پیوند کبد؛ راهنمای کامل جراحی

پیوند کبد به‌ عنوان تنها راه درمان بیماری‌های کبدی مزمن غیر قابل درمان شناخته می‌شود. علل انجام پیوند کبد به علت نارسایی کبدی است.

زمانی که کبد دیگر کارکرد نرمالی ندارد، پیوند کبد می‌تواند زندگی شما را نجات دهد. پیوند کبد بهترین درمان بیماری‌های مزمن کبدی است که به مرحله انتهایی رسیده‌اند و درمان دیگری برای آن‌ها امکان‌پذیر نیست. درمان شامل جراحی کبد است که در طی آن تمام یا بخشی از یک کبد اهدا کننده سالم جایگزین کبد ناسالم می‌شود. ما در این مقاله به بررسی علل انجام پیوند کبد در افراد می‌پردازیم.

نقش کبد چیست؟

كبد يكي از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین اعضاي بدن انسان است كه در سمت راست و بالای شكم و زير دنده‌ها قرار دارد. كبد اعمال متعددي را انجام می‌دهد كه براي ادامه حيات لازم است. تقريباً تمام خون دستگاه گوارش كه سرشار از مواد غذايي می‌باشد از كبد عبور می‌کند. ماده غذايي جذب شده از روده باريك در كبد تبديل به موادي می‌شود كه براي ادامه زندگي لازم است. كبد همچنين باعث ترشح صفرا می‌شود كه به هضم و جذب چربی‌ها كمك می‌کند و بدين ترتيب اين عضو، نقش مؤثري در تنظيم ميزان قند و چربي و پروتئين دارد. علاوه بر آن كبد نقش مؤثری در ذخيره سازی ویتامین‌ها دارد و سوخت ‌و ساز اكثر داروها را عهده دار می‌باشد و ارگان مؤثری در سم زدايی بدن محسوب می‌شود. با توجه به نقش حياتی اين عضو نارسايي آن با علائم متعددی همراه می‌گردد.

داشتن کبد سالم برای طول عمر ضروری است زیرا کبد مسئول فیلتر کردن خون و از بین بردن سموم بدن است. از علل انجام پیوند کبد می‌توان به بیماری‌های مزمن کبدی از جمله سیروز کبدی نام برد. پیوند کبد یکی آخرین درمان برای بیماری مزمن (طولانی مدت) کبد و بیماری‌های شدید (شروع ناگهانی) بیماری کبدی است. در عمل جراحي پيوند كبد معمولاً تمام و يا بخشی از كبد فرد دهنده به جای كبد بيمار قرار می‌گیرد و كبد بيمار از بدن خارج می‌گردد. در اغلب موارد کبد پیوندی از شخصی که دچار مغزی شده تأمین می‌گردد اما می‌توان کبد پیوندی را از فامیل‌های درجه یک بیمار نیز گرفت. در این مقاله به بررسی علل انجام پیوند کبد می‌پردازیم، با ما همراه باشید.

گیرنده پیوند کبد باید بداند که پیوند کبد یک درمان حمایتی است و برای حفظ شرایط مطلوب پس از پیوند رعایت توصیه‌های پزشک متخصص گوارش حیاتی است. آگاهی از نحوه مصرف داروها و اهمیت مصرف مادام العمر آنها، پیگیری درمان برای بازگشت به سطح طبیعی کار و فعالیت ضروری است.

تعیین کاندید پیوند کبد

بهترین فرد برای انتخاب و تشخیص علل انجام پیوند کبد متخصص گوارش و کبد است که از ابتدا بیمار را تحت نظر داشته و با توجه به سن علت و سیر پیشرفت بیماری کاندید را معرفی می‌نماید. قبل از عمل اقدامات زیر ضروری است:

• تشخیص صحیح بافتی
• تعیین سطح بیماری
• وضعیت روحی بیمار
• بررسی دقیق شرایط عمومی بیمار (قلب، ریه، کلیه)
• انجام آزمایشات رادیو بیولوژیکی از قبیل سونوگرافی، سی تی اسکن و… برای تعیین وضعیت آناتومیک کبد
• بررسی عفونت فعال در بدن

ویژگی‌های شخص دهنده کبد پیوندی

بعد از آنکه پزشک تشخیص داد که فردی کاندید پیوند کبد است و علل انجام پیوند کبد را مشخص کرد، نوبت به انتخاب فرد اهدا کننده کبد می‌رسد. فرد اهدا کننده کبد پیوندی باید ارزیابی دقیق از سطح سلامت و گروه خونی و پروتئین‌های سطح سلولی مشابهی با فرد گیرنده داشته باشد. فامیل‌های درجه یک در ردیف اول کاندیدهای اهدا کننده کبد به شخص بیمار هستند. معیار برای اهدای کبد عبارت‌اند از:

• سن بین ۱۸ تا ۶۰ سال
• سلامت جسمی خوب بدون بیماری‌های فیزیولوژیک و مصرف دارویی
• سیگار نکشیدن
• توانایی درک و پیروی از دستورالعمل‌ها را برای آماده‌سازی قبل از عمل جراحی و ریکاوری بعد از عمل
• داشتن کبد هم اندازه یا بزرگ‌تر از فرد گیرنده
• انجام آزمایشات تکمیلی برای اطمینان از پس نزدن بافت پیوندی
• علل انجام پیوند کبد

پیوند کبد گزینه درمان برای افرادی است که از نارسایی کبد رنج می‌برند و وضعیت آنها دیگر نمی‌تواند با درمان‌ها و مصرف دارو کنترل شود. یکی از علل انجام پیوند کبد نارسایی کبدی است که ناگهانی یا به مدت طولانی‌تر رخ می‌دهد. نارسایی کبد که به سرعت طی چند هفته اتفاق می‌افتد، شکستگی حاد کبدی نامیده می‌شود و معمولاً نتیجه آسیب‌های کبدی ناشی از دارو است. اگر چه پیوند کبد ممکن است نارسایی حاد کبدی را درمان کند، اغلب برای درمان نارسایی مزمن کبدی استفاده می‌شود.

اختلال مزمن کبدی ممکن است ناشی از شرایط مختلف باشد. شایع‌ترین علت نارسایی مزمن کبدی، زخم کبد (سیروز کبدی) است که در آن بافت اسکار جایگزین بافت طبیعی کبد و عملکرد کبدی کاهش می‌یابد. یکی دیگر از علل انجام پیوند کبد سیروز کبدی است. بیماری‌های کبدی که منجر به نارسایی کبدی می‌شود و از علل انجام پیوند کبد محسوب می‌شوند عبارت‌اند از:

• هپاتیت B و  هپاتیت C
• بیماری سیروز کبدی الکلی
• بیماری کبد چربی غیر الکلی.
• بیماری‌های ژنتیکی که بر کبد تأثیر می‌گذارند (از جمله هموچ romatosis و بیماری ویلسون).
• بیماری‌هایی که مجاری صفراوی (لوله‌هایی که صفرا را از کبد حمل می‌کنند) تأثیر می‌گذارد، مانند سیروز اولیه صفراوی، کلانژیت اسکلروزیس اولیه و آتتریا صفراوی. آترزی صفراوی شایعترین علل انجام پیوند کبد در میان کودکان است. از دیگر علل انجام پیوند کبد می‌توان به سرطان کبد (سرطان اولیه کبد) اشاره کرد.

لیست انتظار پیوند کبد

اگر بیماری برای پیوند کبد کاندید شود، نام وی در فهرست انتظار قرار خواهد گرفت. بیماران براساس گروه خون، سایز بدن و شرایط پزشکی (میزان سطح بیماری) فهرست می‌شوند. هر بیمار براساس سه آزمایش ساده خون (کراتینین، بیلی‌روبین و INR) اولویت بندی می شوند. این امتیاز با عنوان امتیاز MELD (الگوی مرحله نهایی بیماری کبد) در بزرگ‌سالان و PELD مرحله نهایی بیماری کبد در خردسالان و کودکان نامیده می‌شود.

بیمارانی که بالاترین امتیاز را دارند، در اولویت اول پیوند کبد قرار می‌گیرند. با تشدید بیماری آنان، امتیازشان بالا رفته و اولویت آنان برای پیوند افزایش می‌یابد و این امکان فراهم می‌شود که برای بدحال‌ترین بیماران اول پیوند بگیرد. گروه کوچکی از بیماران که شدیداً از بیماری حاد کبد رنج می‌برند، بالاترین اولویت را در فهرست انتظار دارند. ممکن نیست که پیش‌بینی کرد یک بیمار تا چه مدت در لیست انتظار خواهد ماند تا کبدی مهیا شود.

روند جراحی پیوند کبد

بعد از تشخیص علل انجام پیوند کبد و یافتن کبدی منطبق و مشابه با کبد فرد بیمار، عمل پیوند کبد صورت می گیرد. پیوند کبد معمولاً بین ۶ تا ۱۲ ساعت طول می‌کشد. طی عمل پیوند، جراحان کبد ناسالم را خارج کرده و آن را با کبد سالم اهداکننده جایگزین می‌کنند. از آنجا که عمل پیوند یک جراحی بزرگ است، جراحان باید لوله‌های متعددی را در بدن بگذارند. این لوله‌ها به‌منظور کمک به بدن برای انجام کارکردهای خاص طی عمل جراحی و چند روز پس از آن ضروری هستند.

عوارض پیوند کبد

جراحی پیوند کبد عوارض مهمی را شامل می‌شود. خطرات مربوط به این روش عبارت‌اند از:

• عوارض مجاری صفراوی، از جمله نشت مجاری صفراوی یا کاهش مجاری صفراوی
• خون ریزی
• لخته شدن خون
• از کار افتادن کبد اهدا شده
• عفونت
• رد کبد اهدا شده
• سردرگمی روانی یا تشنج

عوارض طولانی مدت ممکن است شامل عود بیماری کبد در کبد پیوند شده باشد.

عوارض جانبی دارو ضد سیستم ایمنی

پس از پیوند کبد، شخص گیرنده کبد برای جلوگیری از رد کبد اهدا باید مادام العمر داروهایی را مصرف کند. این داروهای ضد انعقاد می‌تواند انواع عوارض جانبی را شامل شود:

• پوکی استخوان
• دیابت
• اسهال
• سردرد
• فشار خون بالا
• کلسترول بالا

از آنجا که داروهای ضد انعقادی با سرکوب سیستم ایمنی بدن کار می‌کنند، همچنین خطر ابتلا به عفونت را افزایش می‌دهند.

منابع:

healthline

mayoclinic