دیابت بی‌ مزه چیست؟ + علائم، تشخیص و درمان

یکی از بیماری‌های رایج که در بیشتر خانواده‌ها دیده می‌شود دیابت است؛ اما افراد کمی درمورد انواع دیابت مثل دیابت شیرین یا بی‌مزه و عوامل ایجادکننده آن اطلاعات دارند. دیابت شیرین که شامل دو نوع ۱ و ۲ است، به‌عنوان مرض قند نیز شناخته می‌شود که از مهم‌ترین عوامل ابتلا به آن نوع سبک زندگی و تغذیه به شمار می‌رود. در حالی که دیابت بی مزه به‌خاطر مسائل ژنتیکی بروز می‌کند و علائم و علت آن متفاوت است. اگر درباره دیابت بی مزه سوال دارید و کنجکاوید که بیشتر از روش‌های تشخیص و درمان آن بدانید، در این مقاله همراه ما باشید تا به‌طور کامل برایتان توضیح دهیم. 

دیابت بی مزه چیست؟ 

در بیماری دیابت بی ‌مزه که نوعی اختلال اکتسابی یا مادرزادی محسوب می‌شود، تعادل آب موجود در بدن از بین می‌رود. تکرر ادرار و احساس تشنگی مفرط از بارزترین علائم آن به شمار می‌رود. دیابت بی مزه شامل ۲ نوع اصلی نوروژنیک و نفروژنیک است.  

در دیابت بی مزه نوروژنیک، هورمون ضدادرار به‌مقدار کافی ترشح نمی‌شود و همین عامل موجب تکرر ادرار می‌شود. در حالی که در دیابت بی مزه نفروژنیک، کلیه‌ها نمی‌توانند آب را در بدن نگه دارند و حجم زیادی از آن به صورت ادرار از بدن خارج می‌شود. تاکنون درمانی قطعی برای این بیماری پیدا نشده است؛ ولی داروها و راهکارهای گوناگونی وجود دارد که در کنترل علائم دیابت بی مزه بسیار موثر هستند. 

دلایل ابتلا به دیابت بی مزه کدام است؟ 

دلایل ابتلا به دیابت بی مزه به‌طور عمده ناشی از اختلال در عملکرد کلیه‌ها یا کمبود ترشح هورمون ضدادرار است. در بدن سالم، بخشی از آب بدن توسط کلیه‌ها به‌صورت ادرار غلیط از بدن خارج می‌شود و بخشی دیگر نیز در بدن جذب می‌شود. اما در صورتی که کلیه‌ها به‌دلایل مختلفی مثل مصرف داروها، بیماری‌های کلیوی، مشکلات ژنتیکی و افزایش سطح کلسیم در بدن آسیب ببینند، دیابت بی مزه نفروژنیک ایجاد می‌شود که تکرر ادرار و به‌دنبال آن احساس تشنگی بیش ‌از حد رخ می‌دهد.  

هورمون ضدادرار در هیپوتالاموس مغز تولید می‌شود و توسط غده هیپوفیز در خون ترشح می‌شود. معمولا به‌دلیل آسیب یا اختلال در هیپوتالاموس و غده هیپوفیز، دیابت بی مزه نوروژنیک بروز می‌کند. دلایل آسیب به این دو عضو می‌تواند به‌دلیل مشکلات ژنتیکی، عفونت، تومور، جراحی و آسیب‌های وارد شده به سر باشد.  

تفاوت دیابت بی مزه با دیابت تلخ و شیرین چیست؟ 

بیماری دیابت به‌طور کلی شامل دو نوع دیابت شیرین و دیابت بی مزه است. دیابت بی مزه که نشانه‌های اصلی آن تکرر ادرار و از دست دادن آب بدن است، بیماری نادری است که به‌دلیل نقص در عملکر کلیه‌ها یا اختلال هورمونی ایجاد می‌شود. اما دیابت شیرین یا مرض قند که شامل دو دسته دیابت نوع ۱ و ۲ است، به‌دلیل مقاومت بدن به ترشح انسولین یا کمبود آن رخ می‌دهد.  

همین موضوع باعث بالا رفتن سطح قند خون شده و علائمی مانند تلخی دهان و احساس ضعف و خستگی دارد. دیابت شیرین نوع ۲ معمولا به‌دلیل شرایط محیطی، تغذیه و نوع سبک زندگی ایجاد می‌شود؛ حتی در صورتی که احتمال انتقال ارثی این بیماری بالا باشد نیز می‌توان از ابتلا به آن جلوگیری کرد.  

علائم و نشانه‌های ابتلا به دیابت بی مزه در بزرگسالان و کودکان  

علائم ابتلا به دیابت بی مزه در هر دو نوع این بیماری یکسان است و معمولا در بزرگسالان نشانه‌هایی مثل تکرر ادرار، تشنگی بیش از حد، شب ادراری و عطش شدید وجود دارد. در حالت طبیعی و سالم، حجم ادرار هر فرد بالغ، روزانه ۱ تا ۲ لیتر است؛ ولی در افرادی که مبتلا به دیابت بی مزه هستند، حجم ادرار روزانه ممکن است تا ۲۰ لیتر افزایش یابد. 

برای شناسایی نشانه‌های دیابت بی مزه در کودکان، می‌توان به موارد زیر توجه کرد: 

• احساس تشنگی بیش از حد 

• تکرر ادرار  
• استفراغ 
• اختلال در رشد 
• بی‌اشتهایی 
• یبوست 

• اختلال در خواب 
• کاهش وزن 

روش‌های تشخیص دیابت بی مزه در کودکان و بزرگسالان 

برای تشخیص دیابت بی مزه روش‌های گوناگونی از جمله آزمایش محرومیت آب، ام آر آی، آزمایش ادرار و غربالگری ژنتیکی وجود دارد.  

• آزمایش محرومیت آب 

برای انجام آزمایش محرومیت آب، ابتدا از بیمار خواسته می‌شود تا برای چند ساعت مایعاتی مصرف نکند تا بتوانند میزان تغییرات در وزن بدن، حجم و غلظت ادرار را اندازه‌گیری کنند. علاوه بر این با استفاده از این آزمایش می‌توان سطح ترشح هورمون ضدادرار را نیز اندازه گرفت. آزمایش محرومیت آب برای زنان باردار و کودکان باید با احتیاط انجام شود. 

• ام آر آی (MRI) 

در تصویربرداری با ام آر آی می‌توان بافت‌های مغز را به‌خوبی بررسی کرد. به همین دلیل برای آگاهی از نحوه عملکرد غده هیپوفیز، ام آر آی تجویز می‌شود. 

• آزمایش ادرار 

با استفاده از آزمایش ادرار می‌توان اطلاعات زیادی درمورد غلظت ادرار، ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی آن به دست آورد و همچنین نوع دیابت بی مزه را شناسایی کرد. اگر ادرار بیش از حد رقیق باشد، می‌توان احتمال وجود دیابت بی مزه را در نظر گرفت.  

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره آزمایش ادرار؛ تفسیر کامل آزمایش ادرار

• غربالگری ژنتیکی 

در صورتی که دیابت بی مزه و تکرر ادرار در خانواده‌ها وجود داشته باشد، غربالگری ژنتیکی تجویز خواهد شد. 

 خطرات و عوارض ابتلا به دیابت بی مزه چیست؟ 

کم‌آبی و عدم‌تعادل الکترولیت‌ها در بدن از مهم‌ترین خطرات و عوارض ابتلا به دیابت بی مزه محسوب می‌شود. به‌دلیل تکرر ادرار، میزان آب موجود در بدن کاهش می‌یابد و همین موضوع می‌تواند موجب عوارضی مثل خشکی دهان و پوست، فشار خون پایین، احساس ضعف و خستگی، عطش، تب، سردرد،  تپش قلب و افزایش مقدار سدیم خون شود. همچنین عدم‌تعادل الکترولیت‌ها باعث ایجاد احساس گیجی، حالت تهوع، گرفتگی عضلانی و بی‌اشتهایی می شود. 

آیا ابتلا به دیابت بی مزه در بارداری خطرناک است؟ 

برخی آنزیم‌های تولید شده در دوران بارداری باعث اختلال در ترشح و جذب هورمون ضدادرار یا وازوپرسین می‌شود. همین عامل تعداد دفعات و حجم ادرار را افزایش می‌دهد. ابتلای زنان باردار به دیابت بی مزه نادر است و احتمال بروز این بیماری در این دوران خیلی کم است. 

آیا دیابت بی مزه درمان دارد؟ 

روش‌های درمانی دیابت بی مزه متناسب با شدت و نوع دیابت تعیین می‌شود. این راهکارهای درمانی شامل موارد زیر است: 

• درمان دیابت بی مزه نوروژنیک یا مرکزی 

دیابت بی مزه نوروژنیک یا مرکزی به‌دلیل اختلال در عملکرد غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس ایجاد می‌شود و مقدار ترشح هورمون ضدادرار یا وازوپرسین (ADH) کاهش می‌یابد. برای درمان این مشکل، می‌توان از داروهایی که حاوی این هورمون هستند استفاده کرد تا سطح آن در بدن تنظیم شود. این داروها معمولا به‌صورت قرص خوراکی یا اسپری بینی تجویز می‌شود. 

• درمان دیابت بی مزه نفروژنیک 

در این نوع از دیابت بی مزه، اختلال در عملکرد کلیه‌ها موجب بروز این بیماری می‌شود و کلیه‌ها توانایی جذب هورمون ضدادرار را ندارند. به همین دلیل با تغییر در رژیم غذایی، کاهش مصرف نمک و افزایش میزان مایعات مصرفی روزانه، می‌توان تا حد خوبی این بیماری را کنترل کرد. تجویز دارو نیز باید توسط پزشک انجام شود. 

• درمان دیابت بی مزه حاملگی 

در درمان این نوع دیابت بی مزه باید متناسب با شرایط مادر و جنین دارو تجویز شود. برای درمان و بهبود علائم دیابت بی مزه حاملگی، معمولا از داروهای هورمونی استفاده می شود. 

روش‌های کنترل دیابت بی مزه از نظر طب سنتی 

طب سنتی تنها به‌عنوان روشی مکمل بعد از علم پزشکی قرار دارد و پیروی از توصیه‌ها و راهکارهای آن باید بعد از مشورت با پزشک انجام شود. در ادامه به برخی از روش‌های کنترل دیابت بی مزه با استفاده از طب سنتی اشاره می‌کنیم:

• مصرف روازنه ۱ لیوان شیر بادام 
• مصرف شربت لیموترش و عسل  
• پرهیز از مصرف نارنگی 
• مصرف روزانه ۸ لیوان آب 

کلام آخر 

دیابت بی مزه یکی از بیماری‌های نادر است که معمولا به‌دلیل مشکلات ژنتیکی، آسیب‌های مغزی یا کلیوی ایجاد می‌شود. در این بیماری تکرر ادرار و از بین رفتن تعادل آب موجود در بدن از مهم‌ترین علائم به شمار می‌روند. برای درمان دیابت بی مزه باید ابتدا نوع آن مشخص شود و متناسب با شدت بیماری، روش‌های درمانی مناسب تجویز شود. 

سوالات متداول 

منابع:

mayoclinic

emedicine