آلزایمر و زوال عقل و تاثیر شغل و جایگاه اجتماعی در بروز آن

امروزه یکی از مشکلاتی که بسیاری از سالخوردگان با آن مواجه هستند، آلزایمر یا بیماری فراموشی می باشد که بسیاری از پزشکان و روانپزشکان توصیه‌هایی مبنی بر انجام کارهای تحریک کننده مغز برای همه افراد دارند تا بتوانند در سنین بالا از بیماری آلزایمر در امان بمانند! اما خوب است بدانیم آلزایمر یا ناتوانی در بازیابی حافظه کوتاه مدت و بلند مدت یکی از گونه های بیماری زوال عقل است. با دکتردکتر در این مقاله همراه باشید تا به بررسی بیماری زوال عقل و گونه های مختلف آن آشنا شویم.

زوال عقل چیست؟

زوال عقل مجموعه ای از علائم است که در اثر اختلالات تأثیرگذار بر مغز ایجاد می شود. در افرادی که به زوال عقل مبتلا می شوند، عملکرد مغز به اندازه ای تحت تأثیر قرار می گیرد که در زندگی عادی اجتماعی یا کاری افراد اختلال ایجاد می شود. این اختلال در عملکرد مغز بر تفکر، رفتار و توانایی انجام کارهای روزمره تأثیر می‌گذارد.

چه کسانی دچار زوال عقل می شوند؟

بسیاری از افراد تصور می کنند زوال عقل یک اختلال اجتناب ناپذیر در پیری است و همه افراد بر اثر بالا رفتن سن، دچار زوال عقل می شوند اما باید توجه داشته باشیم که زوال عقل به هیچ عنوان یک اتفاق طبیعی در روند پیری نیست و تنها برخی از افراد دچار آن می شوند.

زوال عقل بیشتر در سنین بالای 65 سال شایع است اما افراد بین 40 تا 65 سال نیز باید به فکر پیشگیری از وقوع آن باشند و همیشه مغز خود را فعال نگه دارند. زوال عقل جوان به بروز علائم زوال عقل در سنین قبل از 65 سالگی اطلاق می شود.

ساختار مغز چگونه است؟

در افراد سالم، کل مغز توسط شبکه پیچیده ای از شریان ها، وریدها و مویرگ‌ها تغذیه می شود. این شبکه عروقی به شدت کنترل شده و مغز را از بقیه جریان خون جدا می کند.

این سد خونی از مغز در برابر عفونت محافظت می کند در نتیجه درمان مغز در صورت بروز عفونت بسیار دشوار می شود زیرا بسیاری از آنتی بیوتیک‌ها در ساختار مولکولی خود بسیار بزرگ هستند و نمی توانند از این سد عبور کنند. بنابراین یکی از چالش های پزشکی در مواجهه با بروز علائم زوال عقل، این سد خونی و ناتوانی عبور آنتی بیوتیک ها از این سد است.

لوب های گیجگاهی مغز پشت گوش ها و شقیقه ها قرار دارند و مربوط به گفتار و حافظه فعال هستند و احساساتی مانند همدلی و پشیمانی را پردازش می کنند.

مخچه در پشت مغز قرار گرفته که حافظه ماهیچه ای را ذخیره می کند و باعث می شود تا انسان ها بتوانند کارهایی مانند دوچرخه سواری را بدون فکر و پردازش های تکراری انجام دهند.

اصلی ترین قسمت های مغز نیز مغز میانی و ساقه مغز هستند که عملکردهای بدن مانند ضربان قلب و بلع و هضم را کنترل می کنند و به عنوان رابط بین نخاع و بقیه مغز عمل می کنند.

علائم اولیه زوال عقل چیست؟

یکی از مسائلی که تشخیص بیماری زوال عقل را با مشکل مواجه می سازد، این است که علائم اولیه زوال عقل بسیار مبهم بروز می کنند و همچنین روند رشد آنها به صورت صعودی ولی بسیار تدریجی است. برخی از این علائم شامل موارد زیر می شوند:

1.     از دست دادن حافظه پیشرونده و مکرر

2.     گیجی

3.     تغییر شخصیت

4.     بی تفاوتی و کناره گیری

5.     از دست دادن توانایی انجام کارهای روزمره

گونه های مختلف زوال عقل

زوال عقل به صورت های مختلفی در افراد بروز می کند و با توجه به منشا بروز آن به چند دسته اساسی تقسیم بندی می شود. شایع ترین انواع زوال عقل عبارتند:

1.     بیماری آلزایمر

2.     دمانس یا زوال عقل عروقی

3.     زوال عقل اجسام لویی

4.     زوال عقل لوب گیجگاهی (FTD)

5.     سندروم کورساکوف

آلزایمر

بیماری آلزایمر یکی از گونه های اصلی و شایع ترین گونه های بیماری زوال عقل است به طوری که 70 درصد افرادی که علائم اولیه زوال عقل را تجربه می کنند دچار آلزایمر می شوند. مهم ترین نشانه آن، اختلال در حافظه و تفکر و تاثیر این اختلال در رفتار و کارهای روزمره است.

علائم بیماری آلزایمر

علائم آلزایمر معمولا با اختلالاتی در حافظه و مشکل در یافتن کلمات مناسب برای اشیاء روزمره شروع می شود و با علائم زیر ادامه پیدا می نماید:

1.     فراموشی اتفاقات علی الخصوص اتفاقاتی که اخیرا در زندگی فرد رخ داده است.

2.     ابهام در مکالمات روزمره

3.     از دست دادن اشتیاق برای انجام فعالیت هایی که قبلا در حیطه علاقمندی‌های فرد بوده است.

4.     طولانی شدن انجام کارهای معمول و روزمره

5.     فراموش کردن افراد یا مکان های شناخته شده

6.     ناتوانی در پردازش سوالات و دستورالعمل ها

7.     تضعیف مهارت های اجتماعی

8.     واکنش های تکانه ای در بروز احساسات

زوال عقل عروقی

زوال عقل عروقی یکی از بیماری هایی است که در گستره زوال عقل قرار می گیرد و مرتبط با مشکلات گردش خون در مغز است. این بیماری خود شامل انواع مختلفی است که دو مورد از شایع ترین آنها زوال عقل چند انفارکتوس و بیماری بینسوانگر است.

زوال عقل چند انفارکتوس

شایع ترین شکل زوال عقل عروقی، زوال عقل چند انفارکتوس است. مهم ترین عاملی که در بروز زوال عقل چند انفارکتوس موثر است سکته‌های مغزی پی در پی است. سکته مغزی باعث آسیب به قشر مغز می شود که منجر به ایجاد اختلال در یادگیری، حافظه و زبان می گردد. علامت های زوال عقل چند انفارکتوس می تواند شامل افسردگی شدید ، نوسانات خلقی و صرع باشد.

بیماری بینسوانگر

بیماری بینسوانگر به علت فشار خون بالا، ضخیم شدن عروق و جریان خون ناکافی به مغز رخ می دهد و علائم آن شامل کندی و بی حالی، مشکل در راه رفتن، تکانه‌ای شدن احساسات به معنای بروز هیجانات غیرقابل پیش بینی و عدم کنترل مثانه در اوایل دوره بیماری است. اکثر افراد مبتلا به بیماری بینسوانگر فشار خون بالا دارند یا داشته اند.

زوال عقل اجسام لویی

زوال عقل لویی یک نوع رایج زوال عقل است که شباهت های زیادی با بیماری آلزایمر دارد و به دلیل انحطاط و مرگ سلول‌های عصبی در مغز ایجاد می شود. این نام از وجود ساختارهای کروی غیر طبیعی به نام Lewy گرفته شده است که در داخل سلول های عصبی ایجاد می شوند و وجود آنها موجب مرگ سلول های مغزی می گردد.

علائم زوال عقل با بیماری بدن Lewy عبارتند از:

  • مشکل در تمرکز و توجه
  • سردرگمی شدید
  • اختلال در تخمین فاصله ها و ارتفاع ها که اغلب منجر به سقوط می شود.
  • توهمات بصری
  • نوسانات در وضعیت روانی به طوری که فرد ممکن است در یک زمان بسیار آگاه و در زمان های دیگر گیج  و سردرگم باشد. به طور معمول این نوسان در طول یک ساعت یا حتی چند دقیقه رخ می دهد.

زوال عقل لوب گیجگاهی (FTD)

زوال عقل FTD زمانی رخ می دهد که لوب‌های جلویی راست و چپ در جلوی مغز آسیب می‌بینند. این قسمت‌ها در خلق و خو، رفتار اجتماعی، توجه، برنامه ریزی و کنترل خود نقش دارند. FTD می تواند منجر به کاهش توانایی‌های فکری و تغییر در شخصیت، احساسات و رفتار شود.

زوال عقل کورساکوف

این سندروم بر اثر استفاده بیش از حد از نوشیدنی های الکلی رخ می دهد اما در حال حاضر مشخص نیست که آیا الکل تأثیر مستقیم سمی بر سلول های مغزی دارد یا  کمبود تیامین و ویتامین B1 ناشی از مصرف الکل باعث بروز اختلال در عملکرد سلول های مغزی می شود.

سندروم کورساکوف به صورت عمده می تواند باعث بروز علائم زیر شود:

1.     اختلال در یادگیری چیزها

2.     تغییر در شخصیت

3.     مشکلات حافظه

4.     اختلال در تفکر منطقی در کارهایی که نیاز به برنامه ریزی دارند.

5.     اختلالات حرکتی و عدم تعادل

6.     کاهش هیجانات و خلاقیت

 تشخیص زوال عقل

گاهی علائمی در افراد رخ می دهد که ممکن است گمان کنند در حال تجربه علائم اولیه زوال عقل هستند اما این علائم می توانند بر اثر برخی از کمبودهای ویتامین و یا اختلال در ترشح برخی هورمون ها، افسردگی، تداخل دارویی یا استفاده بیش از حد از برخی داروها، عفونت ها و یا علائم اولیه تومورهای مغزی باشند.

اما نکته قابل توجه این است که تشخیص به موقع علائم ناشی از زوال عقل و شروع روند درمان به معنای دسترسی زودهنگام و به موقع به قسمت‌های آسیب پذیر مغز و نجات آنهاست.

چگونه با زوال عقل مبارزه کنیم؟

یکی از مهم‌ترین وظایف هر فرد پس از رسیدن به سنین میانسالی این است که با انجام برخی از فعالیت های روزانه از بروز هر گونه زوال عقل و اختلال در عملکرد درست مغز خود جلوگیری نماید. همانند بسیاری از بیماری های دیگر تغییر در سبک زندگی و جلوگیری از رخنه کردن بیش از حد تکنولوژی در زندگی، می تواند کمک شایانی به جلوگیری از بروز زوال عقل بنماید.

12 توصیه که سازمان بهداشت جهانی برای پیشگیری از زوال عقل ارائه داده است عبارتند از:

1.     فعالیت بدنی و ورزش روزانه

2.     پرهیز از دخانیات و پرهیز از قرار گرفتن در معرض هوای آلوده

3.     اصلاح رژیم غذایی

4.     پرهیز از نوشیدنی های الکلی

5.     آموزش شناختی

6.     فعالیت در اجتماع

7.     حفظ وزن نرمال

8.     کنترل فشار خون بالا

9.     کنترل دیابت

10. کنترل کلسترول

11. کنترل افسردگی

12. پیشگیری و درمان اختلالات شنوایی

نقش شغل و فعالیت های اجتماعی در جلوگیری از بروز زوال عقل

در جامعه جهانی امروز بیش از 50 میلیون نفر در سراسر جهان با بیماری زوال عقل دست و پنجه نرم می کنند از این رو دانشمندان و پزشکان به دنبال راه حل‌های زیادی برای پیشگیری از این بیماری و یا کنترل علائم آن هستند.

در آخرین تحقیقات، دانشمندان به بررسی نقش تحریک شناختی در جلوگیری از بروز زوال عقل پرداخته اند. این مطالعات نشان می دهند، افرادی که دارای مشاغلی با درگیری مغزی بالا و همچنین اتخاذ تصمیمات متفاوت در زمینه های مختلف هستند، 23٪ کمتر از افراد دیگر دچار زوال عقل می شوند.

مشاغل تحریک کننده شناختی مانند مشاغل دیپلماتیک، مسئولیت‍‌های رده بالای حکومتی، مهندسی نرم افزار و سخت افزار و برنامه نویسی، مشاغل مدیریتی و … می توانند موجب کاهش سطح پروتئین‌های خاصی که موجب ابتلا به زوال عقل می‌شوند، گردند.

طبق این تحقیقات، افرادی که مشاغل تحریک کننده شناختی داشتند، در مقایسه با افرادی که مشاغل غیرتحریک کننده مانند کتابداری یا منشی گری دارند 23 درصد کمتر در معرض ابتلا به زوال عقل قرار می‌گیرند.

سخن آخر:

با مطالعه این مقاله تا حدودی اهمیت داشتن فعالیت های اجتماعی و تحریک کننده مغز در زندگی روزمره و زندگی اجتماعی آشکار می شود. در جامعه امروزی زنان نیز جایگاه اجتماعی خود را بازیافته اند و بسیاری از آنها در محیط های اجتماعی فعال شده اند و این نویدبخش این است که بیماری های شناختی مانند زوال عقل و آلزایمر کمتر گریبانگیر افراد شود. اگر قدرت شناخت و آگاهی خود را دوست دارید پس مغز خود را فعال نگه دارید و از مرگ سلول های مغزی خود جلوگیری نمایید.

محتوای این مقاله صرفا برای افزایش اطلاعات عمومی شماست و به منزله تجویز پزشکی نیست.
ممکن است شما دوست داشته باشید
ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.