آمادگی قبل از آزمایش قند خون؛ شما ملزم به رعایت چه اصولی هستید؟

آیا تا کنون آزمایش قند خون داده‌اید؟ شرایط آزمایش قند خون چه مواردی است؟ در این مقاله به بررسی نکات مهم برای آمادگی آزمایش قند می‌پردازیم؛ با ما همراه باشید.

آزمایش قند خون یکی از رایج‌ترین تست‌های ارزیابی‌کننده سطح قند خون است. اگرچه شاخص‌های متعددی می‌توانند تغییرات قند خون را گزارش کنند ولی به طور کلی پزشک با ادغام یافته‌های موجود در معاینه و آزمایش قند خون در خصوص وجود یا عدم وجود اختلالات قند خون و دیابت تصمیم می‌گیرد.

آزمایش قند خون چیست؟

آزمایش قند خون، فرایندی است که در آن میزان قند یا گلوکز موجود در خون محاسبه می‌شود. پزشک شما ممکن است برای تشخیص دیابت از شما درخواست کند آزمایش قند خون را انجام دهید. افراد دیابتی نیز می‌توانند با استفاده از آزمایش قند خون، بیماری خود را کنترل کنند.

جواب آزمایش قند خون به سرعت آماده شده و با استفاده از نتایج آن اطلاعات زیر را کسب می‌کنید:

• رژیم غذایی یا روتین ورزشی شما نیاز به تغییر دارد
• داروهای دیابت یا درمان شما اثربخش است یا خیر
• سطح قند خون شما بالا یا پایین است
• اهداف کلی درمان شما برای دیابت قابل کنترل است

ممکن است پزشک شما آزمایش قند خون را به عنوان بخشی از چکاپ کلی بدن شما در نظر بگیرد. پزشک برای تشخیص دیابت نیز درخواست آزمایش قند خون می‌دهد. پس از انجام آزمایش قند خون می‌توان متوجه شد که فرد در معرض دیابت قرار دارد یا خیر.

خطر مبتلا بودن به دیابت در صورتی که شرایط زیر برای شما محقق شود، بالا می‌رود:

• سن شما بالای 45 سال یا بیشتر است
• شما دارای اضافه وزن هستید
• شما به مقدار کافی ورزش نمی‌کنید
• شما دارای فشار خون بالا، تری گلیسیرید بالا یا کلسترول خوب پایین هستید
• شما سابقه دیابت بارداری دارید یا نوزادی به دنیا آوردید که بیش از 4 کیلوگرم وزن داشت
• شما سابقه مقاومت نسبت به انسولین دارید
• شما سابقه سکته مغزی یا فشار خون بالا دارید
• شما آسیایی، آفریقایی، اسپانیایی تبار، اهل جزیره اقیانوس آرام یا بومی آمریکا هستید
• شما در بیماری دیابت دارای سابقه خانوادگی هستید

بررسی میزان قند خون شما در خانه یا مطب دکتر قابل انجام است. در ادامه این مطلب می‌خوانیم که آزمایش قند خون مناسب چه کسانی است و نتایج حاصل از آن چه معنایی دارند.

آزمایش قند خون به چه کار می‌آید؟

پزشک شما ممکن است از شما درخواست کند آزمایش قند خون بدهید تا در تشخیص دیابت به او کمک کند. یا اگر در معرض خطر ابتلا به دیابت هستید در این آزمایش مشخص شود. تست قند خون میزان گلوکز موجود در خون شما را اندازه‌گیری می‌کند.

بدن شما کربوهیدرات‌ها را از غذاهایی نظیر حبوبات و میوه‌ها دریافت و آن‌ها را به گلوکز تبدیل می‌کند. گلوکز یا همان قند خون یکی از اصلی‌ترین منابع تامین انرژی برای بدن است.

برای افرادی که دیابت دارند، تست خانگی قند خون باعث می‌شود که میزان قند خون خود را کنترل کنند. دادن آزمایش قند خون کمک می‌کند تا سطح قند خون شما مشخص شود و در این صورت می‌توانید رژیم غذایی، ورزش و داروهای دیابت خود را بر آن اساس تنظیم کنید.

اگر قند خون پایین درمان نشود می‌تواند منجر به تشنج یا کما شود. قند خون بالا نیز منجر به کِتواسیدوز دیابتی می‌شود؛ بیماری کشنده‌ای که اغلب در افرادی بروز می‌کند که دیابت نوع یک دارند.

کِتواسیدوز دیابتی زمانی بروز می‌کند که بدن شما تنها از چربی برای تامین انرژی بهره می‌برد. قند خون بالایی که به مدت طولانی ادامه‌دار باشد خطر ابتلا به بیماری عصب به همراه بیماری‌های قلبی، کلیوی و چشمی را افزایش می‌دهد.

خطرها و تاثیرات جانبی آزمایش قند خون چیست؟

می‌توان گفت آزمایش قند خون کم‌خطرترین یا بی‌خطرترین آزمایشی است که اثرات جانبی نیز ندارد.

ممکن است در هنگام خون گرفتن در محل تزریق سوزن دچار سوزش، تورم و کبودی شوید. این سوزش و تورم و کبودی نیز پس از یک روز برطرف می‌شود.

انواع آزمایش قند خون

شما می‌‌توانید به دو روش آزمایش قند خون بدهید. افراد دیابتی که به صورت منظم میزان قند خون خود را کنترل می‌کنند نوک انگشت خود را با سوزن مخصوص زخمی می‌کنند تا با استفاده از گلوکومتر میزان قند خون را به صورت روزانه بررسی کنند. روش دیگر انجام آزمایش، خون گرفتن است.

به طور کلی از نمونه‌های خون برای غربالگری دیابت استفاده می‌شود. پزشک شما از شما درخواست می‌کند تا آزمایش قند خون خود را به صورت ناشتا بدهید. این آزمایش، میزان قند خون شما یا هموگلوبین گلیکوزیله را اندازه‌گیری می‌کند که به آن آزمایش هموگلوبین A1C نیز می‌گویند.

نتایج این آزمایش، میزان قند خون شما را در طی 90 روز گذشته نشان می‌دهند. این نتایج مشخص می‌کند که مبتلا به دیابت یا در معرض خطر ابتلا به دیابت هستید یا خیر . این نتایج هم‌چنان می‌تواند به افراد دیابتی برای کنترل بیماری‌شان کمک کند.

چه زمانی آزمایش قند خون بدهیم؟

 اینکه چه زمانی و هر چند وقت یک بار باید آزمایش قند خون بدهید بستگی به نوع دیابت و درمان شما دارد.

دیابت نوع یک

براساس گفته انجمن دیابت آمریکا، اگر شما دیابت نوع یک خود را با انسولین چند دوز یا پمپ انسولین کنترل می‌کنید، حتما می‌خواهید قند خون خود را قبل از کارهای زیر بررسی کنید:

• خوردن یک وعده غذایی یا میان وعده
• ورزش کردن
• خوابیدن
• کارهای مهمی نظیر رانندگی یا نگهداری از کودک

قند خون بالا

اگر شما مبتلا به دیابت باشید، در مواقعی که احساس تشنگی بسیار دارید یا نیاز دارید به دفعات بسیار ادرار کنید، سطح قند خونتان را بررسی می‌کنید. این علا‌‌ئم نشان‎‌دهنده قند خون بالاست و نیاز است که شما برنامه درمانی خود را اصلاح کنید.

اگر دیابت شما به خوبی کنترل شده اما هنوز هم علائم دارید ممکن است به این معنا باشد که در حال ابتلا به یک بیماری یا تحت فشار و استرس هستید.

ورزش و کنترل میزان کربوهیدرات دریافتی به کاهش سطح قند خون شما کمک می‌کند. اگر این تغییرات سبب بهبود شما نشود، باید به پزشک خود مراجعه کنید تا پزشک برنامه جدیدی برای کاهش سطح قند خون بدن شما به کار گیرد.

قند خون پایین

اگر علائم زیر را در خود احساس کردید حتما میزان قند خون خود را بررسی کنید:

• لرزش
• عرق یا لرز
• خشمگین یا بی‌حوصله بودن
• گیجی
• منگی یا سرگیجه
• گرسنه بودن و حالت تهوع داشتن
• خواب‌آلود بودن
• گزگز کردن یا بی حسی در لب‌ها یا زبان
• ضعف
• عصبانیت، لجبازی یا ناراحتی

علائمی نظیر هذیان‎گویی، تشنج یا بی‌هوشی می‌تواند نشانه‌هایی از کاهش قند خون یا شوک انسولین باشند. اگر شما به صورت روزانه انسولین تزریق می‌کنید از پزشک خود بخواهید برای شما داروی گلوکاگون تجویز کند تا در مواقعی که میزان قند خون شما به شدت کاهش یافته بتوانید آن را مصرف کنید.

ممکن است میزان قند خون شما بسیار پایین باشد، اما هیچ علائمی بروز ندهید. اگر شما سابقه عدم آگاهی از افت میزان قند خون خود دارید حتما در دفعات بیشتری میزان قند خون خود را بررسی کنید و آزمایش دهید.

زنان باردار

برخی زنان در دوران بارداری به دیابت بارداری مبتلا می‌شوند. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که هورمون‌ها در نحوه استفاده از انسولین در بدن شما اختلال ایجاد می‌کنند. این امر سبب می‌شود قند در خون شما انباشته شود.

اگر به دیابت بارداری مبتلا باشید، پزشکتان به طور مرتب از شما می‌خواهد که آزمایش قند خون بدهید. تکرار این آزمایش باعث می‌شود شما اطمینان حاصل کنید که میزان گلوکز خونتان در سطح مناسبی قرار دارد. اغلب دیابت بارداری پس از به دنیا آمدن نوزاد از بین می‌رود.

آزمایش بدون برنامه‌ریزی

اگر مبتلا به دیابت نوع دوم هستید و برنامه درمانی شما مبتنی بر ورزش و رژیم غذایی است نیازی به آزمایش خانگی قند خون نخواهید داشت. هم‌چنین اگر داروهایی مصرف می‌کنید که مرتبط با کاهش قند خون نیستند نیازی به آزمایش خانگی قند خون ندارید.

آزمایش قند خون چگونه انجام می‌شود؟

برای نمونه‌گیری، پزشک مربوطه سوزن را وارد رگ شما می‌کند و از شما خون می‌گیرد. پزشک شما درخواست می‌کند که برای دادن آزمایش قند خون ناشتا به مدت 12 ساعت قبل از آزمایش ناشتا باشید. اما برای دادن آزمایش هموگلوبین A1C نیازی به ناشتا بودن نیست.

آزمایش‌های خانگی

شما می‌توانید با استفاده از گلوکومتر در خانه نیز آزمایش قند خون بدهید. مراحل دقیق آزمایش‌های تعیین میزان قند خون انگشتی بسته به نوع گلوکومتر آن متفاوت است. کیت‌های خانگی شما آموزش‌های لازم را دارد.

فرآیند آزمایش قند خون خانگی به این صورت است که انگشت خود را سوزن می‌زنید و یک قطره خون روی نوار گلوکومتر می‌ریزید. این نوار اغلب وارد ماشین شده و نتیجه آن پس از 10 الی 20 ثانیه روی نمایشگر آن نمایان خواهد شد.

نظارت مداوم بر میزان قند خون (CGM)

برای نظارت دائم بر میزان قند خون خود لازم است که دستگاهی مخصوص را بپوشید. سنسور گلوکز این دستگاه به زیر پوست شما نفوذ می‌کند و میزان قند خون بافت بدن شما را به صورت مداوم بررسی می‌کند. اگر میزان قند خون شما بسیار کمتر یا بسیار بیشتر از مقدار معمول آن باشد به شما هشدار می‌دهد.

این سنسور گلوکز به مدت چند روز تا یک هفته باقی می‌ماند و سپس می‌توانید آن را تعویض کنید. هم‌چنین شما می‌توانید به وسیله یک گلوکومتر میزان قند خون خود را دو بار به صورت روزانه بررسی کنید تا بدین صورت نظارتی دائم بر میزان قند خون خود داشته باشید.

دستگاه‌هایی که نظارت دائم بر میزان قند خون شما دارند برای مشکلات حادی نظیر تشخیص میزان افت قند خون قابل اطمینان نیستند. برای اینکه به نتایج دقیق در میزان قند خون خود برسید بهتر است از گلوکومتر استفاده کنید.

شاخص‌های آزمایش قند خون

شما قرار نیست که آزمایش قند خون را تفسیر کنید و دیابتی بودن یا نبودن خود را تشخیص دهید؛ چون این کاری کاملا تخصصی است و فقط توسط پزشکان باید انجام شود. اما برای دانستن اطلاعات کلی، اگر آزمایش قند خون را نگاه کنید چند اصطلاح وجود دارد که وضعیت قند خون را نشان می‌دهند که عبارتند از:

• قند خون ناشتا (FBS)
• قند خون 2 ساعت پس از غذا (Two hpp)
• تست تحمل گلوکز (GTT)
• قند خون ساده (BS)
• هموگلوبین گلیکوزیله (Hb A1C).

نتیجه آزمایش قند خون چه معنایی می‌دهد؟

بنا بر شرایط شما و زمانی که آزمایش قند خون می‌دهید میزان قند خون شما باید در طیفی که در ادامه بیان می‌کنیم قرار داشته باشد:

• قبل از خوردن صبحانه، میزان قند خون برای افراد عادی باید زیر 70-99 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر و برای افراد دیابتی بین 80 تا 130 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد.
• قبل از خوردن ناهار، شام و میان وعده میزان قند خون برای افراد عادی باید زیر 70-99 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر و برای افراد دیابتی بین 80 تا 130 میلی‌گرم بر دسی لیتر باشد.
• 2 ساعت پس از خوردن غذا، میزان قند خون برای افراد عادی باید زیر 140 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر و برای افراد دیابتی زیر 180 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد.

البته ممکن است پزشک شما طیف متفاوت دیگری از میزان قند خون را برای شما در نظر بگیرد؛ به دلایلی اعم از:

• سابقه خانوادگی
• مدت زمانی که به دیابت مبتلا هستید
• وجود عوارض دیابت
• سن
• بارداری
• سلامت کلی

بررسی میزان قند خون، یکی از راه‌هایی است که می‌توان با آن بر دیابت کنترل داشت. بهتر است نتایج آزمایش قند خون خود را در جایی یادداشت کرده تا امکان مقایسه و بررسی برای شما وجود داشته باشد. روندهایی نظیر تداوم سطح بالا یا پایین میزان قند خون ممکن است به معنای تنظیم روند درمان شما برای رسیدن به نتایج مطلوب‌تر باشد.

نتایج تشخیصی آزمایش قند خون

نتایج آزمایش قند خون که در ادامه به آن می‌پردازیم نشان می‌دهند که سطح میزان قند خون شما به چه معناست:

• اگر میزان قند خون شما زیر 100 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد، نرمال است؛ اگر بین 110 تا 125 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد، در معرض ابتلا به دیابت هستید؛ و در نهایت اگر بیش‌تر یا برابر با 126 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد مبتلا به دیابت هستید.
• اگر میزان قند خون شما 5.7 درصد باشد، نرمال؛ اگر بین 5.7 تا 6.4 درصد باشد در معرض ابتلا به دیابت هستید؛ و در نهایت اگر بیش‌تر یا برابر با 6.5 درصد باشد مبتلا به دیابت هستید.

پزشک شما می‌تواند با توجه به این که در معرض ابتلا به دیابت یا مبتلا به دیابت هستید برنامه درمانی مناسبی را به شما ارائه دهد.

برای آزمایش قند خون چند ساعت باید ناشتا بود؟

برای استاندارد بودن نتایج آزمایش قند خون، حتما از 8 تا 10 ساعت قبل از آزمایش، ناشتا باشید. در مدت زمانی که ناشتا هستید؛ فعالیت‌های فیزیکی شدید از قبیل ورزش، نداشته باشید. زیرا خطر افت ناگهانی قند خون و کاهش سطح هوشیاری و غش کردن وجود دارد.

سعی کنید که با نوشیدن آب، بدن خود را سیراب نگه دارید.

بایدها و نبایدها در آزمایش قند خون

توصیه می‌شود که داروهایی از قبیل کورتیکواستروئید، استروژن و یا آندروژن، قرص‌های ضدبارداری، قرص‌های ادرارآور، داروهای ضدافسردگی و برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها که ممکن است بتوانند بر سطح قند خون اثر بگذارند را در هنگام ناشتا بودن و قبل از انجام آزمایش مصرف نکنید.

قندخون به مقدار بسیار زیادی تحت تأثیر مواد غذایی کربوهیدرات‌دار است. بدترین نوشیدنی‌های قندی حاوی کربوهیدرات، آبمیوه‌های صنعتی و نوشابه‌های گازدار هستند؛ بنابراین از مصرف آن‌ها قبل از انجام آزمایش قند خون خودداری کنید.

قهوه به خودی خود مشکلی برای آزمایش قند خون ایجاد نمی‌کند، بلکه قند و خامه موجود در اکثر قهوه‌های آماده مشکل‌ساز است. اگر می‌خواهید قبل از انجام آزمایش خون، قهوه میل کنید؛ بهتر است ۳ ساعت قبل از انجام آزمایش و البته قهوه خالی میل کنید تا جواب آزمایشتان دقیق‌تر باشد.

بهتر است روز قبل از انجام آزمایش، هر گونه مواد سرشار از قند، همانند شیرینی‌جات که روند جذب و ذخیره قندش ساعت‌ها طول می‌کشد را مصرف نکنید.

باور غلطی که بعضی افراد درگیر آن هستند و فکر می‌کنند جوشاندنی‌ها و دمنوش‌های گیاهی فقط و فقط سرشار از سلامتی هستند و هیچ عارضه‌ای ندارند، در بازه زمانی قبل از اجرای آزمایش قند خون باید کنار گذاشته شود.

مکانیسم سوخت‌و‌ساز بسیاری از گیاهان در بدن مشخص نیست و اینکه بر میزان قند خون چه تاثیری می‌گذارد بر ما و شما پوشیده است. توصیه می‌کنیم که لطفا روز قبل از آزمایش، از مصرف گیاهان دارویی خودداری کنید.

سخن آخر

دوست گرامی، نکات آمادگی قبل از آزمایش قند خون ناشتا، باید رعایت شود تا جواب آزمایش به واقعیت درون بدن نزدیک و نزدیک‌تر باشد. با توجه به اینکه شاخص‌های وضعیت قند خون، در کنار هم و نسبت به سایر آزمایش‌ها و معاینات، معانی مختلفی می‌تواند داشته باشد؛ توصیه می‌کنیم که تفسیر جواب آزمایش را از پزشک بخواهید.

منابع:

healthline

diabetes.co.uk

healthline