کیست سینه از شایع‌ترین مشکلات غیرسرطانی سینه است که اغلب در زنان پیش از یائسگی اتفاق می‌افتد و می‌تواند باعث درد موضعی شود. اگرچه کیست سینه مانند یک توده به نظر می‌رسد، اما در واقع یک کیسه کوچک و عموماً بی‌ضرر پر از مایع است. گاهی ممکن است تعداد زیادی کیست با هم ظاهر شوند؛ اینها معمولاً شبیه انگور هستند و بافت نسبتاً نرمی دارند. در بیشتر موارد، کیست سینه نیازی به درمان ندارد. برای ارزیابی اولیه توده‌های جدید و هر گونه تغییری در سینه باید به دکتر زنان مراجعه کنید. در ادامه، دلایل ابتلا به کیست سینه، علائم و روش‌های تشخیص و درمان را در مجله سلامت دکتردکتر بخوانید.
کیست سینه چیست؟ علل، علائم و روش‌های تشخیص و درمان آن
کیست سینه (Breast cysts) یک وضعیت خوش‌خیم (نه سرطانی) در یک یا هر دو سینه است. آنها یکی از شایع‌ترین علل ایجاد توده در پستان هستند. تصور می‌شود که این کیستها به‌طور طبیعی رشد می‌کنند زیرا بافت پستان با افزایش سن به دلیل تغییرات طبیعی در سطح هورمون تغییر می‌کند. کیست پستان اصولا کیسه‌هایی پر شده از مایع داخل سینه هستند.
گاهی تنها یک عدد از این کیستها تشکیل می‌شود و گاهی هم تعداد زیادی از آنها فرد را درگیر می‌کند و امکان تشکیل آنها در یکی از سینه‌ها و یا حتی هر دو سینه وجود دارد. این کیستها برآمدگی‌ها و یا توده‌هایی گرد یا بیضی شکل با زوایای مشخص است و گاهی به شکل یک دانه انگور یا بادکنک پر از آب و نرم احساس می‌شود. اما در برخی از موارد کیست سینه با قوام سخت است.
این عارضه در زنان پیش از سن یائسگی، یعنی بین 35 تا 50 سالگی بسیار رایج است؛ اما از طرفی دیگر همه زنان در همه‌ی گروه‌های سنی می‌توانند به این مشکل دچار شوند. همچنین پس از یائسگی در زنانی که هورمون درمانی انجام می‌دهند هم امکان ایجاد کیست سینه وجود دارد.
سینه‌ها از لوبول‌ها (غدد تولید کننده شیر) و مجاری (لوله‌هایی که شیر را به نوک پستان می‌برند) تشکیل شده است. غدد شیر توسط بافت پشتیبان فیبری و چربی احاطه شده که به بافت سینه معروف هستند. این بافت به سینه‌ها اندازه و شکل می‌دهد. گاهی اوقات، غدد شیر می‌توانند با مایع پر شوند که اینها همان کیست سینه هستند. در سینه، مایع به طور مداوم تولید و سپس دوباره جذب می‌شود. هنگامی که مجرای شیر مسدود شود یا مایعات بیشتری نسبت به جذب تولید کند مثلا در زمان‌های خاصی از چرخه هورمونی زنان، کیست‌های سینه تشکیل می‌شوند.
اکثر کیستها کوچک هستند و فقط چند میلی‌متر قطر دارند. کیستها ممکن است به طور طبیعی ظاهر شوند؛ زیرا پستان با افزایش سن تغییر می‌کند و این به دلیل تغییرات طبیعی در سطح هورمون استروژن است. در طول چرخه قاعدگی استروژن باعث تولید مایع می‌شود. اگرچه در هر سنی ممکن است کیست پستان ایجاد شود، اما این کیست در زنان بالای 35 سال شیوع بیشتری دارد.
پس از یائسگی (زمانی که قاعدگی متوقف می‌شود)، با کاهش سطح استروژن تشکیل کیستها معمولا متوقف می‌شود. اما زنانی که درمان جایگزینی هورمونی (HRT) دارند ممکن است همچنان به کیست مبتلا شوند. معلوم نیست چرا برخی از زنان بیشتر از سایرین کیست سینه را تجربه می‌کنند.
علائم کیست سینه کدام موارد هستند؟
کیست سینه ممکن است در یک و یا هر دو سینه یافت شود و علائم و نشانه‌های آن عبارتند از:
- یک توده و یا برآمدگی نرم و گرد یا بیضوی با زوایای مشخص که به راحتی حرکت می‌کند.
- ترشحات نوک سینه که ممکن است شفاف، زرد رنگ، قهوه‌ای رنگ و یا کدر باشد.
- درد سینه و یا تحریک پذیر بودن در اطراف ناحیه‌ای که توده در آن تشکیل شده است.
- افزایش سایز و اندازه کیست و زیاد شدن شدت تحریک پذیری سینه درست قبل از خونریزی ماهیانه و با تغییر سطح هورمون‌ها
کیست‌های سینه می‌توانند نرم یا سفت به نظر برسند و به هر اندازه‌ای باشند؛ از چند میلی‌متر تا چند سانتی‌متر. برای برخی افراد، کیست ممکن است ناراحت کننده و حتی دردناک باشد، اما بسیاری از زنان ممکن است کیست داشته باشند و حتی نتوانند آن را احساس کنند. توجه کنید که اگرچه این مشکل در زنان بسیار شایع‌تر است، اما مردان نیز ممکن است به کیست سینه مبتلا شوند.
وجود کیست پستان، خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش نخواهد داد؛ اما پیدا کردن توده‌های جدید و یا هر گونه تغییری که نیاز به ارزیابی پزشک دارد را سخت خواهد کرد. شما باید با حالت طبیعی سینه‌ها کاملا آشنا باشید تا در صورت وجود هر گونه حالت غیر طبیعی به سرعت متوجه شده و اقدامات لازم را به موقع انجام دهید.
انواع کیست سینه
به طور کلی سه نوع کیست سینه وجود دارد:
- کیست ساده سینه (Simple breast cyst)؛ کیست‌های ساده پر از مایع و همیشه غیرسرطانی هستند.
- کیست پیشرفته سینه (Complicated breast cyst)؛ یک کیست پیچیده دارای قطعات جامد شناور در مایع است. پزشک شما ممکن است بخواهد آسپیراسیون کیست پستان یا بیوپسی سوزنی (برداشتن مایع با سوزن برای تجزیه و تحلیل) انجام دهد.
- کیست پیچیده یا کمپلکس سینه (Complex breast cyst)؛ این نوع کیست نگران‌کننده است زیرا به نظر می‌رسد دارای بافت جامد است که می‌تواند سرطانی باشد. اگر این نوع کیست دارید، پزشک شما بیوپسی سوزنی انجام می‌دهد.
از طرف دیگر کیست‌های سینه بر اساس اندازه تعریف می‌شوند:
- میکروکیست‌ها (Microcysts)؛ بسیار کوچک بوده و تنها بعد از انجام آزمایش‌های تشخیصی تصویربرداری مانند ماموگرافی و سونوگرافی تشخیص داده می‌شوند.
- ماکروکیست‌ها (Macrocysts)؛ به اندازه کافی بزرگ بوده و بنابراین به راحتی احساس می‌شوند. این کیستها رشد کرده و قطری به اندازه ۲.۵ تا ۵ سانتی‌متر پیدا می‌کنند. کیست‌های سینه بزرگ به بافت‌های سینه اطراف فشار وارد کرده و باعث ایجاد درد و احساس ناخوشایندی در فرد خواهند شد.
چه زمان باید به پزشک مراجعه کنیم؟
بافت طبیعی سینه غالباً همراه با توده و گره به نظر می‌رسد. اما اگر احساس کردید که توده‌های جدید سینه حتی بعد از دوره قاعدگی برجا ماندند و یا متوجه رشد توده یا تغییر آن شدید، باید هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کرد. زیرا گاهی برخی از توده‌ها کیست نبوده و نیاز به بررسی بیشتر دارند. پس به طور کلی شما باید به پزشک مراجعه کنید اگر:
- یک توده جدید در سینه یا زیر بغل خود پیدا کردید
- قسمتی از سینه متورم شده است
- پوست سینه فرورفته یا تحریک شده است
- نوک پستان شما دردناک است، کشیده شده یا ترشح دارد
- قرمزی یا پوسته پوسته شدن پوست روی سینه یا نوک سینه وجود دارد
- اندازه و شکل سینه تغییر کرده است
- سینه به طور مداوم دردناک است
در هنگام مراجعه به پزشک باید برای پاسخ دادن به سوالات زیر آماده باشید:
- چه زمانی برای اولین بار متوجه وجود کیست در سینه شدید؟
- آیا تغییری در اندازه کیست یا توده سینه‌ی خود مشاهده کرده‌اید؟
- چه علائمی را تا کنون مشاهده کرده‌اید و چه مدت؟
- علائم در هر دو سینه دیده می‌شود یا تنها در یکی از آنها؟
- آیا علائم به مرور زمان تغییر می‌کنند؟
- آیا درد سینه دارید؟ اگر پاسخ مثبت است، این درد تا چه حد شدید است؟
- آیا ترشحاتی از نوک سینه مشاهده کرده‌اید؟ این ترشحات در یکی از سینه‌ها دیده می‌شود و یا هر دو سینه؟
- آیا چرخه قاعدگی روی کیست سینه اثر می‌گذارد؟ چگونه؟
- آخرین بار چه زمانی ماموگرافی انجام دادید؟
- آیا از اعضای خانواده کسی به کیست سینه مبتلا بوده است؟
- آیا تاکنون کیست سینه، نمونه برداری از سینه و یا سرطان سینه داشته اید؟
در بیشتر موارد، شما نیازی به درمان ندارید. کیست های ساده سینه هیچ آسیبی ندارند و حتی گاهی اوقات خود به خود از بین می‌روند. اگر کیست ناراحت کننده است، پزشک شما می‌تواند مایع را با بیوپسی سوزنی از سینه تخلیه کند؛ با این حال، مایع ممکن است برگردد. اگر عود کرد و همچنان دردناک بود، شاید برای برداشتن آن نیاز به جراحی داشته باشید.
برای کیست‌های پیشرفته یا پیچیده سینه، معمولا به معاینات مکرر نیاز است تا تغییرات به طور مرتب بررسی شوند. اگر توده در سینه باقی بماند و یا با گذشت زمان تغییر کند، حتماً باید با پزشک مشورت کرد.
روش‌های تشخیص کیست سینه
بعد از بررسی علائم و سابقه پزشکی، بیمار معاینه شده و در صورت لزوم ماموگرافی و یا سونوگرافی سینه تجویز خواهد شد. بر اساس معاینه بالینی و یا روش‌های تشخیصی عکسبرداری، پزشک تشخیص می‌دهد که چه روش درمانی برای فرد مناسب است.
معاینه سینه
پزشک به صورت فیزیکی، سینه‌ی بیمار را معاینه کرده و آن را از نظر وجود ناهنجاری‌ها و اختلالات غیرطبیعی بررسی می‌کند. معاینه‌ی بالینی بیمار نمی‌تواند نوع توده‌ی یافت شده در سینه را مشخص کند به همین دلیل باید تست دیگری انجام داد.با معاینه خانگی سرطان سینه می‌توانید سریع‌تر متوجه نشانه‌ها شوید و به پزشک مراجعه کنید.
سونوگرافی و ماموگرافی
بنا به نظر پرشک با توجه به وضعیت شما ممکن است ماموگرافی یا سونوگرافی (با استفاده از امواج صوتی برای تولید تصویری از پستان) یا هر دو را انجام دهید. با انجام سونوگرافی می‌توان فهمید که کیست سینه پر از مایع است و یا اینکه توده‌ای از جنس جامد است.
اگر زیر 40 سال دارید، سونوگرافی بیشتر از ماموگرافی توصیه می‌شود. چرا که بافت سینه زنان جوان‌تر متراکم‌تر بوده و تصویر اشعه ایکس را کمتر واضح می‌کند، بنابراین تشخیص تغییرات طبیعی یا شرایط خوش خیم سخت‌تر می‌شود. با این حال، برای برخی از زنان زیر 40 سال نیز برای تکمیل ارزیابی نیاز به ماموگرافی خواهد بود.
اگر ناحیه‌ای در سونوگرافی پر از مایع باشد، معمولاً نشانی از حضور کیست پستان است. همچنین توده‌های سخت و جامد در سونوگرافی معمولاً نشان‌دهنده‌ی وجود توده‌های غیر سرطانی مانند فیبرو آدنوما (fibroadenoma) هستند. فراموش نکنید که برخی از انواع این توده‌ها سرطانی بوده و باید با دقت بیشتری بررسی شوند. معمولاً برای ارزیابی دقیق‌تر این توده‌ها از سینه نمونه برداری می‌شود. اگر برآمدگی و توده سینه به راحتی با لمس دست مشخص باشد، پزشک انجام سونوگرافی را متوقف کرده و آسپیراسیون با سوزن ظریف را انجام خواهد داد.
آسپیرسیون با سوزن ظریف
در جریان انجام روش آسپیراسیون با سوزن ظریف (fine-needle aspiration) یک سوزن نازک و ظریف وارد توده سینه شده و محتویات درون آن را بیرون می‌کشد. برای اینکه سوزن به محل دقیق وارد شود، پزشک معمولاً از سونوگرافی کمک می‌گیرد.
اگر بعد از بیرون آمدن مایع، توده‌ی سینه هم به صورت کامل برطرف شود، پزشک می‌تواند به سرعت تشخیص درستی در مورد کیست سینه داشته باشد؛ اگر مایع خارج شده خونی نبوده و توده درون سینه هم از بین برود، نیازی به انجام آزمایش‌های بیشتر نیست. اما اگر مایع خارج شده خونی باشد و بعد از خارج کردن آن توده درون سینه هم از بین برود، پزشک نمونه را برای بررسی بیشتر به آزمایشگاه فرستاده و بیمار را به پزشک متخصص رادیولوژی و یا جراح سینه ارجاع خواهد داد.
اگر مایعی خارج نشود، پزشک دوباره ماموگرافی و یا سونوگرافی تجویز خواهد کرد. در واقع اگر بعد از انجام آسپیراسیون مایعی خارج نشود و یا توده سینه از بین نرود، به این معنی است که توده‌ی درون سینه و یا بخشی از آن از مواد جامد تشکیل شده و بنابراین بعد از انجام نمونه برداری با کمک روش آسپیراسیون سوزن ظریف سلول‌های به دست آمده باید به آزمایشگاه فرستاده شوند تا احتمال وجود سلول‌های سرطانی بررسی شود.
درمان کیست سینه
پس از تأیید، یک کیست ساده پستان معمولاً نیازی به درمان ندارد. پزشک معمولا نظارت بر کیست را در طول زمان توصیه می‌کند. اگر بیمار فشار و درد سینه را تجربه کند، پزشک کیست را تخلیه و مایع و سلول‌ها را از طریق فرآیند FNA خارج می‌کند. همچنین اگر اندازه کیست در معاینه بالینی پستان اختلال ایجاد کند، بهتر است تخلیه شود. ممکن است کیست بعداً با مایع پر شود یا به مرور زمان از بین برود. اگر کیست پستان به طور مداوم عود کند و علائم ایجاد کند، با جراحی برداشته می‌شود.
1. درمان کیست با روش آسپیراسیون با سوزن ظریف
از این روش علاوه بر تشخیص برای درمان کیست سینه هم استفاده می‌شود. پزشک در هنگامی که با استفاده از این روش کیست سینه را تشخیص داد، می‌تواند مایعات درون کیست را هم خالی کند. به این ترتیب توده و علائم ناشی از آن برطرف خواهد شد.
این روند شاید کمی ناراحت کننده باشد، اما معمولاً به سرعت تمام می‌شود. فرآیند تخلیه معمولاً برای هر کیست فقط چند دقیقه طول می کشد. مایع داخل کیست ممکن است شفاف یا رنگی باشد، اما این هم جای نگرانی ندارد.
برخی از انواع کیست سینه باید بیشتر از یکبار تخلیه شوند. بازگشت کیست و یا تشخیص کیست جدید بسیار رایج است. اگر با گذشت دو یا سه چرخه قاعدگی هنوز کیست سینه پابرجا باشد و یا اینکه به مرور زمان بزرگ‌تر شود، حتماً باید با پزشک مشورت کرد.
2. استفاده از هورمون
استفاده از قرص‌های ضد بارداری برای تنظیم چرخه قاعدگی ممکن است از بازگشت دوباره کیستها جلوگیری کند. ولی از آنجایی که مصرف قرص‌های ضد بارداری و یا انجام دیگر روش‌های هورمون درمانی مانند تاموکسیفن (tamoxifen) عوارض جانبی خاص خود را به همراه دارد، تنها برای زنانی که علائم شدیدی دارند، تجویز می‌شود. قطع کردن هورمون درمانی بعد از یائسگی ممکن است از بروز کیست‌های سینه جلوگیری کند.
3. جراحی
تنها در شرایط خاص و غیر معمول برای درمان کیست سینه از جراحی استفاده می‌شود. اگر کیست‌های سینه ناخوشایند ماه‌های طولانی وجود داشته و یا حاوی مایعاتی با رگه‌های خون در آن بوده و یا سایر علائم هشدار دهنده را داشته باشد، حتماً جراحی برای بیرون آوردن آن انجام خواهد شد.
مراقبت‌های درمانی کیست سینه
پس از درمان اولیه، به منظور مراقبت‌های بعدی (follow-up) برای یک کیست ساده، تصویربرداری معمولاً پس از 4 تا 6 هفته دوباره انجام می‌شود؛ اما این همیشه توصیه نمی‌شود مگر اینکه علائم ایجاد شده باشد.
در مورد کیست‌های پیچیده و پیشرفته، پزشک با دقت بیشتری نظارت می‌کند و اگر بیوپسی پستان خوش‌خیم (غیر سرطانی) بود، هر 6 تا 12 ماه یکبار تصویربرداری بعدی را انجام می‌دهد. این نظارت معمولاً در صورت عدم تغییر حدود دو سال ادامه می‌یابد. اگر تغییراتی وجود داشت، بیوپسی مجدد یا برداشتن کیست ممکن است مرحله بعدی باشد.
اکثر کیست های سینه خوش خیم هستند. در موارد نادری که کیست بدخیم است، پزشکان از همان روش‌های درمانی سرطان سینه استفاده می‌کنند.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی کیست پستان
برای به حداقل رساندن احساس ناخوشایند ناشی از وجود کیست سینه، می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:
- پوشیدن سوتین مناسب؛ پوشیدن سوتینی که از نظر اندازه و فرم مناسب باشد تا حدود زیادی احساس ناخوشایند ناشی از وجود کیست را کم می‌کند.
- استفاده از کمپرس سرد یا گرم؛ اگر کیست سینه دردناک باشد استفاده از کمپرس سرد، گرم و یا حتی یخ تا حدود زیادی به کاهش آن کمک می‌کند.
- پرهیز از مصرف کافئین؛ تاکنون شواهدی مبنی بر ارتباط کافئین و کیست سینه وجود ندارد. با این وجود زنان مبتلا به کیست سینه، زمانی که کافئین را از رژیم غذایی خود حذف کردند، تغییرات قابل توجهی در شدت علائم خود مشاهده کردند. کم کردن مصرف قهوه‌های کافئین دار، نوشیدنی‌های گازدار و مواد غذایی همچون شکلات را در دستور کار قرار داده و اثر آن روی کیست سینه را مشاهده کنید.
- مصرف داروهای مسکن بدون نسخه زیر نظر پزشک؛ برخی از انواع درد سینه با مصرف استامینوفن (acetaminophen)، یا داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن (ibuprofen) و یا ناپروکسن (naproxen) کاهش می‌یابد.
هشدار! مصرف هرگونه دارو برای درمان کیست سینه باید با تجویز پزشک صورت بگیرد. از مصرف خودسرانه هر گونه دارو به علت داشتن عوارض گوناگون، پرهیز کنید.
درمان گیاهی کیست سینه
به عنوام روش جایگزین برای درمان کیست پستان می‌توان از گیاهان دارویی مثل گل مغربی استفاده کرد. روغن گل مغربی (Evening primrose oil) نوعی اسید چرب است که به عنوان مکمل دارویی بدون نسخه از داروخانه‌ها قابل تهیه است. تحقیقات نشان داده است که مصرف این دارو در دوران قاعدگی باعث کم شدن درد سینه‌ی ناشی از کیست سینه خواهد شد. با این حال برای رسیدن به نتیجه‌ای دقیق‌تر باید تحقیقات بیشتری انجام شود.
با وجود اینکه مکانیسم دقیق آن هنوز شناخته نشده، اما برخی از کارشناسان معتقدند که زنانی که از فقر اسید لینولئیک (linoleic acid) رنج می‌برند، به نوسانات هورمونی در طول چرخه قاعدگی که منجر به درد سینه می‌شود، حساس‌تر هستند. توجه کنید که مصرف هرگونه ویتامین، گیاه دارویی و دیگر مکمل‌های غذایی را حتما به پزشک اطلاع دهید.
پیشگیری از کیست سینه چگونه امکان‌پذیر است؟
شما نمی‌توانید از کیست سینه جلوگیری کنید؛ کیستها در پاسخ به هورمون‌های طبیعی زنانه ایجاد می‌شوند و هیچ راه شناخته شده‌ای برای پیشگیری از آنها وجود ندارد. انجام HRT یا درمان جایگزین هورمونی می‌تواند خطر ایجاد کیست‌های جدید را افزایش دهد. اما خودآزمایی منظم و ماموگرافی معمول را‌ه‌های خوبی برای کنترل کلی سلامت سینه هستند.
از کیست سینه نترسید!
کیست سینه به خصوص در بین زنان چهل ساله شایع است. خبر خوب این است که این کیستها تقریبا همیشه بی‌خطر هستند. اگرچه کیست ها رایج هستند، اما همیشه از پزشک خود بخواهید که هر توده یا برآمدگی جدیدی را که پیدا می‌کنید به طور دقیق بررسی کند. اگر شما هم در خصوص مشکل خود نیاز به مشورت با دکتر زنان دارید با استفاده از امکان نوبت‌دهی اینترنتی می‌توانید به راحتی برای مراجعه حضوری، در روز و ساعت دلخواه خود، نوبت دریافت کنید.
شما می‌توانید سوالات خود را در رابطه با موضوع این مقاله در بخش نظرات بنویسید تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن به پرسش‌های شما پاسخ داده شود. همچنین اگر تجربه‌ای از کیست سینه دارید لطفا با ما و سایر خوانندگان مجله سلامت دکتردکتر در میان بگذارید.
منابع:
