان رایج نیست. این بیماری در ۱درصد از کودکان دیده می‌شود و با برهم‌خوردن درک آنها از واقعیت همراه است. علائم اسکیزوفرنی در کودکان مشابه نشانه‌های آن در بزرگ‌سالان است.

کودکان مبتلا افکار و رفتارهای عجیبی از خود بروز می‌دهند و احساساتی غیرعادی را تجربه می‌کنند. این بیماری اثرات عمیقی بر رفتار و رشد کودک می‌گذارد و نیاز به درمان مادام‌العمر دارد.

نشانه های اسکیزوفرنی در کودکان

علائم اسکیزوفرنی در کودکان به شکل‌های متنوعی ظاهر می‌شود اما معمولاً همراه با آشفتگی فکری، توهم و هذیان است. این بیماری بیشتر در سال‌های آغاز جوانی و ابتدای ۲۰‌سالگی رخ می‌دهد. وقوع نشانه‌های آن در سنین کودکی (زیر ۱۳ سال) بسیار عجیب و نادر است. تشخیص نشانه‌های اسکیزوفرنی در مراحل ابتدایی بیماری ساده نیست. بعضی از علائم همیشه ثابت هستند و برخی نه.

علائم و نشانه‌های اولیه اسکیزوفرنی کودکان

نشانه‌های اولیه اسکیزوفرنی کودک و نوجوانان شبیه بزرگ‌سالان است اما تشخیصشان دشوارتر است:

تفکر

• بروز مشکل در فکرکردن و استدلال
• ابراز نظرات و صحبت‌های عجیب
• از بین‌رفتن مرز واقعیت و خیال

رفتار

• دورشدن از دوستان و خانواده
• اختلالات خواب
• کاهش انگیزه (برای مثال افت تحصیلی)
• بی‌توجهی به حمام و نظافت
• رفتارهای عجیب
• پرخاشگری و رفتارهای خشن
• مصرف نیکوتین و مواد مخدر

احساسات

• کج‌خُلقی و افسردگی
• اختلال در بروز احساسات
• اضطراب و ترس‌های عجیب
• مشکوک‌بودن به اطرافیان

علائم و نشانه‌های پیشرفته اسکیزوفرنی در کودکان

با بزرگ‌ترشدن کودک و پیشرفت بیماری، نشانه‌ها و علائم رایج اسکیزوفرنی در او نمایان می‌شود:

هذیان

منظور از هذیان باور به چیزهایی است که واقعیت ندارند. برای مثال، کودک مبتلا به اسکیزوفرنی معتقد است که تحت ظلم و شکنجه قرار دارد یا فکر می‌کند که برخی حرف‌ها و افکار از سوی مرجعی ناشناس به او الهام می‌شوند. گاهی هم بیمار احساس می‌کند که توانایی‌های ویژه‌ای دارد یا مشهور است.

کودک بیمار گاهی فکر می‌کند که کسی شیفته او است یا اتفاق بدی برای او می‌افتد. هذیان فقط نشانه‌ای از اسکیزوفرنی کودک نیست و در بزرگ‌سالان هم دیده می‌شود.

توهم

امکان بروز توهم به معنای دیدن یا شنیدن چیزهای غیرواقعی هم در ابتلا به انواع اسکیزوفرنی وجود دارد. حس‌کردن، بوییدن، شنیدن و دیدن چیزهایی که وجود ندارند از نشانه‌های رایج اسکیزوفرنی هستند. از میان این موارد شنیدن صداهای غیرواقعی رایج‌تر است.

آشفتگی فکری

آشفتگی کودک در صحبت‌کردن می‌تواند ذهن ناآرام و بی‌نظمی فکری‌اش را نشان بدهد. برای مثال، او در پاسخ به پرسش‌ها جواب‌هایی بی‌ربط می‌دهد یا ارتباطاتش با دیگران مخدوش می‌شود.

نمود این علامت در کودکان مبتلا به اسکیزوفرنی به این صورت است که مجموعه‌ای از کلمات بی‌ربط را در حرف‌هایشان کنار هم می‌چینند. به این حالت سالاد کلمات می‌گویند؛ یعنی کودک واژه‌هایی درهم‌وبرهم می‌گوید و مفهوم کلامش مشخص نیست.

رفتار حرکتی غیرعادی و آشفته

حرکات کودک مبتلا به اسکیزوفرنی هم غیرعادی و غیر قابل پیش‌بینی می‌شود. برای مثال، امکان دارد که نسبت به یادگیری و قوانین واکنش منفی و مقاومت نشان بدهد. گاهی هم رفتار غیرعادی در قالب حرکات عجیب یا پاسخ‌ندادن به محرک‌ها بروز پیدا می‌کنند. حرکات زیاد از حد و بی‌قراری هم از نشانه‌های اسکیزوفرنی کودکان هستند.

نشانه‌های منفی

بروز تغییرات محسوس مانند بی‌توجهی به بهداشت شخصی یا بروزندادن احساسات هم از علائم اسکیزوفرنی است. برای مثال، تغییرنکردن حالت‌های صورت یا برقرارنکردن تماس چشمی با دیگران، تغییرنکردن حرکت و حالت سر و بدن، صحبت‌کردن با تُن صدایی واحد از جمله نشانه‌های منفی اسکیزوفرنی است. کودک مبتلا به این بیماری از دیگران دوری می‌کند و میلی به بازی و تفریح ندارد.

کودکان در مقایسه با بزرگ‌سالان مبتلا به بیماری کمتر دچار نشانه‌های زیر می‌شوند. همچنین توهم دیداری در آنها کمتر است؛ یعنی کمتر از بزرگ‌سالان چیزهایی را در طول بیماری می‌بینند که واقعاً وجود ندارند.

علت اسکیزوفرنی در کودکان چیست؟

علل اسکیزوفرنی کودکان به‌ طور دقیق و کامل مشخص نیست. شاید بروز این بیماری عاملی ژنتیکی داشته باشد. برخی از محققان معتقدند که احتمال دارد، به واسطه موارد زیر در دوران بارداری مادر، کودک او به اسکیزوفرنی مبتلا شود:

• مصرف الکل و مواد مخدر
• تماس با مواد شیمیایی
• تماس با ویروس‌ها  و باکتری‌ها
• استرس
• تغذیه نامناسب

تشخیص بیماری اسکیزوفرنی در کودکان چگونه انجام می‌شود؟

روانپزشک کودک می‌تواند این بیماری را تشخیص بدهد. تشخیص این بیماری کار ساده‌ای هم نیست چون نشانه‌ها و علائم اسکیزوفرنی در کودکان به علائم بیماری‌های روانی متنوعی شباهت دارند. روانپزشکان برای رسیدن به نتیجه‌ای قطعی به صرف زمان و تلاش زیادی نیاز دارند.

البته به حضور متخصصان دیگری هم برای پیش‌برد روند تشخیص نیاز است. برای مثال، پزشکان دیگر در بررسی آزمایش خون، تصویربرداری از مغز، ارزیابی سلامت روانی و دیگر علائم کودک حضور دارند.

تست اسکیزوفرنی کودکان و رسیدن به نتیجه‌گیری درباره علائم موجود در بیمار اهمیت زیادی دارد. در واقع، با آگاهی از نشانه‌ها و علائم امکان تشخیص قطعی و شروع درمانی مناسب به وجود می‌آید.

درمان بیماری اسکیزوفرنی کودکان چگونه است؟

روند درمان بیماری اسکیزوفرنی کودکان مشابه بزرگ‌سالان است. این درمان تا پایان عمر آنها ادامه دارد و هیچ‌وقت تمام نمی‌شود. حتی زمانی که علائم و نشانه‌های بیماری ناپدید می‌شوند هم نیاز به تداوم درمان وجود دارد.

برای درمان از موارد زیر استفاده می‌شود:

• درمانی دارویی
• روان‌درمانی
• آموزش مهارت‌های زندگی
• بستری

درمان دارویی اسکیزوفرنی کودکان

روانپزشکان احتمالاً یک یا چند داروی ضد روان‌پریشی تجویز می‌کنند. این داروها برای کنترل هذیان و توهم کاربرد دارند. اگر با مصرف داروها عوارضی در کودک به وجود بیاید، باید حتماً موضوع را با روانپزشک درمیان بگذارید.

داروهایی که برای کودکان تجویز می‌شوند، معمولاً همان مواردی است که بزرگسالان مبتلا هم مصرف می‌کنند. هدف از درمان دارویی، کنترل وضعیت اسکیزوفرنی کودکان با کمترین میزان از دوز دارو است. در طول درمان، امکان دارد که پزشک نوع یا دوز داروها را تغییر بدهد.

بنا به عوارض مصرف و وضعیت کودک، پزشکان از داروهای دیگری مانند داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب هم استفاده می‌کنند. هفته‌ها لازم است تا مشخص شود که مصرف یک نوع دارو روی بهبود علائم اسکیزوفرنی کودک اثر مثبت داشته است یا خیر.

داروهای ضد روان‌پریشی نسل دوم

نسل جدید داروهای ضد روان‌پریشی عوارض کمتری نسبت به داروهای قدیمی‌تر دارند. با این حال، مصرفشان بدون عارضه هم نیست و برای نمونه با افزایش وزن، بالابردن قند خون، افزایش کلسترول یا بیماری‌های قلبی همراه است.

داروهای ضد روان‌پریشی نسل اول

داروهای نسل نخست برای درمان روان‌پریشی استفاده می‌شود. این داروها هم اثرگذاری مشابهی مانند داروهای نسل دوم در کنترل هذیان و توهم دارند. داروهای نسل اول علاوه بر عوارضی مشابه با داروهای نسل دوم، مشکلات عصبی دیگری هم به وجود می‌آورند.

برای مثال، امکان ایجاد اختلالی حرکتی موسوم به تاردیو دیسکینزی (tardive dyskinesia) بعید نیست. شاید این بیماری رفع شود و شاید هم قابل درمان و بازگشت نباشد.

روان‌درمانی اسکیزوفرنی در کودکان

علاوه بر دارودرمانی، از روش‌های روان‌درمانی هم برای درمان اسکیزوفرنی کودکان استفاده می‌شود. از روش‌های این نوع درمان می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

روان‌درمانی فردی

از روش‌های روان‌درمانی فردی باید به رفتاردرمانی شناختی اشاره کنیم. در این روش، روان‌درمانگر خبره به کودک مبتلا یاد می‌دهد که چطور با چالش‌های بیماری‌اش روبه‌رو شود و بتوانید استرس‌های ناشی از عوارض آن را کنترل کند. روان‌درمانگران معتقدند که با آگاهی‌دادن به کودکان درباره بیماری، به او در مدیریت اوضاع کمک بیشتری می‌کنند.

روان‌درمانی خانوادگی

در درمان‌های خانوادگی هم متخصصان به کودک و خانواده‌اش یاد می‌دهند که چطور اوضاع استرس‌زای ناشی از بیماری را تحت کنترل بگیرند. در این جلسات درمانی از شیوه برقراری ارتباط اعضای خانواده، مدیریت تضادهای موجود میان اعضا و موارد مختلف دیگر صحبت می‌شود.

آموزش مهارت‌های زندگی

اگر کلاس‌های آموزشی از سوی متخصصان برای آموزش مهارت‌های زندگی به کودکان مبتلا به اسکیزوفرنی وجود داشته باشد، شرکت در آنها مفید خواهد بود. در چنین کلاس‌هایی به کودکان یاد می‌دهند که چطور با وجود بیماری، زندگی را در مسیری عادی پیش ببرند.

در این دوره‌ها به کودکان درباره موارد زیر آموزش داده می‌شود:

• آموزش مهارت‌های اجتماعی و علمی؛ کودکان مبتلا به اسکیزوفرنی در مدرسه و برقراری ارتباط با دیگران مشکلات زیادی دارند. گاهی انجام برخی از امور روزانه مانند لباس‌پوشیدن یا دست‌شویی‌ رفتن هم برایشان سخت است.

بستری

اگر نشانه‌های اسکیزوفرنی کودکان بسیار شدید باشد، نیاز به بستری‌کردن آنها پیش می‌آید. در مراکز مخصوص نگهداری از کودک مراقبت و تغذیه، خواب و رسیدگی به بهداشت او دقیق‌تر پیگیری می‌شود. در بعضی از موارد، بستری‌شدن کودک، سریع‌ترین راه برای مدیریت وضعیت او خواهد بود.

آمادگی برای دیدار با پزشک

در مرحله نخست، برای پیگیری وضعیت نشانه‌های بروزکرده از بیماری اسکیزوفرنی به پزشک اطفال یا خانواده مراجعه می‌شود. در بعضی موارد، این پزشکان بیمار را سریعاً به متخصص ارجاع می‌دهند؛ برای مثال، روانپزشک اطفال. پیش از مراجعه به پزشکان باید فهرستی از موارد زیر را آماده داشته باشید:

• نشانه‌ها و علائم بیماری را به‌ خاطر داشته باشید و از روند ظهور و تغییراتشان به پزشک بگویید.
• از وضعیت اخیر زندگی کودک مانند استرس‌ها یا تغییراتی به پزشک بگویید که تجربه کرده است.
• درباره بیماری‌های روانی دیگر کودک در صورت وجود هم صحبت کنید.
• پزشک را در جریان مکمل‌ها یا داروهایی که کودک مصرف می‌کند هم قرار بدهید. باید به او بگویید که بیمارتان چه مکمل‌، داروهای گیاهی یا ویتامین‌هایی مصرف می‌کند و دوز و مقدار هر یک چقدر است.
• پرسش‌های شخصی‌تان درباره بیماری را هم از پیش یادداشت کنید تا در ملاقات با دکتر بپرسید.

پرسش‌هایی که می‌توانید با پزشک درمیان بگذارید:

• علت بروز این علائم در کودک چیست؟
• دلایل محتمل مختلف چیست؟
• چه آزمایش‌هایی برای تشخیص بهتر بیماری لازم هستند؟
• وضعیت بروز علائم کودک موقتی‌اند یا دائمی؟
• ابعاد مختلف زندگی کودک چگونه تغییر خواهد کرد؟
• بهترین درمان برای کودک چیست؟
• باید به چه متخصصانی مراجعه شود؟
• آیا بروشور، سایت یا منبع اطلاعاتی معتبری برای آگاهی بیشتر درباره بیماری وجود دارد؟

انتظار مطرح‌شدن پرسش‌های زیر از سوی پزشک را هم داشته باشید:

• چه زمانی علائم شروع به ظهور کردند؟
• نشانه‌های بیماری دائمی‌اند یا مقطعی و منقطع؟
• شدت علائم و نشانه‌ها چقدر است؟
• چیزی وجود دارد که باعث بهبود علائم و کنترلشان شود؟
• چیزی وجود دارد که باعث تشدید علائم و کنترلشان شود؟
• زندگی روزانه کودک چه تغییراتی کرده است؟
• آیا سابقه ابتلا به اسکیزوفرنی یا بیماری‌های روانی دیگر در خانواده وجود دارد؟
• کودک آسیب فیزیکی یا روانی شدیدی را تجربه کرده است؟
• امکان دارد که علائم بروزیافته در کودک در اثر اتفاقات و فشارهای محیطی یا خانوادگی باشند؟
• با ظهور علائم اسکیزوفرنی، کودک دچار نشانه‌های دیگری مانند سردرد، تب، لرزش یا تهوع هم شده است؟

عوارض اسکیزوفرنی در کودکان چیست؟

ابتلا به اسکیزوفرنی می‌تواند زندگی کودک را به شدت تحت تأثیر قرار بدهد و عوارض دیگری را هم به دنبال داشته باشد:

• احتمال ابتلا به مشکلات روانی دیگر هم قوت می‌گیرد.
• امکان دارد که کودک به خودش آسیب بزند یا خودکشی کند.
• مصرف مواد مخدر در کودکان مبتلا دور از ذهن نیست.
• درگیری با دوستان و افراد خانواده و منزوی‌شدن هم از نتایج و عوارض ابتلا به اسکیزوفرنی است.
• کودک در انجام امور شخصی و روزانه خود دچار مشکل می‌شود.

امکان مدیریت علائم اسکیزوفرنی کودکان وجود دارد

اگر اسکیزوفرنی کودکان زود تشخیص داده شود و روند درمان سریع به جریان بیافتد، امکان کنترل و مدیریت بیماری وجود دارد. درست است که بیماری تا بزرگ‌سالی و در تمام طول عمر با فرد باقی می‌ماند اما کنترل آن می‌تواند زندگی را در مسیری عادی قرار بدهد.

درمان ویژه و مشخصی برای این بیماری موجود نیست اما کنترل علائم و عوارض آن می‌تواند موجب داشتن زندگی معمولی و عادی شود. موفقیت در زندگی شخصی، تحصیلی و کاری با وجود ابتلا به اسکیزوفرنی مقدور است.

اگر نشانه‌های این بیماری را در کودکتان می‌بینید، برای بررسی وضعیت باید به روانپزشک مراجعه کنید. برای دریافت وقت ملاقات می‌توانید از سیستم نوبت دکتر دکتردکتر کمک بگیرید و با بهترین متخصصان دیدار کنید. اگر پرسشی درباره اسکیزوفرنی در کودکان در ذهنتان شکل گرفته، حتماً با ما درمیان بگذارید.

منابع:

webmd.com

mayoclinic.org

mayoclinic.org