سرطان تیروئید؛ از علت و علائم تا تشخیص و درمان

سرطان تیروئید در غده تیروئید که بخشی از سیستم غدد درون ریز است، ایجاد می‌شود. غده تیروئید هورمون‌هایی تولید می‌کند که دمای بدن، ضربان قلب و متابولیسم را تنظیم می‌کنند. سرطان تیروئید ممکن است در ابتدا هیچ علامتی نشان ندهد. اما همزمان با رشد، علائم و نشانه‌هایی مانند تورم در گردن، تغییرات صدا و مشکل در بلع را ایجاد می‌کند.

اکثر سرطان‌های تیروئید با روش‌هایی جراحی، شیمی درمانی، پرتودرمانی، هورمون درمانی و ید درمانی توسط  متخصص انکولوژی قابل درمان هستند. در این مقاله از مجله سلامت دکتردکتر به معرفی کامل علت، علائم و راه‌های تشخیص و درمان سرطان تیروئید می‌پردازیم.

سرطان تیروئید چیست؟

سرطان تیروئید (Thyroid Cancer) بیماری است که در آن سلول‌های بدخیم (سرطانی) در بافت‌های غده تیروئید تشکیل می‌شوند. تیروئید غده ای است در پایه گلو نزدیک نای که شکل آن مانند پروانه است و یک لوب راست و یک لوب چپ دارد. ایستموس، یک قطعه نازک از بافت، دو لوب را به هم متصل می‌کند. یک تیروئید سالم را معمولا از طریق پوست نمی‌توان احساس کرد.

سرطان تیروئید بیشتر در بین جوانان و افراد میانسال شایع است. نرخ ابتلا به این سرطان در زنان بیشتر از مردان است. در صورت پیگیری به موقع، در اکثر مواقع سرطان تیروئید به طور کامل از بین می‌رود. خوشبختانه کشور ما به لحاظ درمان سرطان تیروئید در وضعیت بسیار خوبی قرار دارد؛ به طوری که می‌توانیم به جرأت بگوییم که اغلب سرطان‌های تیروئید به طور کامل قابل درمان هستند.

یکی از خاصیت‌های مهم سلول‌های سرطانی در تیروئید این است که ید را به شدت جذب می‌کنند. متخصصان غدد از این موضوع برای تشخیص سرطانی شدن سلول‌های تیروئیدی و نیز بدخیم یا خوش‌خیم بودن ندول‌های تیروئیدی استفاده می‌کنند.

سرطان تیروئید چه علائمی دارد؟

بیشتر سرطان‌های تیروئید در اوایل بیماری هیچ علامت یا علامتی ایجاد نمی‌کنند. همانطور که سرطان تیروئید رشد می‌کند، ممکن است باعث شود:

• احساس اینکه چیزی در گلو گیر کرده که به این معنی است که توده موجود در تیروئید در حال بزرگ شدن است.
• یک توده (ندول) از طریق پوست روی گردن شما احساس شود
• مشکل در بلع آب دهان یا بلع مواد غذایی
• خشن شدن ناگهانی صدا که نشانه درگیری توده موجود در تیروئید با تارهای صوتی است.
• سرفه‌های مکرر و بدون علت
• غدد لنفاوی متورم در گردن
• درد در گردن و گلو

در مورد علائم سرطان تیروئید توجه داشته باشید که متاسفانه بیشتر افراد به خشن شدن ناگهانی صدای خود توجه نمی‌کنند و آن را به پای باقی ماندن عفونت ناشی از سرماخوردگی یا سینوزیت یا یک گرفتگی صدای معمولی در گلویشان می‌گذارند. همچنین سرفه‌های ناشی از سرطان تیروئید عفونی نبوده و بنابراین با تب و خلط همراه نیستند.

علائم گسترش سرطان تیروئید چیست؟

اگر سرطان تیروئید دارید که به سایر نواحی بدن شما گسترش یافته یا به عبارت دیگر متاستاز داده است، ممکن است علائمی زیر را داشته باشید:

• خستگی
• از دست دادن اشتها
• تهوع و استفراغ
• کاهش وزن غیر منتظره

علل ایجاد سرطان تیروئید

متخصصان مطمئن نیستند که چرا برخی از سلول‌ها سرطانی و بدخیم می‌شوند و به تیروئید حمله می‌کنند. برخی عوامل مانند قرار گرفتن در معرض اشعه، رژیم غذایی کم ید و ژن‌های معیوب می‌توانند خطر را افزایش دهند. سایر علل احتمالی ایجاد سرطان تیروئید عبارتند از:

• بزرگ شدن تیروئید (گواتر)
• سابقه خانوادگی بیماری تیروئید یا سرطان تیروئید
• تیروئیدیت (التهاب غده تیروئید)
• جهش های ژنی که باعث بیماری‌های غدد درون‌ریز می‌شوند، مانند نئوپلازی غدد درون ریز متعدد نوع 2A (MEN2A) یا سندرم نوع 2B (MEN2B)
• مصرف کم ید
• چاقی (شاخص توده بدنی بالا)
• پرتودرمانی برای سرطان سر و گردن، به ویژه در دوران کودکی
• قرار گرفتن در معرض امواج رادیواکتیو ناشی از سلاح‌های هسته‌ای یا نزدیکی به نیروگاه

انواع سرطان تیروئید

سرطان تیروئید بر اساس نوع سلول‌های موجود در تومور به انواع مختلفی طبقه‌بندی می‌شود. نوع سرطان شما زمانی مشخص می‌شود که نمونه ای از بافت سرطان زیر میکروسکوپ بررسی شود. نوع سرطان تیروئید در تعیین درمان و پیش آگهی شما اهمیت بسزایی دارد. انواع سرطان تیروئید عبارتند از:

سرطان‌های تمایزیافته تیروئید

این دسته وسیع شامل انواع سرطان تیروئید است که از سلول‌هایی شروع می‌شود که هورمون‌های تیروئید را تولید و ذخیره می‌کنند. به این سلول‌ها سلول‌های فولیکولی می‌گویند. سلول‌های تمایز یافته سرطان تیروئید در زیر میکروسکوپ شبیه به سلول‌های سالم به نظر می‌رسند و شامل انواع زیر است:

1. سرطان تیروئید پاپیلاری: این شایع‌ترین نوع سرطان تیروئید است که می‌تواند در هر سنی اتفاق بیفتد؛ اما اغلب افراد 30 تا 50 ساله را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بیشتر سرطان‌های تیروئید پاپیلاری کوچک هستند و به خوبی به درمان پاسخ می‌دهند، حتی اگر سلول‌های سرطانی به غدد لنفاوی گردن گسترش یابند. بخش کوچکی از سرطان‌های تیروئید پاپیلاری تهاجمی‌ هستند و ممکن است رشد کنند تا ساختارهای گردن را درگیر کنند یا به سایر نواحی بدن گسترش پیدا کنند.
2. سرطان تیروئید فولیکولی: این نوع نادر از سرطان تیروئید معمولا افراد بالای 50 سال را مبتلا می‌کند. سلول‌های سرطانی تیروئید فولیکولی اغلب به غدد لنفاوی گردن گسترش پیدا نمی‌کنند؛ اما گاهی به سایر قسمت‌های بدن مثل ریه‌ها و استخوان‌ها سرایت می‌کنند. 
3. سرطان تیروئید سلول هورتل: این نوع نادر از سرطان تیروئید زمانی یکی از انواع سرطان تیروئید فولیکولی در نظر گرفته می‌شد. اکنون آن را نوع خاص خود می‌دانند زیرا سلول‌های سرطانی رفتار متفاوتی دارند و به درمان‌های مختلف پاسخ می‌دهند. سرطان‌های تیروئید سلول هورتل تهاجمی‌ هستند و می‌توانند رشد کنند تا ساختارهای گردن را درگیر کنند و به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابند.
4. سرطان تیروئید با تمایز ضعیف: این نوع نادر از سرطان تیروئید تهاجمی‌تر از سایر سرطان‌های متمایز تیروئید است و اغلب به درمان‌های معمول پاسخ نمی‌دهد.

سرطان تیروئید آناپلاستیک

این نوع نادر سرطان تیروئید به سرعت رشد می‌کند و درمان آن دشوار است. با این حال، درمان‌ها می‌توانند به کند کردن پیشرفت بیماری کمک کنند. سرطان تیروئید آناپلاستیک معمولاً در افراد بالای 60 سال رخ می‌دهد. می‌تواند علائم و نشانه‌های شدیدی مانند تورم گردن را ایجاد کند که خیلی سریع بدتر می‌شود و ممکن است منجر به مشکل در تنفس و بلع شود. 

سرطان مدولاری تیروئید

این نوع نادر سرطان تیروئید در سلول‌های تیروئید به نام سلول‌های C شروع می‌شود که هورمون کلسی‌تونین را تولید می‌کنند. بنابراین افزایش سطح کلسی‌تونین در خون می‌تواند نشان‌دهنده سرطان مدولاری تیروئید در مراحل اولیه باشد. برخی از سرطان‌های مدولاری تیروئید توسط ژنی به نام RET ایجاد می‌شود که از والدین به فرزندان منتقل می‌شود. 

انواع بسیار نادر سرطان که می‌توانند از تیروئید شروع شوند شامل لنفوم تیروئید و سارکوم تیروئید است که اولی در سلول‌های سیستم ایمنی تیروئید و دومی در سلول‌های بافت همبند تیروئید شروع می‌شود.

عوامل خطر ابتلا به سرطان تیروئید

عواملی که ممکن است خطر ابتلا به سرطان تیروئید را افزایش دهند عبارتند از:

• جنسیت زنانه: سرطان تیروئید در زنان بیشتر از مردان رخ می‌دهد که ممکن است با هورمون استروژن مرتبط باشد. 
• قرار گرفتن در معرض سطوح بالای تابش: درمان‌های پرتودرمانی سر و گردن خطر ابتلا به سرطان تیروئید را افزایش می‌دهد.
• برخی از سندرم‌های ژنتیکی ارثی: سندرم‌های ژنتیکی که خطر ابتلا به سرطان تیروئید را افزایش می‌دهند عبارتند از سرطان مدولاری تیروئید خانوادگی، نئوپلازی غدد درون ریز متعدد، سندرم کاودن و پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی. انواع سرطان تیروئید که گاهی در خانواده‌ها دیده می‌شود شامل سرطان تیروئید مدولاری و سرطان تیروئید پاپیلاری است.

تشخیص سرطان تیروئید

اگر ندول تیروئید بزرگ شده یا سایر علائم سرطان تیروئید را دارید، پزشک شما ممکن است یک یا چند مورد از این آزمایش‌ها را برای تشخیص سرطان تیروئید تجویز کند:

1. آزمایش خون: آزمایش خون سطح هورمون‌های تیروئیدی را بررسی و عملکرد درست تیروئید را ارزیابی می‌کند.
2. بیوپسی: در طول بیوپسی آسپیراسیون با سوزن ظریف، پزشک سلول‌های تیروئید را برای آزمایش سلول‌های سرطانی خارج می‌کند. بیوپسی تعیین می‌کند که آیا سلول‌های سرطانی به غدد لنفاوی گسترش یافته‌اند یا خیر. 
3. اسکن ید رادیویی: در این آزمایش بیمار یک قرص حاوی مقدار مطمئنی از ید رادیواکتیو (رادیو ید) را می‌بلعد. طی چند ساعت، غده تیروئید ید را جذب می‌کند. پزشک از دستگاه خاصی برای اندازه‌گیری میزان تشعشع در غده استفاده می‌کند. نواحی با رادیواکتیویته کمتر به آزمایش بیشتری برای تایید وجود سرطان نیاز دارند.
4. اسکن تصویربرداری: اسکن ید رادیواکتیو، توموگرافی کامپیوتری (CT) و توموگرافی انتشار پوزیترون (PET) می‌تواند سرطان تیروئید و گسترش سرطان را تشخیص دهد.

مراحل سرطان تیروئید

متخصص انکولوژی از اطلاعات حاصل از آزمایشات و روش‌های تشخیصی برای تعیین وسعت سرطان و مرحله آن استفاده می‌کند. مرحله سرطان به تیم مراقبتی درباره پیش آگهی شما می‌گوید و به آنها کمک می‌کند تا درمانی را انتخاب کنند که احتمال موفقیت بیشتری دارد.

مرحله سرطان با عددی بین 1 تا 4 نشان داده می‌شود. عدد کمتر معمولاً به این معنی است که سرطان احتمالاً به درمان پاسخ می‌دهد و اغلب به این معنی است که سرطان فقط تیروئید را درگیر می‌کند. عدد بالاتر به این معنی است که تشخیص جدی تر است و سرطان ممکن است فراتر از تیروئید به سایر قسمت‌های بدن گسترش یافته باشد.

انواع مختلف سرطان تیروئید دارای مراحل مختلفی هستند. به عنوان مثال، سرطان‌های مدولاری و آناپلاستیک تیروئید هر کدام مجموعه‌ای از مراحل خود را دارند. انواع تمایز یافته سرطان تیروئید، از جمله پاپیلاری، فولیکولی، سلول‌هارتل و با تمایز ضعیف، مجموعه ای از مراحل را به اشتراک می‌گذارند. برای سرطان‌های متمایز تیروئید، استیج بیماری ممکن است بر اساس سن بیمار متفاوت باشد.

درمان سرطان تیروئید

به طور کلی گزینه های درمانی مختلفی برای سرطان تیروئید وجود دارد که بسته به اندازه تومور و گسترش سرطان، سن و وضعیت سلامت بیمار، پزشک بهترین روش را انتخاب خواهد کرد. درمان‌ها شامل موارد زیر است:

جراحی

جراحی رایج‌ترین درمان سرطان تیروئید است. بسته به اندازه و محل تومور، جراح ممکن است بخشی از غده تیروئید (لوبکتومی) یا تمام غده (تیروئیدکتومی) را بردارد. جراح همچنین غدد لنفاوی مجاور را که در آن سلول‌های سرطانی گسترش یافته‌اند را هم برمی‌دارد.

درمان با ید رادیواکتیو

برای درمان با ید رادیواکتیو، قرص یا مایعی را می‌بلعید که حاوی دوز بالاتری از ید رادیواکتیو نسبت به آنچه در اسکن تشخیصی ید رادیواکتیو استفاده می‌شود، دارد. ید رادیواکتیو غده تیروئید بیمار را به همراه سلول‌های سرطانی کوچک کرده و از بین می‌برد. این درمان بسیار ایمن است. غده تیروئید تقریباً تمام ید رادیواکتیو را جذب می‌کند و بقیه بدن در معرض حداقل اشعه قرار دارد.

پرتودرمانی

پرتودرمانی سلول‌های سرطانی را می‌کشد و رشد آنها را متوقف می‌کند. پرتودرمانی خارجی از دستگاهی برای ارسال پرتوهای قوی انرژی به طور مستقیم به محل تومور استفاده می‌کند. پرتودرمانی داخلی (براکی تراپی) شامل قرار دادن دانه‌های رادیواکتیو در داخل یا اطراف تومور است.

شیمی درمانی

داروهای شیمی درمانی داخل وریدی یا خوراکی سلول‌های سرطانی را می‌کشند و رشد سرطان را متوقف می‌کنند. تعداد بسیار کمی از افراد مبتلا به سرطان تیروئید به شیمی درمانی نیاز خواهند داشت.

هورمون درمانی

این درمان مانع از ترشح هورمون‌هایی می‌شود که می‌توانند باعث گسترش یا عود سرطان شوند.

بهبودی پس از درمان سرطان تیروئید چقدر طول می‌کشد؟

بهبودی به عوامل مختلفی  از جمله سن بیمار، اندازه و مرحله تومور تیروئید، و همچنین نوع درمان بستگی دارد. با پزشک خود در مورد آنچه در طول و بعد از درمان سرطان تیروئید انتظار دارید صحبت کنید.

عوارض سرطان تیروئید

سرطان تیروئید می‌تواند به سایر قسمت‌های بدن مانند کبد، ریه‌ها یا استخوان‌ها گسترش یابد. تشخیص و درمان سرطان تیروئید در مراحل اولیه خطر متاستاز را کاهش می‌دهد. امکان عود دوباره سرطان تیروئید حتی پس از درمان هم وجود دارد؛ از آنجایی که سرطان تیروئید به کندی رشد می‌کند، ممکن است 20 سال طول بکشد تا دوباره عود کند. عود در 30 درصد موارد سرطان تیروئید اتفاق می‌افتد.

به طور کلی، چشم‌انداز سرطان تیروئید مثبت است. اما مهم است که بدانید پس از جراحی یا درمان تیروئید، بدن همچنان برای عملکرد به هورمون‌های تیروئید نیاز دارد. شما مادام العمر به هورمون‌درمانی جایگزین تیروئید نیاز خواهید داشت. هورمون‌های تیروئید مصنوعی، مانند لووتیروکسین (Synthroid)، عملکرد هورمون‌های تیروئیدی را که بدن شما دیگر به طور طبیعی تولید نمی‌کند، بر عهده می‌گیرد.

سرطان تیروئید چه تاثیری بر بارداری دارد؟

سرطان تیروئید دومین سرطان شایع در افراد باردار است (سرطان سینه اولین است). تقریباً 10 درصد از سرطان‌های تیروئید در دوران بارداری یا در سال اول پس از زایمان ایجاد می‌شوند. کارشناسان بر این باورند که نوسانات سطح هورمون در دوران بارداری ممکن است باعث ایجاد سرطان شود.

اگر در دوران بارداری سرطان تیروئید تشخیص داده شود، بسته به نوع و شدت سرطان، پزشک شما ممکن است درمان را تا بعد از زایمان به تعویق بیاندازد. اما اگر درمان فوری نیاز باشد، اکثر افراد می‌توانند با خیال راحت تحت عمل جراحی برای برداشتن غده سرطانی قرار گیرند. نکته مهم این است که در دوران بارداری یا شیردهی نباید آزمایش‌ها یا درمان‌های رادیواکتیو انجام شود.

چگونه از سرطان تیروئید جلوگیری کنیم؟

بسیاری از افراد بدون هیچ دلیل شناخته شده‌ای به سرطان تیروئید مبتلا می‌شوند، بنابراین پیشگیری واقعاً ممکن نیست. اما اگر می‌دانید که در معرض خطر ابتلا به سرطان تیروئید هستید، ممکن است بتوانید این اقدامات را انجام دهید:

جراحی پیشگیرانه

آزمایش‌های ژنتیکی می‌توانند تعیین کنند که آیا شما حامل یک ژن تغییر‌یافته هستید که خطر ابتلا به سرطان مدولاری تیروئید یا نئوپلازی غدد درون ریز متعدد را افزایش می‌دهد یا خیر. اگر ژن معیوب دارید، قبل از ایجاد سرطان، با انجام تیروئیدکتومی‌ می‌توان از ایجاد سرطان جلوگیری کرد.

یدید پتاسیم

اگر در طول یک فاجعه هسته‌ای، مانند حادثه سال 2011 در فوکوشیما ژاپن، در معرض تشعشعات قرار گرفته‌اید، یا اگر در نزدیکی نیروگاه‌های هسته‌ای بوده‌اید، مصرف یدید پتاسیم در عرض 24 ساعت پس از مواجهه می‌تواند خطر ابتلا به سرطان تیروئید را کاهش دهد. یدید پتاسیم (Pima®) غده تیروئید را از جذب بیش از حد ید رادیویی مسدود می‌کند؛ در نتیجه غده سالم می‌ماند.

آیا سرطان تیروئید کشنده است؟

از هر 10 نفری که سرطان تیروئید دارند، هشت نفر به نوع پاپیلاری مبتلا می‌شوند. سرطان پاپیلاری تیروئید زمانی که سرطان در غده آنها باشد (موضعی)، نرخ بقای پنج ساله تقریباً 100٪ دارد. حتی زمانی که سرطان متاستاز می‌کند، میزان بقا نزدیک به 80٪ است. این میزان به این معنی است که به طور متوسط، احتمال زنده ماندن حداقل 5 سال پس از تشخیص، نسبت به افرادی که سرطان پاپیلاری متاستاتیک تیروئید ندارند، به طور متوسط 80 درصد است.

نرخ بقای پنج ساله سایر انواع سرطان تیروئید عبارتند از:

• فولیکولار: نزدیک به 100٪ برای موضعی. حدود 63٪ برای متاستاز.
• مدولاری: نزدیک به 100٪ برای موضعی. حدود 40٪ برای متاستاز.
• آناپلاستیک: نزدیک به 31٪ برای موضعی. 4 درصد برای متاستاز.

آیا سرطان تیروئید درد دارد؟

اگر بیمار خوش‌شانس باشد؛ سرطان تیروئید می‌تواند با درد خودش را نشان دهد. این دسته از بیماران مدتی بدون علت خاصی مثل عفونت، سرماخوردگی یا دردهای مکانیکی، احساس درد در ناحیه گردن دارند.

ممکن است توده به وجود آمده در تیروئید به مجاری هوایی فشار بیاورد و بیمار را با مشکلات تنفسی مواجه کند. در چنین شرایطی، فرد گاهی احساس تنگی نفس شدید می‌کند. معمولا هنگام صحبت کردن یا غذا خوردن که ناحیه گردن درگیر است؛ این حالت دیده می‌شود.

از کجا بفهمیم سرطان تیروئید داریم؟

به طور کلی احساس برآمدگی در گلو اغلب نشان‌دهنده‌ وجود مشکلی در تیروئید است. هر چند نباید افراد نسبت به این موضوع نگران شوند. بزرگ شدن تیروئید ممکن است دلایل بسیار گسترده‌ای همچون: گریوز، هاشیموتو، تیروئیدیت، کم‌کاری تیروئید، وجود ندول و … داشته باشد. در کنار این دلایل، سرطانی شدن سلول‌های تیروئید نیز می‌توانند از گزینه‌های مطرح باشند.

آگاهی نجات‌بخش است!

دریافت تشخیص سرطان، صرف نظر از نوع آن، ناراحت‌کننده است. خوشبختانه، اکثر سرطان‌های تیروئید به خوبی به درمان پاسخ می‌دهند. متخصص انکولوژی بهترین گزینه درمانی برای نوع سرطان تیروئید شما را انتخاب می‌کند. پس از درمان، گاهی نیاز است که هورمون‌های مصنوعی تیروئید برای مادام العمر مصرف کنید. این هورمون‌ها از عملکردهای حیاتی بدن پشتیبانی می‌کنند. آنها معمولاً عوارض جانبی قابل توجهی ایجاد نمی‌کنند، اما برای کنترل سلامت خود بهتر است معاینات منظم را انجام دهید.

در صورت داشتن علائم یا نیاز به مشورت در مورد سرطان تیروئید می‌توانید با استفاده از سیستم نوبت دهی دکتر از پلتفرم دکتردکتر از بهترین متخصصان انکولوژی ایران نوبت ویزیت بگیرید.

آیا تجربه ابتلا به سرطان تیروئید در خود یا اطرافیانتان دارید؟ لطفا نظرات، سوالات و تجربه‌های ارزشمند خود را با ما و دیگر خوانندگان مجله سلامت دکتردکتر در میان بگذارید.

منابع:

clevelandclinic

mayoclinic

cancer

endocrineweb

webmd