رفلاکس معده (ترش کردن معده)؛ به‌همراه پرسشنامه علائم و درمان

رفلاکس معده یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مزمن مربوط به معده محسوب می‌شود. طبق تحقیقات انجام شده توسط پزشکان، هر فرد در طول یک سال ممکن است چندین بار به این اختلال مبتلا شود. در صورتی که فرد در طول یک هفته چندین بار این عارضه را احساس کند، یعنی به رفلاکس معده مبتلا شده و لازم است اقداماتی را جهت درمان این اختلال انجام دهد.

به همین دلیل لازم است تا همه افراد تا حدودی با راه‌های درمان یا جلوگیری از رفلاکس معده آشنا باشند. اما گاهی با عود کردن علائم این بیماری، بهترین راهکار  مراجعه به پزشک گوارش است. اما رفلاکس معده چیست و چه علائمی دارد؟ در این مطلب از مجله دکتردکتر به طور کامل به بررسی این موضوع پرداخته و روش‌های درمانی آن را معرفی می‌کنیم.

رفلاکس معده چیست؟

بیماری رفلاکس معده یک اختلال گوارشی است که روی حلقه عضلانی بین مری و معده تأثیر می‌گذارد.  این حلقه در واقع اسفنکتر تحتانی مری (LES) نیز نامیده می‌شود. افرادی که به این اختلال مبتلا می‌شوند، دچار سوزش سر دل شده و احساس سوء هاضمه اسیدی پیدا می‌کنند.  طبق نظر پزشکان برخی از افراد ممکن است به دلیل شرایطی به نام فتق هیأتال دچار این عارضه شوند.  در بیشتر موارد، می‌توانید علائم GERD خود را از طریق تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی کاهش دهید.

اما گاهی اوقات برخی از افراد به دارو یا جراحی نیاز پیدا می‌کنند. رفلاکس معده به مری به این دلیل رخ می‌دهد که پس از وارد شدن غذا به معده، دریچه انتهای مری که اسفنکتر تحتانی مری نام دارد، به درستی بسته نمی‌شود.  سپس اسید معکوس از طریق مری به سمت گلو و دهان شما جریان پیدا کرده و طعم ترشی را در گلوی خود احساس خواهید کرد.

برای درمان این مشکل باید به متخصص گوارش مراجعه کنید. 

علائم رفلاکس معده

برخی علائم مشترک در بین افرادی که دچار رفلاکس معده هستند:

• ترش کردن؛ یعنی احساس بازگشت مایع تلخ یا ترش از معده به دهان
• احساس سوزش در قفسه سینه (سوزش سر دل). معمولا بعد از غذا خوردن؛ ممکن است در شب بدتر باشد
• درد قفسه سینه
• مشکل بلعیدن
• احساس یک توده در گلو

بعضی بیماران مبتلا به رفلاکس ممکن است علائم دیگری هم داشته باشند. این نشانه‌ها عبارت‌اند از:

• درد در زیر جناغ سینه
• گیر کردن غذا
• حالت تهوع یا استفراغ (به خصوص هنگام صبح)
• باد گلو و آروغ زدن‌های مکرر
• جمع شدن بیش از حد بزاق در دهان و سرفه‌های مکرر بدون علت
• تلخ شدن دهان و برگشت آب و مواد غذایی از معده به دهان
• بوی بد دهان
• مشکلات تنفسی
• ریزش آب دهان نوزاد و کودک

علائم دیگری دارید؟

گاهی علائم رفلاکس معده شبیه به مشکلات دیگر است. برای همین تشخیص این که آیا واقعا ترش کرده‌اید یا این که مشکل دیگری دارید، سخت می‌شود. اگر علائم دیگری دارید، این پرسشنامه رفلاکس معده را پر کنید و از وضعیت معده خود با خبر شوید.

انواع رفلاکس معده

رفلاکس انواع مختلفی دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

۱. رفلاکس کلاسیک

در رفلاکس کلاسیک، محتویات معده به حلق نرفته و فقط به مری برمی‌گردند. از علائم رفلاکس کلاسیک می‌توان به سوزش معده اشاره کرد

۲. رفلاکس حنجره‌ای – حلقی

رفلاکس حنجره‌ای-حلقی (LPR) که به رفلاکس پنهان یا رفلاکس خاموش نیز معروف است که به رفلاکس پنهان نوزادی مشابهت دارد. فقط با این تفاوت که نوزاد توانایی خارج‌کردن محتویات معده از دهان را ندارد و دوباره آن را به درون معده فرو می‌برد. علت اینکه به آن رفلاکس خاموش گفته می‌شود، این است که این نوع از رفلاکس معده بدون سوزش است و در نتیجه تشخیص آن دشوار خواهد بود.

۳. لارنژین رفلاکس

افرادی که در طولانی مدت دچار رفلاکس معده می‌شوند از این بیماری رنج می‌برند و اسید معده‌شان وارد حلق و گلو می‌شود. در واقع این نوع از لارنژین رفلاکس از عوارض رفلاکس حلقی – حنجره‌ای محسوب می‌شود که اسید معده را به سمت حلق و حنجره برمی‌گرداند.

رفلاکس معده چگونه اتفاق می‌افتد؟

غذایی که می‌خوریم از طریق مری وارد معده می‌شود. هضم غذا در معده توسط اسید و شیره معده آغاز می‌شود. دیواره معده به دلیل پوشش مناسب، در مقابل تماس مداوم با اسید و شیره معده و اثرات مخرب آنها مقاوم است. بالعکس دیواره مری به دلیل نداشتن پوشش مناسب، دفاع مناسبی هم در برابر این عوامل ندارد. در حالت طبیعی دریچه‌ای به نام دریچه مری بین مری و معده قرار دارد که اجازه می‌دهد غذا از مری وارد معده شود. ولی از بازگشت غذا و شیره معده به مری جلوگیری می‌کند.

اگر دریچه مری وظیفه خود را به درستی انجام ندهد، یعنی به خوبی بسته نشود یا بی‌موقع باز شود، اسید و شیره معده به داخل مری بر می‌گردند. همان‌طور که قبلاً ذکر شد دیواره مری در برابر اسید و شیره معده آسیب‌پذیر است. بنابراین در شرایطی که دریچه مری کار خود را به درستی انجام ندهد؛ بازگشت اسید و شیره معده به داخل مری باعث آزردگی مری می‌شود.

رفلاکس معده می‌تواند خیلی آزار دهنده باشد و برای رفع آن باید با پزشک مشورت کنید.

رفلاکس معده به چه علتی رخ می‌دهد؟

هنوز به درستی علت ایجاد رفلاکس مشخص نشده است. اما به خوبی می‌دانیم که برخی عوامل باعث بروز و تشدید رفلاکس می‌شوند. بیماری رفلاکس معده یا همان ترش کردن در افراد مختلف در تمام سنین، و گاهی به دلایل ناشناخته رخ می‌دهد.

علل مختلفی باعث ایجاد این ناراحتی می‌شود. مهم‌ترین دلیل رخ دادن این حالت شل بودن برخی از عضلات مری (اسفنکتر تحتانی مری) یا زیاد بودن دفعات شل شدن این عضلات یا ضعف مکانیسم‌های دفاعی انتهای مری است. در واقع تغییرات دائمی یا ناپایدار در دریچه انتهای مری به معده موجب این بیماری می‌شود.

رفلاکس معده بیشتر در چه افرادی دیده می‌شود؟

• افرادی که اضافه وزن دارند یا چاق هستند. به علت افزایش فشار بر شکم و دریچه ورودی مری به معده
• خانم‌های باردار؛ به دلیل افزایش فشار بر شکم
• مصرف داروهای خاص؛ از جمله برخی داروهای آسم، مسدود‌کننده‌های کانال کلسیم، آنتی‌هیستامین‌ها، آرام‌بخش و ضد افسردگی‌ها
• سیگار کشیدن.
• مصرف غذاهای خاص؛ به خصوص نوشیدنی‌های گازدار، قهوه و شکلات
• رفلاکس معده گاهی در کودکان به وجود خواهد آمد و موجب کولیک یا قولنج نوزاد خواهد شد.

راه‌های تشخیص رفلاکس معده

هر کسی که علائم رفلاکس معده را تجربه می‌کند باید با پزشک خود صحبت کند. چندین آزمون برای تشخیص ترش کردن معده وجود دارد. از جمله:

• نظارت بر pH مری و امپدانس: این مقدار میزان اسید در مری را در حالت‌های مختلف بدن مانند زمان خوردن یا خواب اندازه‌گیری می‌کند.

• آندوسکوپ گوارشی بالا (GI): در این روش لوله‌ای که به آن دوربین متصل است؛ برای بازرسی مری مورد استفاده قرار می‌گیرد. همزمان می‌تواند یک نمونه کوچک از بافت نیز بگیرد.

• مانومتر مری: این روش اندازه‌گیری انقباضات ماهیچه‌ای در مری را در طی بلع انجام می‌دهد. مانومتر می‌تواند قدرت اسفنکتر (عضلات مری) را اندازه‌گیری کند.

• اشعه ماوراء بنفش: تصویربرداری از مری، معده و دوازدهه

درمان رفلاکس معده

خوشبختانه امروزه داروهای بسيار مؤثری برای درمان رفلاکس وجود دارند. مهم‌ترين داروهايي که به اين منظور به کار می‌روند داروی امپرازول و هم خانواده‌هايش نظير پانتوپرازول، رابيپرازول و لانسوپرازول هستند.

درمان رفلاکس معده با مصرف ازونیوم

کاهش اسید معده می‌تواند در درمان رفلاکس نقش بسیاری داشته باشد. ازونیوم یکی از داروهای موثر در مهارکردن اسید معده و کنترل رفلاکس است که دوز ۲۰ میلی‌گرمی آن را بدون نیاز به نسخه می‌توانید از داروخانه‌ها تهیه کنید.

در مصرف این دارو باید به تداخلاتی که با داروهای دیگری مانند موارد زیر دارد هم دقت کنید:

• آموکسی سیلین
• کلاریترومایسین
• متوترکسات
• وارفارین
• مایکوفنولات
• ارلوتینیب
• کلوپیدوگرل
• دیگوکسین
• داروهای ضد قارچ آزول (مانند ایتراکونازول، کتوکونازول)
• سالیسیلات ها با روکش انتریک
• بنزودیازپین ها (مانند دیازپام، تریازولام)

در طول مصرف ازونیوم حواستان به علائم و عوارضش باشد و هرگونه تغییر را با پزشک خود درمیان بگذارید. اگر سابقه حساسیت دارویی دارید هم نسبت به مصرف این دارو تحقیق و با نظر پزشک شروع به مصرف کنید.

آیا رفلاکس معده به جراحی نیاز دارد؟

بیمارانی که به درمان با دارو خوب جواب می‌دهند و علائمشان کنترل می‌شود اما با کم کردن یا قطع دارو علائم بر می‌گردد؛ امکان انجام عمل جراحی برای درمان رفلاکس وجود دارد.

انجام عمل جراحی می‌تواند عوارضی داشته باشد که معمولاً کوتاه‌مدت و گذرا هستند. ضروری است قبل از تصمیم به عمل جراحی با پزشک متخصص گوارش مشورت شود.

درمان‌های جراحی رفلاکس یا ترش کردن معده عبارت‌اند از:

• Fundoplication: جراحی بالای شکم در اطراف مری است. در این روش فشار را به سمت پایین‌تر مری هدایت می‌کند و به طور کلی در کاهش رفلاکس موفق است.

• روش‌های آندوسکوپی: طیف وسیعی از روش‌ها که شامل دوخت اندوسکوپی است. این روش با استفاده از بخیه‌ها کمک می‌کند تا مری عضله اسفنکتر را منقبض کند.

مهار‌کننده‌های پمپ پروتون یکی از گزینه‌های اصلی درمان دارویی برای افراد مبتلا به رفلاکس معده هستند. آنها مقدار اسید تولید شده توسط معده را کاهش می‌دهند.

گزینه‌های دارویی دیگر عبارت‌اند از:

• مسدودکننده‌های H ₂: برای کمک به کاهش تولید اسید است

• آنتی‌اسیدها: این داروها از طریق مواد شیمیایی قلیایی با اسید معده مقابله می‌کنند. اسهال و یبوست می‌تواند از عوارض جانبی مصرف آن‌ها باشد.

• اریترومایسین: یک نوع آنتی‌بیوتیک است که به خالی کردن معده کمک می‌کند.

آیا بیماری رفلاکس معده می‌تواند با تغذیه و تغییرات شیوه زندگی، درمان شود؟

اگر متوجه شوید که رفلاکس شما فقط با غذاهای خاصی اتفاق می‌افتد، سعی کنید آنها را از رژیم خود حذف کنید. بعضی افراد همچنین متوجه می‌شوند که نشستن درست در طول و بعد از غذا علائم آنها را بهبود می‌بخشد. وعده‌های غذایی بزرگ باعث کشش معده می‌شود؛ همچنین به طور موقت باعث شل شدن دریچه ورودی مری به معده می‌شود.

جلوگیری از رفلاکس معده

تغییرات شیوه زندگی و رفتار می‌تواند به کاهش رفلاکس معده کمک کند. از جمله اقدامات در راستای کاهش رفلاکس یا ترش کردن معده:

• خوردن مقادیر متوسط ​​غذا و خودداری از پرخوری
• پرهیز از غذا خوردن قبل خواب
• ترک سیگار
• اگر فرد دارای اضافه وزن باشد، از دست دادن وزن می‌تواند به جلوگیری از علائم کمک کند
•  استفاده نکردن از لباس‌های تنگ که باعث فشار بر شکم می‌شوند
• رژیم غذایی مناسب

برخی غذاها ممکن است نشانه‌هایی از رفلاکس معده را در افراد ایجاد کنند. از جمله:

• غذاهای چرب
• غذاهای ادویه‌دار
• شکلات
• نعناع تند
• قهوه
• مواد غذایی حاوی محصولات گوجه فرنگی
• مشروبات الکلی

اگر از مواردی که به آن‌ها اشاره کردیم، اجتناب می‌کنید و همچنان سوزش سر دل منظم را تجربه می‌کنید؛ مهم است به یک دکتر مراجعه کنید. زیرا ممکن است مسائل دیگری باعث ایجاد این علائم شده باشند.

چه عواملی احتمال ابتلا به رفلاکس معده را افزایش می‌دهد؟

• چاقی
• بارداری
• اختلالات بافت مرتبط، مانند اسکلرودرمی (پوست بیماران ضخیم، سفت و خشک می‌شود)
• تخلیه معده با تاخیر صورت بگیرد.

عواملی که می‌توانند رفلاکس اسید را تشدید کنند عبارت‌اند از:

• سیگار کشیدن
• خوردن وعده‌های غذایی بزرگ و یا دیر غذا خوردن (شب‌ها قبل از خواب)
• خوردن غذاهای خاص از قبیل غذاهای چرب یا سرخ‌شده
• نوشیدن برخی نوشیدنی‌ها مانند الکل یا قهوه
• مصرف برخی از داروها مانند آسپرین

رفلاکس معده و دندان درد چه ارتباطی با هم دارند؟

اگر به رفلاکس معده مبتلا شده باشید و اسید معده در هنگام شب و خواب به داخل دهان شما بازگردد، باعث آسیب رساندن به دندان‌های شما و ایجاد درد در فک شما خواهد شد. در واقع هنگامی که دندان‌های شما برای زمان زیادی در معرض اسید معده قرار بگیرند، مینای آن‌ها ضعیف خواهد شد. علاوه بر این باکتری‌هایی هم می‌توانند در دهان شما رشد کنند. طی این اتفاق دندان شما به علت وجود این اسید قوی شروع به پوسیدگی خواهد کرد.

آیا رفلاکس معده و تنگی نفس با هم مرتبط هستند؟

معمولاً افرادی که زیاد به رفلاکس معده دچار می‌شوند به بیماری‌های تنفسی مانند آسم نیز مبتلا شوند. در واقع رابطه رفلاکس معده و تنگی نفس یک رابطه پایاپای بوده و چون اسید به هنگام بازگشت به سمت مری می‌تواند دریچه‌های تنفسی را مسدود کند، تنفس فرد را مختل خواهد کرد. در چنین شرایطی بروز سکسکه امری رایج تلقی می‌شود. شاید این سکسکه خود باعث تحریک بیشتر معده و مری شده و به بی‌قراری و کلافگی شخص مبتلا به رفلاکس معده بیفزاید، اما این رخداد یک واکنش طبیعی برای بازگشت تنفس به حالت عادی است.

آیا رفلاکس معده نشان دهنده سرطان است؟

گاهی اوقات رفلاکس‌های شدید معده آن هم برای مدت‌های طولانی و به دفعات زیاد طی چند روز می‌تواند نشانه ظهور سرطان معده در شخص باشد؛ به همین علت است که نمی‌توان ارتباط رفلاکس معده و سرطان را نادیده گرفت. هنگامی که سلول‌های دهانه معده از حالت استاندارد و سالم خود خارج شوند، معده عملکرد صحیح خود را از دست داده و فرد دچار علائمی همچون بی‌اشتهایی، سوزش سر معده، تهوع و غیره خواهد شد.

رفلاکس معده با بارداری چه ارتباطی دارد؟

معمولاً بارداری شانس ابتلا به رفلاکس اسید را افزایش می‌دهد. گاهی اوقات نیز رفلاکس معده از علائم بارداری محسوب می‌شود. اما اگر قبل از بارداری نیز به رفلاکس معده مبتلا شده باشید، علائم شما حین حاملگی بدتر خواهد شد. در واقع تغییرات هورمونی در دوران بارداری می‌تواند به شل شدن بیشتر عضلات مری منجر شود. همچنین جنین در حال رشد هم به معده فشار وارد کرده و این امر با افزایش خطر ورود اسید معده به مری همراه خواهد بود.

هنگام رفلاکس معده چه بخوریم؟

اگر به رفلاکس معده مبتلا شدید، غذا‌هایی را که در ادامه به شما معرفی می‌کنیم، اسید کمتری داشته و در بهبود رفلاکس موثر خواهد بود.

• موز
• غلات کامل
• پروتئین
• زنجبیل
• مواد غذایی قلیایی مانند سیب، گلابی و توت
• سفیده تخم مرغ
• شیر و ماست کم چرب

علت رفلاکس معده نوزاد چیست؟

رفلاکس معده نوزادان که به آن رفلاکس اسید در نوزادان هم گفته می‌شود که محتویات معده در فاصله کوتاهی پس از غذا خوردن به مری بازمی‌گردد. معمولاً این مشکل در نوزادان با افزایش سن کمتر شده و نهایتاً تا ۱۸ ماهگی به طول میانجامد. اگر پس از ۱۸ ماهگی همچنان نوزاد دچار رفلاکس شود، غیرطبیعی  بوده و می‌تواند نشان دهنده وجود مشکلات جدی‌تری مانند آلرژی، انسداد یا بیماری رفلاکس معده به مری باشد. 

خطرات رفلاکس معده بلندمدت چیست؟

رفلاکس معده در صورت بهبود نیافتن و درمان نشدن، می‌تواند بدتر شود. با گذشت زمان، التهاب مزمن در مری شما می‌تواند سبب عوارض جانبی شود. از جمله:

• ازوفاژیت؛ التهاب مری یا ازوفاژیت ممکن است موجب سوزش سردل، درد قفسه سینه، بلع دردناک شود.

• تنگی مری؛ در این حالت، مری در معرض تنگی قرار می‌گیرد و باعث اختلال و مشکل در بلع می‌شود.

• مری بارت؛ تغییر بافت قسمت انتهایی مری که در صورت درمان نشده می‌تواندبه سرطان مری منجر شود.

• مشکلات تنفسی؛ ممکن است اسید معده را در ریه‌ها نفس بکشید که می‌تواند موجب مشکلات زیادی از قبیل احتقان قفسه سینه، خفگی و آسم شود.

درد باز در مری (زخم مرطوب)؛ اسید معده می‌تواند بافت مری را از بین ببرد که باعث ایجاد درد شدید می‌شود. زخم مری می‌تواند خونریزی کند که باعث درد هنگام بلعیدن می‌شود.

درمان رفلاکس معده را جدی بگیرید!

به بازگشت غیر عادی اسید و شیره معده به داخل مری و آزرده شدن مری در اثر تماس با این عوامل، بیماری رفلاکس معده به مری یا اصطلاحاً «رفلاکس» گفته می‌شود.

رفلاکس معده ممکن است طعم تلخ در پشت دهان ایجاد کند. رفلاکس مزمن گاهی اوقات باعث مشکلاتی در بلع می‌شود. در بعضی موارد حتی می‌تواند باعث مشکلات تنفسی مانند آسم شود. اگر نشانه‌های آن را دارید، حتما به پزشک مراجعه کنید. برای گرفتن نوبت دکتر می‌توانید به پلتفرم دکتردکتر مراجعه کنید.

در صورتی که هرگونه سوالی در مورد رفلاکس معده دارید در بخش پرسش و پاسخ همین مطلب با ما در میان بگذارید. کارشناس سلامتی دکتردکتر حتما به شما پاسخ خواهد داد.

منابع:

mayoclinic

medicalnewstoday