قرص متفورمین دارویی است که بیماری دیابت نوع ۲ را درمان می‌کند. این دارو باعث تنظیم قند خون میشود و به بدن کمک می‌کند تا به طور موثر از انسولین استفاده کند. داروی متفورمین با نام تجاری گلوکوفاژ هم در بازار موجود است. گلوکوفاژ جذب گلوکز از روده‌ها و تولید آن در کبد را کاهش می‌دهد. در نتیجه، حساسیت به انسولین در بیماران دیابت کنترل میشود.
برای تنظیم هورمون‌ها در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلیکیستیک هم از این دارو استفاده میشود. مصرف آن می‌تواند در کنترل برخی مشکلات قلبی و انواع سرطان، نقش موثری داشته باشد. در این مطلب مجله دکتردکتر کاربردها، مزایا، عوارض و تمام نکات دیگر درباره داروی مذکور را بررسی کرده‌ایم.
در پایان، سوالاتتان را در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس سلامتی دکتردکتر به شما پاسخ می‌دهد.
آشنایی با قرص متفورمین و ترکیبات دارو
متفورمین، متفورسام یا متفورمین هیدروکلراید، برای کمک به کاهش سطح قند خون در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ تجویز میشود. این دارو به روش‌های مختلفی از افزایش بیش از حد گلوکز (قند) خون جلوگیری می‌کند. با مصرف آن، مقدار گلوکز جذب شده از مواد غذایی کمتر میشود. همچنین مقدار گلوکز تولید شده توسط کبد هم کاهش می‌یابد. از سوی دیگر، با مصرف متفورسام، عملکرد انسولین در بدن تنظیم میشود.
انسولین همان هورمونی است که از گلوکز به عنوان منبع انرژی، استفاده می‌کند. متفورمین مقاومت به انسولین را کنترل خواهد کرد. مهم‌ترین ترکیب موجود در قرص هیدروکلراید متفورمین است. این ترکیب برای پاسخ بهتر بدن به انسولین و کنترل قند خون موثر واقع میشود.
برندهای مختلف این دارو در بازار
کارخانجات دارویی مختلف دارو را با نام‌های متنوعی روانه بازار می‌کنند. برای مثال، نمونه‌های خارجی و داخلی با این نام‌ها در داروخانه‌ها عرضه می‌شوند:
- گلوکوفاژ
- متفورتکس
- ریومت
- فورتامت
- گلومتزا
برای اینکه بدانید باید از کدام برند استفاده کنید، نظر پزشک معالج خود را جویا شوید. فرقی نمی‌کند که در حال درمان دیابت هستید یا برای موارد هورمونی از دارو کمک می‌گیرید، در هر حال، برند مصرفی را تحت نظر پزشک انتخاب کنید.
کاربرد متفورمین
متفورسام کاربردهای زیادی دارد. مثلا قرص متفورمین برای کیست تخمدان و کنترل آن تاثیرگذار است. این دارو با تولید کمتر گلوکز در کبد، کاهش جذب این ماده از روده و افزایش حساسیت به انسولین باعث بهبود بیماری‌های زیر میشود:
کنترل دیابت نوع ۲
مصرف این قرص باعث میشود که گلوکز کمتری در کبد تولید شود و با بالارفتن حساسیت سلول‌ها به انسولین، سطح قند در بدن تنظیم میشود. استفاده از چنین دارویی از عوارض طولانی مدت بیماری دیابت مانند بیماری‌های قلبی، عصبی و مشکلات کلیوی پیشگیری می‌کند.
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
متفورمین در درمان تنبلی تخمدان یا سندرم تخمدان پلیکیستیک هم موثر است. این دارو در تنظیم هورمون‌ها، کاهش مقاومت به انسولین و بهبود تخمک‌گذاری نقش دارد. با مصرف آن، وزن هم در محدوده متعادل و مناسب قرار می‌گیرد. بنابراین، مصرف آن برای افراد مبتلا به اضافه وزن یا چاقی، دیابت و سندرم تخمدان پلیکیستیک موثر خواهد بود.
سندرم متابولیک
این دارو برای مدیریت سندرم متابولیک هم مفید است. درواقع، مجموعه‌ای از عوامل محرک در ابتلا به بیماری‌های قلبی را مدیریت می‌کند. مثلاً فشار یا چربی خون بالا و مقاومت به انسولین از عوامل محرک ایجاد بیماری‌های قلبی هستند و با مصرف قرص متفورمین تحت کنترل قرار می‌گیرند.
سرطان
بعضی از پژوهش‌های پزشکی نشان می‌دهد که متفورمین برای جلوگیری از ابتلا به سرطان مفید است. برخی از بیماری‌ها مانند سرطان روده بزرگ با چنین دارویی تحت کنترل درمی‌آیند یا خطر ابتلا به آن‌ها، به‌طور چشمگیری، کاهش پیدا می‌کند.
تاثیر دارو بر لاغری
این دارو باعث چاقی نمیشود و می‌تواند روی کاهش وزن هم اثرات مثبتی بگذارد. در پایگاه سلامت ملی بریتانیا نوشته شده است:
متفورمین برخلاف برخی دیگر از داروهای دیابت باعث افزایش وزن نمیشود.
کاهش تولید گلوکز در کبد از نتایج مصرف چنین دارویی است. زمانی که کبد گلوکز کمتری تولید می‌کند، وزن بدن کمتر میشود. مصرف دارو در برخی از افراد با کاهش اشتها هم همراه است.
از سوی دیگر، استفاده از آن، سوخت و ساز بدن را بالا می‌برد و کالری بیشتری در بدن سوزانده میشود. همه این‌ها در کاهش وزن نقش دارند.
توجه! بهترین موقع خوردن قرص متفورمین برای لاغری، همراه یا بعد از وعده‌های غذایی است.
نحوه مصرف متفورمین برای تنظیم قاعدگی
از دارو برای رفع اختلالات قاعدگی هم استفاده میشود. دوز مصرفی این دارو برای رفع مشکلاتی مانند سندرم تخمدان پلیکیستیک برای هر فرد متفاوت است و از سوی پزشک تعیین میشود.
قرص متفورمین با تنظیم هورمون‌ها و کمک به تخمک‌گذاری، چرخه قاعدگی را تنظیم می‌کند. بهتر است متفورمین را برای کاهش عوارض گوارشی همراه با غذا مصرف کنید.
نحوه مصرف قرص متفورمین در دوزهای مختلف
حواستان به دستورالعمل‌های روی بسته‌بندی دارو باشد. این دارو را به صورت خوراکی با یک لیوان آب و همراه با غذا مصرف کنید. دوز تعیین‌شده دارو باید در فواصل زمانی منظم و طبق نظر پزشک مصرف شود. کودکان زیر ۱۰ سال هم تنها زمانی می‌توانند از داروهای کاهش قند خون استفاده کنند که پزشک به آن‌ها اجازه داده باشد.
نحوه مصرف دوز 500
در آغاز، این دوز ۲ بار در روز (صبح و عصر) همراه با غذا مصرف میشود. البته دوز و شیوه مصرف باید طبق نظر پزشک باشد. شاید در ادامه، دکتر معالج دوز دارو را بیشتر کند. استفاده از متفورمین عوارضی دارد که نباید سرخودانه به سراغ دوزهای مختلف آن بروید.
نحوه مصرف دوز 1000
متفورمین 1000 خارجی معمولا یک بار در روز و همراه شام مصرف میشود. اما شما حتما نظر پزشک را درباره دوز مصرفی و شیوه استفاده جویا شوید. اگر لازم باشد، پزشک این دوز را هم تغییر خواهد داد.
بهترین زمان مصرف این دارو برای بیماری‌های مختلف
برای اینکه از عوارض مصرف قرص متفورمین کم شود، بهتر است آن را در زمان خوردن وعده‌های غذایی استفاده کنید. برخی از انواع این قرص یک بار در روز و با شام مصرف می‌شوند تا سطح قند خون در طول شب، تحت کنترل دربیاید. برخی از انواع دیگر هم باید ۲ تا ۳ بار در روز و به همراه وعده‌های غذایی مصرف شوند.
در صورت فراموشی مصرف یک دوز از دارو، چه کنیم؟
اگر مصرف یک دوز از دارو را فراموش کرده‌اید، ایرادی ندارد. به محض یادآوری، آن را مصرف کنید. چنانچه، زمان دوز بعدی نزدیک است، نیازی به جبران دوز فراموش‌شده نیست و باید فقط داروی دوز بعدی را مصرف کنید.
عوارض مصرف
برخی از عوارض جانبی جدی که بعد از مصرف دارو به وجود می‌آیند و نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارند، در جدول زیر آمده‌اند:
| عارضه جانبی | توضیحات |
|---|---|
| واکنش‌های آلرژیک | همچون راش پوستی، خارش، تورم صورت، لب‌ها، زبان یا گلو، تنگی نفس یا مشکل در بلع |
| بالارفتن سطح اسید لاکتیک | همراه با علائمی همچون خستگی شدید، ضعف، خواب‌آلودگی، سرگیجه، درد عضلانی، درد شکمی، تنفس سریع، ضربان قلب نامنظم و احساس سرما |
| درد عضلانی شدید | به‌ویژه در صورت همراه شدن با ضعف یا تب |
| مشکلات تنفسی | همچون تنگی نفس، خس خس سینه یا تنفس کوتاه |
| کاهش سطح ویتامین B12 | منجر به خستگی، ضعف، مشکلات تعادل، بی‌حسی و گزگز در دست‌ها و پاها |
| درد و بی‌حسی در پاها | نشانه‌ای از آسیب عصبی در صورت تشدید درد |
| عارضه جانبی | توضیحات |
|---|---|
| اسهال | شایع‌ترین عارضه جانبی متفورمین و بهبود آن با گذشت زمان |
| گاز | افزایش گاز روده |
| سردرد | ابتلا به سردرد خفیف تا متوسط |
| طعم فلزی در دهان | کاهش این نشانه با گذشت زمان |
| حالت تهوع | به‌ویژه در ابتدای مصرف دارو |
این جدول تنها برخی از عوارض جانبی متفورمین را نشان می‌دهد و ممکن است مشکلات دیگری هم اتفاق بیافتند.
موارد احتیاط
کسانی که دچار مشکلاتی مانند کم‌خونی یا کم‌آبی شدید در بدن هستند، نباید متفورمین مصرف کنند. استفاده از این دارو برای همه بی‌خطر نیست. افرادی با شرایط زیر هم نباید به سراغ مصرف خودسرانه دارو بروند:
- بیماران قلبی
- مبتلایان به بیماری‌های کبدی
- افراد دچار عفونت
- زنان باردار یا شیرده
اگر بدن واکنش غیرمعمول یا آلرژیک به متفورسام نشان می‌دهد، نباید مصرف دارو را ادامه دهید.
چه کسانی نباید متفورسام مصرف کنند؟
اگر دچار یکی از شرایط زیر هستید، نباید به سراغ مصرف متفورسام بروید. استفاده از آن می‌تواند سلامتتان را به طور جدی، تهدید کند:
| شرایط پزشکی | دلیل عدم مصرف متفورمین |
|---|---|
| بیماری کلیوی شدید | افزایش خطر اسیدوز لاکتیک |
| بیماری کبدی | کاهش توانایی بدن برای پردازش دارو |
| مصرف زیاد الکل | افزایش خطر اسیدوز لاکتیک |
| جراحی اخیر یا عفونت جدی | کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها و افزایش خطر اسیدوز لاکتیک |
| حساسیت به متفورمین | خطر واکنش‌های آلرژیک |
| بارداری | توصیه نمیشود |
| شیردهی | توصیه نمیشود |
بعضی از افراد، بعد از مصرف دچار عارضه جدی اسیدوز لاکتیک هم می‌شوند. نشانه‌های آن شامل خستگی شدید، ضعف عضلانی، درد شکمی، تنگی نفس، ضربان قلب نامنظم و احساس سرماست. اگر در زمان مصرف متفورمین، متوجه این علائم شدید، سریعاً به پزشک خود مراجعه کنید.
نحوه مصرف متفورمین در شیردهی و بارداری
در دوران بارداری نباید این دارو را مصرف کنید. برای رفع مشکلات دیابت نوع ۲ و بیماری‌های هورمونی دیگر در این دوره از داروهای دیگری استفاده میشود. زنان شیرده هم نباید به سراغ مصرف دارو بروند، چون ممکن است که مقداری از آن، وارد شیر شود و روی کودک اثر منفی بگذارد.
تداخلات دارویی متفورسام
قرص متفورمین با برخی از داروها تداخل دارد. یعنی نباید آن‌ها را با هم مصرف کنید. مثلاً برخی از داروهای حاجب که قبل از عکس‌برداری با اشعه ایکس، سی‌تی اسکن، MRI یا سایر روش‌ها تجویز می‌شوند. موارد دیگر هم شامل این داروها هستند:
- دوفتیلید، استازولامید، سایمتیدین
- دی کلرفنامید، دیگوکسین، دیورتیک‌ها
- برخی از داروهای ضد ویروسی برای HIV یا هپاتیت
- استروژن‌ها، پروژستین‌ها یا قرص‌های ضد بارداری
- داروهای خاص برای فشار خون، بیماری قلبی، ضربان قلب نامنظم
- گلیکوپیرولات، ایزونیازید، لاموتریژین، ممانتین، متازولامید،متوکلوپرامید
- فنوتیازین‌ها مانند کلرپرومازین، مزوریدازین، پروکلروپرازین، تیوریدازین
- فنی‌توئین، رانولازین، داروهای استروئیدی مانند پردنیزون یا کورتیزون
- داروهای محرک برای اختلالات توجه، کاهش وزن یا بیدار ماندن
- داروهای تیروئید، توپیرامات، تراسپیوم، واندتانیب، زونیسامید
این فهرست می‌تواند طولانی‌تر هم شود. بنابراین، پیش از تجویز از سوی پزشک، حتماً تمام داروهای مصرفی خود را با او درمیان بگذارید.
مصرف سرخودانه و اوردوز با متفورسام
اگر دوزی بیشتر از مقدار تجویزشده از سوی پزشک مصرف کنید، باید سریعاً به اورژانس بروید. مصرف زیاد این قرص برای سلامتی ضرر دارد. از همین رو، هرگز دوزهای دارو را به میل خود کم و زیاد نکنید و مصرف آن را به کسی توصیه نکنید.
مزایای استفاده از متفورسام
مزایای مصرف این دارو بسیار است. از آن برای کاهش مقاومت به انسولین استفاده میشود و در تنظیم گلوکز هم کاربرد دارد. مزایای دیگر هم شامل موارد زیر میشود:
- کاهش خطر برخی از انواع سرطان
- کاهش وزن برای افراد مبتلا به چاقی
- بهبود سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
- کاهش خطر عوارض دیابت مانند بیماری قلبی، سکته مغزی، آسیب عصبی
- کاهش خطر هیپوگلیسمی یا افت قند خون در مقایسه با سایر داروهای دیابت
این دارو قیمت مناسبی هم دارد و سالیان طولانی است که برای درمان بیماران دیابتی مفید بوده است.
شیوه اصولی نگهداری از دارو
این دارو باید دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی قرار بگیرد. آن را در دمای اتاق بین ۱۵ تا ۳۰ درجه سانتیگراد نگهداری کنید. نگذارید که تحت تابش نور یا در معرض رطوبت قرار بگیرد. پس از اتمام تاریخ انقضا هم به مصرفش ادامه ندهید.
مشورت با پزشک برای مصرف دارو
برای مصرف هر دارویی از جمله قرص متفورمین باید نظر پزشک معالج را جویا شوید. برای رفع مشکلات دیابت و قند خون باید به متخصص غدد و متابولیسم مراجعه کنید. برای درمان مشکلات زنانه مانند سندرم تخمدان پلیکیستیک هم از متخصص زنان کمک بگیرید.
یکی از بهترین روش‌ها برای شناسایی بهترین پزشکان و نوبت‌گرفتن از آن‌ها هم مراجعه به سامانه آنلاین دکتردکتر است. مشخصات پزشکان، تجربه بیماران آن‌ها را مطالعه و نوبت ملاقات را در بستر دکتردکتر به شکل آنلاین دریافت کنید.
منابع:
nhs.uk
drugs.com
my.clevelandclinic.org
