رژیم غذایی و سبک تغذیه‌ی افراد از مهم‌ترین مسائل مطرح شده در کنترل کردن دیابت و کاهش عوارض آن است.
دیابت یک بیماری بسیار شایع است که شیوع آن روز به روز در حال گسترش است. این بیماری عوارض زیادی دارد و تنها راه کاهش عوارض ناشی از آن کنترل کردن بیماری است. یکی از راه‌های بسیار موثر در انجام این مهم کنترل وضعیت تغذیه‌ای و رژیم غذایی است که در این مطلب به تفصیل به این موضوع پرداخته‌ایم.
رژیم غذایی در افراد دیابتی باید به گونه‌ای باشد که در درجه اول قند بیمار را در محدوده نرمال نگه دارد و علاوه بر این همه‌ی گروه‌های غذایی را به میزان کافی در اختیار بدن قرار دهد همچنین کالری اضافه به هیچ وجه وارد بدن بیمار نکند و حتی در صورتی که بیمار دارای اضافه وزن است؛ اندکی از وزن وی کم کند و اگر شاخص توده بدنی بیمار طبیعی است آن را در همین محدوده حفظ کند.
نکته‌ی دیگری که درمورد تغذیه‌ی افراد دیابتی که باید مورد توجه قرار گیرد این است که مواد غذایی در وعده‌های زیاد و در هر وعده به مقدار کم وارد بدن شوند. این توصیه به این دلیل است که از ورود یکباره قند‌های ساده به خون جلوگیری شود.
به همین منظور رژیم غذایی در افراد دیاتی باید روزانه شامل شش وعده‌ی غذایی باشد که سه وعده‌ی غذایی اصلی یعنی صبحانه، ناهار و شام و سه میان وعده (بین صبحانه و ناهار، بین ناهار و شام و بعد از شام و قبل از خواب) را شامل می‌شود همچنین این بیماران باید وعده‌های مذکور را هرروز در ساعتی معین مصرف کنند. پزشکان توصیه می‌کنند که اخرین میان وعده (بعد از شام و قبل از خواب) بهتر است از یک ماده‌ی پروتئینی مانند پنیر یا شیر باشد.
نقش گروه‌های مختلف غذایی در رژیم غذایی افراد دیابتی
فیبر: به طور کلی سبزیجات به دلیل داشتن مقادیر بالای فیبر می‌توانند قند خون بالا را مهار کرده و نقش مهمی در تنظیم قند خون در بیماران دیابتی ایفا کنند.
لبنیات: این دسته از مواد غذایی سرشار از پروتئین و کلسیم هستند و چگالی بالایی دارند و می‌توانند با حجم کم انرژی زیادی را برای بدن تامین کنند بنابراین می‌توانند منجر به کاهش وزن در بیماران شوند؛ همچنین این نکته بسیار حائز اهمیت درباره‌ی لبنیات وجود دارد که این مواد مقاومت در برابر انسولین را کاهش می‌دهند. بیماران دیابتی باید توجه کنند که حتما از لبنیات کم چرب استفاده کنند.
بذر کتان: این ماده سرشار از پروتئین، فیبر، چربی‌های غیر اشباع و منیزیم است که این ترکیبات سبب تنظیم قند خون شده که به سلول‌های بدن در جهت جذب انسولین کمک می‌کنند.
جو: افراد دیابتی می‌توانند نان‌های جو را جایگزین نان‌های حجیم و نان‌های سنتی که اغلب با آرد سفید تولید می‌شوند، بکنند همچنین می‌توانند جو را جایگزین برنج سفید در وعده‌های غذایی خود کنند با این کار تقریبا قند خون بعد از صرف غذا حدودا ۷۰ درصد کاهش خواهد یافت و نکته‌ی مهم تر از آن، اینکه این میزان قند تا ساعت‌ها ثابت باقی می‌ماند که این دستاوردی ارزشمند در بیماران دیابتی است.
کره بادام زمینی: این ماده غذایی نیز می‌تواند با حجم کم سیری طولانی مدتی در فرد دیابتی ایجاد کند یا به عبارتی اشتها را کور کند. در نتیجه می‌توانند سبب کاهش وزن شود؛ همچنین کره بادام زمینی به دلیل داشتن روغن گیاهی سرشار از چربی‌های غیر اشباع هستند که می‌تواند قند خون را تنظیم کند.
روغن زیتون: این روغن گیاهی سرشار از ترکیبات ضد التهابی است و سبب کاهش مقاومت بدن در برابر انسولین می‌شود. یک نکته بسیار جالب در مورد روغن زیتون این است که این روغن سبب کند شدن هضم غذا شده در نتیجه غذا دیر‌تر هضم و جذب می‌شود و روند وارد شدن قند به خون تدریجی می‌شود.
جوی دوسر: این ماده دارای فیبر محلول در آب است که مصرف آن سبب ایجاد یک سد چسبناک بین آنزیم‌های هضم کننده غذا در معده و مولکول‌های غذا می‌شود در نتیجه هضم غذا طولانی‌تر شده و قند به صورت تدریجی وارد خون می‌شود.
ماهی: یکی از علل مرگ و میر در بیماران مبتلا به دیابت، ابتلا به ناراحتی‌های قلبی و عروقی است. تحقیقات نشان داده است که مصرف یک یا دو بار ماهی در هفته می‌تواند احتمال عوارض قلبی و عروقی دیابت را حداقل ۴۰ درصد کاهش داده و علاوه بر این امگا۳ موجود در این منابع می‌تواند احتمال ابتلا به دیابت را کاهش دهد و همینطور مقاومت به انسولین را در بیماران دیابتی پایین می‌آورد.
بامیه: در طب سنتی بامیه به عنوان بهترین داروی کنترل قند خون در افراد دیابتی شناخته می‌شود؛ زیرا بامیه پانکراس را فعال نموده و آن را وادار به ساخت انسولین می‌کند همچنین فیبر موجود در این ماده غذایی به حفظ قند خون کمک می‌کند.
افراد دیابتی از مصرف چه مواد غذایی باید اجتناب کنند؟
خرما: اغلب بیماران دیابتی تصور می‌کنند که اگر چای خود را بدون قند و همراه با موادی مانند خرما بخورند کمک شایانی به سلامت خود کرده‌اند و دیده شده که در مصرف آن زیاده‌روی هم می‌کنند اما خرما به دلیل مقادیر زیادی قند ساده به سرعت قند خون را بالا می‌برد که این امری خطرناک برای بیماران دیابتی محسوب می‌شود همچنین مقدار زیادی کالری وارد بدن فرد می‌کند که همین امر ممکن است اضافه وزن را در بیمار ایجاد کند.
سیب زمینی: افراد دیابتی باید از مصرف مواد نشاسته‌ای اجتناب کنند. سیب زمینی نیز سرشار از نشاسته است و اگر به صورت سرخ شده استفاده شود روغن زیادی را نیز با خود وارد بدن می‌کند بنابراین افراد دیابتی باید از مصرف سیب زمینی مخصوصا سیب زمینی سرخ شده در رژیم غذایی اجتناب کنند و در صورت مصرف سیب زمینی حتی الامکان آن را به صورت کبابی میل کنند.
میوه‌های قندی: مصرف میوه‌ها برای تمام افراد به منظور تامین ویتامین ها و مواد معدنی ضروری است، افراد دیابتی نیز از این قاعده مستثنی نیستند بلکه حتی میتوان گفت که افراد دیابتی نسبت به سایرین در رژیم غذایی خود بیشتر نیازمند نقش حیاتی میوه‌ها هستند چون سیستم دفاعی در بدن این افراد ضعیف شده و به همین دلیل بدن آن‌ها به شدت در معرض ابتلا به بیماری های عفونی قرار دارد.
از طرفی میوه‌ها نقشی بسیار اساسی در بالا بردن قدرت دفاعی بدن دارند لذا افراد دیابتی برای تقویت سیستم دفاعی بدن به این مواد ارزشمند نیازمندند. اما میوه‌ها به دلیل اینکه سرشار از مواد قندی هستند باید در افراد دیابتی با احتیاط و طبق جدول غذایی مخصوص بیماران دیابتی مصرف شوند. میوه‌های قندی مانند خربزه، هندوانه، لیموشیرین، لیموترش، انگور و غیره به دلیل اینکه دارای قند فروکتوز هستند می‌توانند به سرعت در بدن شکسته و تبدیل به گلوکز شده در نتیجه قند خون را در فرد بالا ببرند.
ولی میوه‌هایی که چندان شیرین نیستند مانند سیب گلاب، سیب درختی و خیار برای افراد دیابتی فاقد ضرر هستند.
نکاتی ساده و کلی که افراد دیابتی باید در رژیم غذایی خود رعایت کنند
از مصرف بیش از حد زرده تخم مرغ خودداری کنید. بعضی منابع ذکر کرده‌اند که افراد دیابتی نباید بیشتر از دو عدد زرده تخم مرغ در روز مصرف کنند.
همراه وعده‌های غذایی خود از سبزیجات استفاده کنید.
استفاده از غذا‌های نیمه آماده و فست فود و غذا‌های سرخ شده را باید به حداقل میزان ممکن کاهش دهید.
حبوبات و پروتئین‌های گیاهی مانند سویا را در برنامه غذایی خود قرار دهید.
برای طبخ غذا‌ها از روغن مایع مخصوصا روغن کلزا استفاده کنید.
به شدت از مصرف الکل و استعمال سیگار خودداری کنید.
روزانه حداقل آب بنوشید تا به این طریق بتوانید رطوبت از دست رفته‌ی پوستتان را جبران کنید.
غذا‌ها را به صورت کم نمک استفاده کنید تا علاوه بر دیابت به فشار خون نیز مبتلا نشوید!!
منابع:
