آشنایی با بیماری گریوز؛ علل و درمان آن

بیماری گریوز چیست و چرا به وجود می‌آید؟ علائم این بیماری به چه صورت است و چگونه می‌توان آن را درمان کرد؟ در این مقاله به این سوالات پاسخ خواهیم داد.

بیماری گریوز علائم روانی متعددی دارد و تنها در صورت تشخیص پزشک می‌توان مطمئن شد که به آن مبتلا شده‌ایم. توجه کنید که این بیماری عوارضی نیز در پی دارد، پس اگر مشکوک به ابتلا به این بیماری هستید سریعا به پزشک مراجعه کنید

بیماری گریوز چیست؟

بیماری گریوز (Graves) یک اختلال در سیستم ایمنی بدن است که موجب تولید بیش از حد هورمون‌های تیروئید (پر کاری تیروئید) می‌شود. البته نارسایی‌ها و اختلالات دیگری نیز وجود دارند که موجب پرکاری تیروئید می‌شوند، اما بیماری گریوز یکی از موارد رایج در این زمینه است. 

هورمون‌های تیروئید روی سیستم‌های مختلفی از بدن تاثیر می‌گذارند، بنابراین علائم و نشانه‌های بیماری گریوز نیز متقابلا زیاد و متنوع است. اگرچه هر فردی ممکن است به بیماری گریوز مبتلا شود، اما این عارضه در زنان و افراد زیر چهل سال رایج‌تر است. 

در مراحل اولیه درمان این بیماری، هدف پزشک کاهش میزان هورمونهای تیروئید تولید شده در بدن و تضعیف علائم بیماری است. 

علائم بیماری گریوز

از جمله علائم رایجی که بیماری گریوز در بدن ایجاد می‌کند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

  • اضطراب و کج خلقی
  • لرزش دستان یا انگشتان
  • افزایش حساسیت فرد به گرما و افزایش تعریق یا گرم و مرطوب شدن پوست
  • کاهش وزن، با وجود عدم تغییر در رژیم غذایی
  • بزرگ شدن غده تیروئید (گواتر)
  • تغییر در چرخه قاعدگی
  • اختلال نعوظ یا کاهش میل جنسی
  • حرکات مکرر روده
  • برآمدگی چشم‌ها (گریوز چشمی)
  • خستگی
  • ضخیم و قرمز شدن پوست که معمولا در ناحیه بالای ساق پا ایجاد می‌شود (گریوز پوستی)
  • ضربان سریع یا نامنظم قلب
  • اختلال در خواب
نشانه‌های سندروم گریوز

بیماری گریوز چشمی

حدود 30 درصد از افراد مبتلا به گریوز، عوارض چشمی این بیماری را تجربه می‌کنند. در گریوز چشمی، التهاب و سایر اتفاقاتی که در سیستم ایمنی بدن رخ می‌دهد، عضلات اطراف چشم بیمار را تحت تاثیر خود قرار می‌دهند. علائم و نشانه‌های این اختلال شامل موارد زیر می‌شوند:

  • چشم‌های برآمده
  • احساس وجود ریگ در چشم‌ها
  • احساس فشار یا درد در چشم
  • پف کردن یا جمع شدن پلک‌ها
  • قرمز شدن یا التهاب چشم‌ها
  • حساسیت به نور
  • دوبینی
  • کاهش بینایی

گریوز پوستی

یکی از حالت‌های غیر رایج بیماری گریوز، حالت پوستی آن است که در صورت ابتلا به آن پوست بیمار (بیشتر در ناحیه ساق پا یا بالاتر) ضخیم شده و به رنگ قرمز در خواهد آمد. 

چه موقع برای درمان بیماری گریوز باید به پزشک مراجعه کنیم؟

علائم و نشانه‌هایی که در این مطلب برای بیماری گریوز معرفی کردیم، ممکن است توسط شرایط یا بیماری‌های دیگری نیز در بدن به وجود آیند. در صورتی که هریک از این علائم در بدن شما پدیدار گشت، برای بررسی و معاینات لازم به پزشک مراجعه نمایید. همچنین در صورتی که علائم قلبی، مانند سریع یا نامنظم شدن ضربان قلب یا از دست رفتن بینایی را تجربه کردید، فورا با اورژانس تماس بگیرید. 

علل بیماری گریوز

بیماری گریوز به علت ایجاد اختلال در بخش مبارزه با بیماری‌ها در سیستم ایمنی بدن به وجود می‌آید؛ البته هنوز علت اینکه چرا این اتفاق رخ می‌دهد ناشناخته است.

سیستم ایمنی بدن در حالت عادی خود آنتی‌ بادی‌هایی را تولید می‌کند که هرکدام مربوط به از بین بردن ویروس، باکتری یا یک ماده خارجی وارد شده به بدن است. در بیماری گریوز بنا به دلایلی که هنوز مشخص نشده، سیستم ایمنی بدن برای قسمتی از سلول‌های غدد هورمون ساز در گردن (غده تیروئید) آنتی بادی می‌سازد. 

در حالت عادی، عملکرد تیروئید توسط هورمونی که در غده هیپوفیز (که در پایه مغز قرار دارد) ترشح می‌‎شود کنترل می‌گردد. هنگامی که فرد به بیماری گریوز مبتلا می‌شود، آنتی‌بادی‌‌های مربوط به این بیماری (TRAb) که توسط سیستم ایمنی بدن تولید می‌شوند، در نقش هورمون‌های کنترل کننده هیپوفیز ظاهر خواهند شد؛ این امر بدین معناست که تنظیم عملکرد تیروئید بهم خورده و بیش از حد هورمون تولید می‌کند. 

علت ابتلا به گریوز چشمی

گریوز چشمی در اثر تجمع مقدار مشخصی از کربوهیدرات در عضلات و بافت‌های پشت چشم ایجاد می‌شود و علت این اتفاق نیز معلوم نیست. به نظر می‌رسد، آنتی بادی مختل کننده عملکرد تیروئید که در صورت ابتلا به گریوز در بدن ساخته می‌شود، روی بافت اطراف چشم نیز تاثیر می‌گذارد.

گریوز چشمی معمولا همزمان با پرکاری تیروئید یا چند ماه پس از آن اتفاق می‌افتد؛ اما نشانه‌ها و علائم آن ممکن است سال‌ها قبل یا بعد از شروع پرکاری تیروئید مشاهده شود. همچنین ممکن است گریوز چشمی بدون ایجاد پرکاری تیروئید نیز در بدن ایجاد شود.

عوامل خطرساز که احتمال ابتلا به بیماری گریوز را افزایش می‌دهند

با وجود اینکه هرکسی ممکن است به گریوز مبتلا گردد، عواملی نیز وجود دارند که خطر ابتلا به این بیماری را بیشتر می‌‎کنند؛ این عوامل شامل موارد زیر است:

  • سابقه خانوادگی: یکی از عوامل بالا بودن خطر ابتلا به گریوز، داشتن سابقه خانوادگی است؛ در این صورت ممکن است ژن یا ژن‌هایی در بدن شما وجود داشته باشند که استعداد ابتلای شما به این بیماری را افزایش دهند.
  • جنسیت: به طور کلی، احتمال ابتلا به این بیماری در زنان بیشتر از مردان است.
  • سن: بیماری گریوز، معمولا پیش از چهل سالگی خود را در بدن فرد نشان خواهد داد.
  • سایر اختلالات خود ایمنی: افرادی که به سایر اختلالات سیستم ایمنی، مانند دیابت نوع 1 یا روماتیسم مفصلی مبتلا هستند، شانس بیشتری برای ابتلا به گریوز دارند.
  • استرس عاطفی یا جسمی: ناخوشی و زندگی پر از استرس، برای افرادی که استعداد ابتلا به این بیماری را در ژنتیک خود دارند، می‌تواند به عنوان یک کلید برای ظهور این بیماری در بدنشان عمل کند. 
  • بارداری: دوره بارداری یا دوره پس از زایمان، دوره‌ای است که در آن خطر ابتلا به گریوز در زنانی که استعداد ابتلا به این بیماری را دارند بسیار بالاست. 
  • مصرف سیگار: مصرف سیگار به علت تاثیر منفی که روی سیستم ایمنی بدن دارد، خطر ابتلا به گریوز را افزایش می‌دهد. در افراد سیگاری مبتلا به بیماری گریوز، خطر ابتلا به گریوز چشمی بسیار بالاست.
علت گریوز

عوارض بیماری گریوز

بیماری گریوز، برای فرد مبتلا عوارضی را نیز به همراه دارد که شامل موارد زیر است:

  • مشکلات بارداری: از جمله عوارضی که بیماری گریوز در دوره بارداری برای فرد مبتلا به همراه دارد می‌توان به سقط جنین، نارس به دنیا آمدن جنین، اختلال عملکرد تیروئید جنین، رشد ضعیف جنین، نارسایی قلبی مادرزادی و پره اکلامپسی اشاره نمود. پره اکلامپسی یک اختلال مادرزادی است که باعث ایجاد فشار خون بالا و علائم شدید دیگری در بدن نوزاد می‌شود. 
  • نارسایی قلبی: در صورتی که بیماری گریوز رها شده و در مان نشود، می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی مانند اختلال در ریتم ضربان قلب، تغییر ساختار و عملکرد عضلات قلب و ناتوانی قلب در پمپاژ خون کافی به اندام‌ها خواهد شد. 
  • طوفان تیروئیدی: یکی از عوارض نادر و البته کشنده گریوز، طوفان تیروئیدی است که با نام پرکاری تیروئید تسریع شده یا بحران تیروتوکسیک نیز شناخته می‌شود. این عارضه بیشتر در صورتی به وجود می‌آید که مشکل پرکاری تیروئید در بدن درمان نشود. 
  • افزایش ناگهانی و شدید هورمون تیروئید که در اثر این عارضه ایجاد می‌شود، تاثیر زیادی روی بخش‌های مختلف بدن گذاشته و باعث ایجاد تب، تعریق، استفراغ، اسهال، هذیان، ضعف شدید، تشنج، ضربان غیر عادی قلب، زردی پوست و چشم، کاهش شدید فشار خون و کما شود. بنابراین، طوفان تیروئیدی نیاز به درمان سریع و اورژانسی دارد.
  • استخوان شکننده: عدم درمان پرکاری تیروئید می‌تواند در نهایت به نرمی و شکنندگی استخوان‌های شما (پوکی استخوان) ختم شود. استحکام استخوان‌های شما تا حدی به میزان کلسیم و سایر مواد معدنی که در ساختار آن‌ها موجود است بستگی دارد. وجود بیش از حد هورمون تیروئید، توانایی بدن شما برای ترکیب کلسیم با استخوان‌ها را کاهش خواهد داد.

نحوه تشخیص بیماری گریوز چگونه است؟

پزشک متخصص برای تشخیص بیماری گریوز، ممکن است از معاینات فیزیکی و بررسی علائم و نشانه‌های این بیماری در بدن شما استفاده کند. همچنین در این زمینه، پزشک سابقه خانوادگی و ژنتیکی شما را نیز مورد بررسی قرار خواهد داد. علاوه بر این موارد، آزمایش‌های زیر هم می‌توانند در تشخیص این بیماری مفید باشند:

  • آزمایش خون: نتیجه آزمایش خون به پزشک کمک می‌کند تا سطح هورمون‌های تحریک کننده تیروئید (هورمون‌هایی با نام مخفف TSH که از غده هیپوفیز ترشح شده و غده تیروئید شما را برای ترشح هورمون تحریک می‌کنند) و سطح هورمون‌های تیروئید بدن شما را مورد بررسی قرار دهد. خون افراد مبتلا به گریوز دارای سطح پایین‌تری از هورمون TSH و سطح بالاتری از هورمون تیروئید، نسبت به افراد عادی است. همچنین ممکن است پزشک برای شما آزمایش دیگری برای اندازه‌گیری سطح یک آنتی‌ بادی که به عنوان عامل بیماری گریوز شناخته می‌شود تجویز کند. معمولا برای تشخیص گریوز نیازی به این آزمایش نیست، اما در صورتی که در نتیجه آزمایش آنتی بادی شناسایی نشود، می‌تواند نشانگر علت دیگری برای پرکاری تیروئید باشد. 
  • آزمایش جذب ید رادیواکتیو: بدن شما برای تولید هورمون تیروئید نیاز به ید دارد. در این آزمایش با وارد کردن مقدار کمی ید رادیواکتیو به بدن فرد و سپس اندازه‌گیری آن در غده تیروئید توسط دوربین‌های مخصوص، پزشک می‌تواند سرعت جذب ید توسط غده تیروئید را در بدن بیمار تخمین بزند. میزان ید رادیواکتیو جذب شده توسط تیروئید، می‌تواند مشخص کند که پرکاری تیروئید در بدن فرد به دلیل بیماری گریوز بوده یا علت دیگری دارد. این آزمایش ممکن است با اسکن ید رادیواکتیو نیز همراه شود تا پزشک، تصویری از الگوی جذب را دریافت کند. 
  • سونوگرافی: در سونوگرافی، از امواج صوتی با فرکانس بالا، برای تصویربرداری از ساختارهای داخلی بدن استفاده می‌گردد. در صورتی که غده تیروئید بزرگ شده باشد، در سونوگرافی مشخص خواهد شد. برای افرادی مانند زنان باردار که نمی‌توانند تحت آزمایش جذب ید رادیواکتیو قرار گیرند، سونوگرافی کاربردی ترین روش است. 
  • تصویر برداری: در صورتی که پزشک با استفاده از روش‌های بالینی، به صورت دقیق متوجه وجود بیماری گریوز نشود، ممکن است روش‌های تصویر برداری خاصی مانند  ام آر آی یا سی‌تی اسکن را برای فرد تجویز کند.

درمان بیماری گریوز

در روش‌های درمانی بیماری گریوز، هدف متوقف کردن تولید هورمون تیروئید و از بین بردن تاثیر هورمون‌های تیروئید در بدن است. بعضی از روش‌های درمان عبارت‌اند از:

درمان با ید رادیواکتیو: در این روش، ید رادیواکتیو (radioiodine) از طریق دهان وارد بدن می‌شود. به دلیل اینکه غده تیروئید برای تولید هورمون به ید نیاز دارد، ید رادیواکتیو جذب سلول‌های تیروئید شده و تشعشعات آن به مرور زمان، سلول‌های بیش فعال تیروئید را از بین خواهند برد. این کار باعث کوچک شدن غده تیروئید بیمار و در نتیجه کاهش علائم بیماری به مرور زمان (معمولا در مدت چند هفته تا چند ماه) می‌گردد. 

درمان با ید رادیواکتیو می‌تواند خطر ظهور علائم جدید یا افزایش علائم گریوز چشمی را در فرد افزایش دهد. این عوارض جانبی، خفیف و موقتی خواهد بود اما به طور کلی در صورتی که فرد به مشکلات متوسط یا شدید چشمی دچار است، استفاده از این روش توصیه نمی‌گردد.

از جمله سایر عوارض جانبی این روش، می‌توان به ایجاد حساسیت در گردن و افزایش موقتی هورمون‌های تیروئید اشاره نمود. همچنین برای زنان باردار یا شیرده از روش درمان با ید رادیواکتیو استفاده نمی‌شود. 

به دلیل اینکه در این روش درمانی جلوی فعالیت غده تیروئید بیمار گرفته می‌شود، فرد باید در ادامه از روش‌های دیگری برای جبران کمبود بدن و رساندن هورمون تیروئید کافی به آن استفاده کند. 

استفاده از داروهای ضد تیروئید: داروهای ضد تیروئید، در روند استفاده غده تیروئید از یون برای تولید هورمون دخالت می‌کنند. این داروها که با نسخه پزشک تجویز می‌شوند شامل متی‌مازول و پروپیل‌تیواوراسیل هستند. به دلیل اینکه ابتلا به بیماری‌های کبد در صورت مصرف پروپیل‌تیواوراسیل امری رایج است، پزشک هنگام تجویز این نوع دارو، متی‌مازول را در اولویت نسخه خود قرار می‌دهد. البته در دوره سه ماهه اول بارداری، تجویز پروپیل‌تیواوراسیل در اولویت بالاتری قرار دارد زیرا متی‌مازول خطر ایجاد نواقص در نوزاد هنگام تولد را افزایش خواهد داد. البته زنان باردار پس از گذراندن دوره سه ماهه اول بارداری به مصرف متی‌مازول باز خواهند گشت. باتوجه به اینکه روش درمان با ضد تیروئید تنها مربوط به مصرف این دو دارو است، احتمال بازگشت پرکاری تیروئید در بیمار وجود دارد. استفاده از داروها به مدت بیش از یک‌سال می‌تواند اثرات مثبت خوبی را در بلند مدت به همراه داشته باشد. داروهای ضد تیروئید ممکن است قبل یا بعد از درمان با ید رادیواکتیو، به عنوان درمان تکمیلی مورد استفاده قرار گیرند. 

از جمله عوارض جانبی مصرف داروهای ضد تیروئید می‌توان به راش‌های پوستی، درد مفاصل، نارسایی کبد و کاهش گلبول‌های سفید مبارز در برابر بیماری اشاره نمود. 

استفاده از بتا بلاکرها: در این روش درمانی، روند تولید هورمون تیروئید متوقف نمی‌شود، بلکه از تاثیر هورمون‌ها روی بدن جلوگیری می‌شود. مصرف این داروها می‌تواند به تسکین سریع ضربان قلب نامنظم، رعشه، اضطراب یا پرخاشگری، حساسیت به گرما، تعریق، اسهال و ضعف عضلات کمک کند.

بتا بلاکرها شامل موارد زیر می‌شوند:

  • پروپرانولول
  • آتنولول
  • متروپرولول
  • نادولول

معمولا بتا بلاکرها برای افراد مبتلا به آسم تجویز نمی‌شود زیرا ممکن است موجب حمله آسم گردند. همچنین این داروها ممکن است کنترل دیابت را سخت‌تر کنند. 

عمل جراحی: برداشتن همه یا قسمتی از غده تیروئید به کمک عمل جراحی، یکی دیگر از روش‌هایی است که می‌توان برای درمان گریوز در نظر گرفت. پس از انجام عمل، بیمار باید از روش‌های درمانی مخصوص برای تامین هورمون تیروئید مورد نیاز بدن خود استفاده کند. 

یکی از خطرات این عمل جراحی، وارد شدن آسیب به عصب‌های کنترل کننده تارهای صوتی و غدد ریزی (غدد پاراتیروئید) است که در مجاورت تیروئید قرار گرفته اند. غدد پاراتیروئید هورمونی ترشح می‌کنند که بدن به وسیله آن سطح کلسیم موجود در خون را کنترل می‌کند. به طور کلی، در صورتی که این عمل زیر نظر جراح متخصص در زمینه جراحی تیروئید انجام شود، عوارض کمی خواهد داشت. به یاد داشته باشید که در صورت انجام این جراحی، باید داروهای تیروئید را تا آخر عمرتان مصرف کنید.

سبک زندگی و درمان خانگی در صورت ابتلا به گریوز

در صورت مبتلا شدن به بیماری گریوز، باید سلامت ذهنی و جسمی خود را در اولویت اول زندگی خود قرار دهید:

  • ورزش و تغذیه سالم: ورزش و تغذیه سالم می‌تواند در بهبود علائم در طول دوره درمان و سلامت کلی بدن بسیار مفید باشد. به عنوان مثال، از آنجایی که غده تیروئید متابولیسم بدن شما را تنظیم می‌کند، پس از اصلاح رفتاری این غده، بدن شما ممکن است تمایل به افزایش وزن داشته باشد. همچنین بیماری گریوز باعث شکننده شدن استخوان‌های بدنتان خواهد شد و انجام تمرینات مخصوص در این زمینه، می‌تواند به حفظ تراکم استخوان‌هایتان کمک کند. 
  • کاهش استرس: از آنجایی که استرس می‌تواند باعث به وجود آمدن یا بدتر شدن وضعیت بیماری گریوز گردد، کاهش استرس برای جلوگیری از پیشرفت این بیماری، امری بسیار مهم است. گوش دادن به موسیقی، حمام آب داغ یا پیاده روی می‌توانند در آرام شدن ذهن شما تاثیر بسیار خوبی داشته باشند. شما می‌توانید از پزشک خود در این زمینه مشورت گرفته و یک برنامه روزانه سالم غذایی، همراه با ورزش و آرامش را برای خود طراحی کنید.

در صورت ابتلا به گریوز چشمی، موارد زیر را در نظر داشته باشید:

  • قرار دادن کمپرس خنک روی چشم‌ها: با انجام این‌کار، رطوبت جذب شده می‌تواند به آرام شدن و تسکین چشمانتان کمک کند.
  • استفاده از عینک آفتابی: هنگامی که چشمان شما در اثر بیماری گریوز برآمده می‌شوند، در برابر پرتوهای فرابنفش و نور روشن حساسیت بیشتری پیدا می‌کنند. همچنین استفاده از عینک‌های آفتابی که اطراف چشمان شما را پوشش می‌دهند می‌توانند از تحریک چشم‌ها توسط باد نیز جلوگیری کنند. 
  • قسمت سر تخت خود را بالاتر ببرید: بالاتر بودن سر از کل بدن هنگام خواب، باعث جلوگیری از تجمع مایعات در سر شده و به تسکین و کاهش فشار چشم کمک می‌کند. 
  • عدم استفاده از سیگار: کشیدن سیگار موجب بدتر شدن وضعیت گریوز چشمی خواهد شد.

منبع:

mayoclinic

محتوای این مقاله صرفا برای افزایش اطلاعات عمومی شماست و به منزله تجویز پزشکی نیست.
ممکن است شما دوست داشته باشید
ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.