علل، علائم و درمان پیچ خوردگی بیضه

پیچش بیضه یا پیچ خوردگی بیضه به چه علت روی می‌دهد و چه نشانه‌هایی دارد؟ آیا می‌توان از تورشن بیضه جلوگیری کرد؟ در این مقاله به این سوالات پاسخ خواهیم داد.

پیچش بیضه موضوعی نگران کننده برای بیمار است و باید گفت که در بعضی سنین شایع‌تر است، در ادامه ضمن توضیح علل و علائم تورشن بیضه به تشخیص و درمان آن نیز خواهیم پرداخت.

پیچش بیضه چیست؟

پیچش بیضه (Testicular torsion) زمانی رخ می‌دهد که بیضه دچار پیچ خوردگی شده و در نتیجه طناب اسپرماتیک (spermatic cord) که وظیفه خون‌رسانی به کیسه بیضه را دارد دچار پیچش می‌شود. کاهش حجم خون منجر به درد و تورم ناگهانی و شدید می‌شود.

پیچش بیضه بیش‌تر بین سنین ۱۲ تا ۱۸ سال شایع است. اما با این حال امکان رخ دادن آن در هر سنی حتی پیش از تولد وجود دارد. پیچش بیضه معمولاً به جراحی نیاز دارد. اگر به سرعت درمان شود، می‌توان بیضه را حفظ کرد. اما زمانی که جریان خون برای مدت طولانی مسدود شده باشد، احتمالاً بیضه به شکل بدی آسیب دیده و در نتیجه باید از بدن خارج شود.

علائم پیچ خوردگی بیضه 

علائم و نشانه‌های پیچش بیضه عبارتند از:

درد شدید و ناگهانی در کیسه بیضه – کیسه بیضه کیسه‌‌ای از جنس پوست زیر آلت تناسلی است که بیضه‌ها در آن قرار دارند.

• ورم کیسه بیضه
• درد شکمی
• حالت تهوع و استفراغ
• بیضه‌ای که بالاتر از حالت طبیعی و در یک زاویه غیر طبیعی قرار دارد
• تکرر ادرار
• تب

مردان جوان مبتلا به پیچش بیضه معمولاً به دلیل درد کیسه بیضه ناگهان نیمه‌های شب یا در ساعات ابتدایی صبح از خواب بیدار می‌شوند.

چه زمانی برای تورشن بیضه به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت درد ناگهانی و شدید بیضه به بخش اورژانس مراکز درمانی مراجعه کنید. در صورت پیچش بیضه، درمان سریع از بروز مشکلات جدی‌تر و یا حتی از دست رفتن بیضه جلوگیری خواهد کرد. 

همچنین اگر این درد شدید و ناگهانی، به ناگهان و بدون اینکه درمان خاصی انجام شود، برطرف شد هم باید هر چه سریع‌تر اقدامات درمانی مناسب انجام شود. در این شرایط بیضه دچار پیچ خوردگی شده و سپس به خودی خود این پیچش برطرف خواهد شد. معمولاً برای جلوگیری از بروز دوباره این مشکل باید جراحی انجام شود.

علت پیچش بیضه

پیچش بیضه زمانی رخ می‌دهد که بیضه حول محور طناب منوی که وظیفه خون رسانی از شکم به کیسه بیضه را برعهده دارد، پیچ می‌خورد. اگر بیضه چندین بار دچار تورشن شود، جریان خون می‌تواند به صورت کامل مسدود شده و سرعت بروز آسیب هم بیش‌تر شود

دلیل پیچش بیضه و اینکه چرا رخ می‌دهد، مشخص نیست. بیش‌تر مردان مبتلا به دلیل ریشه های ژنتیکی دچار پیچش بیضه درون کیسه بیضه می‌شوند‌. این عارضه ارثی معمولاً باعث پیچ خوردن هر دو بیضه درون کیسه بیضه می‌شود. 

پیچش بیضه معمولاً چندین ساعت بعد از فعالیت شدید، بعد از آسیب خفیف به بیضه و یا در هنگام خواب رخ می‌دهد. هوای سرد یا رشد سریع بیضه در طی دوران رشد هم ممکن است در این میان نقش بسیار مهمی را ایفا کند.

عوامل خطرناک افزایش احتمال ابتلا به پیچش بیضه

• سن: پیچش بیضه معمولاً بین سنین ۱۲ تا ۱۸ سال رخ می‌دهد.
• پیچش بیضه پیشین: اگر پیش‌تر به این عارضه مبتلا بوده‌اید و این مشکل بدون انجام هیچ گونه درمانی برطرف شده باشد (detorsion یا intermittent torsion) احتمال رخ دادن دوباره آن وجود دارد. هر چه قدر وقوع درد مکررتر باشد، احتمالا آسیب به بیضه بیش‌تر خواهد بود.
• سابقه خانوادگی پیچش بیضه: این عارضه ممکن است خانوادگی باشد‌

مشکلات و عوارض جانبی پیچش بیضه

این عارضه مشکلات زیر را هم به دنبال دارد:

• آسیب و یا از بین رفتن بیضه: اگر پیچش بیضه برای چندین ساعت درمان نشود، جریان خون مسدود شده منجر به آسیب دائمی به بیضه خواهد شد. اگر آسیب بیضه شدید باشد، باید به کمک جراحی آن را از بدن خارج کرد.
• ناباروری: در برخی از موارد، آسیب و یا از دست رفتن بیضه بر توان باروری مرد اثر خواهد گذاشت.

پیشگیری از پیچ خوردگی بیضه

پیچش بیضه در برخی از مردان یک مشکل ژنتیکی است. در این صورت با جراحی می‌توان هر دو بیضه را به داخل کیسه بیضه متصل کرد و به این روش از وقوع آن پیشگیری کرد.

تشخیص تورشن بیضه

پزشک برای اینکه بهتر متوجه شود که علائم و نشانه‌ها به پیچش بیضه مربوط است یا عامل دیگری، سوالاتی را از بیمار خواهد پرسید. برای تشخیص پیچش بیضه معمولاً کیسه بیضه، بیضه‌ها، شکم و کشاله ران به صورت فیزیکی مورد معاینه قرار خواهند گرفت. 

همچنین پزشک با مالیدن و با نیشگون گرفتن فضای داخل ران، رفلکس‌ها را بررسی خواهد کرد. معمولاً این کار باعث انقباض بیضه خواهد شد. این رفلکس ممکن است در صورت ابتلای فرد به پیچش بیضه رخ ندهد. 

برخی اوقات، برای تشخیص بهتر و یا کمک به تشخیص دیگر دلایل بروز علائم نیاز به انجام آزمایشات پزشکی است، این آزمایش‌ها عبارتند از:

• آزمایش ادرار: برای بررسی عفونت‌های احتمالی این آزمایش انجام خواهد شد.
• سونوگرافی کیسه بیضه: این نوع از سونوگرافی برای بررسی جریان خون استفاده می‌شود‌. کاهش جریان خون به سمت بیضه، نشانه‌ای از پیچش بیضه است. اما سونوگرافی همیشه قادر به تشخیص جریان خون کاهش یافته نیست‌. بنابراین این آزمایش ممکن است در مواردی هم به تشخیص پیچش بیضه منجر نشود.
• جراحی: جراحی برای تشخیص اینکه آیا علائم به دلیل پیچش بیضه و یا دیگر شرایط ایجاد شده‌اند یا خیر، کاربرد دارد.

اگر برای چندین ساعت درد ادامه داشته باشد و بعد از معاینه فیزیکی معلوم شود که فرد به پیچش بیضه دچار شده است، ممکن است بدون اینکه سایر آزمایشات انجام شود، فرد برای انجام عمل جراحی سریعاً به اتاق عمل فرستاده شود‌. اگر جراحی با تاخیر انجام شود، می‌تواند منجر به از دست رفتن بیضه شود.

درمان پیچش بیضه 

برای اصلاح مشکل جراحی لازم است. در برخی از موارد، پزشک با فشار دست می‌تواند بیضه پیچ خوردن را به حالت اولیه باز گرداند (manual detorsion). اما در این شرایط هم برای جلوگیری از وقوع دوباره پیچش بیضه، باید جراحی انجام شود.

جراحی برای درمان این عارضه معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. در طی جراحی پزشک شکاف کوچکی را در کیسه بیضه ایجاد شده و سپس طناب منوی پیچ خورده را به حالت اولیه خود برخواهد گرداند‌. در صورت لزوم با بخیه‌هایی یک و یا هر دو بیضه به قسمت داخلی میشه بیضه متصل خواهند شد.

هر چه زودتر جراحی انجام شود، شانس حفظ بیضه بیش‌تر خواهد شد. بعد از گذشت ۶ ساعت از آغاز درد، خطر لزوم خارج کردن کامل بیضه افزایش خواهد یافت. اگر درمان برای بیش‌تر از ۱۲ ساعت از آغاز درد به تاخیر بیفتد، حداقل ۷۵ درصد خطر خارج کردن کامل بیضه وجود دارد.

پیچش بیضه در نوزادان متولد نشده و نوزادان

پیچش بیضه در نوزادان هم رخ می‌دهد ولی بروز آن نادر است. در این شرایط، بیضه نوزاد ممکن است سخت، متورم یا تیره رنگ باشد. در این شرایط ممکن است سونوگرافی کاهش جریان خون را نشان ندهد و باید جراحی انجام شود.

درمان پیچش بیضه در نوزادان بحث برانگیز است. اگر نوزاد پسری با علائم و نشانه‌های پیچش بیضه به دنیا بیاید، شاید برای انجام جراحی اورژانسی دیر باشد و در ضمن ممکن است بیهوشی مشکلاتی را به همراه داشته باشد. 

اما جراحی گاهی باعث حفظ بخشی و یا تمام بیضه شده و از بروز مجدد این عارضه پیشگیری خواهد کرد.  درمان پیچش بیضه در نوزادان ممکن است از بروز دیگر مشکلات آتی در مورد تولید هورمون‌های مردانه و باروری پیشگیری کند.

آماده شدن برای ملاقات با پزشک

پیچش بیضه معمولاً ناگهانی رخ می‌دهد و زمان کمی را برای آماده سازی فرد فراهم می‌کند. ابتدا بیمار ممکن است به پزشک عمومی مراجعه کند، اما احتمال دارد که بیمار به متخصص اورولوژی هم ارجاع داده شود.

اگر پیش از ملاقات با پزشک علامت‌های هشدار دهنده‌ی پیشرفته‌ای داشتید، اطلاعات زیر به شما کمک می‌کند که خود را برای ویزیت پزشک آماده کنید.

چه کاری می‌توان انجام داد؟

• علائم خود را یادداشت کنید، حتی اگر علائم به مشکل شما ارتباطی نداشته باشد
• سوالات خود را یادداشت کنید.

برخی از این سوالات عبارتند از:

• چرا این عارضه ایجاد شده است؟
• دلایل احتمالی بروز این علائم کدامند؟
• در صورت عدم جراحی چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
• عوارض و مشکلات احتمالی ناشی از جراحی کدامند؟
• آیا بعد از عمل باید هیچ‌گونه محدودیتی رعایت شود؟
• چه مدت بعد از جراحی می‌توان رابطه جنسی را از سر گرفت؟
• آیا می‌توانم پدر شوم؟
• چگونه می‌توان از بروز دوباره این عارضه جلوگیری کرد؟

از پزشک چه انتظاری باید داشت؟

پزشک سوالات زیر را مطرح می‌کند، برای پاسخ به آن‌ها آماده باشید:

• علائم از چه زمانی آغاز شدند؟
• زمانی که برای اولین بار بروز علائم آغاز شد، در حال چه کاری بودید؟
• آیا علایم ادامه دار هستند یا اینکه بعد از یک مدت از بین می‌روند؟
• علائم تا چه حد شدید هستند؟
• آیا عامل یا عواملی باعث بهبود و یا بدتر شدن علائم خواهند شد؟
• آیا فردی از اعضای خانواده به این عارضه مبتلا بوده است؟
• آیا پیش از این به پیچش بیضه دچار شده بودید؟

منبع:

mayoclinic