انواع کمخونی را بشناسید؛ سلامت بدن وابسته به این آگاهیست
درباره کمخونی چه میدانید؟ کمخونی حالتی است که در آن، بدن فاقد گلبولهای قرمز کافی برای حمل اکسیژن به بافتهای بدن میشود. انواع کمخونی با کمبود هموگلوبین در بدن همراه است و میتواند عوارضی مانند خستگی و ضعف به همراه بیاورد. دلایل هریک از انواع کمخونی با دیگری متفاوت است و در این مقاله از دکتردکتر میخواهیم درباره همه آنها برایتان صحبت کنیم. یادتان باشد که برای رفع مشکلات مربوط به این موضوع نیاز به مراجعه به متخصص قلب و عروق دارید.
انواع کمخونی چیست؟
مشکل کمخونی میتواند موقت یا دائمی باشد. هریک از انواع، از نظر شدت هم با دیگری متفاوتاند. در هریک از موارد، بیشتر از یک دلیل برای کمخونی وجود دارد. درمان این مشکل هم وابسته به شناسایی نوع کمخونی است.
انواع کمخونی شامل دستهبندی و موارد زیر میشود:
- کمخونی آپلاستیک (Aplastic anemia)
- کم خونی ناشی از فقر آهن (IDA)
- کمخونی داسیشکل (Sickle cell anemia)
- تالاسمی (Thalassemia)
- کم خونی ناشی از کمبود ویتامین یا مگالوبلاستیک (Vitamin deficiency anemia)
کمخونی ارثی است؟
ژنهای مختلف میتوانند باعث بروز انواع گوناگونی از کمخونی ارثی شوند. جهشهای ژنی باعث بروز این مشکل در افراد میشوند. البته تمام انواع کمخونی ارثی نیستند و برای بروز شکلهای مختلف این مشکل، پای دلایل دیگری هم به میان است.
در ادامه درباره انواع مختلف این وضعیت صحبت میکنیم و به شما میگوییم که دلیل بروز کمخونیهای مختلف در افراد چیست.
کم خونی آپلاستیک
زمانی که بدن دست از تولید گلبولهای قرمز تازه بکشد، کمخونی آپلاستیک یا آپلازی رخ میدهد. این وضعیت باعث میشود که بدن فرد مبتلا، در معرض خونریزی و خستگی قرار بگیرد. ضمن اینکه نسبت به دچارشدن به عفونتها هم آسیبپذیرتر میشود.
این نوع از کمخونی میتواند در هر سنی رخ بدهد. گاهی اوقات، کمخونی آپلازی ناگهانی ایجاد میشود و گاهی هم بهتدریج پیش میرود و در طول زمان بدتر میشود.
امکان دارد که یک فرد به نوع شدید یا خفیف آن مبتلا شود. برای درمان این مشکل هم گزینههای زیر در دسترس است:
- انتقال خون
- مصرف دارو
- پیوند سلولهای بنیادی (پیوند مغز استخوان)
کم خونی ناشی از فقر آهن (IDA)
یکی از انواع کمخونی هم در نتیجه فقر آهن رخ میدهد. این نوع بسیار رایج است و مبتلایان به آن فاقد گلبولهای قرمز کافی هستند. وظیفه گلبولهای قرمز رساندن اکسیژن به بافتهای مختلف بدن است.
همانطور که از نام این نوع از کمخونی مشخص است، دلیل اصلی آن کمبود آهن است. بدون مقدار آهن کافی در بدن، امکان تولید موادی که باعث حمل اکسیژن به نقاط مختلف بدن (هموگلوبین) میشوند هم وجود ندارد.
برای همین است که ابتلا به این نوع کمخونی با خستگی بدن و تنگی نفس همراه است. برای درمان این نوع از مشکلات کمخونی باید:
- از مکملهای آهن استفاده شود.
- گاهی نیاز به انجام آزمایشهای جانبی برای بررسی بیشتر وضعیت و درمان وجود دارد (به ویژه، اگر پزشک خونریزی داخلی را هم تشخیص بدهد).
کم خونی داسی شکل ( سیکل سل)
بعضی از افراد هم در اثر اختلالات ژنتیکی به کمخونی داسیشکل دچار میشوند. این مشکل روی شکل و حالت گلبولهای قرمز اثر میگذارند. این گلبولها معمولاً گرد هستند و منعطف تا بتوانند اکسیژن را به راحتی به نقاط مختلف بدن ببرند.
کسانی که به کمخونی داسیشکل مبتلا هستند، گلبولهای قرمزی به شکل هلال یا داس دارند. این سلولها در بدن آنها حالت چسبناک و سفت هم پیدا میکنند. در نتیجه، جریان خون کند یا مسدود میشود.
معمولاً در بیشتر موارد ابتلا به این نوع از انواع کمخونی، درمانی برای بیماران وجود ندارد. درمانها عموماً برای تسکین دردها و کنترل عوارض هستند.
تالاسمی (مینور-ماینور)
تالاسمی هم نوعی بیماری ارثی است که باعث میشود، بدن مقدار هموگلوبین کمتری نسبت به حالت معمولی تولید کند. هموگلوبین به گلبولهای قرمز برای حمل اکسیژن به بافتهای مختلف بدن کمک میکند. کسانی که تالاسمی دارند، احساس خستگی میکنند و اگر مبتلا به نوع خفیفش باشند، امکان درمانشان وجود دارد.
کسانی که مبتلا به نوع شدید تالاسمی هستند، نیاز به درمانهای جدیتری مانند انتقال خون دارند. این انتقال باید به طور مداوم انجام شود. ورزشکردن و رعایت رژیم غذایی سالم هم میتوانند در بهبود علائم تالاسمی نقش داشته باشند.
اگر فردی علائم خفیفی از تالاسمی را داشته باشد، مبتلا به تالاسمی مینور است و اگر علائم آن متوسط تا شدید باشند، یعنی به نوع تالاسمی ماژور مبتلا است.
کم خونی ناشی از کمبود ویتامین یا مگالوبلاستیک
گاهی هم دلیل کمخونی افراد ریشه در کمبود مقدار ویتامین B12 و فولات (folate) در بدن دارد. این کمبود باعث کاهش گلبولهای قرمز میشود. اگر مقدار کافی از این مواد به بدن نرسد یا در جذب آنها ناتوان باشد، احتمال ابتلا به کمخونی از این نوع قوت میگیرد.
بدون این مواد مغذی، بدن گلبولهای قرمزی میسازد که بسیار بزرگاند و به درستی کار نمیکنند. این موضوع توانایی آنها را در حمل اکسیژن کاهش میدهد. برای درمان این مشکل باید:
- مکملهای خوراکی ویتامین مصرف شود.
- مکملهای ویتامینی به بدن تزریق شوند.
کمخونی ناشی از کمبود ویتامین ب 12
در کمخونی ناشی از کمبود ویتامین ب 12، بدن به واسطه کمبودهای زیر دچار مشکل میشود:
- رژیم غذایی؛ ویتامین ب 12 بیشتر در موادی مانند گوشت، شیر و تخممرغ وجود دارد. بنابراین، کسانی که چنین موادی مصرف نمیکنند با کمبودش مواجه میشوند و باید مکملهای آن را مصرف کنند. بعضی از مواد غذایی مانند غلات صبحانه با این ویتامین غنی میشوند تا کمبودهای بدن را جبران کنند.
- آنمی پرنشیوز (pernicious anemia)؛ این موضوع هم میتواند عامل کمخونی ناشی از کمبود ویتامین B12 باشد. در واقع، زمانی که سیستم ایمنی بدن به سلولهایی از معده حمله کند که مادهای به نام «عامل ذاتی» میسازند، این نوع کمخونی قوت میگیرد. بدون این ماده، امکان جذب ویتامین ب 12 در روده وجود ندارد.
- جراحیهای معده و روده؛ اگر بخشی از روده یا معده در طی جراحی برداشته شده باشد، از مقدار عامل ذاتی در بدن کم میشود و مشکلاتی در جذب ویتامین B12 رخ میدهد.
- مشکلات روده؛ بیماریهایی مانند سلیاک (celiac ) و بیماری التهابی روده مانند کرون (Crohn) هم در جذبنشدن ویتامین ب 12 نقش دارند. مصرف برخی از مواد مانند ماهی آلوده هم موجب ایجاد کرمهایی در روده میشود که نمیگذارند ویتامین B12 جذب شود.
کمخونی ناشی از کمبود فولات
فولات (Folate) که به ویتامین B9 هم شهرت دارد، در جگر و سبزیجاتی با برگهای تیره به مقدار فراوان موجود است. مصرفنکردن مواد حاوی این ویتامین باعث کمخونی میشود. مشکلات جذبنشدن فولات در اثر دلایل زیر پیش میآید:
- بیماریهای روده مانند سلیاک
- جراحی و برداشتن بخش بزرگی از روده
- مصرف زیاد از حد الکل
- مصرف برخی از داروها مانند داروهای ضد تشنج
انواع دیگر کمخونی چیست؟
دلایل دیگری هم برای بروز کمخونی وجود دارند. در کنار دستهبندیهای اصلی که پیشتر دربارهشان صحبت کردیم، باید به موارد دیگری هم اشاره کنیم:
- کمخونی ناشی از کمبود ویتامین ث
- کم خونی سیدروبلاستیک
- سندرم میلودیسپلاستیک
- کمخونی همولیتیک خودایمن
- کمخونی دیسیرتروپوئتیک مادرزادی (CDA)
- کمخونی الماس بلکفان
- کمخونی فانکونی
- کمخونی ناشی از فاویسم
- کمخونی ماکروسیتیک
- کمخونی میکروسیتیک
- کمخونی نورموکرومیک
- کمخونی نورموسیتیک
کمخونی ناشی از کمبود ویتامین ث
در اثر کمبود شدید ویتامین C در بدن، مشکلاتی جدی رخ میدهد. بیماری ناشی از این کمبود شدید، اسکِروی (scurvy) نام دارد و عوارض بسیار نامطلوبی مانند کمخونی در پی دارد. علاوه بر آن، مشکلات دندان و لثه و کبودی نقاط مختلف بدن هم با وجود ابتلا به اسکروی رخ میدهند.
کمخونی سیدروبلاستیک
کمخونی سیدروبلاستیک (sideroblastic) هم اختلال نادری است که روی تولید گلبولهای قرمز بدن اثر منفی میگذارد. اگر به این نوع کمخونی مبتلا باشید، گلبولهای قرمزتان کمشمار و در عوض آهن زیادی در بدنتان موجود خواهد بود. کمبود گلبولهای قرمز خون مانع از استفاده از آهن در آنها میشود. در این وضعیت هم علائمی مانند تنگی نفس، ضعف و بزرگشدن کبد رخ میدهد.
سندروم میلودیسپلاستیک
سندرومهای میلودیسپلاستیک (Myelodysplastic) گروهی از سرطانها هستند که در آنها، گلبولهای قرمز نابالغ در مغز استخوان بالغ نمیشوند. دلیل و علت این مشکل مشخص نیست و علائمی مشابه انواع کمخونی دارد؛ خستگی و تنگی نفس.
کمخونی همولیتیک خودایمن
در کمخونی همولتیک خودایمن (hemolytic) با اختلالی مواجه هستیم که سرعت تخریب گلبولهای قرمز از تولید و رشدشان بیشتر است. مشکلات خودایمنی از رایجترین دلایل ابتلا به این نوع از کمخونی است.
کمخونی دیسیرتروپوئتیک مادرزادی (CDA)
در میان انواع کمخونی باید به این مورد هم اشاره کنیم. این مشکل ارثی است و روی رشد گلبولهای قرمز اثر منفی میگذارد. در واقع، بیمار با کمبود تعداد گلبولهای قرمز مواجه است. برای درمان این کمخونی نیاز به مصرف داروهای خاص و انتقال خون به فرد مبتلا وجود دارد.
کمخونی الماس بلکفان
کمخونی الماس بلکفان (blackfan anemia) اختلال خونی نادری است که به واسطه ناتوانی مغز استخوان در تولید گلبولهای قرمز به وقوع میپیوندد. از نشانههای این مشکل باید به ضربان قلب تند، خوابآلودگی، رنگپریدگی پوست، کماشتهایی و ضعف اشاره کنیم.
کمخونی فانکونی
کمخونی فانکونی (fanconi anemia) هم نوعی اختلال خونی نادر است و به طور ارثی منتقل میشود. در این وضعیت هم مغز استخوان به خوبی عمل نمیکند و تعداد گلبولهای قرمز تولیدی در آن به اندازه کافی نیست. ناهنجاریهای قلب و کلیه و مشکلات و تغییراتی در رنگدانه پوست از جمله عوارض این مشکل است.
کمخونی ناشی از فاویسم
فاویسم (favism) وضعیتی است که در نتیجه مصرف دانههای باقلا رخ میدهد و باعث بیحالی، افزایش دمای بدن و تحریکپذیری میشود. این مشکل موجب تخریب سریع گلبولهای قرمز خون نسبت به روند تولیدشان میشود و مشکلات کمخونی با خود به همراه میآورد. فاویسم در هر سن و سالی رخ میدهد اما در کودکان رایجتر است.
کمخونی ماکروسیتیک
این نوع از کمخونی (macrocytic anemia) هم نوعی اختلال خونی است که در آن، مغز استخوان گلبولهای قرمز بزرگ و غیرعادی تولید میکند. این سلولهای خونی فاقد مواد لازم برای عملکرد درست هستند. کمخونی ماکروسیتیک مشکلی جدی نیست و درمان دارد اما اگر به حال خود رها شود، عوارض بسیار ناخوشایندی ایجاد میکند.
کمخونی میکروسیتیک
کمخونی میکروسیتیک (microcytic anemia) هم یکی دیگر از انواع کمخونی است که در آن گلبولهای قرمز کوچک هستند و یکی از عوارض اصلیاش هم کمبود آهن در بدن است. اگر این مشکل بیپیگیری و درمان رها شود، مشکلاتی جدی به وجود میآورد.
کمخونی نورموکرومیک
در این نوع از کمخونی (normochromic) مقدار هموگلوبین گلبولهای قرمز در طیف متعادل است اما تعداد گلبوها اندک است. از نشانههای اصلی این بیماری هم باید به رنگپریدگی پوست، سرگیجه و سردرد، خستگی و ضعف، مه مغزی و بیانگیزگی اشاره کنیم.
کمخونی نورموسیتیک
کمبودن تعداد گلبولهای قرمز از سطح طبیعی باعث بروز این نوع کمخونی (Normocytic) میشود. در این وضعیت هم تعداد گلبولها کمتر از حد نرمال است و هم مقدار هموگلوبین موجود در آنها غیرطبیعی است. این نوع از انواع کمخونی بیشتر در نتیجه ابتلا به بیماریهای دیگر رخ میدهد.
آیا کم خونی درمان میشود؟
بله، کم خونی با مراقبت و انجام تجویزهای پزشکی درمان میشود که البته بحث مفصلی دارد. برای خرید محصولات تقویتی روی عکس زیر بزنید:
انواع کمخونی عوارض منفی متنوعی بر بدن دارند
یادتان باشد که کمخونی یکی از جدیترین مشکلات بدن است که میتواند اثرات منفی بسیار پررنگی روی نقاط مختلف بدن بگذارد. اگر با انواع کمخونی آشنا باشید و بتوانید با تشخیص نشانههای آن، سریع و بهموقع در جهت درمان قدم بردارید، در بسیاری از مواقع از عوارض ناخوشایند این وضعیت دور میشوید.
بعضی از انواع این مشکل حالت ارثی دارند و راه درمانی قطعی هم برایشان نیست. با این حال، تشخیص درست و اقدامات بهموقع درباره هریک از مدلهای کمخونی میتواند موجب کنترل عوارض شود.
اگر قصد دارید که برای رفع مشکلات ناشی از کمخونی به پزشکان معتبر تهران یا شهرستان سری بزنید، برای دریافت وقت ملاقات از سیستم نوبت دهی دکتر دکتردکتر استفاده کنید. با این روش سریع و ساده میتوانید به بهترین پزشکان دسترسی پیدا کنید.
پرسش و نکتهای مطرحنشده درباره کمخونی و انواعش در ذهنتان شکل گرفته است؟ اگر بله، حتماً ما را در جریان بگذارید تا کمکتان کنیم.
منابع: