پرخوری عصبی؛ چرخه‌ای افراطی!

عذاب وجدانی که بعد از خوردن غذایی چرب و پرکالری بعد از یک حالت عصبی و غیرقابل کنترل به شخص دست می‌دهد را می‌توان یکی از حالت‌های نامطلوب روانی و البته زودگذر دنیا معرفی کرد؛ به این حالت پرخوری عصبی یا بولیمیا می‌گویند. اما چنین مفهومی در تاریخ 5 می که به روز بدون رژیم معروف است؛ چیزی جز شبیه یک شوخی نیست!

بولیمیا ناشی از غلبه یک چرخه مزمن و افراطی است و نوعی اختلال فراگیر محسوب می‌شود. بسیاری از بیمارانی که به این مشکل دچارند، از سنین کودکی اولین نشانه‌های خود را بروز می‌دهند. 

مشکل جدی که وجود دارد این است که افراد بسیاری قبل از این که پرخوری عصبی تاثیرات مخرب خودش را نگذارد، به فکر درمان نمی‌افتند. 

معمولا هم این سوال پرسیده می‌شود که این بیماری  چگونه تشخیص و درمان می‌شود؟ پاسخ این سوال را باید از متخصص تغذیه بپرسید. اما قبل از آن در این مطلب از مجله دکتردکتر به بررسی این اختلال پرداخته‌ایم؛ با ما همراه باشید. 

پرخوری عصبی چیست؟

«پرخوری عصبی» یا «بولیمیا» (Bulimia) نوعی اختلال غذا خوردن  مهم و حتی تهدیده‌کننده است. افراد مبتلا به این اختلال، معمولا کنترل غذا خوردن خود را از دست می‌دهند و بعد در اثر فشار جسمی و روانی با روشی ناسالم سعی سعی در دفع غذا دارند.

افراد مبتلا به پرخوری عصبی برای دفع غذا و جلوگیری از چاقی از روش‌های مختلف و البته غیرطبیعی استفاده می‌کنند. مثلا امکان دارد بعد از پرخوری با ایجاد استفراغ عمدی، داروهای رفع یبوست، مکمل‌های کاهش وزن، داروهای ادرارآور یا تنقیه، غذاهایی که خورده‌اند را زودتر از موعد دفع کنند.

بیشتکر کسانی که به این اختلال مبتلا هستند، معمولا برای جلوگیری از چاقی این کار را انجام می‌دهند زیرا وسواس زیادی نسبت به وزن و تناسب اندام خود پیدا کرده‌اند. این دسته از افراد بیشتر نواقص بدن خود را می‌ببیند و به روش‌های ناسالم پناه می‌برند.

از آنجایی که پرخوری عصبی به جز غذا، ارتباط نزدیکی به خودانگاره دارد، درمان آن دشوار است. با این حال، درمان‌های موثر می‌تواند به فرد کمک کند نسبت به خود حس بهتری داشته باشد، از رژیم‌های غذایی سالم‌تر بهره ببرد و از بروز عوارض جدی جلوگیری کند.

علائم پرخوری عصبی

علائم و نشانه‌های پرخوری عصبی معمولا برای افراد مختلف متفاوت است اما در بیشتر اوقات امکان دارد شامل موارد زیر باشد:

• وسواس نسبت به وزن و اندام 
• ترس همیشگی از چاقی
• پرخوری‌های مکرر با حجم غذای زیاد در یک وعده 
• حس از دست دادن کنترل در هنگام پرخوری، مانند اینکه فرد حس کند نمی‌تواند دست از خوردن غذا بکشد یا نمی‌تواند روی آنچه می‌خورد کنترلی داشته باشد
• حس اجبار به استفراغ عمدی یا ورزش بی‌رویه برای جلوگیری از افزایش وزن
• استفاده بی‌مورد از داروهای رفع یبوست، ادرارآور یا تنقیه بعد از غذا خوردن
• نخوردن و ناشتا ماندن، محدود کردن کالری دریافتی یا پرهیز از خوردن برخی غذاهای خاص بین دوره‌های پرخوری
• استفاده بی‌رویه از مکمل‌های رژیمی یا داروهای گیاهی برای کاهش وزن

شدت پرخوری عصبی با دفعات پرخوری در هفته مشخص می‌شود. به یاد داشته باشید که یک فرد معمولی، معمولا هر 3 ماه یک بار دچار پرخوری می‌شود.

علل پرخوری عصبی

 هنوز علت دقیق ابتلا به پرخوری عصبی شناخته نشده اما باید ریشه پرخوری عصبی را اول باید در داشتن تصور منفی نسبت به خود جستجو کرد. اکثرا در اثر تبلیغات و در اثر فشار رسانه‌های مختلف، جبهه‌ای منفی نسبت به خود گرفته و می‌خواهند هرطور که ممکن است شبیه ایده‌آل رسانه‌ها شوند.

با این حال می‌توان گاهی علت پرخوری عصبی را در عواملی همچون موارد زیر جستجو کرد:

• سابقه بیماری‌های روانی خانوادگی مثل ابتلا به افسردگی
• عزت نفس ضعیف
• خصوصیت شخصیتی مثل کمرویی یا تکانشگری
• شرایط سخت خانوادگی
• سابقه تجربه‌ای آسیب‌زا مثل تجاوز
• تسلیم در برابر فشارهای اجتماعی یا خانوادگی

چه زمانی برای درمان جدی اقدام کرد؟

در صورتی که هر کدام از علائم و نشانه‌های پرخوری عصبی را داشته باشید، بهتر است در اسرع وقت اول به پزشک تغذیه و در کنارش به روانشناس مراجعه کنید.

پرخوری عصبی در صورت عدم درمان می‌تواند تاثیر چشمگیری بر سلامتی فرد داشته باشد. از آنجایی که مبتلایان به پرخوری عصبی معمولا وزن طبیعی یا اینکه اضافه وزن کمی دارند، ممکن است که دیگران متوجه مشکل آن‌ها نشوند.

برخی از علائم هشداردهنده‌ای که می‌تواند برای تشخیص افراد مبتلا به پرخوری عصبی مفید باشد عبارتند از:

• نارضایتی همیشگی از چاقی
• خودانگاره نادرست و کاملا منفی نسبت به بدن خود
• خوردن مکرر مقادیر غیر معمول غذا در یک وعده، خصوصا غذاهایی که فرد معمولا از خوردنشان اجتناب می‌کرده است
• در پیش گرفتن رژیم غذایی سختگیرانه یا نخوردن و ناشتا ماندن طولانی پس از پرخوری
• عدم تمایل به غذا خوردن در مقابل دیگران یا در ملأ عام
• رفتن به دستشویی بلافاصله بعد از خوردن غذا، در خلال وعده غذایی یا ماندن در دستشویی به مدت طولانی
• ورزش بی‌رویه
• جای زخم، خراش یا پینه در مچ یا روی دست
• دندان یا لثه آسیب دیده
• تغییر وزن
• ورم و آماس در دست و پا
• ورم صورت یا گونه ناشی از بزرگ شدن غدد

عوامل خطرناک در مورد پرخوری عصبی

زنان بیش از مردان مستعد ابتلا به پرخوری عصبی هستند. پرخوری عصبی اغلب در اواخر دوره نوجوانی یا اوایل بزرگسالی بروز پیدا می‌کند.

عواملی که خطر ابتلا به پرخوری عصبی را در فرد افزایش می‌دهد عبارتند از:

عوامل زیست‌شناسی

 بستگان درجه یک (خواهر و برادران یا والدین و فرزندان) که دارای یک اختلال خورد و خوراک هستند، احتمال زیادی دارد که به یک اختلال خورد و خوراک مبتلا شوند.

این مورد می‌تواند به نقش عوامل ژنتیکی ارتباط داشته باشد. اضافه وزن در کودکی یا نوجوانی هم می‌تواند احتمال ابتلا به پرخوری عصبی را افزایش دهد.

مسائل روانشناختی و عاطفی

 مشکلات روانشناختی و عاطفی مانند افسردگی، اختلال‌های اضطرابی یا اختلال‌های سوء مصرف مواد ارتباط نزدیکی به اختلال‌های خورد و خوراک دارد.

افراد مبتلا به پرخوری عصبی ممکن است نسبت به خود احساس منفی داشته باشند. در برخی موارد رویدادهای آسیب‌زا و استرس محیطی هم می‌تواند نقش مهمی ایفا کند. 

رژیم غذایی

 احتمال بروز اختلال‌های خورد و خوراک در کسانی که رژیم می‌گیرند، بیش از سایرین است. بسیاری از مبتلایان به پرخوری عصبی بین دوره‌های پرخوری خود به شدت پرهیز غذایی می‌کنند که همین می‌تواند منجر به پرخوری دوباره و دفع عمدی غذا شود.

سایر محرک‌های پرخوری استرس، خودانگاره‌ی نادرست از بدن خود، غذا یا دلزدگی باشد.

عوارض پرخوری عصبی

پرخوری عصبی ممکن است موجب بروز عوارض جدی و حتی تهدید کننده زندگی شود. برخی عوارض احتمالی پرخوری عصبی عبارتند از:

• مشکل در روابط و عملکرد اجتماعی
• کم‌آبی بدن که می‌تواند به منجر به برخی عارضه‌ها مانند نارسایی کلیه منتهی شود
• مشکلات قلبی مانند ضربان قلب نامنظم یا نارسایی قلبی عروقی
• پوسیدگی شدید دندان یا آسیب لثه
• دوره‌های نامنظم قاعدگی یاد مختل شدن آن در زنان 
• مشکلات گوارشی
• اضطراب، افسردگی، اختلال‌های شخصیتی یا اختلال دو قطبی
• سوء مصرف الکل یا مواد مخدر
• خودآزاری، افکار خودکشی یا خودکشی

تشخیص پرخوری عصبی

چنانچه پزشک معالج شما مشکوک به پرخوری عصبی باشد، در این صورت به طور معمول:

• در مورد عادات غذایی، روش‌های کاهش وزن و علائم فیزیکی با شما صحبت خواهد کرد
• معاینه بالینی خواهید شد
• آزمایش خون و ادرار از شما گرفته می‌شود
• تست نوار قلب (الکتروکاردیوگرام) از شما گرفته می‌شود تا مشکلات قلبی ارزیابی شود
• ارزیابی روان‌شناسی از شما به عمل خواهد آمد و در مورد نگرش شما نسبت به بدن و وزن صحبت می‌شود
• پزشک معالج از علائم پرخوری عصبی که در کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی(DSM-5) برای بررسی علائم بیماری ذکر شده استفاده می‌کند

پزشک معالج ممکن است که آزمایش‌های دیگری را برای تشخیص بیماری، رد کردن دلایل پزشکی برای تغییر وزن و همین‌طور بررسی عوارض جانبی دیگر توصیه کند.

درمان پرخوری عصبی

فرد مبتلا به پرخوری عصبی نیاز به چندین نوع درمان دارد، با این حال، ترکیبی از روان درمانی به همراه داروهای ضدافسردگی احتمالا برای غلبه بر این اختلال موثرترین راه‌حل باشند. 

درمان پرخوری عصبی عموما نیازمند یک کار گروهی است که شامل خود بیمار، خانواده، پزشک معالج، یک روانپزشک و یک متخصص تغذیه می‌شود. 

روان درمانی

روان درمانی که به آن صحبت درمانی یا مشاوره روان‌شناسی هم گفته می‌شود، شامل صحبت کردن با یک روانپزشک در مورد پرخوری عصبی و مسائل مربوط به آن است.

شواهد نشان داده است که این انواع روان درمانی به بهبود علائم پرخوری عصبی کمک می‌کنند:

رفتاردرمانی شناختی

 به بیمار کمک می‌کند تا الگوهای غذایی خود را به حالت عادی در بیاورد و افکار و رفتارهای ناسالم و منفی را تشخیص داده و آنان را با رفتارها و افکار مثبت و سالم جایگزین کند. 

درمان خانوادگی

 در این درمان والدین می‌توانند در رفتارهای ناسالم خورد و خوراک نوجوان خود مداخله کرده و به فرزند خود کمک کنند تا دوباره کنترل خورد و خوراک خود را به دست گیرد. 

روان درمانی بین فردی

 مشکلات فرد در روابط را برطرف کرده و به بهبود مهارت‌های ارتباطی و حل مسئله یاری می‌رساند.

در مورد درمان می‌توانید با روانپزشک خود در مورد بهترین روش‌های روان درمانی مشورت کنید و بهترین راهکاری که می‌تواند برای درمان پرخوری عصبی مفید شما باشد را انتخاب کنید.

داروی بولیمیا

داروهای ضد افسردگی هنگامی که به همراه روان درمانی مورد استفاده قرار گیرند، می‌توانند به کاهش علائم پرخوری عصبی کمک کنند.

تنها داروی ضد افسردگی که توسط سازمان و غذا دارو (FDA) برای درمان پرخوری عصبی مورد تایید قرار گرفته «فلوکستین (Fluoxetine)» است.

فلوکستین نوعی مهارکننده‌ بازجذب سروتونین است که حتی زمانی که افسردگی ندارید هم می‌تواند به شما کمک کند. با این حال، این دارو دارای برچسب هشدار جعبه سیاه است و مصرف آن تنها زیر نظر پزشک توصیه می‌شود.

آموزش تغذیه

متخصصان تغذیه می‌توانند رژیم غذایی خاصی را به بیمار توصیه کنند که بتواند به آنان کمک کند. این رژیم غذایی می تواند به بیماران کمک کند به عادات غذایی سالم دست یافته و در ضمن از گرسنگی و هوس شدید نسبت به غذاهای ناسالم جلوگیری کنند. برای غلبه بر پرخوری عصبی خورد و خوراک منظم و محدود نکردن مصرف مواد غذایی اهمیت زیادی دارد.

بستری شدن

پرخوری عصبی معمولا می‌تواند بدون بستری شدن در بیمارستان نیز معالجه شود. اما در صورتی که علائم بیماری شدید بوده و عوارض آن هم جدی باشند، ممکن است که بیمار به بستری شدن نیاز داشته باشد.

در همین حال در روش‌های درمانی اختلال خورد و خوراک به جای بستری شدن ممکن است نیاز باشد بیمار فقط به صورت روزانه در بیمارستان یا مراکز درمانی مداوا شود.

دشواری‌های درمان پرخوری عصبی

در حالی که اکثر بیماران مبتلا به پرخوری عصبی کاملا بهبود پیدا می‌کنند، اما علائم آن در برخی بیماران هیچ وقت از بین نمی‌رود. ممکن است دوره‌های پرخوری شدید و دفع غذا بسته به شرایط زندگی فرد مانند دوره‌های پراسترس بروز پیدا کرده و دوباره نهان شوند.

پزشکی جایگزین

مکمل‌های غذایی و داروهای گیاهی که برای سرکوب اشتها یا کمک به کاهش وزن توصیه می‌شوند ممکن است توسط بیماران مبتلا به اختلال‌های خورد و خوراک سوء مصرف شوند.

مکمل‌های کاهش وزن یا داروهای گیاهی می‌توانند عوارض جانبی جدی داشته و در مواردی با سایر داروها تداخل داشته باشند.

عموما مکمل‌های کاهش وزن و سایر مکمل‌های غذایی برای عرضه در بازار نیاز به تایید سازمان غذا و دارو و سایر سازما‌ های بهداشتی ندارند.

از این جهت، طبیعتا کاملا ایمن نیستند. چنانچه تصمیم دارید از مکمل‌های غذایی یا داروهای گیاهی استفاده کنید، در مورد آن با پزشک معالج خود مشورت کنید.

سبک زندگی و درمان‌های خانگی برای درمان پرخوری عصبی

علاوه بر درمان‌های پزشکی و روانپزشکی، برخی نکات مراقبتی هم می‌تواند برای شخص مبتلا به پرخوری عصبی مفید باشد:

به برنامه درمانی خود پایبند باشید

جلسات درمانی را از دست ندهید یا سعی نکنید که برنامه غذایی خود را حتی اگر ناخوشایند هم باشد کنار بگذارید.

کسب اطلاعات در مورد پرخوری عصبی

 به دست آوردن اطلاعات بیشتر در مورد بیماری شما را توانمند می سازد تا به نحو موثرتری برنامه درمانی خود را پیگیری کنید. 

تغذیه مناسب

 اگر تغذیه درستی نداشته باشید یا اینکه مرتبا غذاها را دفع کنید، احتمالا بدن شما تمام مواد مغذی مورد نیاز خود را دریافت نمی‌کند. در مورد مکمل‌های غذایی و ویتامین‌ها هم باید با پزشک معالج خود یا یک متخصص تغذیه مشورت کنید. اما عموما تامین اکثر مواد معدنی و ویتامین‌ها از خود مواد غذایی توصیه می‌شود.

در تماس باشید

خود را از اعضای خانواده و دوستانی که می‌خواهند به سلامتی و بهبود شما کمک کنند جدا نکنید.

با خودتان مهربان باشید

نسبت به وسوسه وزن کردن یا دیدن خود در آینه مقاومت کنید. این رفتارها ممکن است محرکی برای حفظ عادات ناسالم باشند.  

با احتیاط ورزش کنید

 در مورد فعالیت‌های بدنی که ممکن است برای شما مفید باشد با پزشک معالج خود مشورت کنید. خصوصا چنانچه تصمیم داشته باشید که پس از دوره‌های پرخوری خود وزن کم کنید.

مقابله و پشتیبانی روانی در برابر پرخوری عصبی

ممکن است با اطلاعات مختلفی که از رسانه‌ها، اجتماع، دوستان و خانواده و همسالان خود دریافت می‌کنید مقابله با بیماری پرخوری عصبی دشوار باشد. اما چگونه می‌توان در چنین شرایطی با بیماری که می‌تواند گاها کشنده باشد مقابله کرد؟ 

• دائما وزن سالم بدن‌تان را به خودتان یادآوری کنید.
• نسبت به گرفتن رژیم غذایی و کنار گذاشتن برخی وعده‌های غذایی مقاومت کنید، چنین رفتارهایی می‌توانند منجر به پرخوری شود. 
• از مراجعه به وب‌سایت‌ها یا انجمن‌های اینترنتی که اطلاعات نادرستی در مورد اختلال‌های خورد و خوراک ارائه می‌دهند جدا خودداری کنید. 
• موقعیت‌های دشوار و خطرآفرینی که می‌توانند محرک ایجاد افکار یا رفتارهایی شوند که ممکن است به بروز پرخوری کمک کنند را شناسایی کنید و سعی کنید از به وجود آمدن چنین موقعیت‌هایی جلوگیری کنید.
• برای کنار آمدن با اضطراب و وقفه‌ها در پیشرفت درمانی برنامه‌ی مشخصی داشته باشید.
• به دنبال الگوهای مثبتی باشید که می‌توانند به تقویت عزت نفس شما کمک کنند.
• فعالیت‌ها و سرگرمی‌های مطلوب و مفیدی را پیدا کنید که بتوانند افکار پرخوری و دفع غذا را از شما دور نگه دارند.
• اعتماد به نفس خود را با تمرکز بر نکات مثبت و تشویق خود افزایش دهید.

پیشگیری از پرخوری عصبی

در حالی که راهکار مطمئنی برای پیشگیری از پرخوری عصبی وجود ندارد، اما می‌توان پیش از وخامت شرایط، فرد را به در پیش گرفتن رفتارهای سالم‌تر یا درمان موثر سوق داد. برخی از کمک‌هایی که می‌توانید به چنین افرادی کنید عبارتند از:

• رواج دادن خودانگاره سالم از بدن در فرزندان خود به آنان کمک می‌کند تا بدون توجه به ظاهر اعتماد به نفس لازم را به دست بیاورند.
• وعده‌های غذایی منظم و دلپذیر در جمع خانواده.
• پرهیز از صحبت کردن در مورد وزن در خانه و به جای آن، در پیش گرفتن یک سبک زندگی سالم.
• خودداری از گرفتن رژيم غذایی، به ویژه زمانی که شامل رفتارهای ناسالمی مانند نخوردن و ناشتا ماندن، استفاده از مکمل‌های کاهش وزن یا داروهای رفع یبوست و استفراغ عمدی باشد.

توصیه‌هایی به والدین برای مقابله با پرخوری عصبی فرزندان

اگر فرزندی مبتلا به بیماری پرخوری عصبی داشته باشید ممکن است خودتان را نسبت به بیماری فرزند خود سرزنش کنید.

با این حال، اختلال‌های خورد و خوراک علل متعددی دارند و نحوه‌ی تربیت فرزندان ارتباطی به آن ندارد. بهتر است که تمرکز خود را بیشتر روی کمک به فرزند خود بگذارید.

چند توصیه مفید:

• از فرزند خود بپرسید که چه کاری می‌توانید برای او انجام دهید. می‌توانید از فرزند نوجوان خود پرسید آیا موافق یک برنامه یا فعالیت خانوادگی بعد از وعده‌های غذایی است تا امکان وسوسه پرخوری را نداشته باشد؟
• به صحبت‌های فرزندان خود گوش دهید و به آنان اجازه ابراز احساسات را بدهید.
• برنامه وعده‌های غذایی معمولی خانواده را تنظیم کنید. صرفبه موقع  وعده‌های غذایی برای کاهش میل به پرخوری اهمیت زیادی دارد.
• اجازه دهید فرزند نوجوان شما از نگرانی‌هایتان اطلاع پیدا کند، اما هیچ وقت او را سرزنش نکنید.

آداب آماده شدن برای وقت ملاقات با دکتر

برخی اطلاعات مفیدی که ممکن است به شما برای وقت ملاقات کمک کند و همین‌طور انتظاراتی که باید از پزشک معالج داشت را در اینجا ذکر می کنیم. در صورت امکان بهتر است که یکی از اعضای خانواده و دوستان بیمار را همراهی کند. همراه می‌تواند اطلاعات ضروری را به پزشک داده یا اینکه وضعیت را بهتر توضیح دهد. چه کارهایی می‌توانید انجام دهید؟

قبل از قرار ملاقات، فهرستی از این موارد تهیه کنید:

• علائم، حتی مواردی که شاید ارتباط چندان با بیماری نداشته باشند.
• اطلاعات مهم شخصی از جمله فشارهای کاری یا زندگی و تغییرات.
• تمام داروها، ویتامین‌ها، داروهای گیاهی، داروهای بدون نسخه یا مکمل‌های دیگری که مصرف می‌کنید همراه با دوز مصرف هر کدام.

برخی سوالاتی که می‌توانید در وقت ملاقات از پزشک بپرسید:

• به چه نوع آزمایش‌های نیاز دارید؟ آیا انجام این آزمایش‌ها به آمادگی خاصی نیاز دارد؟
• چه درمان‌های برای بیماری وجود دارد و کدام یک را توصیه می‌کنید؟
• آیا جایگزینی برای دارویی که تجویز می‌کنید وجود دارد؟
• درمان چه تاثیر بر وزن تاثیر خواهد داشت؟
• آیا بروشور یا کاتالوگی دارید که بتوانم از آن استفاده کنم؟ چه وب‌سایت‌هایی را برای کسب اطلاعات بیشتر توصیه می‌کنید؟
• در هنگام قرار ملاقات سعی کنید تا جای ممکن هر سوالی که به ذهنتان می‌رسد را بپرسید.

پرخوری عصبی قابل درمان است به شرطی که ذهنتان را آماده کنید…

بدن ما انسان‌ها بسیار پیچیده است، از آن سخت‌تر ذهن ما است که گاهی در اثر عوامل مختل، اختلالی همچون کلاف سردرگم بولیمیا را به وجود می‌آورند. اما حتی چنین اختلالی را می‌توان با کمک و مشاوره پزشک برطرف کرد؛ تعلل نکنید و همین حالا با استفاده از موقعیت نوبت دهی دکتر به صورت آنلاین از سایت دکتردکتر برای سلامتی‌تان اقدام کنید. 

در انتها به ما بگویید که آیا تجربه ابتلا به این اختلال را داشته‌اید؟ تجربه خود را با ما و دیگر خوانندگان مجله دکتردکتر به اشتراک بگذارید.