فشار خون بالا در بارداری چگونه کنترل و درمان می‌شود؟

در دوران بارداری، بدن شما تغییرات فیزیکی زیادی را برای مطابقت با رشد و نمو جنین تجربه می‌کند. در طول این 9 ماه، فشار خون  باید طبیعی و نرمال باشد. در این مقاله به بررسی فشار خون بالا در حاملگی می‌پردازیم.

مروری کلی بر فشار خون در بارداری

فشار خون، نیروی فشار خون شما به دیواره عروق است. هر بار که قلب شما می‌‎تپد، خون را به داخل رگ‌ها پمپاژ می‌کند و سپس خون را به بقیه بدن می‌رساند. خون به طور معمول در شریان‌ها با سرعت مشخصی حرکت می‌کند. با این حال، عوامل مختلف می‌توانند سرعت جریان خون در عروق را مختل کرده و باعث افزایش یا کاهش فشار شوند. افزایش فشار در عروق می‌تواند منجر به افزایش فشار خون شود. کاهش فشار در عروق می‌تواند منجر به کاهش فشار خون شود.

فشار خون با عنوان دو نوع عدد ثبت می‌شود. عدد سیستولیک بالاترین عدد است که نشان‌دهنده میزان فشار در عروق هنگام ضربان قلب شما است. عدد دیاستولی عدد پایینی است که میزان فشار در رگ‌ها را هنگام ضربان قلب نشان می‌دهد. فشار خون شما به طور طبیعی با هر ضربان قلب افزایش می‌یابد و هنگامی که قلب در بین ضربان‌ها استراحت می‌کند، کاهش می‌یابد. با این حال، تغییرات سریعی که بدن شما در دوران بارداری آنها را تجربه می‌کند می‌تواند تا حد زیادی بر این اعداد تأثیر بگذارد و باعث تغییر شدید فشار خون شود.

طبق بررسی‌های انجمن قلب آمریکا (AHA)، میزان فشار خون طبیعی 80/120 میلی‌متر جیوه و کم‌تر است. کم‌تر از 60/90 میلی‌متر جیوه نشانگر فشار خون پایین یا افت فشار خون است. بالاتر از 90/140 میلی‌متر جیوه در بارداری نشان‌دهنده فشار خون بالا است. فشار خون بالا در بارداری بسیار بیشتر از فشار خون پایین دیده می‌شود. حدود 10 درصد از کل بارداری‌ها درگیر مشکلات فشار خون پیچیده است.

فشار خون غیرطبیعی در دوران بارداری جای نگرانی دارد. هم شما و هم کودک ممکن است در معرض خطر افزایش عوارض سلامتی باشید. با این حال، ممکن است با ویزیت منظم قبل از زایمان بتوانید از بروز مشکلات جلوگیری کنید و پزشک بتواند از نزدیک فشار خون شما را کنترل کند. همچنین ممکن است بخواهید بیشتر در مورد شرایط مرتبط با فشار خون بدانید، بنابراین می‌توانید عوامل موثر بر فشار خون را بشناسید.

چگونه فشار خون غیرطبیعی را تشخیص دهیم؟

انجمن قلب آمریکا فشار خون غیر طبیعی در بزرگسالان غیرباردار را به شرح زیر توصیف می‌کند:

• فشار خون بالا یک عدد سیستولیک بین 120 تا 129 و یک عدد دیاستولیک کمتر از 80 است.
• در فشار خون بالا مرحله 1، عدد سیستولیک بین 130 تا 139 یا عدد دیاستولیک بین 80 تا 89 است.
• در فشار خون بالا مرحله 2، عدد سیستولی 140 یا بیشتر و عدد دیاستولی 90 یا بیشتر است.
• در شرایط حاد فشار خون، عدد سیستولیک بالاتر از 180 و عدد دیاستولیک بالاتر از 120 است.

شما همیشه نمی‌توانید تشخیص دهید که فشار خون شما خیلی بالا است یا خیلی پایین. در حقیقت، فشار خون بالا و افت فشار خون ممکن است علائم قابل توجهی ایجاد نکند. اگر علائمی را تجربه کنید، ممکن است شامل موارد زیر باشد:

علائم فشار خون بالا

فشار خون بالا معمولاً 90/140میلی‌متر جیوه یا بالاتر تعریف می‌شود. ممکن است علائم زیر را سبب شود:

• برافروخته شدن پوست
• تورم دست‌ها یا پاها
• سردرد
• تنگی نفس
• درد شکم
• حالت تهوع
• استفراغ
• تغییرات بینایی

علائم افت فشار خون

فشار خون پایین یا افت فشار خون معمولاً به میزان 60/90 میلی‌متر جیوه یا کم‌تر تعریف می‌شود. که ممکن است باعث علائم زیر شود:

• سرگیجه
• مشکل در تمرکز
• پوست سرد و مرطوب
• تاری دید
• تنفس سریع و پی در پی
• افسردگی
• خستگی ناگهانی
• خستگی مفرط

اگر شک دارید که علائم فشار خون یا فشار خون بالا دارید، باید سریعاً به پزشک خود مراجعه کنید تا از بروز عوارض احتمالی جلوگیری کند.

همیشه علائمی برای فشار خون و افت فشار خون وجود ندارد. بهترین راه برای تشخیص اینکه آیا فشار خون غیرطبیعی دارید یا خیر، انجام آزمایش فشار خون است. آزمایش فشار خون اغلب در چکاپ‌های منظم انجام می‌شود و پزشک باید آن را در طول بارداری انجام دهد.

در حالی که این آزمایشات معمولاً در محیط پزشکی انجام می‌شوند، در خانه نیز می‌توانند انجام شوند. بسیاری از داروخانه‌ها دستگاه‌های اندازه‌گیری فشار خون در خانه دارند که می‌توانید برای بررسی فشارخون خود استفاده کنید. با این حال، قبل از اینکه فشار خون خود را در خانه کنترل کنید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید. پزشک شما ممکن است دستورالعمل‌های خاصی در مورد زمان آن و اینکه چند بار در طول روز فشار خون خود را اندازه‌گیری کنید داشته باشد.

دلایل فشار خون غیرطبیعی در دوران بارداری

انجمن قلب آمریکا تخمین می‌زند که از هر 3 نفر 1 نفر مبتلا به فشار خون بالا است. در بارداری، فشارخون بالا را می‌توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد: فشارخون بالا و مزمن و فشارخون بالای مربوط به بارداری. فشارخون مزمن به فشارخون بالا اشاره دارد که قبل از بارداری وجود داشته است. اگر در طی 20 هفته اول بارداری دچار فشار خون بالا شوید نیز ممکن است این بیماری تشخیص داده شود. بعد از زایمان نیز هنوز ممکن است این بیماری را داشته باشید.

اختلالات فشارخون بالای مربوط به بارداری معمولاً پس از 20 هفته اول بارداری ایجاد می‌شود. انواع مختلفی از اختلالات وجود دارد که از نظر شدت متفاوت هستند. یک بررسی در سال 2016 منتشر شده در منبع کنترل فشار خون نشان می‌دهد که سن، چاقی و بیماری‌های زمینه‌ای در به وجود آمدن این شرایط نقش دارند. اگرچه این شرایط معمولاً پس از زایمان از بین می‌روند، اما در صورت ابتلا به هرکدام از این موارد، احتمال ابتلا به فشار خون بالا در آینده بسیار بیشتر است.

افت فشار خون، اگرچه بسیار کمتر است، اما می‌تواند به طور مستقیم با بارداری ارتباط داشته باشد. سیستم گردش خون شما در طول بارداری گسترش می‌یابد تا جنین شما را در خود جای دهد. با گسترش سیستم گردش خون، ممکن است کمی افت فشار خون را تجربه کنید. طبق بررسی‌های انجمن قلب آمریکا، افت فشار خون در 24 هفته اول بارداری بیشتر مشاهده می‌شود. هنوز هم، این مقدار معمولاً آنقدر قابل توجه نیست که باعث نگرانی شود.

افت فشار خون همچنین ممکن است به دلیل موارد زیر ایجاد شود:

• کمبود آب بدن
• دیابت
• قند خون پایین
• مشکلات قلبی
• مشکلات تیروئید
• واکنش‌های شدید آلرژیک
• از دست دادن خون
• عفونت
• سوءتغذیه؛ به ویژه کمبود اسید فولیک، ویتامین‌های گروه B و ویتامین D

درمان فشار خون غیرطبیعی در دوران بارداری

فشارخون در بارداری باید از نزدیک کنترل شود تا از عوارض بالقوه خطرناک آن جلوگیری شود. پزشک شما مراجعه مکرر به او برای نظارت بر جنین و همچنین آزمایش ادرار و خون را به شما توصیه می‌کند. پزشک شما به احتمال زیاد از شما می‌پرسد که کودکتان روزانه چندبار لگد می‌زند. کاهش حرکت کودک ممکن است مشکل‌ساز باشد و نیاز به زایمان زودرس را نشان دهد.

پزشک همچنین در تمام دوران بارداری شما سونوگرافی را انجام می‌دهد تا اطمینان حاصل شود که کودک شما به درستی رشد می‌کند. بسته به نوع و شدت مشکلات فشار خون بالا، ممکن است داروهایی نیز توصیه شود.

موارد خفیف افت فشار خون معمولاً نیازی به درمان ندارد. در عوض، پزشک ممکن است به شما توصیه کند هنگام ایستادن احتیاط کنید تا زمین نخورید. موارد جدی تر ممکن است شما را ملزم کند تا:

• مایعات بیشتری بنوشید، مخصوصاً آب
• جوراب‌های متراکم‌کننده بپوشید
• نمک بیشتری مصرف کنید
• کمتر روی پاهای خود بایستید
• هنگام ایستادن به دفعات بسیار استراحت کنید

عوارض فشارخون غیرطبیعی در دوران بارداری

فشار خون بالا، شما و نوزادتان را در معرض خطر افزایش عوارض قرار می‌دهد. این عوارض شامل موارد زیر است:

• زایمان زودرس؛ زایمانی است که قبل از 37 هفته اتفاق می‌افتد
• نیاز به زایمان سزارین
• مشکلات رشد جنین
• قطع جفت
• پره اکلامپسی و اکلامپسی

افت فشار خون می‌تواند بارداری را دچار چالش کند. مطالعه‌ای که در سال 2010 منتشر شد نشان داد که تقریبا نیمی از موارد افت فشار خون در بارداری در زنانی اتفاق می‌افتد که قبلاً این بیماری را داشته‌اند. این مطالعه همچنین نشان داد زنانی که فشار خون پایین دارند در دوران بارداری بیشتر دچار تهوع، استفراغ، خونریزی واژینال و کم‌خونی می‌شوند.

جلوگیری از فشارخون غیرطبیعی در دوران بارداری

بهترین راه برای کاهش خطر عوارض، پیشگیری از فشار خون غیرطبیعی است. قبل از بارداری مراجعه به پزشک برای معاینه فیزیکی مفید است تا هرگونه ناهنجاری در فشار خون در مراحل اولیه تشخیص داده شود. همچنین بهتر است قبل از بارداری وزن مناسبی داشته باشید.

طبق بررسی‌های انجمن متخصص زنان و زایمان آمریکا، هیچ روش اثبات شده‌ای برای جلوگیری از فشار خون بالا در دوران بارداری وجود ندارد. با این حال، شما باید تلاش کنید تا قبل از بارداری در بهترین وضعیت سلامتی ممکن باشید:

• داشتن یک رژیم غذایی سالم
• کنترل بیماری‌های قبلی، مانند دیابت
• محدود کردن مصرف الکل
• ترک سیگار
• حداقل سه بار ورزش در هفته

آیا مصرف داروی فشار خون در دوران بارداری بی‌خطر است؟

برخی از داروهای فشار خون در دوران بارداری برای استفاده، بی‌خطر تلقی می‌شوند.

با این حال درمان مهم است. فشار خون بالا شما را در معرض حمله قلبی، سکته مغزی و سایر عوارض خطرناک قرار می‌دهد و می‌تواند برای کودک شما نیز خطرناک باشد.

اگر برای کنترل فشار خون در دوران بارداری به دارو نیاز دارید، پزشک شما بی‌خطرترین دارو را در مناسب‌ترین دوز تجویز می‌کند. دارو را دقیقاً طبق دستورالعمل مصرف کنید. مصرف دارو را قطع نکنید و یا دوز را به تنهایی تنظیم کنید.

اقدامات لازم برای آمادگی بارداری

اگر فشار خون دارید، قرار ملاقاتی پیش از بارداری با پزشکی که بارداری شما را کنترل می‌کند، تعیین کنید. همچنین با پزشکانی دیگر مانند پزشک خانواده یا متخصص قلب ملاقات کنید. آنها ارزیابی می‌کنند که چگونه فشار خون بالا را کنترل کنید و تغییرات درمانی را که ممکن است قبل از بارداری ایجاد کنید در نظر می‌گیرند.

اگر اضافه وزن دارید، ممکن است پزشک توصیه کند وزن اضافی را قبل از اقدام به بارداری کاهش دهید.

ویزیت پزشک قبل از دوران بارداری

در دوران بارداری، شما اغلب با پزشک خود ملاقات خواهید کرد. وزن و فشار خون شما در هر ویزیت بررسی می‌شود و ممکن است به آزمایش‌های مکرر خون و ادرار نیاز داشته باشید.

پزشک شما نیز از نزدیک سلامت کودک شما را کنترل می‌کند. سونوگرافی مکرر ممکن است برای پیگیری رشد و نمو کودک شما استفاده شود. از پایش ضربان قلب جنین ممکن است برای ارزیابی سلامت کودک استفاده شود. پزشک شما ممکن است توصیه کند که حرکات روزانه کودک را نیز کنترل کنید.

برای کاهش خطر عوارض فشار خون در دوران بارداری چه می‌توان کرد؟

مراقبت خوب از خود بهترین راه برای مراقبت از کودک است. مثلا:

• با پزشک خود به صورت منظم ملاقات داشته باشید. در تمام دوران بارداری خود به طور مرتب به پزشک خود مراجعه کنید.
• داروهای فشار خون را طبق تجویز مصرف کنید. پزشک شما مطمئن‌ترین دارو را در مناسب‌ترین دوز تجویز می‌کند.
• فعالیت داشته باشید. توصیه‌های پزشک خود را برای فعالیت بدنی دنبال کنید.
• رژیم غذایی سالم داشته باشید. اگر در این زمینه به کمک دیگری نیاز دارید، با یک متخصص تغذیه صحبت کنید.
• بدانید چه مواردی غیرمجاز است. از استعمال سیگار، الکل و داروهای غیرمجاز خودداری کنید. قبل از مصرف داروهای بدون نسخه با پزشک خود صحبت کنید.

خانم‌های دارای فشار خون بالا و شیردهی

شیردهی برای بیشتر خانم‌هایی که فشار خون بالا دارند، حتی کسانی که دارو مصرف می‌کنند توصیه می‌شود. درباره تنظیمات دارویی که باید قبل از تولد کودک انجام دهید، با پزشک صحبت کنید. گاهی اوقات یک داروی فشار خون جایگزین توصیه می‌شود.

چه عواملی باعث فشار خون بالا در دوران بارداری می‌شود؟

دلایل مختلفی برای فشار خون بالا در دوران بارداری وجود دارد.

اینها شامل موارد زیر هستند:

• اضافه وزن یا چاقی
• نداشتن فعالیت بدنی کافی
• سیگار کشیدن
• نوشیدن الکل
• اولین بارداری
• سابقه خانوادگی فشار خون مرتبط با بارداری
• حمل بیش از یک کودک
• سن (بالای 35 سال)
• فناوری کمک باروری (مانند لقاح آزمایشگاهی یا IVF)
• مبتلا به دیابت یا برخی بیماری‌های خود ایمنی

عوامل خطر فشار خون در دوران بارداری

چند عامل خطر وجود دارد که می‌تواند فشار خون بالا را در دوران بارداری بیشتر کند.

سبک زندگی

انتخاب سبک زندگی ناسالم ممکن است منجر به فشار خون بالا در دوران بارداری شود. اضافه وزن یا چاقی، یا نداشتن تحرک از عوامل اصلی فشار خون بالا هستند.

نوع بارداری

زنانی که اولین بارداری خود را تجربه می‌کنند بیشتر دچار فشارخون می‌شوند. خوشبختانه، احتمال کمتری در بارداری‌های بعدی برای این وضعیت وجود دارد.

حمل چندقلو ممکن است احتمال پرفشاری خون را برای زن بیشتر کند؛ زیرا بدن برای تغذیه بیش از یک نوزاد باید بیشتر کار کند.

طبق بررسی‌های انجمن پزشکی باروری آمریکا، استفاده از فن‌آوری‌های کمکی (مانند IVF) در حین بارداری می‌تواند احتمال فشار خون بالا را در یک زن باردار افزایش دهد.

سن

سن نیز می‌تواند یک عامل باشد. زنان باردار بالای 35 سال در معرض خطر بیشتری هستند.

زنانی که قبل از بارداری فشارخون بالا داشته‌‎اند بیشتر از کسانی که فشارخون طبیعی دارند در معرض خطر عوارض ناشی از آن هستند.

تغییرات فشار خون در دوران بارداری

با گذشت زمان در بارداری، فشار خون زن ممکن است تغییر کند یا به سطح قبل از بارداری بازگردد. چند دلیل ممکن برای این وجود دارد.

مقدار خون در بدن زن افزایش می‌یابد. طبق گفته مجله Circulation، حجم خون یک زن در طول بارداری تا 45 درصد افزایش می‌یابد. این خون اضافی است که قلب باید آن را در سراسر بدن پمپاژ کند.

بطن چپ (سمت چپ قلب که مقدار قابل توجهی پمپاژ را انجام می‌دهد) ضخیم و بزرگتر می‌شود. این اثر موقتی به قلب این امکان را می‌دهد تا برای حمایت از افزایش حجم خون بیشتر کار کند.

کلیه‌ها مقادیر بیشتری از وازوپرسین را آزاد می‌کنند؛ هورمونی که منجر به افزایش احتباس آب می‌شود.

در بیشتر موارد، فشار خون بالا در دوران بارداری پس از زایمان کودک کاهش می‌یابد. در مواردی که فشار خون بالا بماند، پزشک ممکن است برای برگرداندن آن به حالت طبیعی دارو تجویز کند.

اقدامات لازم قبل، حین یا بعد از بارداری برای فشار خون بالا

قبل از بارداری

• برای بارداری برنامه‌ریزی کنید و در مورد موارد زیر با پزشک خود صحبت کنید:
• هر گونه بیماری که دارید یا دارویی که مصرف می‌کنید. اگر قصد بارداری دارید، با پزشک خود صحبت کنید . پزشک شما می‌تواند به شما در یافتن داروهایی که مصرف آنها در دوران بارداری بی‌خطر است، کمک کنند.
• راه‌های حفظ وزن سالم از طریق تغذیه سالم و فعالیت بدنی منظم

در دوران بارداری

• مراقبت‌های بارداری زود هنگام و منظم را دریافت کنید. قرار ملاقات منظم با پزشک خود داشته باشید.
• در مورد هر دارویی که مصرف می‌کنید و بی‌خطر بودن آن با پزشک خود صحبت کنید. مصرف هر نوع دارو، از جمله داروهای بدون نسخه را قطع نکنید و یا شروع به مصرف نکنید، بدون اینکه ابتدا با پزشک خود صحبت کنید
• فشارخون خود را در خانه با دستگاه فشارخون خانگی کنترل کنید. اگر فشار خون بالاتر از حد معمول است یا علائمی از پره اکلامپسی دارید با پزشک خود تماس بگیرید.
• همچنان به انتخاب غذاهای سالم و حفظ وزن سالم ادامه دهید

بعد از بارداری

به احساس خود پس از زایمان توجه کنید. اگر در دوران بارداری فشار خون بالا داشته باشید، پس از زایمان خطر بیشتری برای سکته مغزی و سایر مشکلات دارید. در صورت مشاهده علائم پره اکلامپسی پس از زایمان، به سرعت به پزشک خود اطلاع دهید یا بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید. ممکن است به مراقبت‌های پزشکی فوری نیاز داشته باشید.

سخن آخر

فشار خون بالا که در دوران بارداری ایجاد می‌شود، اغلب پس از زایمان برطرف می‌شود. حتماً معاینات منظم قبل از زایمان را بروید تا پزشک بتواند سلامت کودک شما را کنترل کرده و علائم فشار خون غیرطبیعی را جستجو کند. اگر پزشک برای کنترل فشار خون دارو تجویز کرده است، حتماً طبق دستورالعمل دارو را مصرف کنید. برای موارد قبلی فشار خون بالا، احتمالاً پس از تولد کودک باید به مصرف دارو ادامه دهید.

اگر فشار خون بالا در دوران بارداری درمان نشود، می‌تواند برای مادر و نوزاد بسیار خطرناک باشد.

اختلالات فشار خون بالا دومین دلیل اصلی مرگ مادران در دوران بارداری است، بنابراین مهم است که در مورد هر گونه علائم یا نگرانی با پزشک خود صحبت کنید.

به طور کلی، نظارت دقیق بر بعضی تغییرات در سبک زندگی می‌تواند خطر ابتلا به عوارض ناشی از فشار خون را کاهش دهد.

منابع:

healthline

mayoclinic

cdc