19 نوع از بیماریهای ارتوپدی شایع!
ساختار بدن انسان بسیار پیچیده و شگفتانگیز است. شکل کلی بدن حاصل یک استخوانبندی دقیق است که در طول عمر انسان تغییر نمیکند. این استخوانبندی در پاها، دستها، ستون فقرات، گردن و دیگر بخشهای مهم بدن وجود داشته و پوششی عضلانی دارد. سلامت بدن و توانایی هر انسانی، در گرو سالم بودن ساختار استخوانی و عدم ابتلا به یکی از انواع بیماریهای ارتوپدی است.
اما همیشه شرایط نرمال نبوده و گاهی اوقات این ساختار اسکلتی- عضلانی دچار مشکل میشود. برای رفع ناهنجاریهای اسکلتی و مفصلی یا همان بیماریهای ارتوپدی، باید به متخصص و دکتر ارتوپد در تهران و دیگر شهرهای ایران مراجعه کرد. این مطلب از مجله دکتردکتر، به توضیح در خصوص شایعترین بیماریهای ارتوپدی میپردازد. اما قبل از لیست کردن بیماریهای ارتوپدی، لازم است که با این واژه و حوزه فعالیت متخصص آن آشنا شویم.
منظور از ارتوپد و ارتوپدی چیست؟
ارتوپدی یک شاخه تخصصی از علم پزشکی است که به تشخیص، پیشگیری و درمان بیماریهای مربوط به اختلالات عملکردی سیستم اسکلتی به ویژه ستون فقرات میپردازد. منظور از ناهنجاری در این تعریف، دردهای مربوط به استخوان، مفصل، رباط، تاندون، عضله و همچنین عصب و پوست است.
در اصطلاح عامیانه در توضیح این که ارتوپدی چست و ارتوپد کیست اینگونه توضیح میدهند که در این شاخه از علم پزشکی تخصص داشته باشد، ارتوپد میگویند. برای درمان دردهای مربوط به سیستم عضلانی اسکلتی بدن نیز باید به ارتوپد مراجعه کرد. پس با طیف گستردهای از بیماریهای انسانی طرف هستیم که هر کدام روش درمانی مخصوص به خود را میطلبد.
علل رایج شایعترین بیماری ارتوپدی چیست؟
در رفتن کتف، پاره شدن غضروف، جراحت یا شکستن استخوان، درد پا، مشکلات مفصلی زانو و سرو گردن جزو شایعترین بیماریهای ارتوپدی هستند. علل اصلی این بیماریها را میتوان به خاطر صدمات ورزشی، عفونت، اختلالات نخاعی-مادرزادی و تروما اسکلتی عضلانی دانست.
اما هر کدام از این بیماریها شرایط درمان و مراقبتی مخصوص به خود را دارند. پس در بخش بعدی نحوه تشخیص شایعترین بیماریهای ارتوپدی و مراقبت از آنها را توضیح میدهیم.
شایعترین بیماریهای ارتوپدی
انواع مختلفی از بیماریهای ارتوپدی و آسیب های ستون فقرات وجود دارد. تعدادی از این بیماریهای به خاطر آسیب دیدن استخوان و برخی دیگر ناشی از مشکلات عصب، تاندون، ماهیچه و مفصل هستند. رایجترین بیماریهای ارتوپدی در موارد زیر خلاصه میشود:
1. آرتریت
بیماری آرتریت باعث محدود شدن حرکت فرد شده و باعث درد و تورم میشود. یکی از نشانههای آرتریت، تورم و قرمزی در ناحیه مفصل یعنی همان ناحیهای است که دو یا چند استخوان به هم میرسند. این بیماری بیشتر گریبانگیر افراد مسن بوده و احتمال بروز آن در زنان بیشتر از مردان است.
بیشتر از 100 نوع آرتریت وجود دارد که معروفترین آنها آرتروز، لوپوس، نقرس، اسکلرودرمی، آرتریت روماتوئید نوجوانان، روماتیسم مفصلی و اسپوندیلیت آنکیلوزان هستند.
هر کدام از این بیماریها علل خاص مربوط به خود را دارند. مثلا بیماری آرتروز در اثر ساییدگی مفصل ایجاد میشود. یا در اثر حمله سیستم ایمنی به بافت های بدن، بیماریهای لوپوس و آرتریت روماتوئید ایجاد میشود.
نقرس هم به خاطر تجمع کریستالها در مفاصل است. در ادامه مطلب نیز به معرفی دو نوع شناخته شده از آرتریت میپردازیم که میزان شیوع زیادی دارند.
آرتروز
میتوان گفت که بیماری آرتروز مخصوصا آرتروز زانو، رایجترین نوع آرتریت است. این بیماری مزمن باعث درد و التهاب مفاصل شده و با گذشت زمان بدتر میشود. بیشتر افراد مسن و پا به سن گذاشته تجربه چنین بیماری را دارند. آرتروز بیشتر مفاصل زانو، دست، ستون فقرات و باسن را به خود درگیر میکند.
این بیماری در دو نوع اولیه و ثانویه وجود دارد که علت نوع اول آن مشخص نیست. ولی علت نوع ثانویه را در عفونت، تغییر شکل و آسیب ظاهری میدانند. آرتروز باعث از بین رفتن غضروفها شده و به انتهای استخوان اجازه رشد میدهد که به آن خار استخوانی میگویند.
این بیماری بیشتر مربوط به افرادی است که اضافه وزن داشته یا مفصل آنها آسیب دیده باشد. ورزش، دارو، فیزیوتراپی، تزریق روان کننده، کاهش وزن و انواع جراحی ارتوپدی از گزینههای درمانی برای بیماری آرتروز هستند.
روماتیسم مفصلی
دومین نوع شناخته شده از بیماری آرتریت، روماتیسم مفصلی است که به آن «آرتریت روماتوئید» هم میگویند. یکی از نشانههای این بیماری مزمن، التهاب مفصل است. میزان این التهاب به قدری است که عملکرد مفاصل و دیگر قسمتهای بدن را تحت تاثیر قرار میدهد.
مثلا نوعی از روماتیسم وجود دارد که باعث بدشکلی انگشت دست شده و کار کردن با آن را مشکل میکند. یک ورژن خاص از این بیماری، مخصوص نوجوانان است که علائم آن تا 6 هفته ادامه دارد. اما نوع بزرگسال روماتیسم خود ایمنی و مزمن است.
2. کمر درد
کمر درد جزو مشکلات رایج در بین مردم است که هر کسی به نوعی آن را تجربه میکند. گاهی اوقات درد کمر خفیف بوده و به خاطر ثابت ماندن طولانی مدت همچون شریط پشت میز نشینی است. چنین دردی را میتوان با کمی استراحت و یا نرمشهای سبک رفع کرد.
اما برخی کمر دردها شدید و ناتوان کننده بوده و بر عملکرد فرد تاثیر دارد. علل بسیار زیادی برای این نوع آزار دهنده از کمر درد وجود دارد که باید ارتوپد آن را مشخص کند. رایجترین عللی که میتوان برای کمر درد نام برد عبارتند از:
- چاقی و اضافه وزن
- رگ به رگ شدن
- قرار گرفتن کمر در وضعیت نامناسب
- پارگی رباط
- فشار آمدن به مهرههای پشت
- ضعیف بودن عضلات کمر
- صدمه دیدن
- عفونت
- فتق دیسک کمر
- رشد تومور
- اسپاسم عضلانی
- آرتروز یا شکستگی
- تنگی کانال نخاع
پزشک متخصص برای تشخیص علل بیماری، نیاز به آزمایشهای تصویربرداری دارد. اما اگر در کمر خود احساس سوزش و درد داشته و یا درد کمر به باسن منتقل شد، حتما باید به ارتوپد مراجعه کنید.
3. خار پاشنه یکی از بیماریهای ارتوپدی
بیماری خار پاشنه مربوط به حالتی است که استخوان ناحیه پاشنه پا شروع به رشد کند. دلیلی این بیماری، کشیدگی بافت همبند موجود در قسمت کف پا است. معمولا این کشیدگی به خاطر پوشیدن کفش نامناسب، دویدن و یا اضافه وزن است.
بدن نیز در پاسخ به چنین التهابی شروع به ساخت استخوان جدید در پاشنه میکند که نتیجه کار همان بیماری خار پاشنه خواهد شد. پزشک در ابتدا برای درمان این بیماری، داروهای ضد التهابی تجویز میکند.
در مرحله بعد از بیمار میخواهد تا کفش مناسب پوشیده و یا برای تسکین عارضه، کورتیکواستروئید به بیمار تزریق میکند. اما اگر هیچ کدام از این روشهای درمانی کارساز نبود، باید به سراغ جراحی رفت.
4. سندروم مارفان
سندروم مارفان، نام یکی دیگر از شایعترین بیماریهای ارتوپدی است. این بیماری جزو اختلالات ارثی است که بافت همبند را تحت تاثیر خود قرار میدهد. عارضه این بیماری بیشتر در چشم، رگهای خونی، اسکلت و ناحیه قلب خود را نشان میدهد.
معمولا بیماران مبتلا به سندروم مرفان قد بلند و لاغر، با دست و پاهای بسیار بلند هستند. انحنای غیرطبیعی ستون فقرات، بیرون زدن استخوان سینه، رشد غیرطبیعی دنده.ها، کمر درد و پا درد از مشکلات ابتلا به این بیماری است.
5. گوژپشتی یا کیفوز
گوژپشتی و انحراف ستون فقرات یکی دیگر از بیماریهای ارتوپدی است. زاویه انحنای ستوان فقرات در حالت عادی بین 20 تا 45 درجه است و تقریبا صاف دیده میشود. اما اگر زاویه این انحنا بیشتر از 50 درجه باشد، میتوان نتیجه گرفت که شخص مورد نظر بیماری کیفوز یا همان گوژپشتی دارد.
در حالت عادی هم به چنین وضعیتی «قوز» میگویند. یعنی قسمت فوقانی کمر به سمت جلو خم شده و حالتی گرد پیدا میکند. دلیل این بیماری را میتوان از مشکلات متابولیک، ابتلا به بیماری شوئرمن یا مشکلات مادرزادی همچون نقص لوله عصبی دانست. تنها در شرایطی این بیماری نیاز به جراحی خواهد داشت که زاویه انحنا بیشتر از 75 درجه باشد.
6. دیسک گردن
انعطاف پذیری حرکات سر انسان به خاطر وجود دیسکهایی است که در میان مهرههای گردن قرار دارد. اما این انعطاف پذیری همزمان با افزایش سن کاهش یافته و دیسک گردن سفت میشود. به تدریج هسته داخلی دیسک بیرون زده و باعث تماس با عصب نخاعی میشود. سوزنسوزن شدن، درد و بیحسی از علائم این بیماری ارتوپدی است.
7. درد و مشکل پا
پا انسان با داشتن 26 استخوان، جزو پیچیدهترین اندامهای بدن است. عملکرد این عضو حیاتی از بدن به سالم بودن تمامی ماهیچهها، مفاصل، تاندون و رباطهای آن بستگی دارد.
پا درد یکی از شایعترین بیماریهای ارتوپدی در بین مردم است که شاید دلیل اصلی آن، التهاب، درد و آسیب دیدن این عضو حیاتی از بدن باشد. پیچ خوردگی مچ پا، مورتون نوروما، خار پاشنه، میخچه و شکستگی پا جزو مشکلاتی است که باعث پا درد میشوند.
8. سندروم تونل کارپال
تونل کارپال در مچ دست قرار گرفته که شامل عصب میانی است. کنترل عملکرد حسی و حرکتی انگشت شست و سه انگشت میانی بر عهده همین عصب میانی است. بیماری ارتوپدی سندروم تونل کارپال، حاصل فشردگی همین عصب میانی است.
این بیماری بیشتر در افرادی خود را نشان میدهد که حرکات مکرر و تکراری مانند تایپ کردن را دارند. البته داشتن بیماریهای آرتریت، دیابت، تغییرات هورمونی، نارسایی کلیه و تغییر سطح خون هم در ایجاد این بیماری بیتاثیر نیست.
احتمال ابتلا زنان به این بیماری سه برابر بیشتر از مردان است. بیحسی، ورم انگشتان دست، درد و سوزن سوزن شدن از نشانههای این بیماری ارتوپدی هستند. سادهترین روش درمانی برای سندروم تونل کارپال، کم کردن فعالیتهای تکراری است.
9. رگبهرگ شدن
به کشیدگی و یا پاره شدن رباطها، رگبهرگ شدن میگویند. این وضعیت بیشتر در مچ پا رخ میدهد. حالت خفیفی از رگبهرگ شدن را میتوان با قرار دادن کمپرس یخ و یا استراحت در منزل درمان کرد. اما اگر پارگی رباطها شدید باشد، نیاز به جراحی خواهد بود.
تورم، کبودی، محدود شدن حرکت مفصل و درد از علائم اصلی این بیماری هستند. اغلب ورزشکاران تجربه رگ به رگ شدن در مچ پا را دارند.
10. درد و مشکل گردن
افراد ممکن است بنا به شرایط کاری و زندگی خود، حالتهای خفیف تا شدیدی از گردن درد را تجربه کنند. شدت این بیماری بستگی به موقعیت و دامنه حرکت گردن شما دارد. هر کدام از موارد زیر میتواند دلیلی برای گردن درد شما باشد:
- حالتهای مختلفی از آرتریت مانند روماتیسم مفصلی یا آرتروز
- تومور
- آسیب دیدن تاندونها، ماهیچه و رباطها
- سابقه داشتن مشکلات مادرزادی استخوانها و مهرهها
- داشتن فتق دیسک گردن و غیره.
برای تسکین درد ناشی از این بیماری، باید یکی از روشهای درمانی فیزیوتراپی، ورزش، عمل جراحی، داروهای ضد التهاب، ماساژ درمانی و یا مسکن را استفاده کرد. تعیین شیوه درمانی شما برای درمان این نوع از بیماری ارتوپدی باید با مشورت و تشخیص پزشک انجام شود.
11. آسیب دیدگی بافت نرم
در یک تقسیمبندی کلی از شایعترین بیماریهای ارتوپدی، تعداد زیادی از آنها را میتوان در گروه آسیب دیدگی بافت نرم قرار دارد. حتی تعدادی از بیماریهایی که تا به اینجای کار معرفی کردیم، حالت خاصی از این آسیب دیدگی نرم هستند.
چون تمامی آسیبهای وارده به عضلات، رباطها و تاندونها را شامل میشود. درد، تورم و کبودی از نشانههای آسیب دیدگی بافت نرم است. این آسیبها به صورت زیر طبقه بندی میشوند:
- رگبهرگ شدن: در اثر پیچ خوردگی و پارگی جزئی رباط
- بورسیت: التهاب بالشتکی به نام بورس که در بین استخوانها، رباطها و ماهیچهها قرار گرفته و پیامد استفاده بیش از حد است.
- تاندونیت: التهاب تاندون در اثر استفاده زیاد از ناحیهای از بدن یا انجام حرکات تکراری
- کبودی: خونریزی در بافت بر اثر ضربه دیدن یا لگد زدن که منجر به درد و تورم شود.
- کشیدگی: آسیب دیدن عضله یا تاندون به خاطر زور زدن، کشش و یا استفاده بیش از اندازه از آن
12. درد و مشکل زانو
مفصل زانو جزو اندامهای بسیار آسیب پذیر بدن است که فشارهای زیادی را تحمل میکند. خم شدن زانو به واسطه عضلات همسترینگ و چهار سر ران انجام میشود. چون زانو محل به هم وصل شدن دو استخوان ساق بلند با رباطها، تاندون و ماهیچهها است. پارگی مینسک زانو را باید جدی بگیرید.
بیماری زانودرد حاصل سال ساییدگی مفصل زانو و سالها کار کشیدن از این اندام آسیب پذیر بدن است. البته گاهی اوقات علت درد زانو را میتوان به خاطر افزایش سن و یا انجام حرکات ناگهانی دانست. موارد زیر جزو شایعترین مشکلات مرتبط با زانو هستند:
- بورسیت
- رگبهرگ شدن یا کشیدگی رباطها
- پاره شدن غضروف زانو
- آرتروز
- تاندونیت
- پاره شدن رباط
در شرایطی که مشکل زانو مفصلی بوده و با درمانهای اولیه رفع نشود، باید به سراغ جراحی تعویض مفصل زانو رفت.
13. شکستگی استخوان
شکستگی استخوان یکی از بیماریهای ارتوپدی است و زمانی رخ میدهد که فشار وارده بیش از آستانه تحمل آن باشد. این فشار شاید به خاطر ضربه ناگهانی و یا قرار گرفتن در موقعیت نامناسب باشد. افرادی که سابقه پوکی یا سرطان استخوان دارند، بیشتر از بقیه دچار شکستگی خواهند شد.
شکستگی به دو نوع باز و بسته تقسیم میشود. در نوع بسته پوست سالم است؛ ولی در نوع باز (مرکب) استخوان از پوست عبور کرده و یا استخوان اصلی در میان زخم عمیقی قابل مشاهده است. متورم شدن، احساس درد ناگهانی و بدشکلی از نشانههای این بیماری شایع ارتوپدی است. درمان شکستگی استخوان با آتل بندی و یا عمل جراحی امکان پذیر است.
14. پارگی مینیسک
علاقمندان به فوتبال با این واژه و شرایط آن به خوبی آشنا هستند. چون گاهی اوقات شنیده میشود که برخی از بازیکنان فوتبال به خاطر پارگی مینیسک قادر به بازی کردن نیستند. مینیسک همان دیسک هلالی شکل از جنس بافت همبند است که در بین استخوانهای زانو قرار دارد.
مینیسک در اصل حکم ضربه گیری را دارد که به خم شدن راحت زانو کمک میکند. اما در حالتی که کف پا ثابت مانده و چرخش ناگهانی داشته باشیم، پارگی مینیسک رخ میدهد.
قفل شدن زانو، کمتر شدن دامنه حرکتی، تورم و احساس درد هنگام صاف کردن زانو از نشانههای پارگی مینیسک هستند. معمولا این بیماری در اثر دویدن در مدت زمان طولانی و یا داشتن سابقه آرتریت برای افراد رخ میدهد.
15. درد و مشکل دست
حرکت و مهارتهای دست حاصل فعالیت مجموعهای از ماهیچهها، استخوانها و رباطهای مختلف داخل آن است. دلایل مختلفی برای درد دست وجود دارد که هر کدام به نوعی یک بیماری ارتوپدی است. آرتروز، شکستگی استخوان، مشکلات تاندون، کیست گانگلیونی و سندروم تونل کارپال از جمله این بیماریها هستند. برای تشخیص علت اصلی درد دست، حتما باید به پزشک متخصص مراجعه کرد.
16. فیبرومیالژیا
یکی دیگر از بیماریهای شایع و مزمن ارتوپدی، فیبرومیالژیا نام دارد. این بیماری باعث درد در عضلات و بافتهای نرم بدن شده و علائم خود را در بخشهای مختلف بدن مانند باسن، پا، شانه، کمر، بازو و حتی گردن نشان میدهد.
شدت درد این بیماری در صبح و عصر بیشتر از ساعات دیگر روز است. عواملی همچون استرس، رطوبت و سرما باعث بدتر شدن وضعیت بیمار مبتلا به فیبرومیالژیا میشود. البته هنوز علت دقیق این بیماری مشخص نشده است؛ ولی احتمالا مشکلات غدد درون ریز و سیستم ایمنی از دلایل بروز آن باشد.
17. بیماری پاژه استخوان
منظور از پاژه استخوان نوعی اختلال استخوانی مزمن است که باعث تغییر شکل استخوان و بزرگ شدن آن میشود. این بیماری جزو شایعترین بیماریهای ارتوپدی در بین افراد بالای 50 سالی است که سابقه پوکی استخوان دارند.
اگرچه علت اصلی پاژه استخوان هنوز مشخص نشده، اما پزشکان این بیماری را به عفونتهای ویروسی و عوامل ژنتیکی ربط میدهند. مصرف دارو، فیزیوتراپی و جراحی سه روش موجود برای درمان این بیماری هستند.
18. پای چنبری یا فوت کلاب
کلاب فوت یک بیماری شایع مادرزادی است که باعث میشود پای کودک به سمت داخل یا پایین بچرخد. این عارضه گاه در یک پا و گاهی در هر دو پای کودک با شدتهای مختلف، نمایان میشود.
کلاب فوت به این علت اتفاق میافتد که تاندونها (نوارهای بافتی که ماهیچهها را به استخوانها متصل میکنند) و ماهیچههای داخل و اطراف پای کودک کوتاهتر از حالت طبیعی خود بوده و تاندونهای سفت آن باعث میشوند که پا از فرم طبیعی خود خارج شود.
19. بیماری عفونی استخوانی
استئومیلیت یا بیماری عفونی استخوانی یکی دیگر از شایعترین مشکلاتی است که باعث آسیب دیدگی استخوان و بروز بیماری میشود. این بیماری بیشتر برای کودکان و نوجوانان در حال رشد اتفاق میافتد.
علت این عفونت را میتوان شکستگی استخوان، کانون چرکی و جریان خون دانست و از علائم آن میتوان به قرمزی، درد زیاد و تب و لرز شدید اشاره کرد.
بیماریهای ارتوپدی در کمین کودکان و بزرگسالان
تعداد بیماریهای شایع ارتوپدی بسیار بیشتر از لیستی است که ما معرفی کردیم. البته برخی از این بیماریهای شناخته شده، حالت خاصی از یک مجموعه کلی هستند. مثلا آرتروز جزو بیماریهای آرتریت محسوب میشود. بدیهی است که در صورت داشتن هریکی از این بیماریها باید سریعا به پزشک مراجعه کنید. برای این مورد میتوانید از سایت نوبتدهی آنلاین دکتردکتر استفاده کنید.