علل و روشهای درمان آلرژی یا حساسیت چشم
آلرژی یا حساسیت چشم چیست و چگونه تشخیص داده میشود. آیا آلرژی چشم قابل درمان است؟ در این مقاله به تمامی سوالات شما در این زمینه پاسخ خواهیم داد.
احساسی بدی است وقتی که حس کنیم انگار چیزی داخل چشمهایمان رفته است ولی در حقیقت چیزی آنجا نیست. اگر چشمها قرمز و تحریک شده هستند ولی در عین حال جسم خاصی درون آنها دیده نمیشود، احتمالاً فرد به آلرژی چشم (eye allergy) مبتلا شده است. علائم گاهی به تنهایی ظاهر میشوند ولی گاهی هم عطسه، آبریزش و گرفتگی بینی که با آلرژی بینی مرتبط است هم با آنها همراه میشود. یک متخصص آلرژی میتواند تشخیص دهد که آیا علائم فرد به آلرژی چشم ارتباط دارد یا خیر؟
آلرژی یا حساسیت چشم چیست؟
آلرژی چشم که با نام آلرژی یا حساسیت ملتحمه (allergic conjunctivitis) هم شناخته میشود، یک نوع واکنش ایمنی مضر است که در نتیجهی تماس چشم با مواد محرک ایجاد میشود. این مواد محرک تحت عنوان مواد آلرژن یا حساسیتزا شناخته میشوند و گرد و غبار، دود و گرده گیاهان مثالهایی از این مواد هستند.
دستگاه ایمنی بدن به صورت طبیعی از بدن در برابر مهاجمین خطرناکی همچون ویروسها و باکتریها محافظت میکند تا خطر بیماری را از انسان دور کند. در این میان دستگاه ایمنی بدن به اشتباه آلرژنها را به عنوان مهاجمین خطرناک شناسایی کرده و مواد شیمیایی خاصی برای مبارزه با آنها تولید میکند. این مواد حساسیت زا حتی ممکن است بی خطر باشند ولی بدن در برابر آنها یک واکنش دفاعی از خود نشان میدهد.
این واکنش منجر به ایجاد علائم در فرد میشود که خارش، قرمزی وریزش اشک چشم از آن جمله هستند. در برخی موارد، آلرژیهای چشمی با بیماریهایی همچون اگزما و آسم مرتبط است.
داروهای بدون نسخه به بهبود علائم آلرژی چشمی کمک میکنند، ولی در مواردی که حساسیت بسیار شدید باشد باید اقدامات درمانی مناسب توسط پزشک انجام شود.
علائم آلرژی چشم چیست؟
- خارش
- قرمزی
- سوزش
- ترشحات آبکی و شفاف از چشم
عوامل محرک ایجاد آلرژی یا حساسیت چشم
- آلرژنهای موجود در فضاهای خارجی، مانند گرده درختان، چمنها و علفهای هرز
- آلرژنهای موجود در فضاهای داخلی، مانند شورهی پوست حیوانات خانگی، هیر های غبار خانگی و کپکها
- عوامل محرک مانند دود سیگار، عطر و دود وسایل نقلیه
روشهای تشخیص آلرژی یا حساسیت چشم
آلرژی چشم زمانی رخ میدهد که سیستم ایمنی بدن حساس شده و به مواد موجود در محیط واکنش بیش از حد نشان دهداین واکنش زمانی رخ میدهد که مواد حساسیت زا موسوم به آلرژن به آنتی بادیهای متصل به ماستوسیتهای (mast cell) چشم برخورد میکنند. این سلولها در پاسخ به آلرژنها، مادهای به نام هیستامین و یا دیگر مواد شیمیایی را ترشح میکنند. این مواد شیمیایی باعث نشست رگهای خونی کوچک و در نهایت خارش، قرمزی و اشک چشم میشوند.
علائم آلرژی چشم با برخی دیگر از بیماریهای چشم مشابه است و همین موضوع تشخیص دقیق و درست آن را سختتر میکند. شدت علائم آلرژی چشم گاهی بسیار خفیف بوده و در حد قرمزی چشم آزار دهنده است ولی گاهی شدت التهاب چشم آنقدر زیاد است که به بینایی آسیب میرساند.
برخی اوقات تشخیص عامل به وجود آورندهی آلرژی چشم آسان است. برای مثال اگر علائم زمانی آغاز شده باشد که فرد به تازگی از گردش در طبیعت باز گشته و درتماس با تعداد زیادی گردهی گیاهان قرار گرفته باشد یا اگر به تازگی با حیوانی از جمله سگ یا گربه برخورد داشته باشد . همچنین باید گفت اگر عامل تحریک کننده و آغاز کنندهی آلرژی مشخص نباشد، پزشک برای پیدا کردن دلیل آن آزمایشهای مخصوصی را تجویز خواهد کرد.
اگر علائم آلرژی مدت زیادی باقی بماند و یا اینکه داروهای بدون نسخه باعث بهبود علائم نشود، فرد باید به یک متخصص آلرژی مراجعه کند. پزشک بعد از گرفتن شرح حال بیمار و تاریخچه پزشکی و بررسی علائم فرد، آزمایشهای لازم را انجام خواهد داد.
پزشک همچنین آزمایشهایی روی گروهی خاص از گلبولهای سفید در بخشی از چشم که تحت تاثیر آلرژی قرار گرفته هم انجام میشود. برای انجام این آزمایش بخش داخلی پلک یا ملتحمه برای احتمال وجود این سلولها بررسی میشود.
انواع آلرژی یا حساسیت چشم را بشناسید
چند نوع آلرژی چشم وجود دارد:
آلرژی چشم فصلی
آلرژی چشم فصلی در مواقع مشخصی از سال رخ میدهد – معمولاً اوایل بهار تا تابستان و پاییز زمان رخ دادن این نوع از حساسیت است. گردهی درختان و گیاهان و کپک قارچها به عنوان مادهی محرک آلرژن عمل میکنند.
آلرژی چشم دائمی (PAC)
آلرژی چشم دائمی در تمام سال فرد را درگیر میکند. دلیل عمدهی آن هیرههای غبار خانگی (نوعی حشره از تیره عنکبوتیان)، پرها (موجود در بالش و رختخواب) و شورهی پوست بدن حیوانات خانگی هستند. دیگر مواد حساسیتزا مانند عطرها، دود، کلر استخر، آلودگی هوا، لوازم آرایشی و برخی داروها هم در پیدایش حساسیتهای چشمی دائمی نقش دارند.
کراتوکنژنکتیویت بهاره (Vernal keratoconjunctivitis)
این نوع از آلرژی چشم از دو نوع اول بسیار شدید تر است و ممکن است کل سال فرد را درگیر کرده و در عین حال علائم آن فصل به فصل بدتر شود. به صورت خاص این نوع از حساسیت در پسران و مردان جوان رخ میدهد و 75 درصد افراد مبتلا به آسم و اگزما هم مبتلا هستند. علائم این نوع از آلرژی عبارتند از:
- خارش
- مقدار زیاد اشک و ترشحات موکوسی چشم
- احساس وجود شی خارجی در چشم
- نور هراسی
اگر این نوع از آلرزی درمان نشود به نقص بینایی منجر خواهد شد.
کراتوکنژنکتیویت آتوپی(Atopic keratoconjunctivitis)
این نوع از آلرژی گاهی کل سال افراد را درگیر میکند و بیشتر در افراد مسن، خصوصاً مردان در سنین بالا رخ میدهد و علائم آن بسیار شبیه به کراتوکنژنکتیویت بهاره است:
- خارش شدید
- سوزش
- قرمزی
- تولید مقدار زیادی موکوس که بعد از بیدار شدن از خواب حتی ممکن است باعث چسبیدن پلکها به هم شود.
در صورت درمان نشدن، احتمال زخم کردن قرنیه و آسیب به غشای نازک آن وجود دارد.
التهاب ملتحمه ناشی از لنز تماسی (contact allergic conjunctivitis)
این نوع از آلرژی در نتیجه تحریک لنزهای تماسی چشم و یا بر اثر متصل شدن پروتئینهای اشک به لنز تماسی ایجاد میشود و علائم آن شامل:
- قرمزی
- خارش
- ترشحات موکوسی
- احساس ناراحتی از بودن لنز در چشم
التهاب ملتحمه پاپیلاری غول پیکر (giant papillary conjunctivitis)
این نوع از آلرژی نوع شدیدتر التهاب ملتحمه ناشی از لنز تماسی است. در این نوع از آلرژی کیسههایی حاوی مایع یا به اصطلاح پاپیلوس در لایه بالایی پلک داخلی ایجاد میشود. علائم آن عبارتند از:
- خارش
- پف کردن چشم
- اشک چشم
- ترشحات موکوسی
- تاری دید
- عدم تحمل لنزهای تماسی چشم
- احساس وجود شی خارجی در چشم
کنترل و درمان آلرژی چشم
اولین گام در کنترل آلرژی فصلی یا دائمی دوری کردن از آلرژنهایی است که باعث تحریک بروز علائم میشود.
عوامل موجود در فضای باز
- در مواقع اوج وجود دانههای گرده در هوا، یعنی اواسط صبح یا اوایل غروب خورشید و یا در روزهایی که بلد شدیدی میوزد تا حد ممکن از خانه خارج نشوید
- برای جا به جایی هوای خانه، پنجرهها را باز نگه ندارید، چرا که امکان نفوذ دانههای گرده و هاگ گیاهان و حتی کپکها وجود دارد.
- در فضای باز از عینک و یا عینک آفتابی استفاده کنید، این کار نفوذ عوامل آلرژن به درون چشمها را کاهش میدهد.
- از مالیدن چشمها خودداری کنید، چرا که این کار بیشتر چشمها را تحریک کرده و باعث بدتر شدن شرایط خواهد شد.
عوامل موجود در فضای بسته
- پنجرهها را بسته نگه دارید و از کولر در خانه و اتومبیل استفاده کنید. اجزا و قطعات کولر را همیشه پاکیزه نگه دارید.
- هیرههای غبار خانگی را از سرویس خواب خود دور کنید. از تشک، بالش و پتوهایی با کاورهایی ضد کنه استفاده کنید. ملافههای خود را مرتب با آب گرم بشویید.
- برای دور نگه داشتن خانه از کپکها رطوبت خانه را پایین – بین ۳۰ تا ۵۰ درصد – نگه دارید و کف سرویس بهداشتی، آشپزخانه و زیر زمین را همیشه تمیز نگه دارید. در فضاهای مرطوب خانه مانند زیر زمین از دستگاه رطوبت گیر استفاده کنید و این دستگاه را هر چند وقت یکبار خالی و تمیز کنید.
- اگر کپک قابل مشاهده باشد آن را با کمک مایع ضد عفونی کننده و محلول سفید کننده ۵ درصد تمیز کنید.
- به جای جارو کردن یا گرد گیری کردن کف زمین را با یک دستمال مرطوب و یا جاروی گردگیری خیس تمیز کنید.
حیوانات خانگی
- بعد از نوازش و بغل کردن حیوانات خانگی بلافاصله دستهای خود را بشویید. اگر با دوستی که حیوان خانگی دارد ملاقات میکنید، بلافاصله بعد از بازگشت به خانه تمام لباسهای خود را بشویید.
- اگر به حیوانات خانگی حساسیت دارید، تا آنجا که میتوانید آنها را دور از خانه نگه دارید. اگر امکان نگهداری از حیوان در بیرون از خانه وجود ندارد، اجازه ندهید که سگ یا گربه به اتاق خواب شما وارد شود. این کار آلرژنهای حیوانی را از شما در حالی که خواب هستید، دور میکند.
- اگر سیستم خنک کننده و یا گرمایشی مرکزی دارید، راه ورود هوایی آنها به اتاق خواب را مسدود کنید.
- کف خانه را پارکت و یا موزاییک کاری کنید. این کار تمیز کردن سطح خانه از شوره پوست حیوان را بسیار آسانتر میکند
بسیاری از مواد حساسیتزا معلق در هوا بوده و به وسیله هوا جا به جا میشوند، بنابراین نمیتوان همیشه از آنها دوری کرد. در مورد علائم خود با پزشک متخصص آلرژی صحبت کنید تا او بهترین راه درمانی مناسب شما را تجویز کند.
قطرههای چشمی و داروهای بدون نسخه باعث رهایی موقت از برخی علائم خواهد شد. این داروها ممکن است برای همهی علائم اثر بخش نباشد و حتی استفاده طولانی مدت از گروهی از این داروها میتواند وضعیت فرد را بدتر کند.
قطرهها و داروهای خوراکی تجویزی هم برای درمان آلرژی چشم استفاده میشود. این قطرههای چشمی هم در بلند مدت و هم در کوتاه مدت باعث بهبود نسبی علائم خواهد شد. به منظور دریافت این داروها حتماً باید به پزشک متخصص آلرژی مراجعه کرد
برای درمان کودکان هم میتوان از داروهای بدون نسخه و هم از داروهای تجویز شده توسط پزشک استفاده کرد. قطرههای اشک مصنوعی بدون خطر بوده و همهی افراد در همهی سنین میتوانند از آن استفاده کنند.
برخی از قطرههای چشمی مانند آنتی هیستامین ها و تثبیت کنندهی ماستوسیت برای کودکان ۳ سال به بالا هم تجویز میشوند. قبل از هر گونه مصرف دارو باید با پزشک متخصص اطفال مشورت کرد.
درمانهای دارویی و قطرههای چشمی برای آلرژی یا حساسیت چشم
جایگزینهای اشک: اشک مصنوعی به صورت موقت آلرژنها را از چشم بیرون کرده و از طرفی دیگر آن را مرطوب نگه میدارد. خشکی چشمها در مواقعی که چشم قرمز و تحریک میشود اتفاق میافتد.
برای اینکه فرد در هنگام استفاده از قطرههای چشم اشک مصنوعی احساس راحتی بیشتری داشته باشد و برای جلوگیری از خراب شدن آنها باید در یخچال نگهداری شوند. میتوان از این نوع دارو هر چند بار که فرد احساس نیاز میکند استفاده کرد.
داروهای دکونژستانت (Decongestants) : این دسته از داروهای بدون نسخه با تنگ کردن رگهای خونی چشم، قرمزی چشم ناشی از آلرژنها را کم میکنند. توجه کنید که فرد مبتلا به آب سیاه نباید از این داروها استفاده کنند.
داروهای دکونژستانت گاهی حاوی آنتی هیستامین هم هستند که برای درمان خارش چشم از آن استفاده میشود. از آنجایی که این قطرهها قدرت کمی دارند، باید ۴ تا ۶ بار در روز از آنها استفاده کرد. بیشتر از ۲ تا ۳ روز نباید از دکونژستانتها استفاده شود چرا که استفاده طولانی مدت از این دارو منجر به اثر بازگشتی یا افزایش تورم و قرمزی چشمها حتی بعد از قطع مصرف دارو میشود.
اگر بیشتر از ۲ یا ۳ روز از اسپریهای ضد احتقان بینی استفاده کرده باشید، احتمالا متوجهی گرفتگی بیش از حد بینی حتی قبل از مصرف دارو شدهاید.
آنتی هیستامینهای خوراکی (Oral antihistamines): با وجود اینکه این دسته از داروها تا حدودی باعث کاهش خارش ناشی از آلرژی چشم میشود، استفاده از آنها عوارض و مشکلاتی همچون خشکی چشم و شدت گرفتن علائم آلرژی چشم را هم به دنبال خواهد داشت.
علاوه بر این برخی از انواع این داروهای بدون نسخه عوارض جانبی همچون خواب آلودگی، گیجی، بی تعادلی و افزایش تحریک پذیری به دنبال دارند.
هشدار: مصرف هرگونه دارو یا قطره برای درمان اختلال آلرژی چشم باید با تجویز پزشک صورت بگیرد. از مصرف خودسرانه هر گونه دارو به علت داشتن عوارض گوناگون، پرهیز کنید.
قطرههای چشمی و داروهای تجویزی
قطرههای چشمی آنتی هیستامین: این دسته از داروها باعث کاهش خارش، قرمزی و تورم ناشی از آلرژی چشم میشود. این داروها باعث بهبود سریع علائم میشوند اما تاثیر آنها تنها چند ساعت باقی خواهد ماند و برخی از آنها باید چهار بار در روز استفاده شوند.
قطرههای چشمی تثبیت کننده ماستوسیت ها (Mast cell stabilizer eyedrops) : این دسته از داروها از ترشح هیستامین که باعث بروز علائم آلرژی میشود جلوگیری میکند. برای جلوگیری از خارش، قبل از در معرض مواد آلرژن قرار گرفتن باید این داروها مصرف شود.
قطرههای چشمی آنتی هیستامین و تثبیت کنندهی ماستوسیت : برخی از جدیدترین داروها هم دارای آنتی هیستامین و هم شامل تثبیت کنندههای ماستوسیت ها هستند و برای درمان و پیشگیری از آلرژی چشم از آنها استفاده میشود.
برای اینکه این دارو سریع عمل کرده و دارای اثر طولانی مدت روی خارش، قرمزی، اشک چشم و سوزش باشد باید دوبار در روز مصرف شود.
قطرههای چشمی غیر استروییدی ضد التهابی (NSAID eyedrop): این دارو که به شکل قطرههای چشمی هم در دسترس هستند به کاهش خارش کمک میکنند. گاهی فرد بعد از مصرف این داروها دچار سوزش میشود و باید این دارو را چهار بار در روز استفاده کند.
قطرههای چشمی کورتیکواستروئید (Corticosteroid eyedrops): این دسته از داروها برای درمان علائم حاد و مزمن آلرژی چشمی همچون خارش، قرمزی و تورم مورد استفاده قرار میگیرند. مصرف طولانی مدت این دسته از داروها (بیش از دو هفته) باید زیر نظر پزشک متخصص انجام شود. عوارض جانبی این داروها شامل عفونت، آب مروارید (cataracts) و آب سیاه (glaucoma) است.
آنتی هیستامینهای غیر خواب آور خوراکی: این دسته از داروها روی خارش ناشی از آلرژی چشم اثر خفیفی دارند. این داروها اثرات خواب آوری آنتی هیستامین های بدون نسخه را ندارند ولی در عوض منجر به خشکی چشم و بدتر شدن علائم خواهند شد.
تزریق آلرژی یا ایمونوتراپی ((immunotherapy): انجام این روش منجر به افزایش تحمل بیمار به مادهی آلرژن میشود. در این روش مقدار کمی از ماده حساسیتزا به فرد تزریق شده و به مرور زمان مقدار آن افزایش داده میشود. برای اینکه بیشترین و بهترین نتیجه از این روش کسب شود، باید برای چندین ماه آن را انجام داد. از طرفی دیگر شخص مبتلا هنوز برای کاهش علائم خود باید دارو مصرف کند.
جمع بندی برای کنترل و درمان آلرژی چشم
با انجام تغییراتی در محیط خانه و روتین زندگی از عوامل محرک دوری کنید:
- در مواقعی از سال که گردههای زیادی در هوا وجود دارد، پنجرهها را بسته نگه دارید و در این شرایط از کولر در خانه و یا اتومبیل خود استفاده کنید.
- زمانی که در فضای باز هستید، برای دور نگه داشتن دانههای گرده از چشمها عینک و یا عینک آفتابی بزنید.
- برای کم کردن اثر هیرههای غبار خانگی یا مایتها از رو تشکی و سرویس خواب ضد کنه و هیره استفاده کنید و برای کنترل کپکها و جلوگیری از تشکیل آنها بهتر است از دستگاههای رطوبت گیر در خانه استفاده کرد.
- بعد از نوازش و بغل کردن حیوان خانگی حتماً دستهای خود را بشویید.
برخی از علائم حساسیت چشم را به راحتی با مصرف داروهای بدون نسخه میتوان برطرف کرد:
- اشک مصنوعی
- قطرههای چشمی دکونژستانت– بیشتر از یک هفته از این محصول برای قرمزی چشمها استفاده نکنید، چرا که احتمال بدتر شدن و شدت گرفتن علائم وجود دارد.
- آنتی هیستامینهای خوراکی– توجه کنید که این دسته از داروها ممکن است باعث خشکی چشمها و بدتر شدن علائم شود.
گروه دیگری از داروها حتماً باید توسط پزشک متخصص آلرژی تجویز شوند، این دسته از داروها موثرتر هستند:
- قطرههای چشم (ضد احتقان، آنتی هیستامین، تثبیت کنندهی ماستوسیت، کورتیکواستروئید، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی)
- ایمونو تراپی – تزریق آلرژی
- آنتی هیستامینهای غیر خواب آور – این دسته از داروها ممکن است باعث خشکی چشمها و بدتر شدن علائم شود.
شما میتوانید سوالات خود را در رابطه با موضوع این مقاله در بخش نظرات بنویسید تا در کوتاهترین زمان ممکن به پرسشهای شما پاسخ داده شود.
منبع: