در رحم بسیاری از خانم‌ها، توده‌های نرم و کوچکی رشد می‌کنند که به آنها پولیپ رحم می‌گویند. این توده‌ها در نتیجه رشد بیش از حد سلول‌های پوشش داخلی رحم (اندومتر) ایجاد می‌شوند و البته در بیشتر اوقات، خوش‌خیم‌اند.
شایع‌ترین علامت پولیپ رحم خونریزی است، اگرچه گاهی اوقات علامتی از خود نشان نمی‌دهد. پولیپ‌های رحم معمولاً غیرسرطانی هستند، اما اگر درمان نشوند ممکن است باعث ایجاد مشکلاتی در پریود یا باروری شوند. بنابراین، در صورت وجود هر گونه علائم مشکوکی باید با دکتر زنان مشورت کنید. اما آیا دیگر علائم پولیپ رحم را می‌شناسید؟ سوالات مختلف درباره پولیپ رحم زیاد است و ما در این مقاله به توضیح هر آنچه باید در مورد پولیپ رحم بدانید، پرداخته‌ایم؛ در ادامه با ما همراه باشید.
پولیپ رحم چیست و چگونه به وجود می‌آید؟
پولیپ رحم (uterine polyp) یا پولیپ آندومتر (endometrial polyp)، زمانی ظاهر می‌شود که ناحیه‌ای از لایه پایه آندومتر که توسط هورمون‌های چرخه قاعدگی تغییر نمی‌کند و در هر قاعدگی ریزش نمی‌کند، تکثیر شود. لایه بیرونی آندومتر (آندومتر عملکردی) در هر دوره قاعدگی ریخته می‌شود. بنابراین، این لایه همراه با پولیپ در رحم باقی می‌ماند و به رشد ادامه می‌دهد.
علل ایجاد پولیپ رحم
اگرچه مکانیسم‌های مختلفی برای تشکیل پولیپ پیشنهاد شده است، اما علت دقیق آن مشخص نیست؛ به نظر می‌رسد عوامل هورمونی در این امر نقش دارند. پولیپ‌های رحم به استروژن حساس هستند، به این معنی که در پاسخ به استروژن در بدن رشد می‌کنند.
عوامل خطر
همانطور که در بالا ذکر شد، علت دقیق ایجاد پولیپ رحم مشخص نیست. اما ریسک فاکتورهایی وجود دارد که می‌تواند خطر ابتلا به پولیپ رحم را افزایش دهد. همه آنها در زیر ذکر شده است:
- افزایش غلظت استروژن
- عدم تخمک‌گذاری مزمن؛ یعنی داشتن سیکل‌های قاعدگی بدون تخمک گذاری
- نارسایی لوتئال؛ یا تولید ناکافی پروژسترون توسط جسم زرد
- سن زن؛ خطر ابتلا به پولیپ آندومتر، به ویژه در سنین 40 تا 65 سالگی (دوره پیش از یائسگی و یائسگی) بیشتر است.
- استفاده از تاموکسیفن؛ دارویی که در درمان سرطان سینه استفاده می‌شود.
- التهاب مزمن رحم؛ یکی از مشکلات رایج زنان
- درمان‌های هورمونی در زنان یائسه؛ برخی از این درمان‌ها مشکل آفرین هستند
- چاقی و فشار خون شریانی
- برخی از بیماری‌های ژنتیکی نادر؛ مانند سندرم لینچ یا سندرم کاودن
لازم به ذکر است که وجود هر یک از ویژگی‌های ذکر شده در بالا به معنای ابتلای زن به پولیپ رحم نبوده و فقط به این معناست که شانس ابتلا به پولیپ رحم در مقایسه با سایر زنانی که این عوامل را ندارند بیشتر است.
از سوی دیگر به نظر می‌رسد تعدادی از عوامل محافظتی نیز وجود دارد که ممکن است به دلیل اثر ضد استروژنی آنها بر روی آندومتر، احتمال ایجاد پولیپ را کاهش دهد؛ مثلا مصرف داروهای ضد بارداری هورمونی و پروژسترون‌های خالص موجب کم شدن خطر ابتلا به پولیپ رحم می‌شود.
انواع پولیپ رحم
پولیپ‌های رحم را می‌توان با توجه به ظاهر و ترکیب آنها به 5 نوع مختلف طبقه بندی کرد:
پولیپ عملکردی
پولیپ عملکردی، کاربردی یا معمولی ظاهری شبیه اندومتر طبیعی دارند. آنها ممکن است تغییرات پرولیفراتیو یا ترشحی داشته باشند. بسته به آنچه در ترکیب آنها غالب است (جزء غده‌ای یا استرومایی)، آنها به غده ای، فیبروگلندولار و فیبری تقسیم می‌شوند.
پولیپ کیستیک
پولیپ کیستیک نوع یتوده است که از تعیین پولیپ غده‌ای ناشی می‌شود.
پولیپ هایپرپلاستیک
پولیپ هایپرپلاستیک نوعی از این توده است که تغییراتی مشابه تغییرات هیپرپلازی آندومتر دارد. پولیپ‌هایپرپلاستیک آندومتر بدون آتیپی خوش‌خیم هستند؛ اگر آتیپی داشته باشند، پیش سرطانی محسوب می‌شوند.
پولیپ آتروفیک
پولیپ آتروفیک به توده‌هایی اطلاق می‌شود که اغلب در بانوان یائسه یافت می‌شوند.
پولیپ بدخیم
پولیپ بدخیم سلول‌های پولیپ تحت یک فرآیند بدخیم قرار گرفته و سرطانی می‌شوند.
دو دسته از پولیپ‌ها نیز با توجه به شکل آنها از هم متمایز می‌شوند، یعنی اینکه بعضی از آنها صاف‌تر هستند و برخی دیگر برجستگی دارند. از طرفی، پولیپ‌های ساقه‌دار وجود دارند که ساقه کاشت باریک‌تری دارند. در مقابل، پولیپ‌های بدون پایه پایه کاشت گسترده‌تری دارند و بنابراین پولیپ‌های صاف‌تری نسبت به پولیپ‌های ساقه‌دار هستند.
علائم پولیپ رحم چیست؟
به طور معمول، پولیپ‌های کوچک بدون علامت هستند و فرد از داشتن آنها آگاه نیست. این چیزی است که در 50 درصد بیماران اتفاق می‌افتد. با این حال زمانی که پولیپ رشد کرده و خونریزی می‌کند، مشخص‌ترین علامت آن خونریزی شدید در دوران قاعدگی (هیپرمنوره) است.
خونریزی بین قاعدگی (متروراژی) نیز یکی از علائم رایج پولیپ آندومتر و حتی خونریزی بعد از رابطه جنسی است. اعتقاد بر این است که 10 تا 30 درصد از خونریزی‌های نامنظم مربوط به وجود پولیپ آندومتر است. در واقع عامل اصلی مرحله نزدیک به یائسگی هستند.
یکی دیگر از علائمی‌که زنان ممکن است نشان دهند، آنمی یا کم‌خونی ناشی از خونریزی‌های مکرر و فراوان ناشی از پولیپ‌ها و همچنین درد ناشی از گشاد شدن دهانه رحم است. علاوه بر این، وجود پولیپ‌های رحمی می‌تواند بر باروری نیز تاثیر بگذارد، زیرا با مشکلاتی در رسیدن تخمک و حفظ بارداری همراه است.
بنابراین علائم احتمالی پولیپ رحم عبارتند از:
- خونریزی قاعدگی نامنظم
- خونریزی بین دوره‌های قاعدگی
- خونریزی شدید قاعدگی
- خونریزی قاعدگی بعد از یائسگی
- ناباروری در زنان
آیا پولیپ رحم دردناک است؟
پولیپ‌های بزرگ گاهی اوقات می‌توانند باعث درد مبهم در شکم یا کمر، شبیه به دردهای قاعدگی شوند. اگرچه درد از علائم رایج پولیپ رحم نیست.
تشخیص پولیپ رحم
پولیپ‌ها معمولا توسط متخصص زنان در معاینات روتین توسط سونوگرافی ترانس واژینال پیدا می‌شوند. همچنین معاینه لگن و پاپ اسمیر نیز معمولا انجام می‌شود. با این‌حال برای تأیید وجود پولیپ در رحم، پزشک ممکن است تکنیک‌های تکمیلی زیر را درخواست کند:
1. هیستروسونوگرافی (یا هیدروسونوگرافی)
شامل انجام سونوگرافی ترانس واژینال با افزودن محلول نمکی استریل یا سرم از طریق واژن برای جدا کردن دیواره‌های داخلی رحم و مشاهده بهتر پولیپ است.
2. هیستروسکوپی
جراحی کوچک سرپایی شامل وارد کردن یک آندوسکوپ، که دارای مواد کوچکی برای عمل است، همراه با یک نور و یک دوربین کوچک به داخل حفره رحم است. به این ترتیب یک تصویر دیجیتالی از داخل حفره به دست می‌آوریم. می‌توان با یا بدون بی‌حسی موضعی انجام داد.
روش انتخابی برای تایید تشخیص، هیستروسکوپی است که به نوبه خود امکان بیوپسی از پولیپ، یا برداشتن یا برداشتن آن (پولیپکتومی با هیستروسکوپی جراحی) را می‌دهد.
آیا پولیپ رحم روی باروری تاثیر می‌گذارد؟
پولیپ‌ها می‌توانند عاملی برای عقیمی و ناباروری در زنان باشند و از کاشت جنین جلوگیری کنند. همچنین ممکن است باعث سقط جنین شوند. مکانیسم دقیقی که پولیپ‌های رحم باعث ایجاد این مشکلات در بارداری می‌شوند، مشخص نیست. گمان می‌رود که پولیپ‌ها با ایجاد خونریزی و محیط نامناسب برای کاشت جنین بر رشد و در نتیجه پذیرش آندومتر تأثیر می‌گذارند.
همچنین مشخص شده است که در بیماران مبتلا به پولیپ، پروتئینی به نام گلیکودلین افزایش یافته است که مانع از اتحاد بین تخمک و اسپرم می‌شود؛ بنابراین، مرحله دیگری که ممکن است تحت تاثیر قرار بگیرد، لقاح است.
بین 15 تا 32 درصد از زنانی که مشکلات ناباروری دارند پولیپ رحم دارند. پولیپ‌های کوچک کمتر از ۲ سانتی‌متر، میزان بارداری را در بیماران تحت درمان با لقاح آزمایشگاهی (IVF) کاهش نمی‌دهند، اما میزان سقط جنین سه‌گانه را افزایش می‌دهند. بنابراین، ترمیم حفره طبیعی رحم، عامل مهمی در افزایش احتمال موفقیت این تکنیک‌های باروری است.
درمان پولیپ رحم چگونه است؟
درمان پولیپ رحم به علائم و سایر عواملی که خطر ابتلا به سرطان رحم را افزایش می‌دهند بستگی دارد. اگر هنوز در سنین باروری هستید و پولیپ علائمی ایجاد نمی‌کند، پزشک به جای درمان آن را تحت نظر می‌گیرد تا بیش از حد رشد نکند. پولیپ ممکن است خود به خود از بین برود. اگر یائسگی را پشت سر گذاشته اید یا اگر پولیپ علائم ایجاد می‌کند، ممکن است نیاز به درمان داشته باشید.
بهترین کار در چنین شرایطی، گرفتن وقت از سایت نوبت دهی همچون پلتفرم دکتردکتر برای ملاقات و مشاوره با دکتر زنان است تا هر چه سریع‌تر در پروسه درمان قرار بگیرید. در ادامه، روش‌های مختلف درمان پولیپ رحم را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
درمان دارویی پولیپ رحم
داروهایی که هورمون های شما را متعادل نگه می‌دارند، مانند پروژستین‌ها یا آگونیست‌های هورمون آزاد کننده گنادوتروپین، برای تسکین نشانه‌های پولیپ رحم استفاده می‌شوند. علائم معمولا پس از قطع مصرف دارو برمی‌شوند.
پولیپکتومی رحم
هنگامی‌که پولیپ‌های آندومتر در زنان یائسه ظاهر می‌شوند و کاملاً بدون علامت هستند، معمولاً تصمیم به انجام کنترل‌های اولتراسوند برای ارزیابی رشد پولیپ می‌شود. پولیپکتومی برای هر پولیپ آندومتر که علائمی دارد استفاده می‌شود و توصیه می‌شود زمانی که بزرگ‌تر از 1 سانتی‌متر هستند برداشته شوند، حتی اگر بیمار هیچ علامتی را تجربه نکند؛ چرا که این نوع پولیپ می‌تواند سرطانی شود.
پولیپ معمولا با هیستروسکوپی برداشته می‌شود، اما کورتاژ هم امکان‌پذیر است. در هر صورت، بافت برای بررسی خوش‌خیم بودن آن به آزمایشگاه فرستاده می‌شود.
برداشتن پولیپ رحم با هیستروسکوپی
یک روش جراحی است که در آن کل رحم برداشته می‌شود. هیسترکتومی واژینال از طریق واژن انجام می‌شود، اما در هیسترکتومی شکمی، رحم از طریق یک برش در ناحیه معده برداشته می‌شود. هر دوی این جراحی‌ها در بیمارستان انجام شده و برای هر دو نوع تحت بیهوشی عمومی خواهید بود.
درباره عمل هیسترکتومی در یکی از مطالب مجله دکتردکتر باریتان کامل توضیح داده‌ایم؛ مطالعه این مطلب را به شما توصیه می‌کنیم.
آیا پولیپ رحم برگشت‌پذیر است؟
نتایج مرتبط با برداشتن پولیپ رحم عالی است. تحقیقات نشان می‌دهد که برداشتن پولیپ علائم را در 75 تا 100 درصد موارد کاهش می‌دهد. پولیپ‌ها به ندرت پس از برداشتن دوباره رشد می‌کنند (عود می‌کنند). در این صورت پزشک متخصص زنان می‌تواند درمان‌هایی را به شما توصیه کند.
در مورد پولیپ‌های کوچک، می‌توان از خراش دادن حفره رحم به نام کورتاژ استفاده کرد؛ گرچه این روش کمتر موثر است و اگر برداشتن کامل پایه انجام نشود، ممکن است پولیپ‌های عود کننده دوباره ظاهر شوند.
درمان طبیعی پولیپ رحم
ویتامین E، زنجبیل و سیر به تسکین علائم پولیپ رحم کمک زیادی می‌کنند. در ادامه با چند روش درمان طبیعی پولیپ رحم در طب سنتی آشنا می‌شوید:
- دمنوش گیاهی؛ می‌توانید با مقادیر مساوی از چای پادارکو، ریشه طلایی، ریشه قاصدک، ریشه زنجبیل تازه، برگ تمشک و چای گزنه یک دمنوش گیاهی درست کنید. اینها با هم در کاهش التهاب رحم و همچنین برای پاکسازی، تغذیه و بهبود گردش خون موثر هستند.
- گیاه پنج‌انگشت یا ویتاگنوس؛ مصرف روزانه آن در طول چرخه قاعدگی با دوز متوسط می‌تواند سطح پروژسترون را متعادل کند. همیشه در مورد دوز مصرفی و اینکه آیا برای شما مناسب است یا خیر، با پزشک خود مشورت کنید. دقت کنید که در زمان قاعدگی مصرف این داروی گیاهی ممنوع است.
- سرکه سیب؛ می‌تواند درد و خونریزی شدید قاعدگی را کاهش دهد و سلامت باروری را تقویت کند.
- رایحه درمانی برای پولیپ رحم؛ می‌توانید از اسانس‌های مختلف مانند کندر، مر، مریم گلی، نعناع فلفلی، اسطوخودوس، رزماری، ارس و آویشن استفاده کنید.
- ماساژ رحم برای درمان پولیپ؛ زیر شکم خود را ماساژ دهید و سپس کمی روغن کرچک را به مدت 15 تا 30 دقیقه روی آن ناحیه قرار دهید. اگر به طور فعال برای باردار شدن تلاش می‌کنید، از پایان دوره قاعدگی تا تخمک گذاری هر دو روز یک بار از ماساژ و روغن کرچک استفاده کنید. در دوران قاعدگی از روغن کرچک استفاده نکنید و از ماساژ شکم خودداری کنید.
- ورزش برای پولیپ رحم؛ پولیپ رحم به عنوان یک آسیب‌شناسی رکود خون در نظر گرفته می‌شود، به این معنا که گردش خون ضعیفی دارد. بنابراین هر روز ورزش کنید تا گردش خون را بهبود ببخشید؛ پیاده روی تند یا یک تمرین سریع بیست دقیقه‌ای یوگا، عالی است.
آیا پیشگیری از پولیپ رحم امکان‌پذیر است؟
برای کاهش خطر ابتلا به پولیپ رحم، سیگار و الکل را ترک کنید. به خصوص اگر مجبور به انجام عمل جراحی هستید، یک ماه قبل و بعد از عمل از استعمال دخانیات خودداری کنید.
سعی کنید کمتر در معرض سموم محیطی قرار بگیرید، چرا که می‌تواند سطح استروژن را در بدن شما افزایش دهد که باعث ایجاد پولیپ رحم می‌شود. شما باید تا حدالامکان از پلاستیک‌های حاوی مواد غذایی، ظروف پلاستیکی و کیسه‌های پلاستیکی خودداری کنید:
- غذا را در ظرف شیشه‌ای یا قابلمه گرم کنید.
- برای پوشاندن مواد غذایی در یخچال یا مایکروویو به جای پلاستیک از بشقاب استفاده کنید.
- از گرم کردن غذا با مایکروویو به دلیل تغییر ساختار شیمیایی طبیعی آن اجتناب کنید.
- مواد غذایی را در ظروف شیشه‌ای یا سرامیکی نگهداری کنید.
- هنگامی که پلاستیک در معرض گرما یا سرما قرار می‌گیرد، خواص سمی آن بیشتر آزاد می‌شود.
- از نگهداری آب در بطری‌های پلاستیکی خودداری کنید.
- از انجماد مواد غذایی در پلاستیک خودداری کنید. به شرطی که فضایی برای انبساط مایع باقی بگذارید، می‌توانید در ظرف‌های شیشه‌ای فریز کنید.
همچنین اقدامات لازم را برای تشخیص زودهنگام پولیپ رحم انجام دهید تا عوارض یا علائم ناخوشایندی ایجاد نکنند. انجام معاینات منظم و آزمایش چکاپ زنان به پزشک شما اجازه می‌دهد تا پولیپ را زودتر تشخیص دهد.
پولیپ رحم نگران‌کننده نیست؛ اما هوشیار باشید!
با دانستن اینکه تنها درصد کمی از پولیپ‌های رحم سرطانی می‌شوند، خیالتان راحت باشد. اگر در گروهی هستید که در معرض خطر بالای سرطان در نظر گرفته می‌شود، پزشک شما پولیپ را حذف می‌کند؛ چرا که خطر عوارض مرتبط با حذف بسیار کم است.
خونریزی غیرطبیعی را به خصوص در دوران یائسگی جدی بگیرید. در این رابطه پیشنهاد می‌کنیم تا مطلب لکه بینی یائسگی؛ ۱۳ علت اصلی و راه درمان آن را مطالعه کنید. داشتن خونریزی غیرمعمول می‌تواند هشدار دهنده باشد، اما بیشتر علل خونریزی (مانند پولیپ) با سرطان رحم ارتباطی ندارد. اگر پزشک شما نگران است که یک پولیپ به سرطان تبدیل شود یا اگر پولیپ علائم ناخوشایندی ایجاد کرده است، با خیال راحت آن را برمی‌دارد.
با استفاده از امکان نوبت‌دهی اینترنتی می‌توانید به راحتی برای مراجعه حضوری، در روز و ساعت دلخواه خود، از بهترین متخصصین زنان سراسر کشور نوبت دریافت کنید.
حال شما بگویید که آیا تا کنون پولیپ رحم را تجربه کرده‌اید؟ تجربیات و روش‌های درمان خود را با ما و دیگر خوانندگان مجله دکتردکتر در میان بگذارید. اگر سوالی در مورد این بیماری دارید نیز بنویسید تا پزشکان ما پاسخگو باشند.
منابع:
