اختلالات سیستم صفراوی و بیماری های کیسه صفرا  هر ساله میلیون ها نفر را مبتلا می کند. شایع ترین بیماری های کیسه صفرا عبارتند از سنگ کیسه صفرا، سنگ مجراي اصلی صفراوی یا کلدوك، التهاب کیسه صفرا (کله سیستیت).

کیسه صفرا و عملکرد آن

کیسه صفرا برای بقای انسان به طور کامل ضروری نیست. کیسه صفرا یک عضو از سیستم صفراوی انسان است که در تولید، نگهداری و انتقال صفرا نقش دارد. صفرا یک مایع قهوه ای مایل به زرد است که توسط کبد تولید می شود و برای تخریب و هضم غذاهای چرب در روده کوچک استفاده می شود. کیسه صفرا در زیر لوب چهارم کبد و چسبیده به آن در طرف راست و بالاي شکم قرار گرفته است. یک لوله باریک به نام مجراي سیستیک، کیسه صفرا را به مجراي اصلی کبد وصل می کند. صفرا که در کبد ساخته شده و در هضم غذا نقش مهمی به عهده دارد توسط مجراي اصلی صفرا یا کلدوك، وارد قسمت اول روده باریک می شود.

کیسه صفرا یک مخزن ذخیره براي صفرا نیست. صفرا مرتباً در کبد ساخته می شود. پس از خوردن غذا، کیسه صفرا منقبض شده و صفرا را در داخل روده تخلیه می کند. این انقباض در اثر تحریک هورمونی توسط هورمون کله سیستوکینین است. ترکیب اصلی صفرا را کلسترول، بیلی روبین و نمک هاي صفراوي تشکیل می دهند. تعدادی از مشکلات و بیماری ها وجود دارد که می تواند بر کیسه صفرا تاثیر بگذارد. این مقاله به بررسی انواع بیماری های کیسه صفرا، نحوه تشخیص آنها، گزینه های درمان و نکات پیشگیری می پردازد.

انواع بیماری های کیسه صفرا

انواع مختلفی از بیماری های کیسه صفرا وجود دارد. برخی از مشکلات مرتبط با کیسه صفرا عبارتند از سنگ کیسه صفرا، سنگ مجراي اصلی صفراوي یا کلدوك، التهاب کیسه صفرا (کله سیستیت) و سایر بیماري ها.

سنگ صفراوی

صفرا حاوي کلسترول و مواد دیگر است، در صورتی که غلظت کلسترول در صفرا بالا برود و یا غلظت بعضی مواد دیگر در صفرا پایین بیاید، کلسترول ممکن است به صورت بلورهاي جامد در آید و هسته اولیه یک سنگ صفراوی را تشکیل دهد. این هسته می تواند به تدریج در طول زمان بزرگ شود و به سنگهاي درشتی تبدیل گردد ولی اغلب سنگ هاي صفراوي کوچکتر هستند که با این حال اشکالات بیشتري نیز حتی ایجاد می کنند.

افراد بسیاري دچار سنگ کیسه صفرا می شوند. تا مدتها این سنگ ها مزاحمت هایی ایجاد می کنند و علایمی دارند که بیماران با ناراحتی هاي معده و روده اشتباه می گیرند و نه تنها به درمان نمی پردازند، بلکه دارو و درمان هاي بی مورد نیز دریافت می کنند. در حالی که بیمار بی خبر است و یا تصور می کند که نیازي به درمان جراحی وجود ندارد، یکی از سنگهاي موجود در کیسه صفرا ممکن است در حین انقباضات عادي آن به دهانه کیسه رانده شود و در مجراي کیسه گیر کند، این حالت سبب می شود کیسه صفرا براي تخلیه خود انقباضات شدیدتري پیدا کند که معمولاً بسیار دردناك است. این درد معمولاً در ناحیه بالا و راست شکم و بالای ناف احساس می شود و گاهی به پشت و یا شانه راست نیز سرایت می کند.

عوامل متعددی در خطر ابتلا به سنگ های صفراوی نقش دارند از جمله:

• اضافه وزن
• داشتن دیابت
• سن 60 سال یا بالاتر
• مصرف داروهایی که حاوی استروژن هستند
• داشتن سابقه خانوادگی سنگ های صفراوی
• جنسیت: زنان احتمال ابتلای بیشتری دارند
• داشتن سیروز یا سایر بیماری های کبدی

Cholecystitis کله سیستیت حاد

Cholecystitis عبارت است از التهاب حاد کیسه صفرا که در 90 درصد موارد علت آن سنگ صفرا است. شایع ترین نوع بیماری کیسه صفرا است. کله سیستیت حاد معمولاً با انسداد دهانه کیسه صفرا و در نتیجه اتساع آن، تغییرات ایسکمیک و شیمیایی در جدار کیسه صفرا و در بعضی بیماران همراه با رشد باکتري در صفرا یا جدار آن ایجاد می شود. کوله سیستیت حاد به طور کلی توسط سنگ های صفراوی ایجاد می شود؛ اما ممکن است نتیجه تومورها یا بیماری های مختلف باشد. ممکن است با درد در سمت راست بالا یا قسمت بالای قسمت شکم همراه باشد. درد پس از وعده غذا به وجود می آید و درد های از نوع تیز تا درد های خسته کننده ای است که می تواند به شانه راست شما برسد هستند. کوله سیستیت حاد همچنین می تواند باعث شود: تب، حالت تهوع، استفراغ، زردی شود.

کله سیستیت مزمن

التهاب مزمن مخاط کیسه صفرا به علت سنگ یا عوامل دیگر بروز می کند و ضمن تغییرات مخاطی، افزایش ضخامت جدار کیسه صفرا نیز عارض می شود. پس از چندین حمله کوله سیستیت حاد، کیسه صفرا توانایی خود را برای ذخیره و انتقال صفرا را از دست می دهد. درد شکمی، حالت تهوع و استفراغ ممکن است رخ دهد. جراحی اغلب درمان مورد نیاز برای کوله سیستیت مزمن است.

سنگ مجاری صفراوی

سنگ های کیسه صفرا وقتی تشکیل می شوند که مایع ذخیره شده در کیسه صفرا تبدیل به شکل قطعاتی از مواد جامد شبیه سنگ سخت شده (می گردد. در حالت طبیعی این مایع که صفرا نامیده می شود و برای کمک به بدن جهت هضم چربیها استفاده می شود. سنگ مجاری صفراوی می توانند جریان طبیعی صفرا را زمانی که در هر یک از مجراهای حمل کننده صفرا از کبد به روده قرار می گیرندمسدود کنند. این مجاری شامل مجاری کبدی است که صفرا را از کبد خارج می کنند، مجرای کیسه ای که صفرا را به کیسه صفرا می برد و از آن خارج می کند شبیه یک کوچه بن بست که ورود و خروج یک مسیر است  و مجرای مشترک صفراوی که صفرا را از مجرای کیسه ای و مجاری کبدی به روده کوچک می برد  شبیه یک سه راهی که در آن دو راه به یک راه بزرگتر ختم می شوند.

علائم سنگ مجاری صفراوی عبارتند از:

• درد شدید در بالایی شکم
• تب
• لرز
• حالت تهوع
• استفراغ
• زردی
• مدفوع رنگ پریده یا خاکستری

بیماری کیسه صفرا Acalculous

کوله سیستیت حاد بدون سنگ از جمله تشخیص های افتراقی بیماران بدحال دچار درد شکم می باشد کوله سیستیت بدون سنگ عارضه ای با مرگ و میر بالا و ناشایع است که به عنوان یک بیماری ثانویه در شرایطی نظیر ترومای شدید و سوختگی وسیع رخ می دهد. تشخیص این بیماری مشکل بوده و احتمال آن براساس شک بالینی و معاینات فیزیکی مطرح شده و به کمک سونوگرافی و سی تی اسکن به تایید می رسد.

علائم آن  شبیه به کوله سیستیت حاد با سنگ های صفراوی است. برخی از عوامل خطر برای این بیماری عبارتند از:

• آسیب فیزیکی شدید
• جراحی قلب
• جراحی شکم
• سوختگی شدید
• عفونت جریان خون
• دریافت غذا به صورت داخل وریدی (IV)
• بیماری های باکتریایی و ویروسی قابل توجه

سرطان کیسه صفرا

سرطان کیسه صفرا بیماری نسبتا نادر است. انواع مختلف سرطان کیسه صفرا وجود دارد. این بیماری ها می توانند درمان شوند اما اغلب آنها تا اواخر پیشرفت بیماری تشخیص داده نمی شوند. سنگ های صفراوی فاکتور خطر مشترک برای سرطان کیسه صفرا هستند. سرطان کیسه صفرا می تواند از دیواره های داخلی کیسه صفرا به لایه های بیرونی و سپس به کبد، گره های لنفاوی و سایر اندام ها گسترش یابد. علائم سرطان کیسه صفرا ممکن است شبیه به کوله سیستیت حاد باشد.

پولیپ های کیسه صفرا

پولیپ های کیسه صفرا ضایعات هستند که در داخل کیسه صفرا رخ می دهند. آنها معمولا خوش خیم هستند و هیچ نشانه ای ندارند. با این حال، اغلب توصیه می شود که کیسه صفرا برای پولیپ های بزرگتر از 1 سانتیمتر برداشته شود. خطر ابتلا به سرطان با پولیپ کیسه صفرا افزایش پیدا می کند.

آبسه کیسه صفرا

عفونت کیسه صفرا، ی بیماری جدی و کشنده ای است که در اثر سنگ کیسه صفرا به وجود می آید. در اکثر مواقع، عفونت به دلیل انسداد یکی از مجاری که وظیفه انتقال صفرا از کیسه صفرا به روده را دارد، ایجاد می شود. باکتری های موجود در صفرا ممکن است موجب گانگرن، پارگی، آبسه یا عفونت جریان خون شوند. تشخیص نشانه های عفونت در کیسه صفرا از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، زیرا در صورت بروز عفونت، درمان باید به سرعت آغاز شود. علائم ممکن است شامل درد سمت راست بالا در شکم همراه با تب و لرز.

تشخیص بیماری های کیسه صفرا

بعد از معاینات اولیه فیزیکی جهت تشخیص دقیق تر از رادیوگرافی، سونوگرافی، اسکن کبدو آزمـایش خـون استفاده می شود. در ابتدا درمان طبی شامل تسـکین درد درد و تهـوع بیـمار، مـایع درمـانی و تجویز سرم مناسب با وضعیت بیمار و آنتی بیوتیک می باشد.

درمان  بیماری های کیسه صفرا

در ابتدا درمان طبی شامل تسـکین درد و تهـوع بیـماراست. پس از اقدامات فوق برداشتن کیسه صفرا درمان انتخـابی سنگ کیسه صفرا و کله سیستیت حاد می باشد. برداشتن کیسه صفرا با لاپاراسکوپ و یا جـراحی باز انجام می شود.

 جلوگیری از بیماری های کیسه صفرا

• براي کم کردن خطر ابتلاي به سنگ صفراوي نکات زیر را رعایت کنید
• از خوردن غذاهاي چرب و حاوي کلسترول زیاد بپرهیزید
• وزن ایده ال داشته باشید
• تحرك کافی داشته باشد.
• خوردن یک رژیم غذایی سالم که کم چربی و فیبر زیاد
• سبزیجات و میوه جات بیشتري میل کنید
• از استعمال الکل و دخانیات پرهیز کنید.

بر گرفته از:

با بیماری های کیسه صفرا آشنا شویم

سنگ های کیسه صفرا به چه دلیلی تشکیل می شوند؟