سندرم روده تحریک پذیر را بهتر بشناسیم

یکی از شایع ترین اختلالات گوارشی که افراد را درگیر می کند، سندرم روده تحریک پذیر یا IBS است. سندرم روده تحریک پذیر يك اخـتلال رايـج معـده ای ـ روده ای از نـوع عملكـردی است كه با درد مزمن يا راجعه ی شكمی همـراه بـا تغييـر در عادات اجابت مـزاج مـشخص مـي شـود. همه مواردی که باید درباره علائم، تشخیص و درمان سندروم روده تحریک پذیر را در این مقاله بخوانید.

IBS چیست؟

IBS یا سندرم روده تحریک پذیر با احساس ناراحتی، درد مزمن در ناحیه شکم، نفخ و تغییرات در عادات روده‌ای بدون هرگونه علت دیگری مشخص می‌شود. اسهال یا یبوست می‌توانند ممکن است در افراد مبتلا به صورت متناوب دیده شوند. IBS یا سندرم روده تحریک پذیر در اغلب بیماران منجر به شرایط خطرناک نمی‌شود و آسیبی دائمی به روده بزرگ نمی‌رساند، ولی می‌تواند به علت عوارض جانبی باعث ایجاد اختلال در زندگی روزمره گردد. افراد مبتلا به این بیماری اغلب بیش از دیگران دچار ریفلاکس معده می شوند. IBS یک گروه از نشانه های روده ای است که معمولا با یکدیگر همراه می شوند. علائم و نشانه ها از شدت و طول مدت فرد تا فرد متفاوت است. سندرم روده تحریک پذیر می تواند سبب آسیب روده در بعضی موارد شود.

IBS خطر ابتلا به سرطان های دستگاه گوارش را افزایش نمی دهد، اما هنوز هم می تواند تاثیر قابل توجهی در زندگی شما داشته باشد.

علائم IBS یا سندرم روده تحریک پذیر

فقط تعداد کمی از افراد مبتلا به سندرم روده تجریک پذیر IBS علائم و نشانه های شدید دارند. برخی افراد می توانند علائم خود را با مدیریت رژیم غذایی، شیوه زندگی و استرس کنترل کنند. علائم شدیدتری را می توان با دارو و مشاوره درمان کرد. علائم IBS معمولا عبارتند از:

تشخیص سندرم روده تحریک پذیر یا IBS

تشخیص IBS

هیچ تستی برای تشخیص قطعی IBS وجود ندارد.  پزشک شما احتمالا با یک تاریخچه کامل پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایشات شروع می شود تا دیگر شرایط را رد کند. پزشک ممکن است بر اساس علائم شما IBS را تشخیص دهد. آنها همچنین ممکن است یکی یا بیشتر از مراحل زیر را برای رد کردن سایر علل احتمالی علائم انجام دهند:

معیارهای رم:  این معیارها شامل درد شکمی و درد و ناراحتی مربوط به دفع، دفعات دفع است که به طور متوسط ​​حداقل یک روز در هفته در سه ماهه گذشته یا حداقل دو مورد همراه است.

معیارهای منینگ: این معیارها بر درد ناشی از عبور از مدفوع و داشتن حرکات ناقص روده، مخاط در مدفوع و تغییرات در میزان مدفوع تمرکز دارد.

بررسی رژیم غذایی: یک رژیم غذایی خاص یا گروه های غذایی خاصی ممکن است باعث تشدید علائم و درد گردد.

آزمایش مدفوع: نمونه ای از مدفوع مورد آزمایش قرار گرفته تا عفونت را رد کند

آزمایش خون: برای بررسی کم خونی انجام شده و بیماری سلیاک (اختلال خود ایمنی روده کوچک) را رد کرد.

کولونوسکوپی: معمولا کولونوسکوپی تنها زمانی انجام می شود که پزشک شما مشکوک باشد که علائم شما به علت کولیت، بیماری التهابی روده (بیماری کرون) یا سرطان ایجاد می شود.

اشعه ایکس یا سی تی اسکن: این آزمایشات تصاویری از شکم و لگن شما را فراهم می کند که ممکن است به پزشک اجازه دهد علایم دیگر علائم شما را رد کند…

تست تحمل لاکتوز: لاکتاز آنزیمی است که شما نیاز به هضم شکر موجود در محصولات لبنی دارید. اگر لاکتاز تولید نکنید، ممکن است مشکلی مشابه با IBS ایجاد کنید، از جمله درد شکمی، گاز و اسهال. پزشک شما ممکن است از شما بخواهد که شیر و شیر را از رژیم خود برای چندین هفته حذف کنید.

علل ایجاد سندرم روده تحریک پذیر

دلیل دقیق IBS شناخته شده نیست. عواملی که به نظر میرسد باعث سندرم روده تحریک پذیر می شوند عبارتند از:

انقباضات ماهیچه ای در روده: دیواره های روده ای با لایه های عضلانی که با دستگاه گوارش در ارتباط هستند باعث حرکت و هضم غذا می شود. انقباضاتی که قوی تر و طولانی تر از حد طبیعی می باشند، می توانند باعث ایجاد گاز، التهاب و اسهال شوند. انقباضات روده ای ضعیف می تواند باعث کاهش سرعت غذا و مدفوع سخت و خشک شود.

سیستم عصبی: ناهنجاری های اعصاب در دستگاه گوارش ممکن است موجب بروز ناراحتی بیش از حد طبیعی در سیستم گوارشی شود.

التهاب در روده: برخی از افراد مبتلا به IBS تعداد بیشتری سلول های سیستم ایمنی بدن را در روده خود دارند. این پاسخ سیستم ایمنی همراه با درد و اسهال است.

عفونت شدید: IBS می تواند بعد از یک دوره شدید اسهال (گاستروآنتریت) ایجاد شده توسط باکتری یا ویروس ایجاد شود.

تغییرات در باکتری در روده (میکرو فلورا): میکرو فلورا باکتری» خوب است که در روده قرار دارد و نقش کلیدی در سلامت دارد.

شروع کننده های سندرم روده تحریک پذیر

علائم IBS می تواند توسط یکی از موارد زیر شروع شود:

رژیم غذایی: نقش آلرژی غذایی یا عدم تحمل در IBS به طور کامل درک نشده است. آلرژی غذایی واقعی به ندرت IBS را ایجاد می کند؛ اما بسیاری از افراد مبتلا به IBS بعد از خوردن یا نوشیدن برخی از غذاها یا نوشیدنی ها شامل گندم، لبنیات، میوه های مرکبات، لوبیا، کلم، شیر و نوشیدنی های گازدار علائم سندرم روده تحریک پذیر را نشان می دهند.

فشاراسترسی: اکثر افراد مبتلا به IBS علائم و نشانه های مکرر و یا مکرر در دوره های افزایش استرس دارند؛ اما در عین حال استرس ممکن است علائم را تشدید کند، اما باعث ایجاد آنها نمی شود.

هورمون ها : زنان دو برابر احتمال ابتلا به IBS دارند که ممکن است نشان دهنده تغییرات هورمونی باشد. بسیاری از زنان متوجه می شوند که نشانه ها و علائم در دوران یائسگی قاعدگی آنها بدتر می شود.

درمان سندرم روده تحریک پذیر

هیچ درمان قطعی برای IBS وجود ندارد. شما می توانید با مراجعه به لیست متخصصان گوارش و کبد که ما در سایت نوبت دهی دکتر دکتر برای آسایش و رضایت مندی شما عزیزان تهیه کردیم، بهترین متخصصان گوارش را برای حل مشکل سندرم روده تحریک پذیر انتخاب کرده و  روند درمان بیماری خود را تسریع ببخشید. اگرچه درمان قطعی برای آی ‌بی ‌اس وجود ندارد، می‌توان از برخی درمان‌ها برای تسکین علائم بهره گرفت؛ از جمله تنظیم وضعیت غذایی بیمار، برخی داروها و مداخلات روان‌پزشکی. در زیر توصیه های برای کاهش علائم این بیماری را آورده ایم.

  • خوردن وعده های کوچکتر
  • به حداقل رساندن استرس
  • اجتناب از غذاهای سرخ شده یا تند
  • اجتناب از غذاهایی که باعث علائم شما می شوند
  • خوردن غذاهای با فیبر بالا
  • نوشیدن زیاد مایعات
  • ورزش منظم
  • خواب کافی

علاوه بر این، براساس علائم شما، پزشک ممکن است داروهایی مانند: مکمل فیبربرای کنترل یبوست، داروهای ضد اسهال.، داروهای ضد افسردگی، دارو های مسکن برای تسکین را برای شما تجویز کند.

جلوگیری از سندرم روده تجریک پذیر

پیدا کردن راه های مقابله با استرس ممکن است به جلوگیری یا کاهش علائم IBS کمک کند. مشاوره. یک مشاور می تواند به شما در یادگیری تغییرات و یا تغییر دادن پاسخ شما به استرس کمک کند. مطالعات نشان داده اند که روان درمانی می تواند کاهش معنی داری و طولانی مدت علائم را فراهم کند

برای برخی از افراد، تغییرات در رژیم غذایی میتواند در جهت کمک به کاهش علائم کمک کننده باشد. از آنجا که علائم IBS در افراد مبتلا به این بیماری متفاوت است، تغییرات غذایی باید براساس هر فرد جداگانه تغییر کند. تغییرات ساده در رژیم غذایی و شیوه زندگی اغلب برای کاهش علائم IBS کمک کننده است. سعی کنید به آرامی مقدار فیبر در رژیم غذایی خود را در طول یک هفته با مواد غذایی مانند دانه های کامل، میوه ها، سبزیجات و لوبیا افزایش دهید.

افراد در خطر

بسیاری از افراد علائم و نشانه های گاه به گاه IBS را دارند؛ اما افراد زیر احتمال بیشتری دارد که سندرم روده تحریک پذیر را داشته باشند:

افراد جوان: IBS بیشتر در افراد زیر 50 سال رخ می دهد.

زنان: فراوانی سندرم روده تحریک پذیر در زنان بیشتر از مردان است. تغییرات هورمون استروژن قبل یا بعد از یائسگی نیز یک عامل خطر برای IBS است.

سابقه خانوادگی IBS. ژن ها ممکن است نقش خود را بازی کنند، به عنوان عوامل فاکتور مشترک در محیط خانواده یا ترکیب ژن ها و محیط زیست.

عوارض جانبی سندرم روده تحریک پذیر

یبوست مزمن یا اسهال می تواند باعث ایجاد هموروئید یا بواسیر شود. کیفیت پایین کیفیت زندگی. بسیاری از افراد مبتلا به IBS متوسط ​​تا شدید کیفیت زندگی کمتری را گزارش می دهند. اختلالات خلقی علائم و نشانه های IBS می تواند منجر به افسردگی یا اضطراب شود. افسردگی و اضطراب همچنین می تواند IBS را بدتر کند.

بر گرفته از:

علائم سندرم روده تحریک پذیر

آیا سندرم روده تحریک پذیر درمان پذیر است؟

محتوای این مقاله صرفا برای افزایش اطلاعات عمومی شماست و به منزله تجویز پزشکی نیست.
ممکن است شما دوست داشته باشید
323 نظرات
  1. فاطمه می گوید

    سلام من ۱۶سالمه وقتی استرس میگیرم یا سرما میخورم شکمم درد میکنه معدم درد میکنه بد جور هم هالت تهو میگیرم و می افتم تو راه دشویی ۲۰روزه اینجوری شدم برای درمان چیکار کنم؟

  2. شهاب منصوری می گوید

    سلام خانوم دکتر
    من مدت پیش کلا دفع مدوفم تغییر کرد حدودا چهار سال پیش ک رفتم پیش متخصص گفتن رودهات حالت عصبی گرفتن و دارو تجویز کردن
    اینم بگم ک رفتم کلونوسکوپی و گفتن روده سالم هست
    ازن اون موقع مدفوع نه شل ن سفت حالت خمیری داره و بعضی اوقات اسهال هستم
    و توی این سه و چهار سال هم بهتر نشدم
    ازمایش مدفوع هم دادم گفتن مشکلی نیست
    الان چند وقتی هست ک زیر ناف احساس میکنم چیزی جابجا میشه مس حالت نبض زدن و شکمم کمی نسبتا بزرگ شده و سفت تر شده
    و معدم زیاد سرو صدا میکنه
    بیشتر غذاهایی ک میخورم ترش میکنم و تو گلو احساس سوزش ک فاموتدین میخورم بهتر میشم
    و تا حالا تو مدفوع خون ندیم

  3. صالحی می گوید

    سلام خسته نباشید
    من ۳۵ سال دارم حدود ۹ سال پیش معده درد شدید گرفتم بعد اندوسکپی گفت فتق هیاتال کوچک داری که عمل نمیخواد…از اون موقع تا الان داروی ضد اسید مصرف میکنم الان حدود ۲ ماهه معده درد شدید و استرس زیاد که حالت لرزش درون و بعد دفع مدفوع سبک تر میشم…سوزش شدید سردل و لرزش معده دارم.پیش فوق گوارش رفتم گفت بیشتر مال استرسه و این فتق کوچک رو همه دارن…برام دوکسپین ۱۰ تجویز کرد بنظر شما احتمال روده تحریک پذیر هست؟ ممنون

  4. رضا می گوید

    سلام ۳۹سالمه ومرد
    حدود دوسال پیش بابت نفخ وورم معده به دکتر مراجعه کردم وبعد دادن ازمایش گفتن میکروب معده دارم ودرمان رو شروع کردم اما بطورکامل خوب نشدم مجددا مراجعه کردم برام اندوسکوپی نوشتن وگفتن مشکل خاصی ندارید فقط یه مقدار ورم معده دارید.که از اون موقع این مشکل رو دارم ومشکلات دیگه ای مثل نفخ،بیشتر اوقات مدفوع شل واسهال،دل پیچه،رفلاکس(خفیف)،سنگینی معده وشکم بعد از خوردن غذا،درد معده دارم که ماه گذشته به متخصص گوارش مراجعه کردم گفتن سندروم روده دارم وداروی نولپازا وچنتا قرص گیاهی و مبورین دادن وتا یکماه گفتن مصرف کنم که در طول مصرف خیلی حالم خوب بود اما بعد تمام شدن دارو مجددا علائم برگشته خواستم راهنمای بفرمایید چیکار کنم.؟

    1. مشاور سلامتی می گوید

      سلام
      داروها رو برای ۴ هفته دیگر میتونین تکرار کنین
      در کل سندرم روده تحریک پذیر بهبود قطعی نداره

  5. مینا می گوید

    سلام ایا رفلاکس معده میتونه جز علائم‌سندروم روده باشه

    1. مشاور سلامتی می گوید

      سلام
      ارتباطی ندارد

  6. غزل می گوید

    سلام دکتر خسته نباشید
    من دو هفته هس که یبوست دارم یعنی دفعم با زور همراه و حس میکنم کامل تخلیه نمیشه
    بعد گذشت یک هفته ب اورژانس مراجعه کردم و رادیولوژی و سونو و آزمایش خون و ادرار هم دادم و پزشکم گف انسداد نیس و مشکلی نیست کلا
    از اون روز واسم پودر تجویز کردن که دو بار در روز بخورم حدود ۲۰ بسته نوشتن
    الان از تاریخ رفتنم ب اورژانس یک هفته میگذره و من یک مدت اسهال شدم یک مدت مدفوع نازک و نرم داشتم ولی همچنان حس میکنم کامل تخلیه نمیشه
    تو رژیم غذایی هم تغییر ایجاد کردم و مایعات و سبزیجات و پیاده روی دارم ولی استرس دارم که چرا خوب نمیشم اخه من اصلا سابقه این قضیه رو نذاشتم و عملی هم انجام ندادم
    فقط قبلا من هر سه روز یکبار دفع داشتم که مشکلی واسه دفعش نداشتم اصلا

    1. مشاور سلامتی می گوید

      سلام
      نگران نباشید .در صودت عدم بهبود به فوق تخصص گوارش مراجعه کنید

  7. ابو الفضل می گوید

    سلام آیا می توان از سلول بنیادی در این زمینه نیز استفاده کرد ؟باتشکر

    1. مشاور سلامتی می گوید

      سلام
      خیر

  8. فاطی می گوید

    سلام وقتتون بخیر من به مدت ۵ماهه سوزش سر دل دارم انگار که اتیش کرفته و تو‌ماشین میشینم استرس دستشویی هم دارم دهنمم تلخ میشه دکتر رفتم دارو‌داد خوب شدم اما مجدد ابنجوری شدم بنظرتون مشکل از کجاست و زمانی ک دستشویی بزرگ دارم باید حتما برم زود کنترلش سخته

    1. مشاور سلامتی می گوید

      سلام.
      شرح حالتون مطرح کننده ریفلاکس معده هست

  9. مهرانه می گوید

    سلام من خونریزی مقعد داشتم بعد کلونوسکوپی مهرماه انجام دادم شقاق مزمن مقعد دارم گفتن باید جراحی کنی ولی من جراحی نکردم الان خونریزی ندارم یا در ماه یک روز شده اونم خیلی کم ولی ببخشید الان مدفوع شل و حالت کشی دارم هر وقت هم احساس میکنم ک مدفوع دارم و خوب هم تخلیه نمیشه درد هم موقع دفع دارم الان یک ماه ک این جوری شدم پدرم هم سرطان روده بزرگ داشته والان خیلی ساله ک از کیسه استفاده میکنه

    1. مشاور سلامتی می گوید

      سلام
      اگر جواب کولونوسکوپی خوب بوده نگران سرطان نباشید

  10. سعید .نیک می گوید

    با سلام
    من 35سال سن دارم الان حدود 3ساله سوزش معده ،نفخ شدید ،تیر کشیدگی روده بزرگ .و همچنین در اجابت مزاجم اختلال وجود دارد بعضی وقتا شل وسفت بعضی وقتا اسهال ،یک سال پیش ،پیشفوق تخصص گوارش رفتم با انجام کولونوسکوپی و آندوسکوپی و آزمایش خون گفتن چیزی نیس سندروم روده تحریک پذیر است … خیلی اذیت هستم نمیتونم غذایی به میل بخورم … راهکاری دارید برام ممنون میشم

    1. مشاور سلامتی می گوید

      سلام
      چه داروهایی براتون تجویز شد و در حال حاضر مصرف میکنید؟

  11. علیرضا می گوید

    با سلام ۳۹سال هستم و اقا….نزدیک یک ماه دفع مدفوع کامل ندارم و تعداد دفع هم ۵و۶ بار هست در روز ولی به طور کامل تخلیه نمیشه حالت شل هستش و ازمایش خون مخفی هم دادم و مثبت بود ایا سرطان هست

    1. مشاور سلامتی می گوید

      سلام
      هر خون مخفی مثبتی که سرطان نیست
      ممکن پولیپ باشه یا التهاب
      اما حتما لازم کولونوسکوپی بشین،جهت انجام به فوق” تخصص گوارش مراجعه کنید

  12. حمیرا می گوید

    سلام
    من ۳۰ سالمه و مدتیه که با استرس دچار اسهال میشم ،تو این مدت درد خفیف پهلو داشتم و تازه گیا کمر درد و درد زیر شکم بهش اضافه شده .ولی این دردارو ی روز دارم ی روز نه ،شبا اصلا درد ندارم
    متخصص داخلی رفتم گفتن ای بی اس داری ،ولی خودم چون استرسی هستم میترسم چیز خطرناک باشه
    وقتی استرس دارم دردام بیشتر میشه ووقتی ندارم کم میشه
    نظر شما چیه

    1. مشاور سلامتی می گوید

      سلام
      شرح حال شما به ibs میخوره

      1. مسعود می گوید

        سلام دکتر . در سندرم رودە تحریک پذیر بیضە میتونە درد داشتە باشە؟

  13. سارا می گوید

    سلام
    ببخشید من کلونوسکوپیم نرمال بوده(بیوپسی نکردن) و سونو کل شکم ولگن هم نرمال بوده ولی کلا مدفوعم ببخشید اخیرا خیلی لیزه و گاهی مخاط بینش هست و دردی رو در ربع پایین و چپ شکمم دائما و در هر لحظه به مدت ۶ ماهه دارم و در این یک ربع ،متمرکز در زیر ناف سمت چپ و نزدیک پهلو هستش و جوری هستش که نه تنها وقتی بدون حرکتم حسش میکنم بلکه وقتی
    پای چپم رو به هر دلیلی به سمت شکمم جمع میکنم این درد حس میشه
    و ماهی یکبار تقریبا اسهال خیلی آبکی بدون دلیل خاصی میشم که در همون یک روز تموم میشه
    نگرانم میگم نکنه چیزی بوده و پزشک قادر به دیدنش نبوده
    بنظرتون بهتره آزمایش calpro مدفوع رو بدم؟
    دکترمن چه مریضی ای دارم؟
    خیلی ممنون

    1. مشاور سلامتی می گوید

      سلام
      اگر ازمایش و سونو و کولونوسکوپی خوب بوده جای نگرانی نیست
      قرص لاکتوفم روزی یکی بخورید

  14. وحید می گوید

    سلام خسته نباشید
    من مدتی میشه ۷،۸ ماه تقریبا
    ۱۰ سانت زیر ناف یعنی دقیقا اون قسمت که دکمه شلوار بسته میشه درد خیلی خفیف دارم که همیشگی هم نیست
    ، بعضی وقتا دردش طوریه که انگاری کمربندم محکم بسته باشم یا حس میکنم خیلی نامحسوس برامده شده
    ،سونوگرافی ۲ بار انجام دادم گفتن نه فتق داری نه مثانه مشکل داره کلا چیزی توی سونو معلوم نبود انگاری ولی من این حس و دارم .
    مشکل دفع و یبوستم ندارم ، بعضی روزا دوبار شاید شکمم کار کنه
    کولونوسکوپی یا باریم انما لازمه ؟؟؟
    استرس اینکه نکنه مریضی دیگه باشه میترسم از این درد نمیرم سکته کنم 🫤
    ممنونم در هر صورت

    1. مشاور سلامتی می گوید

      سلام
      برای این شرح حال اگر زیر ۴۰ سال هستین کولونوسکوپی لازم نیست

  15. فاطمه می گوید

    سلام ،من دو ماهه که احساس درد خفیف مثل تیر کشیدن پهلو سمت چپ و زیر شکم دارم ،آدم استرسی هستم ،کمردرد خفیف هم دارم ووقتی استرسم بیشتر بشه اسهال میشم ولاعر شدم ،میترسم سرطان داشته باشم ،نظرتون چیه ؟من ۳۰ سالمه

    1. مشاور سلامتی می گوید

      سلام عزیز
      سرطان که واقعا جز تشخیص های اولیه نیست
      ولی با توجه به درد طول کشیده و کاهش وزن بهتره جهت بررسی به متخصص” داخلی مراجعه کنید

  16. مریم می گوید

    سلام
    من هفده سالمه
    من چهار پنج ماهیه که مشکل گوارشی پیدا کردم
    یبوست دارم البته خیلی شدید نیس ولی خب دفع برام سخت شده
    گاهی هم دچار اسهال میشم
    و چیزی که نگرانم می‌کنه اینه که بعضی وقتا قطر مدفوعم کمه و میترسم به سرطان ربط داشته باشه
    بعضی وقتا شکمم صدا میده خصوصا بعد غذا خوردن
    و گاهی هم تجمع گاز تو شکم دارم که خیلی خیلی اذیت کننده است برام
    نفخ هم دارم
    و اکثرا بعد دفع احساس میکنم روده ام کامل خالی نشده و بازم نیاز به اجابت مزاج دارم در حالی که دفع برام خیلی سخته
    و گاهی حالت تهوع میگیرم
    دکتر رفتم و گفتن چیزی نیس و خوب میشی ولی خوب نشدم
    خواستم بدونم ممکنه سرطان باشه؟

    1. مشاور سلامتی می گوید

      سلام
      سرطان که بعید
      نگران نباش و جهت بررسی به فوق” تخصص گوارش مراجعه کنید

  17. رضا می گوید

    با عرض سلام و ادب
    بنده حدود دو ماه هست که دور ناف و سمت راست شکمم تقریبا جای اپانتیس درد خفیفی داره که هر روز نیست،بیشتر یبوست دارم و مدفوع به صورت باریک و تیکه تیکه هست ازمایش خون و مدفوع و سونوگرافی انجام دادم همه چی نرمال بوده دکتر برام قرص دومپریدن قبل از صبحانه و نهار و قرص نورتریپتیلین قبل از خواب تجویز کردن.چند روزی هست که در طول روز یکی دوبار درد تیز میگیره
    تشخیص شما چیه؟
    ممنون از پاسخگوییتون

    1. مشاور سلامتی می گوید

      سلام
      فعلا سندروم روده تحریک پذیر مطرحه
      داروها رو مصرف کنید و بعد از اتمام مجدد ویزیت شین

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.