پرخوابی چیست و چه عوارضی دارد؟

بسیاری از افراد به دلایل مختلف دچار پرخوابی می‌شوند. پرخوابی می‌تواند علامت بیماری‌هایی همچون افسردگی باشد یا خود باعث بروز برخی بیماری‌ها شود. در ادامه به بررسی علت‌های پرخوابی می‌پردازیم.

وقتی زمان خواب فرا می‌رسد، آیا حس خوبی دارید؟ اینکه خواب خوب می‌تواند بر سلامتی تاثیر مثبتی داشته باشد، حقیقت دارد. اما پرخوابی می‌تواند با بسیاری از مشکلات پزشکی مثل دیابت، بیماری قلبی و افزایش خطر مرگ در ارتباط باشد.

محققان تاکید دارند که ۲ عامل دیگر، یعنی افسردگی و وضعیت اقتصادی و اجتماعی ضعیف، به شدت با خواب بیش از اندازه ارتباط دارند. این دو عامل ممکن است دلیل اثرات منفی سلامتی یادشده باشند. مثلا افرادی که وضعیت اقتصادی و اجتماعی خوبی ندارند، به احتمال زیاد ممکن است به مراقبت‌های پزشکی دسترسی کمتری داشته باشند و در نتیجه بیماری‌های آن‌ها تشخیص داده نمی‌شود، بیماری‌های مثل ناراحتی‌های قلبی که ممکن است باعث پرخوابی شود.

چند ساعت خوابیدن در شب، پرخوابی محسوب می‌شود؟

مقدار خوابی که هر فرد نیاز دارد، در دوره‌های مختلف زندگی به‌طور قابل توجهی متفاوت است و به سن، سلامت کلی بدن، عادت‌های سبک زندگی و سطح فعالیتی که انجام می‌دهد، بستگی دارد. مثلا در دوران پراسترس یا بیماری، ممکن است به خواب بیشتری نیاز داشته باشید. با این حال نیاز به خواب در طول زمان و از فردی به فرد دیگر متفاوت است؛ متخصصان معمولا توصیه می‌کنند افراد بزرگسال هر شب بین ۷ تا ۹ ساعت بخوابند.

چرا برخی افراد زیاد می‌خوابند؟

در کسانی که از بیماری هایپرسومنیا (خواب بیش از حد) رنج می‌برند، خواب بیش از حد معمول، یک اختلال پزشکی محسوب می‌شود. این اختلال باعث می‌شود فرد از خواب‌آلودگی مفرط در طول روز (که معمولا با چرت زدن برطرف نمی‌شود) رنج ببرد. این بیماری همچنین سبب می‌شود بیمار در طول شب به‌صورت غیر معمول، ساعات طولانی را در خواب سپری کند. بسیاری از افرادی که به هایپرسومنیا مبتلا هستند، علائمی شبیه استرس و نگرانی، سطح انرژی کم و مشکلات مربوط به حافظه را تجربه کنند که ناشی از نیاز تقریبا دائمی آن‌ها به خواب است.

اگرچه پرخوابی گاه به گاه امری طبیعی است، اما پرخوابی منظم ممکن است نشان‌دهنده یک مشکل اساسی در سلامتی باشد. چندین ارتباط میان شرایط سلامتی و خواب زیاد وجود دارد. در بخش‌های زیر این موارد با جزئیات بیشتری مورد بحث قرار خواهد گرفت.

چرخه خواب مختل‌شده

مسائل مختلفی می‌تواند باعث اختلال در چرخه خواب شود. هر شب، بدن چهار یا پنج چرخه مختلف از حرکت سریع چشم (REM) و خواب غیر REM را طی می‌کند. این چرخه‌ها برای کمک به فرد و احساس آرامش او در روز بعد مهم هستند.

وقفه در چرخه خواب ممکن است منجر به خواب‌آلودگی شود که در برخی افراد باعث خواب زیاد می‌شود. این وقفه‌ها ممکن است به صورت زیر باشد:

• صدا‌های بلند
• چراغ‌های روشن
• مصرف کافئین قبل از خواب
• درد
• سندرم پاهای بی قرار
• دندان‌قروچه (سایش دندان‌ها روی یکدیگر)

شرایط دیگر نیز ممکن است باعث اختلال در چرخه خواب شود. بخش‌های زیر برخی از این موارد را مشخص می کند.

خواب‌آلودگی شدید (نارکولپسی)

نارکولپسی یک بیماری مرتبط با خواب است که می‌تواند باعث شود فرد در طول روز دچار خواب‌آلودگی شدید شود. این نوع خواب‌آلودگی بعد از خواب کامل شب یا با چرت زدن در روز از بین نمی‌رود.

نارکولپسی علاوه بر علائم جسمی و شناختی، ممکن است باعث مشکلات خوابی دیگری نیز بشود.

کم‌کاری تیروئید

شرایط جسمی مانند کم‌کاری تیروئید نیز ممکن است در برخی موارد بر الگوی خواب تأثیر بگذارد. داشتن تیروئید کم‌کار ممکن است باعث شود فرد حتی بعد از استراحت شبانه کامل نیز خواب‌آلوده باشد. کم‌کاری تیروئید ممکن است منجر به چرت زدن در روز یا خواب دوباره صبح و پرخوابی شود.

از دیگر علائم شایع کم‌کاری تیروئید می‌توان به احساس سرما، ضعف عضلانی و افزایش وزن بدون دلیل اشاره کرد.

آپنه انسدادی خواب (وقفه تنفسی در هنگام خواب)

آپنه انسدادی خواب نیزممکن است یکی از دلایل خواب زیاد باشد. آپنه انسدادی خواب باعث می‌شود که فرد برای مدت کوتاهی هنگام خواب نتواند نفس بکشد. این عمل به طور معمول چندین بار در هر شب اتفاق می‌افتد و هر بار که رخ می‌دهد چرخه خواب را مختل می‌کند. آپنه می‌تواند منجر به خواب‌آلودگی بیش از حد در روز و نیاز به خواب بیشتر برای احساس آرامش شود.

سایر علائم آپنه انسدادی خواب شامل موارد زیر است:

• مشکل در تمرکز
• مشکل حافظه
• سردرد یا خشکی دهان هنگام بیدار شدن از خواب
• کاهش میل جنسی
• بیدار شدن اغلب برای ادرار کردن

بیشتر بخوانید: توقف تنفس در خواب یا آپنه خواب چرا اتفاق می‌افتد

افسردگی

رابطه بین مشکلات خواب و افسردگی دو طرفه است. همانطور که در یک مطالعه به آن اشاره شده است، اختلال در خواب هم فاکتور خطر و هم علامت افسردگی است. مطالعه‌ای دیگر نشان می‌دهد که بسیاری از اشکال اختلال خواب یک عامل خطر برای افسردگی است؛ از جمله نارکولپسی، اختلالات ریتم شبانه‌روزی و بی‌خوابی.

اگرچه این حالت به طور کلی به صورت بی خوابی یا مشکل در خواب ماندن ظاهر می‌شود، اما ممکن است در برخی موارد افسردگی، پرخوابی رخ دهد. این ممکن است به دلیل به هم خوردن چرخه خواب (منجر به خواب زیاد برای جبران بی‌خوابی) یا مواردی مانند التهاب باشد. با این حال، علت دقیق آن مشخص نیست.

داروها

برخی از داروها نیز ممکن است به عنوان یک عارضه جانبی باعث خواب‌آلودگی بیش از حد شوند، که می‌تواند منجر به پرخوابی شود. اگر کنار آمدن با خواب‌آلودگی بیش از حد به دلیل دارو دشوار است، فرد باید در مورد تنظیم دوز یا تغییر داروی جدید با پزشک صحبت کند.

بی‌خوابی ایدیوپاتیک

در بعضی موارد، حتی پس از تشخیص کامل، پزشکان دلیل اصلی خواب زیاد را نمی‌دانند. این نوع بی‌خوابی به عنوان بی‌خوابی ایدیوپاتیک شناخته می‌شود. یک فرد مبتلا به این شرایط ممکن است به سادگی خواب‌آلودگی بیش از حد و پرخوابی داشته باشد و هیچ دلیل مشخصی ندارد.

تأثیرات پرخوابی روی بدن

در مواردی از خواب زیاد، فرد ممکن است اثرات آن را در روز بعد احساس کند. ممکن است شروع روز برای او دشوار باشد و محرک‌های معمولی مانند کافئین ممکن است بی‌تأثیر باشد.

پرخوابی به صورت منظم ممکن است علائم دیگری داشته باشد که در افراد مختلف متفاوت است. این علائم شامل موارد زیر است:

• سردرد
• مشکل در تمرکز
• افزایش التهاب
• مشکل حافظه
• چشم و صورت پف کرده یا کشیده
• اضطراب
• افسردگی

آیا پرخوابی خطرناک است؟

اگرچه گاهی اوقات زیاد خوابیدن لزوما برای سلامتی مضر نیست، اما عوارض ناشی از زیاد خوابیدن ممکن است فرد را در معرض خطر سایر بیماری‌ها قرار دهد. مطالعه‌ها خطرات مختلفی را نشان می‌دهند. محققان دریافتند افرادی که بیش از حد می‌خوابند یا خواب بسیار کمی دارند، به طور قابل توجهی دارای اضافه وزن بیش از افراد معمولی هستند.

بررسی‌ها حاکی از آن است که ممکن است بین پرخوابی منظم و چندین عارضه از جمله قند خون بالا و عوامل خطر بیماری قلبی ارتباط وجود داشته باشد. این خطرات براساس جنسیت و عوامل فردی متفاوت هستند. هرکسی که نگران عادت‌های منظم خواب خود است باید برای تشخیص کامل به پزشک مراجعه کند.

کدام‌یک از مشکلات پزشکی با خواب بیش از حد معمول ارتباط دارند؟

دیابت: مطالعات نشان داده‌اند که خواب بسیار طولانی یا کم‌خوابی در شب می‌تواند باعث بروز دیابت در فرد شود.

چاقی: خواب بیش از اندازه و حتی کم‌خوابی می‌تواند باعث افزایش چشمگیر وزن شود. مطالعه‌ای که اخیرا انجام شده، نشان داده است افرادی که هر شب بیش از ۹ الی ۱۰ ساعت می‌خوابند، نسبت به کسانی که ۷ الی ۸ ساعت می‌خوابند، ۲۱ درصد بیشتر احتمال دارد در ۶ سال آینده به چاقی مبتلا شوند. این ارتباط بین خواب و چاقی، حتی هنگامی که مصرف غذا و ورزش در نظر گرفته شده باشد، وجود دارد.

سردرد: خوابیدن بیش از حد معمول در آخر هفته یا تعطیلات، در افراد مستعد می‌تواند باعث سردرد شود. محققان بر این باور هستند که این امر به دلیل تاثیری است که پرخوابی بر انتقال‌دهنده‌های عصبی در مغز، مثل سروتونین دارد. افرادی که در طول روز بیش از اندازه می‌خوابند و خواب شبانه خود را مختل می‌کنند هم ممکن است در طول روز بعد دچار سردرد شوند.

درد کمر: زمانی بود که پزشکان به کسی که کمردرد داشت، می‌گفتند مستقیما به تخت خواب برود و استراحت کند. اما آن روزها دیگر سر آمده است؛ حتی ممکن است وقتی کمردرد دارید، دیگر نیاز نباشد برنامه تمرین ورزشی منظم خود را به هم بزنید. در این باره با پزشک خود مشورت کنید. اکنون پزشکان به فواید داشتن سطح مشخصی از فعالیت فیزیکی برای حفظ سلامت پی برده‌اند و توصیه نمی‌کنند بیماران بیش از اندازه مورد نیاز بخوابند.

افسردگی: اگرچه بی‌خوابی بیشتر از پرخوابی به افسردگی ربط دارد، اما تقریبا ۱۵ درصد از افرادی که افسردگی دارند، دچار پرخوابی می‌شوند. خوابیدن بیش از حد معمول می‌تواند افسردگی را تشدید کند، چون عادت‌های منظم خواب در روند بهبود این بیماری تاثیر به سزایی دارد.

بیماری قلبی: در مطالعه‌ای که در این زمینه انجام شده است،  حدود ۷۲ هزار زن مورد تحقیق و مطالعه قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل بسیار دقیق داده‌های حاصل از این تحقیق نشان داد زنانی که هر شب بین ۹ الی ۱۱ ساعت می‌خوابند، نسبت به خانم‌هایی که شب‌ها ۸ ساعت می‌خوابند، ۳۸ درصد بیشتر احتمال ابتلا به بیماری شریان‌های کرونری دارند. محققان هنوز علت دقیق ارتباط بین پرخوابی و بیماری‌های قلبی را کشف نکرده‌اند.

مرگ: مطالعات متعدد حاکی از آن است که میزان مرگ و میر در افرادی که شب‌ها ۹ ساعت یا بیشتر می‌خوابند، نسبت به کسانی که ۷ یا ۸ ساعت می‌خوابند، به میزان قابل توجهی زیاد است. هیچ دلیل مشخصی برای بیان ارتباط این دو پیدا نشده است، اما محققان دریافته‌اند که افسردگی و وضعیت اجتماعی و اقتصادی نامناسب با پرخوابی رابطه مستقیمی دارند. آن‌ها گمان می‌کنند که این عوامل می‌توانند با میزان افزایش مرگ و میر افرادی که بیش از حد معمول می‌خوابند، مرتبط باشد.

چگونه می‌توان از پرخوابی جلوگیری کرد

خواب بیش از حد می‌تواند عاداتی را ایجاد کند که ممکن است منجر به پرخوابی بیشتر شود. به همین دلیل، به هم زدن چرخه و بازگشت به یک الگوی خواب منظم مهم است.

بخش‌های زیر نکاتی را در مورد چگونگی انجام این کار ارائه می‌دهند:

زنگ هشدار برای خود تنظیم کنید

تنظیم زنگ ساعت برای هر ساعت مشخص در یک روز ممکن است به بدن کمک کند تا الگوهای خواب خود را تنظیم کرده و به ریتم طبیعی خود بازگردد.

دکمه تعویق زنگ هشدار را فشار ندهید

بلند شدن و بیرون آمدن از رختخواب به طور کامل، ممکن است به بیدار شدن بدن کمک کرده و از خوابیدن دوباره یا خواب زیاد جلوگیری کند.

از چرت زدن خودداری کنید یا فقط چرت کوتاه بزنید

برخی افرادی که بیش از حد می‌خوابند ممکن است زیاد چرت نزنند. چرت زدن بیش از حد ممکن است الگوی خواب بدن را مختل کرده و باعث خوابیدن بیش از حد شود. از طرف دیگر، برخی از افراد ممکن است دریابند که خواب کوتاه مدت ۱۰ الی ۲۰ دقیقه‌ای به آنها کمک می‌کند سرحال شوند.

از روشن بودن چراغ‌ها در زمان خواب خودداری کنید

نور روشن با طول موج کوتاه از دستگاه‌های الکترونیکی ممکن است مغز را تحریک کند و باعث شود فرد بیش از حد لازم بیدار بماند. برای افرادی که بدن آنها به این نورها حساس است، بهتر است از استفاده از وسایل الکترونیکی و همه منابع نور در نزدیکی زمان خواب خودداری کنند.

یک دفترچه برای ثبت روال خواب تهیه کنید

پزشک ممکن است از شخص بخواهد دفترچه‌ای برای ثبت خواب تهیه کند. فرد عادت‌ها و روال معمول خواب خود را در دفترچه از جمله زمان خوابیدن و بیدار شدن را توضیح می‌دهد. این نوشته‌ها همچنین می‌توانند شامل هر رویدادی باشند، از جمله اینکه چند بار برای ادرار از خواب بیدار می‌شوید یا هرگونه مشکلی که در خوابیدن دارید. داشتن یک دفترچه ثبت روال خواب ممکن است اطلاعات لازم برای تشخیص هرگونه مشکل اساسی در سلامت فرد را در اختیار پزشک قرار دهد.

چه موقع به پزشک مراجعه کنیم

خواب زیادی که گاه به گاه باشد به طور کلی جای نگرانی ندارد. ممکن است فردی که بیش از حد می‌خوابد با یک روز کم انرژی روبرو شود، اما عوارض آن معمولاً فراتر از این حد نیست. با این حال، هر کسی که سابقه خواب بیش از حد داشته باشد یا علائم دیگری را مشاهده کند، باید برای تشخیص کامل با پزشک خود تماس بگیرد.

سخن آخر

گاهی اوقات زیاد خوابیدن ممکن است باعث شود فرد روز بعدش علائمی را تجربه کند. به عنوان مثال، ممکن است انرژی آنها کم باشد یا تمرکز کردن برای آنها دشوار باشد.

اگرچه پرخوابی به خودی خود خطرناک نیست، اما خوابیدن مرتب و منظم ممکن است بر بسیاری از مسائل بهداشت جسمی و روانی تأثیر بگذارد. هر کسی که با خواب بیش از حد دست و پنجه نرم می‌کند برای تشخیص کامل باید با پزشک خود تماس بگیرد.

اگر به‌طور متوسط هر شب بیش از ۷ الی ۸ ساعت می‌خوابید، برای چکاپ به پزشک مراجعه کنید. پزشک می‌تواند دلیل پرخوابی شما را تشخیص دهد. اگر دلیل خواب بیش از حد معمول شما مصرف الکل یا داروهای خاصی باشد، دوز آن را کمتر کنید یا در حد امکان دیگر چنین مواد پرضرری را استفاده نکنید. مصرف داروهایی که پزشک تجویز کرده است را هیچ وقت سر خود و بدون نظر دکتر خود قطع نکنید.

به همین ترتیب اگر پرخوابی شما به دلیل بیماری زمینه‌ای باشد، با درمان بیماری خود، می‌توانید مشکل پرخوابی را نیز رفع کنید و عادت معمول خواب‌تان را بازیابید.

با صرف نظر از دلیل  پرخوابی، تمرین بهداشت خواب خوب می‌تواند به شما کمک کند از فواید آن بهره‌مند شوید. متخصصان توصیه می‌کنند در ساعات مشخصی از شب بخوابید و صبح‌ها در ساعت معینی بیدار شوید. آن‌ها همچنین توصیه می‌کنند قبل از خواب مواد کافئین‌دار مصرف نکنید. به‌طور مرتب ورزش کردن و تبدیل اتاق خواب به محیطی آرام و راحت، به شما کمک می‌کند به مقدار مورد نیاز طبیعی بخوابید.

منابع:

Webmd

medicalnewstoday