دیابت خاموش یا دیابت پنهان یعنی فرد مبتلا به دیابت است، ولی علائم آن را ندارد یا اینکه علائمی همچون خستگی مداوم، کاهش وزن و تکرر ادرار دارد اما به خستگی آنها را نسبت میدهد. این افراد، معمولاً زمانی متوجه مشکل خود می‌شوند که بیماری پیشرفت کرده و به اعضای اصلی بدن آسیب جدی وارد میکند.
طبق آمارهای سازمان جهانی بهداشت (WHO) و فدراسیون بین‌المللی دیابت (IDF)، حدودا 8 تا 10 درصد از جمعیت بزرگسالان جهان به دیابت خاموش مبتلا هستند. برای همین، باید به علائم این بیماری و راه‌های پیشگیری از آن، توجهی ویژه داشت.
برای توضیح کامل‌تر، این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر را به بررسی دیابت خاموش اختصاص خواهیم داد. اگر علائم این بیماری را دارید یا مشکوک ابتلای به آن هستید، باید به متخصص داخلی مراجعه کنید.
اگر سوالی داشتید، می‌توانید در انتهای مطلب و در بخش نظرات بنویسید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ دهد.
دیابت خاموش چیست؟
این وضعیت که با نام قند پنهان هم شناخته میشود، زمانی رخ میدهد که فرد مبتلا به دیابت باشد، ولی علائمی از بیماری در وی دیده نشود. یا اینکه فرد از ابتلای خود به دیابت خبر نداشته باشد.
لازم به ذکر است که مبتلایان به این بیماری، احتمالاً هنگامی که در مرحله پیش‌دیابت قرار داشتند، نسبت به علائم خود بی‌توجه بوده‌‌اند یا آنها را به مشکلات دیگر بدن خود نسبت داده‌اند. درنتیجه بیماری پیشرفت کرده و به دیابت تبدیل شده است.
با استناد به مقاله‌ای منتشر شده در وبسایت griffinhealth،
تشخیص علائم هشدار اولیه بیماری، در ابتدا دشوار است و افراد گه‌گاه نشانه‌ها را به خستگی روزمره نسبت می‌دهند.
برای آگاهی سریع از این وضعیت، انجام چکاپ‌های روتین و بررسی شرایط جسمانی ضروری است.
آیا دیابت خاموش با پیش دیابت فرق میکند؟
این دو وضعیت باهم متفاوت هستند. زیرا پیش دیابت زمانی اتفاق می‌افتد که میزان قند خون بالا باشد، اما نه به اندازه‌ای که به مرحله بیماری برسد. درمقابل، دیابت خاموش یعنی فرد مبتلا به بیماری است ولی علائم بیماری را ندارد.
چه زمانی می‌توانیم بگوییم که با این مشکل درگیر هستیم؟
بهترین روش کسب آگاهی در این خصوص، مراجعه به پزشک و انجام آزمایش خون است. درصورتی که میزان قند خون فرد بالاتر از حد معمول باشد، ابتلای وی به حالت خاموش بیماری دیابت تشخیص داده میشود.
میزان قند خون در دیابت پنهان چقدر است؟
در حالت کلی، میزان قند خون بین ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی‌گرم نشانه قند خون بالاست. اگر میزان قند خون ناشتا در دو آزمایش جداگانه بالاتر از ۱۲۶ میلی‌گرم باشد، یا اگر میزان قند خون تصادفی فرد بالاتر از ۲۰۰ میلی‌گرم باشد، فرد مبتلا به قند خاموش است و در صورت وجود سایر علائم بیماری نیز این تشخیص قطعی خواهد بود.
انواع قند پنهان
انواع اصلی این بیماری شامل پیش‌دیابت، نوع اول، نوع دوم، نوع بارداری و نوع عصبی است انواع این بیماری اگر به موقع شناسایی و درمان نشوند، فرد با مشکلات جسمانی جدی مواجه خواهد شد. در ادامه، انواع مختلف این بیماری را معرفی خواهیم کرد.
پیش‌دیابت
در این نوع، سطح قند خون بین حد نرمال و حد دیابتی قرار دارد و اگر فرد میزان قند خون خود را کنترل نکند، به بیماری دیابت مبتلا میشود. بیشتر منابع، پیش‌دیابت را با قند پنهان یکی می‌دانند؛ درحالی که چنین نیست. این دو وضعیت با اینکه شبیه به هم هستند، اما تفاوت‌های متمایز‌کننده با یکدیگر دارند.
نوع اول بیماری
نوعی بیماری خودایمنی است که علائم آن به صورت ناگهانی بروز کرده و معمولاً بین کودکان و جوانان بروز میکند. تشخیص این بیماری در مراحل اولیه دشوار است و زمانی فرد متوجه بیماری میشود که به دلیل شرایط بسیار حاد جسمانی به بیمارستان مراجعه کند.
نوع دوم بیماری
در این نوع از بیماری، بدن نسبت به استفاده از انسولین مقاومت کرده و قندخون افزایش می‌یابد؛ همچنین در مراحل اولیه بدون نشانه است و با پیشرفت شدید بیماری، علائم آشکار می‌شوند.
نکته! اگر دیابت پنهان از نوع دوم باشد، ممکن است حتی تا سال‌ها نیز بدون نشانه در بدن باقی بماند.
نوع بارداری
در دوران بارداری، جفت هورمون‌هایی ترشح میکند که میزان قند خون مادر را افزایش داده و منجر به وقوع دیابت در بارداری میشود. موارد جزئی را در ادامه توضیح خواهیم داد.
نوع عصبی
این حالت در اصل نوعی از بیماری نیست؛ اما اصطلاحی است که برای افزایش قند خون بر اثر استرس به کار می‌رود. زیرا هورمون استرس در افراد مبتلا به بیماری، علائم بیماری را تشدید کرده و موجب تبدیل آن به نوع اول یا دوم میشود. در حالت کلی، معمولاً هنگام تجربه موقعیت استرس‌زا اتفاق می‌افتد و گاهی هم با قند پنهان اشتباه گرفته میشود.
قند پنهان چه علائمی دارد؟
چند مورد از نشانه‌های قند پنهان یا قند مخفی عبارتند از:
- خستگی مزمن
- تشنگی شدید
- گرسنگی غیرعادی
- کاهش وزن و لاغری شدید
- حالت‌های روانی نامطلوب
- تکرر ادرار
- بروز عفونت‌های ادراری
- تاری دید و خارش پوست (در صورت تشدید سایر علائم و پیشرفت بیماری)
- دیر خوب شدن زخم‌ها
همچنین، فرد مبتلا ممکن است احساس خواب رفتگی یا سوزن سوزن شدن در دست‌ها و پاهای خود داشته باشد. برای کسب آگاهی بیشتر در این خصوص، مطلب علائم دیابت را مطالعه کنید.
آیا قند پنهان خطرناک است؟
می‌توان گفت که بله؛ این مشکل بسیار خطرناک است و احتمال دارد به اعضای مهم بدن فرد، مانند چشم‌ها، قلب،کلیهها و پاها آسیب‌های جدی وارد کند.
قند پنهان در کودکان
دیابت در کودکان، معمولاً به دلیل وجود سابقه خانوادگی، چاقی و تغذیه نادرست بروز میکند. قند خاموش در کودکان نیز اغلب بدون علائم است. درصورتی که به‌عنوان والدین کودک به این بیماری مبتلا هستید، بهتر است بدانید که ممکن است فرزندتان به دیابت در کودکان مبتلا باشد.
قند پنهان در بارداری
ابتلا به دیابت در بارداری بیشتر در سه‌ماهه دوم و سوم ظاهر میشود و ممکن است هیچ نشانه‌ای نداشته باشد. گروهی از زنان باردار بیشتر در معرض ابتلا به این وضعیت هستند که باهم بررسی می‌کنیم:
- ابتلا به پیش‌دیابت
- سابقه ژنتیکی
- اضافه وزن
- بارداری در سنین بالا
- تغذیه نادرست
اگر واجد شرایط هستید، حتماً پیش از اقدام به بارداری نکات مهم را از پزشک خود سوال کنید. همچنین برای کنترل شرایط خود، می‌توانید بین هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ بارداری، غربالگری انجام دهید.
چه چیزهایی باعث می‌شوند که به قند پنهان مبتلا شویم؟
از آنجایی که قند پنهان انواع مختلفی دارد، دلایل و عوامل ابتلا به آن هم متفاوت هستند. موارد مهم را در جدول زیر آورده‌ایم:
| عوامل تاثیرگذار | نکات مهم |
| عوامل ژنتیکی | ابتلای والدین یا سایر اقوام درجه ۱ به انواع مختلف بیماری |
| دلایل محیطی | استرس، اضطراب (انجام مدام فعالیت‌های استرس‌آور) |
| تغذیه نادرست | مصرف بی‌رویه شیرینیجات و غذاهای مضر در برنامه غذایی روزانه |
| افزایش وزن و چاقی | بی‌توجهی به کنترل وزن و کم‌تحرکی مداوم |
| بروز اختلال در عملکرد بعضی از اعضای بدن | اختلال در تولید انسولین و استفاده از آن (مقاومت به انسولین) |
| بارداری (در برخی افراد) | بارداری در سنین بالا و وجود سابقه خانوادگی |
بیشتر افراد مبتلا به قند پنهان، به سلامتی و تغذیه خود توجهی نداشته و در طولانی‌مدت به پزشک مراجعه نمی‌کنند.
چطور می‌توانیم بفهمیم درگیر دیابت خاموش شده‌ایم؟
اگر در طول شبانه‌روز احساس خستگی غیرعادی دارید یا بدون دلیل لاغر می‌شوید، بایستی به پزشک مراجعه کنید. زیرا فقط با مراجعه به پزشک متخصص، انجام آزمایش خون و سایر آزمایش‌های تخصصی می‌توانید در این خصوص آگاهی کسب کنید.
چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به این وضعیت هستند؟
گروهی از افراد که بیشتر از دیگران در معرض این مشکل هستند، عبارتند از:
- افراد دارای سابقه خانوادگی و ژنتیکی
- افراد دارای اضافه وزن
- افراد دارای تغذیه نادرست
- افراد سیگاری
- افراد کم‌تحرک
- زنان باردار (آنهایی که در گروه خطر هستند)
- افراد مبتلا به اختلالهای عصبی
نکته! برخی افراد، حتی با وجود اینکه در گروه‌های خطر قرار دارند، به دلیل سبک زندگی سالم و مدیریت صحیح استرس، هرگز با این مشکل درگیر نمی‌شوند. درنتیجه، سبک زندگی و رعایت نکات مهم در این خصوص تاثیرگذار است.
آیا دیابت خاموش ارثی است؟
یکی از دلایل بروز این وضعیت، عوامل ژنتیکی و وجود سابقه خانوادگی است. یعنی اگر یکی از والدین یا دیگر اقوام نزدیک مبتلا به بیماری دیابت باشند، احتمال ابتلای فرد به پیش‌دیابت و قند خاموش بیشتر است.
چطور می‌توانیم دیابت پنهان را کنترل و درمان کنیم؟
مهم‌ترین نکته‌ای که برای کنترل و درمان دیابت باید در نظر بگیرید، مراجعه به پزشک برای معاینه‌های روتین و انجام چکاپ است. زیرا پزشک متخصص در طول این روند، آن دسته از اعضای داخلی بدن را که در معرض خطر قرار دارند، بررسی کرده و سعی دارد تا از عوارض ناخواسته جلوگیری کند. در ادامه روش‌های درمانی را بررسی خواهیم کرد:
انتخاب رژیم غذایی سالم
افرادی که با قند پنهان درگیر هستند، بایستی توجه ویژه به تغذیه خود داشته باشند. در این رژیم، لازم است نکات زیر را رعایت کنید:
- کاهش مصرف قند و کربوهیدرات‌های ساده مثل نان یا ماکارانی سبوس دار
- افزایش مصرف فیبر با میل کردن سبزیجات و میوه
- مصرف چربی‌های سالم همچون آجیل‌ها
- مصرف پروتئین‌‌هایی همچون تخم‌مرغ یا ماهی
اگر نیاز به رژیم غذایی دقیق و شخصی دارید، باید با دکتر تغذیه مشورت کنید.
ورزش
افراد مبتلا به بیماری دیابت باید به صورت روتین ورزش کنند. زیرا تمرینات ورزشی، در کنترل بیماری و پیشگیری از عوارض آن تاثیر بسزایی دارند. انجام ورزش‌های هوازی، مقاومتی، تمرینات تناوبی، یوگا و پیلاتس، از جمله سبک‌های ورزشی مناسب برای مبتلایان به دیابت پنهان هستند.
هنگام ابتلا به قند خاموش چه مواد غذایی باید بخوریم؟
هنگام ابتلا به دیابت، رعایت تغذیه و انتخاب یک رژیم غذایی سالم بسیار مهم است. در ادامه، چند مورد از مهم‌ترین منابغ غذایی مفید را بررسی می‌کنیم:
- غلات؛ در یک رژیم غذایی اصولی، حداقل نیمی از غلات روزانه فرد مبتلا بایستی شامل غلات کامل باشد. برای مثال، برنج، جو و کینوا.
- کربوهیدرات؛ شامل انواع نان و ماکارونی (بدون آرد سفید).
- پروتئین؛ شامل ماهی، گوشت بدون چربی، مرغ بدون پوست، تخم مرغ، انواع لوبیا‌ها و جایگزین‌های گوشت.
- سبزیجات و صیفی‌جات؛ کلم بروکلی، کلم، کاهو و سبزیجات برگ سبز، گوجه‌فرنگی، فلفل دلمه‌ای و … .
- لبنیات؛ شامل ماست، پنیر، شیر بدون لاکتوز (تمام اقلام باید بدون چربی باشند).
- مواد مغذی دارای نشاسته؛ سیب‌زمینی، ذرت، … .
- میوه‌ها؛ خیار، پرتقال، سیب، توت، … .
- چربی‌های مفید؛ روغن زیتون، انواع ماهی‌های سالم، آووکادو، آجیل و دانه‌ها.
نکته مهم! مقدار وعده غذایی و میزان کالری دریافتی مناسب برای هرکدام از بیماران متفاوت است.
مصرف کدام مواد غذایی در دیابت خاموش توصیه نمی‌شود؟
مصرف بعضی از مواد غذایی و خوراکی‌ها، علائم بیماری را تشدید کرده و سلامت فرد را به خطر می‌اندازند. چند مورد مهم از این مواد غذایی عبارتند از:
- انواع شیرینیجات؛ شامل شیرینی، شکلات، کیک‌های حاوی قند و شکر.
- میوه‌های خشک و بعضی از میوه‌ها؛ مانند انبه، هندوانه، آناناس و زرد‌آلو.
- آبمیوه‌های کارخانه‌ای.
- انواع بستنی.
- نوشیدنی‌های الکلی.
- نوشیدنی‌های دارای قند مصنوعی؛ مانند نوشابه و انرژی‌زا‌ها.
- غذاهای سرخ‌شده؛ مانند سیب‌زمینی، گوشت بیکن و سایر موارد مشابه.
- غذاهای دارای چربی اشباع؛ مانند انواع فست‌فود، ساندویچ، پیتزا، همبرگر.
نکته! مصرف محدود و به اندازه موارد فوق، هرچند مدت یکبار معمولاَ مشکلی برای بیماران ایجاد نمی‌کند.
چگونه از ابتلا به دیابت پنهان پیشگیری کنیم؟
با رعایت نکات زیر، پیشگیری از این وضعیت امکان پذیر است:
- تغییر سبک زندگی
- انتخاب رژیم غذایی سالم
- ورزش به صورت روتین
- کنترل وزن
- تنظیم برنامه خواب
- مدیریت استرس و اضطراب
- کاهش مصرف الکل و ترک یا کاهش سیگار
همچنین، انجام معاینات و چکاپ بدن به صورت منظم، باعث میشود که به موقع از مشکلات بدن خود مطلع شوید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در همان ابتدا و زمانی که علائم مشکوک به این وضعیت را ( مانند کاهش وزن و خستگی شدید) در خود مشاهده کردید، بهتر است برای بررسی وضعیت جسمانی خود و آگاهی سریع‌تر از دیابت خاموش، به دکتر دیابت مراجعه کنید. درصورت پیشرفت بیماری و آسیب دیدن اعضای مهم بدن، پزشک عمومی شما را به متخصص داخلی ارجاع خواهد داد.
اگر نیاز به مشاوره فوری در این زمینه دارید، می‌توانید با مراجعه به سامانه نوبت‌دهی آنلاین دکتردکتر، از بهترین پزشکان در سراسر ایران ویزیت تلفنی یا متنی یا حتی حضوری نوبت بگیرید.
منابع:
wayneunc.org
healthline.com
webmd.com
medlineplus.gov
mayoclinic.org
