هر آنچه که درباره پلاکت خون باید بدانید

میزان نرمال پلاکت خون چقدر است؟ پلاکت خون در کودکان چه عددیست؟ در این مطلب سعی کردیم به بررسی اهمیت پلاکت خون بپردازیم؛

پلاکت‌های خون از جمله سلول‌های موجود در خون هستند که در هنگام مواجه شدن با رگ‌های خونی آسیب‌دیده به همدیگر ملحق می‌شوند. زمانی که برای مثال دست ما بریده می‌شود، این سلول‌ها در محل زخم و رگ آسیب دیده به هم پیوسته و یک لخته‌ خون را تشکیل می‌دهند. در واقع کار و هدف اصلی وجود این سلول‌ها جلوگیری از خون‌ریزی است.

چه عاملی باعث تغییر شکل سلول‌های پلاکت خون می‌شود؟

پلاکت‌ها در واقع کوچک‌ترین سلول‌های خونی هستند و تنها به وسیله‌ میکروسکوپ دیده می‌شوند. در حالت غیر فعال این سلول‌ها شبیه به یک بشقاب کوچک هستند.

زمانی که یک رگ خونی آسیب ببیند، سیگنال مخصوصی ارسال می‌کند. زمانی که این سلول‌ها این پیام را دریافت کردند، به سمت محل آسیب دیده حرکت می‌کنند و در عین حال به فرم فعال تغییر شکل خواهند داد. پلاکت خون فعال دارای بازوهای طویل بوده و شکلی به مانند عنکبوت یا اختاپوس دارد.

نقش پلاکت در بدن چیست؟

پلاکت‌ها سلول‌های بسیار کوچکی هستند که در مواقع جراحت نقش جلوگیری از خونریزی را برعهده دارند. هنگامی که دچار جراحت می‌شوید، پلاکت‌ها در محل زخم و جراحت تجمع کرده و باعث لخته شدن خون و در نهایت جلوگیری از خونریزی می‌شوند.

تعداد طبیعی سلول‌های پلاکت خون چه‌قدر باید باشد؟

تعداد طبیعی پلاکت‌های خون بین 150 تا 450 هزار در هر میکرولیتر خون است. اگر مقدار پلاکت فرد بیش از 450 هزار عدد باشد فرد به ترومبوسیتوزیس (thrombocytosis) مبتلا است و برعکس اگر این مقدار کم‌تر از 150 هزار عدد باشد فرد به ترومبوسیتوپنی (thrombocytopenia) مبتلا است.

پزشک می‌تواند آزمایش خون کامل یا (CBC) را برای فرد تجویز کرده و فرد با مراجعه به آزمایشگاه و انجام این آزمایش خون در جریان تعداد این سلول‌ها در خون خود قرار خواهد گرفت.

در صورتی که تعداد این سلول‌های خونی بیش از حد باشد (ترومبوسیتوزیس)، چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ 

ترومبوسیتوزیس دو نوع دارد:

ترومبوسیتوزیس اولیه 

وجود سلول‌های غیر طبیعی در مغز استخوان باعث زیاد شدن تعداد سلول‌های پلاکت خون خواهند شد ولی هنوز علت این امر مشخص نیست.

ترومبوسیتوزیس ثانویه 

این عارضه هم درست به همان دلیلی که ترومبوسیتوزیس اولیه رخ داده به وجود می‌آید ولی با این تفاوت که  باعث بروز عارضه‌های دیگری همچون کم خونی، سرطان، التهاب و یا عفونت خواهد شد.

بیشتر بخوانید: علت پلاکت خون بالا یا ترومبوسیتوز چیست؟

اگر لخته‌های خون در بازو و پاها به صورت ناگهانی ظاهر شوند و این مشکل درمان نشود، می‌تواند در نهایت به حمله‌های قلبی یا سکته منجر شود. اگر وضعیت بیمار وخیم باشد برای فرد پلاکت فرزیس (platelet pheresis) انجام می‌شود. پلاکت فرزیس، یکی از روش‌های اهدای خون است که تنها یک جزء خاص از خون اهداکننده داوطلب (پلاکت‌) جدا می‌شود.

در ترومبوسیتوزیس ثانویه علائم بیماری معمولا به دیگر عارضه‌ها مرتبط است، برای مثال اگر فرد به عفونت یا کم خونی مبتلا باشد، اگر این عارضه‌ها درمان شوند در نهایت تعداد پلاکت‌های خون کاهش پیدا خواهد کرد.

در صورتی که تعداد این سلول‌های خونی کم‌تر از مقدار طبیعی باشد (ترومبوسیتوپنی)، چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ 

اگر تعداد پلاکت‌های خون کم‌تر از حالت طبیعی باشد، فرد به ترمبوسیتوپنی مبتلا است. در این مورد پوست بدن فرد به آسانی کبود شده و خونریزی‌های غیر طبیعی از لثه، بینی و یا دستگاه گوارش رخ خواهد داد. زمانی تعداد این سلول‌ها در خون کاهش پیدا خواهند کرد که عاملی در بدن مانع ساخت آن‌ها شود.

عوامل مختلفی باعث این عارضه خواهند شد:

• داروها
• یک عارضه‌ی ژنتیکی
• انواع خاصی از سرطان مانند لنفوم (lymphoma) و سرطان خون (leukemia)
• شیمی درمانی
• عفونت کلیه و یا نارسایی کلیوی
• مصرف بیش از اندازه‌ الکل

آیا سلول‌های پلاکت خون با بیماری‌های قلبی و عروقی ارتباط دارند؟ چگونه؟

اگر تعداد پلاکت‌های خون بیش از حد طبیعی باشد، احتمال تشکیل لخته‌های خونی بیش‌تر خواهد شد. اما خطر بروز بیماری‌های قلبی و عروقی بیش از آنکه به تعداد این سلول‌ها در خون مرتبط باشند به عملکرد این سلول‌ها بستگی دارند.

برای مثال گاهی تعداد این سلول‌ها در فرد طبیعی است، ولی این سلول‌ها بیش از مقدار طبیعی به همدیگر می‌چسبند و همین احتمال بروز حمله‌ی قلبی و یا سکته را افزایش خواهد داد. میزان و تعداد سلول‌های پلاکت خون خود را همیشه تحت نظر داشته باشید.

تعداد زیاد و یا خیلی کم سلول‌های پلاکت خون، یا پلاکت‌های خون با عملکرد غیر طبیعی و مشکلاتی هم‌چون اختلال در تشکیل لخته‌های خونی، سکته‌ها و حمله‌های قلبی می‌تواند ارثی باشند. بنابراین بهتر است که پزشک معالج در جریان پیشینه‌ی خانوادگی فرد باشد. 

گاهی فرد هیچ مشکل خاصی ندارد، ولی پزشک معالج تصمیم می‌گیرد تا فرد را زیر نظر داشته و این موضوع را بررسی کند که آیا نیازی به کاستن از فعالیت این سلول‌ها هست یا خیر. یکی از داروهایی که معمولاً تجویز می‌شود، آسپرین (aspirin) است. با این همه تحقیقات جدید نشان می‌دهد که زنان زیر 65 سال به مانند مردان اثر یکسانی از آسپرین را تجربه نخواهند کرد. هنوز پاسخ درستی در مورد چرایی این موضوع وجود ندارد.