تحریک عمیق مغز (DBS) یک گزینه مناسب برای درمان برخی از افراد مبتلا به افسردگی است. پزشکان در ابتدا از این روش برای کمک به بیماران مبتلا به پارکینسون استفاده کردند. در DBS، پزشک الکترودهای کوچکی را در قسمتی از مغز که خلق و خو را تنظیم می‌کند قرار می‌دهد. در صورت تشخیص دکتر روانشناس می‌توان از این روش برای درمان افسردگی استفاده کرد. با دکتردکتر در این مقاله همراه باشید تا به بررسی جدیدترین متد درمان افسردگی با تحریک عمیق مغزی (DBS)، چگونگی کارکرد آن و بیماری‌ها و علائمی که می‌توانند امید به معالجه طی این روش درمانی داشته باشند را بررسی نماییم.
تحریک عمیق مغز (DBS) چیست؟
مغز مهم‌ترین و اصلی‌ترین قسمت بدن است که سیگنال‌های ارسال شده و پردازش شده در قسمت‌های مختلف آن می‌توانند عامل بروز بسیاری از بیماری‌ها از جمله پارکینسون و افسردگی باشند. یکی از روش‌های درمانی برای بهبود علائم این بیماری‌ها استفاده از روش جراحی DBS برای ارسال سیگنال‌های صحیح در مغز و بهبود و کنترل علائم بیماری‌هاست. تحریک عمیق مغز به روشی گفته می‌شود که عموما برای درمان بیماری پارکینسون، اختلالات حرکتی یا بیماری‌های اعصاب و روان استفاده می‌شود. DBS برای اولین بار در سال 1997 برای درمان لرزش بیماری پارکینسون و سپس در سال 2002 برای کنترل علائم پیشرفته این بیماری مورد استفاده قرار گرفت. همچنین از روش تحریک عمیق مغز برای درمان افسردگی نیز می‌توان بهره برد.
در این روش درمانی، دو الکترود در مغز کاشته می‌شود که به بافت سالم مغز آسیب نمی‌رسانند و سلول‌های عصبی را از بین نمی‌برند ولی سیگنال‌های الکتریکی مشکل ساز مناطق مورد نظر در مغز را قطع می‌کنند و همچنین تعادل شیمیایی و هورمونی مغز را کنترل نموده و اختلالاتآن را برطرف می‌نمایند.
در بیماری‌هایی مانند پارکینسون علائمی عصبی مانند رعشه و لرزش دست‌ها و پاها و اختلالات حرکتی به وجود می‌آید که این اختلالات ناشی از سیگنال‌های الکتریکی نامنظم در مغز هستند که الکترودهای کاشته شده در مغز در روش DBS با ارسال سیگنال‌های منظم، سعی در ارسال و پردازش صحیح سیگنال‌های مغزی دارند و در صورت موفقیت می‌توانند اختلالات ناشی از کارکرد نادرست مغز را برطرف نمایند.
اولین مرحله در جراحی DBS تعیین جای بهینه برای قرار دادن الکترودهاست که برای این کار، تصویربرداری ها ی MRI روی مغز افراد انجام می شود.
پس از تعیین جای دقیق، الکترودها به وسیله یک سیم عایق شده به یک پیس میکر (محرک الکتریکی) که در زیر استخوان ترقوه شخص کاشته شده است متصل می‌شوند.
چند هفته پس از این که محرک عصبی در محل قرار گرفت، پزشک آن را برای ارسال سیگنال الکتریکی برنامه‌ریزی می‌کند. در تنظیم دستگاه، پزشک به دنبال تعادل مطلوب بین بهبود کنترل علائم و محدود کردن عوارض جانبی است.
اختلالاتی که DBS می‌تواند برای درمان آنها مورد استفاده قرار گیرد:
DBS برای درمان هر نوع اختلالی نمی‌تواند کمک کننده باشد؛ به عنوان مثال، بیماران پارکینسون معمولا دچار علائم مختلفی هستند. DBS در سه دسته از این بیماران، می‌تواند مفید واقع شود:
- بیماران مبتلا به لرزش غیرقابل کنترل که داروها برای آنها موثر نبوده است.
- بیماران مبتلا به علائمی که به خوبی به داروها پاسخ می‌دهند اما هنگامی که اثر داروها از بین می‌رود علیرغم تنظیم داروها، دچار نوسانات شدید حرکتی و لرزش در اندام ها می‌شوند.
- بیمارانی که علائم حرکتی آنها ممکن است به دوزهای بیشتر یا مکرر دارو پاسخ دهد، اما به دلیل عوارض جانبی داروها، قادر به ادامه مصرف داروها با دوز بالا نیستند.
سایر اختلالاتی که قابلیت کنترل با تحریک عمیق مغزی را دارند عبارتند از:
- انقباض غیر ارادی ماهیچه‌ها در حین انجام اقدامات خاص (به عنوان مثال نوشتن)
- انقباض ماهیچه‌ای که با استرس و اضطراب و خستگی تجدید می‌شوند.
- صرع
- سردرگمی موقت
- حرکت تکان دهنده غیرقابل کنترل دست‌ها یا پاها
- لرزش در طول فعالیت‌های روزانه مانند نوشتن یا نوشیدن
- رعشه
- برادی کینزی: کند شدن حرکات ناشی از پارکینسون
- راه رفتن غیر عادی
DBS علاوه بر اختلالات گفته شده در درمان و کنترل علائم برخی از بیماری‌های روانی نیز می تواند کمک کننده باشد:
- اختلال وسواس فکری عملی
- ترس از میکروب یا آلودگی
- افکار تهاجمی نسبت به دیگران یا خود
- وسواس تقارن
- وسواس نظافت
- شمارش اجباری
- وسواس فکری که باعث می‌شود کارها به صورت مکرر مرور شوند.
به کارگیری تحریک عمیق مغزی برای درمان افسردگی
در آخرین تحقیقاتی که دانشمندان بر روی عمل جراحی DBS و درمان اختلالات روانی انجام دادند یک خانم که دچار افسردگی بسیار طولانی مدت و مقاوم نسبت به درمان‌های دارویی و تراپی داشت داوطلب استفاده از DBS برای درمان افسردگی خود شد. در این روش، 2 الکترود در مغز او کاشته شد که یکی از آنها مدارهای عصبی داخل مغز که عامل بروز افسردگی بودند را مانیتور می کرد و دیگری دوز بسیار پایینی از الکتریسیته را به این مدارها می‌فرستاد که باعث برهم زدن مدارهای افسردگی می‌شد و موجب تسکین در علائم افسردگی می‌گردید.
پیش از این مطالعات، دستگاه‌های مورد استفاده در جراحی DBS به گونه‌ای طراحی شده بودند که به صورت مداوم سیگنال‌ها را به یک قسمت ثابت و مشخص مغز ارسال می‌نمودند ولی چالشی که برای درمان افسردگی وجود داشت این بود که افسردگی می‌تواند قسمت‌های مختلف مغز را در افراد مختلف تحت تاثیر قرار دهد.
در این سری از تحقیقات، دانشمندان ابتدا آن قسمت از مغز بیمار که باعث بروز علائم اندوه و پریشانی می‌شد را شناسایی کرده سپس سیگنال‌های محرک که باعث تسکین این دردها می‌شدند را مورد استفاده قرار دادند و با استفاده از آنها یک روش معالجه کاملا خاص و شخصی سازی شده برای مغز بیمار تعبیه نمودند. برنامه نویسی پیس میکر کاشته شده در مغز بیمار به گونه‌ای بود که تنها در زمان‌هایی که لازم بود سیگنال‌ها فرستاده می‌شدند و ارسال آنها به طور مداوم نبود. این آزمایشات 15 ماه به طول انجامید و بیمار مورد نظر با بهبود بسیار خوبی در علائم مواجه شد که باعث شد پس از سال‌ها به روال عادی زندگی خود بازگردد. هنوز مطالعات دانشمندان بر روی بیمارهای دیگر در جریان است.
عوارض عمل جراحی DBS
در بیمارانی که به درستی انتخاب شده‌اند، DBS بی‌خطر و موثر است. به صورت طبیعی و مانند هر عمل جراحی دیگری خطرات و عوارض جانبی بالقوه وجود دارند اما به طور کلی این عوارض خفیف و برگشت‌پذیر هستند. برخی از این عوارض عبارتند از:
- خطر خونریزی مغزی، از جمله سکته مغزی
- عفونت
- خرابی دستگاه پیس‌میکر و مدارهای مورد استفاده
- عدم تاثیرگذاری بر روی علائم بیماری
- سردرد
- بدتر شدن وضعیت روحی و روانی
- واکنش بد به بیهوشی
- واکنش آلرژیک به مواد موجود در دستگاه کاشته شده
- درد یا تورم در محل جراحی
- حرکت الکترودها یا خرابی سخت افزار
- احساس گزگز در هنگام کار کردن پیس میکر
- مشکلات گفتاری یا بینایی
- سرگیجه
- مسائل هماهنگی
- مشکل در حافظه یا تمرکز
- فلج خفیف
در طول تحریک، عوارض جانبی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سوزن سوزن شدن موقت در صورت یا اندام‌ها
- احساس کشش در عضلات
- مشکلات گفتاری یا بینایی
- از دست دادن تعادل
سخن آخر
روش تحریک عمیق مغزی برای درمان بیماری‌هایی مانند پارکینسون، سال های متمادی است که مورد استفاده قرار می‌گیرد و نتایج بسیار خوبی را به دنبال داشته است به طوری که بسیاری از بیمارانی که در برابر درمان‌های دارویی و تراپی‌های دیگر مقاوم بودند مورد معالجه و کنترل علائم قرار گرفتند. هم اکنون امید جامعه پزشکی بر این است که برای درمان بسیاری از بیماری‌های روانی که امروز گریبانگیر جامعه انسانی شده است نیز بتوانند از DBS استفاده نمایند. اگر از اختلالات گفته شده در این مقاله رنج می‌برید حتما به متخصص مراجعه کرده و درمان با DBS را پیگیری نمایید. می‌توانید از اینجا نوبت دکتر را دریافت کنید.
سلام یه سوال داشتم