در میان تمامی اختلال‌های عصبی و روانی، اوتیسم یکی از بیماری‌هایی است که بیشتر از هرچیز دیگری به گوش عموم مردم آشنا است، اما کمتر کسی به طور دقیق با ابعاد این بیماری و البته انواع اوتیسم در بزرگسالان و کودکان آشنایی داد. اوتیسم یا درخودماندگی یک اختلال عصبی- تکوینی است که افراد مبتلا به آن، مشکلاتی جدی در تعاملات اجتماعی خصوصا ارتباطات کلامی دارند. این افراد باید توسط یک پزشک متخصص سلامت روان، معاینه و تحت درمان قرار بگیرند.
این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر به شما کمک می‌کند تا بتوانید به طور دقیقتر با اختلال طیف اوتیسم، انواع آن و روش‌های درمانی آشنا شوید.
اختلال طیف اوتیسم چیست؟
اوتیسم یا درخودماندگی (به اختصار ASD) در واقع یک اختلال عصبی-رشدی است که در نحوه تعامل افراد با دیگران و ارتباطات کلامی تاثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به اوتیسم درک فردی متفاوتی از جهان اطراف دارند و به همین دلیل ارتباطات آنها با انسان‌ها به شدت تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
اوتیسم یک اختلال طیفی است، به این معنی که علائم و نشانه‌های آن در افراد مختلف، متفاوت بروز می‌کند. این بیماری انواع مختلفی داشته و شدت اثر آن در افراد متفاوت است. البته در مجامع جهانی اختلاف نظرهای زیادی در خصوص به‌کارگیری نام (بیماری) برای این اختلال وجود دارد، اما به‌هرحال این اختلال یکی از جدی‌ترین اختلالات مغزی است که ممکن است در کودکان یا حتی بزرگسالان بروز کند. برای درمان اوتیسم باید به پزشک مغز و اعصاب مراجعه کنید.
اگرچه علائم و نشانه‌های اوتیسم موارد بسیار زیادی را دربرمی‌گیرد؛ اما افراد مبتلا به اوتیسم که به آنها اوتیستیک گفته می‌شود عموما نشانه‌ها و علائم زیر را دارند:
- ناتوانی یا مشکل در برقراری ارتباط با دیگران
- انجام رفتارها و الگوهای تکراری.
لازم به‌ذکر است که این بیماری، غیرقابل درمان و یک اختلال مادام‌العمر است، اما راه‌های درمانی متفاوت می‌تواند در نحوه عملکرد روزانه افراد مبتلا تاثیرگذار باشد.
شایع‌ترین انواع اختلال طیف اوتیسم
استفاده از واژه طیف درمورد اختلالات اوتیسم بهتر است؛ افراد مبتلا به اختلال اوتیسم می‌توانند طیف وسیعی از شدت علائم را داشته باشند. توانایی‌های یادگیری، تفکر و حل مسئله افراد مبتلا به اختلال طیف اوتیسم می‌تواند در هر فردی به نسبت فرد دیگر، متفاوت باشد.
اوتیسم بودن به صورت‌های متفاوتی در افراد نمایان می‌شود. بعضی از افراد مبتلا، مشکلات دیگری نیز از جمله کم‌توانی ذهنی، اختلال یکپارچگی حسی، اختلال بیش‌فعالی و نقص توجه، صرع و مشکلات گوارشی دارند؛ که به معنای این است که این افراد نیازمند سطوح حمایتی مختلفی هستند.
به گفته انجمن اوتیسم ایران؛ اوتیسم، اوتیسم اسپرگر، اختلال از هم پاشیدگی دوران کودکی و اختلال دوران رشد که به نوع دیگری تشخیص داده نشده است، ۴ اختلالی هستند که در دسته بندی‌های جدید علمی همگی تحت عنوان اختلالات طیف اتیسم شناخته و تشخیص داده می‌شوند و با همدیگر ادغام شده‌اند.
اختلالات طیف اوتیسم در سه سطح کلی جای می‌گیرند:
- سطح نیازمند حمایت
- سطح نیازمند حمایت زیاد
- سطح نیازمند حمایت بسیار زیاد
علائم و نشانه‌های اختلال طیف اوتیسم
بعضی از کودکان، علائم طیف اوتیسم را در ابتدای دوران نوزادی نشان می‌دهند. سایر کودکان ممکن است به طور معمول برای چند ماه یا چند سال به طور طبیعی رشد کنند؛ اما پس از آن به طور ناگهانی علائم طیف اوتیسم را نشان دهند و مهارت‌های زبانی و فردی که قبلاً به دست آورده‌اند را از دست بدهند.
مدل طیفی اوتیسم در هر فردی، متفاوت است. به عبارت دیگر هر کودک مبتلا به اختلال طیف اوتیسم دارای یک الگوی منحصر به فرد از رفتار است. بعضی از کودکان مبتلا به این اختلال دچار مشکلات یادگیری هستند و بعضی از آنها نشانه‌های کمتری نسبت به هوش عادی دارند.
سایر کودکان مبتلا به این اختلال دارای هوش نرمال هستند؛ آنها به سرعت یاد می‌گیرند، اما با برقراری ارتباط و استفاده از آنچه که در زندگی روزمره و تنظیم وضعیت اجتماعی لازم است، مشکل دارند.
ترکیب منحصربه‌فرد علائم طیف اوتیسم در هر کودک، گاهی اوقات تعیین شدت این اختلال را دشوار می‌کند. با همه اینها، برخی از علائم در افراد اوتیسم مشترک است، این علائم و نشانه‌ها عبارتنداز:
1. اختلال در عملکرد اجتماعی
نوزاد انسان به طور ذاتی برای ارتباط اجتماعی و تشخیص چهره انسانی آمادگی دارد؛ در حالی که در کودکان دارای اوتیسم گرایش کمی به چهره انسان وجود دارد و به دنبال آن، این کودکان گرایش کمی به برقراری تماس چشمی دارند. برخی دیگر از نشانه‌های اختلال در عملکردهای اجتماعی کودک دارای اوتیسم موارد زیر را شامل می‌شود:
- کودک نمی‌تواند به نام خود واکنش نشان دهد.
- کودک ترجیح می‌دهد به تنهایی بازی کند یا در دنیای خود باشد.
- تماس چشمی ضعیفی دارد.
- کودک ارتباط غیر کلامی برقرار نمی‌کند؛ مثلا نمی‌تواند به اشیا مورد علاقه خود اشاره کند.
2. اختلال ارتباطی در افراد اوتیسم
افراد دارای اوتیسم در جنبه‌های مختلف رشد زبان، گفتار و ارتباط مشکل دارند. کودکان دارای اوتیسم توانایی صحبت کردن و برقرار ارتباط کلامی ندارند. نشانه‌های عدم توانایی صحبت کردن در کودکان اوتیسم شامل موارد زیر است:
- عدم توانایی در جمله‌بندی و صحبت کردن به صورت سلیس
- صحبت کردن با ریتم یا صدای غیرطبیعی
- عدم توانایی در بیان احساسات و هیجانات
3. اختلال شناختی
بسیاری از افراد تصور می‌کنند که اوتیسم عقب ماندگی ذهنی است! اگرچه ممکن است برخی از کودکان اوتیسم، هوش پایینی داشته باشند، اما برخی از آنها نیز هوش جزیره‌ای دارند. به این معنا که کودک در یک یا چند زمینه (مانند نقاشی یا موسیقی) توانایی‌های قابل توجهی دارد؛ در حالی که ممکن است از نظر سایر توانایی‌ها مشکل داشته باشد.
همچنین در کودکان مبتلا به اوتیسم تفکر انتزاعی وجود ندارد. یعنی کودک نمی‌تواند خودش را به جای دیگران قرار دهد یا به مسائلی به غیر از چیزهایی که می‌بیند، فکر می‌کند. در نظر داشته باشید که هرچه ضریب هوشی کودکان پایین‌تر باشد، احتمال ابتلا به تشنج در کودکان بالاتر است.
4. اختلال رفتاری
کودکان اوتیسم با اشیا و وسایل ارتباط بهتری برقرار می‌کنند تا با انسان‌ها. این اختلال رفتاری ناشی از اختلال برقرار ارتباط است که موجب می‌شود تا کودکان از دنیای اطراف دور شده و به دنیای اشیا و وسایل علاقه‌مند باشند. این اختلال همچنین با علائم زیر همراه است:
- انجام حرکات تکراری مانند تکان دادن، چرخش یا قفل کردن دست‌ها
- داشتن الگوهای حرکتی عجیب و غریب، مانند قدم زدن بر انگشتان پا
- حساس بودن به نور، صدا و لمس در عین حال بی‌تفاوت بودن به درد یا دما
- ترس از موقعیت‌های جدید، مثلا برخورد با افراد جدید یا تغییر دکوراسیون منزل و غیره.
رابطه صرع و اوتیسم چیست؟
صرع و اوتیسم دو اختلالی هستند که غالبا درکنار هم اتفاق می‌افتند، به همین دلیل افراد اوتیسم بیشتر در معرض خطر تشنج و عوارض آن هستند. اوتیسم نتیجه عدم تعادل بین سیگنال‌های مغزی و تحریک آنها است، چیزی که می‌تواند زمینه ایجاد صرع نیز باشد.
طبق مطالعات انجام شده، حدود 20 درصد کودکان مبتلا به اوتیسم در خطر ابتلا به صرع هستند. اما این تمام کودکان را شامل نمی‌شود. بلکه عوامل قبل از زایمان، در حین و پس از زایمان، همچنین عوامل محیطی در همزمان بودن صرع و اوتیسم موثر هستند.
علت اختلال اوتیسم چیست؟
موارد بسیار زیادی را می‌توان در علت اوتیسم جستجو کرد. اما به طور کلی، علت و سرمنشا اوتیسم ممکن است مربوط به ژنتیک و محیط، باشد. HOXA1 یکی از ژن‌های اوتوزوم مغلوب است که تاثیر زیادی در بروز اوتیسم دارد، همچنین ژن‌های NLGN3, NLGN4, NRXN1, MeCP2 نیز ممکن است در بروز اوتیسم نقش داشته باشند.
برای بعضی از کودکان، اختلال طیف اوتیسم می‌تواند با یک اختلال ژنتیکی مانند سندرم Rett یا سندرم X شکننده همراه باشد. در کودکان، تغییرات ژنتیکی (جهش) ممکن است خطر اختلال طیف اوتیسم را افزایش دهد. ژن‌ها ممکن است بر توسعه مغز یا نحوه ارتباط سلول‌های مغز تأثیر بگذارند یا شدت علائم طیف اوتیسم را تعیین کنند.
اما به غیر از ژن موارد دیگری مثل عوامل محیطی می‌توانند علت اوتیسم در بزرگسالان و کودکان باشند. دانشمندان در تلاشند تا به این سوال پاسخ دهند که آیا ویروس‌ها می‌توانند در ابتلا یک فرد به اوتیسم نقش داشته باشند یا خیر؟
طبق نتایج تا حال حاضر، انسفالیت ناشی از سرخک، سرخچه مادرزادی، ویروس هرپس سیمپلکس، اوریون، واریسلا، سیتومگالوویروس و ویروس‌های مخفی برخی از مواردی هستند که ممکن است در بروز اوتیسم موثر باشند.
آیا واکسن‌ها موجب اوتیسم می‌شوند؟
هیچ ارتباطی بین واکسن و اختلال طیف اوتیسم وجود ندارد. یکی از بزرگ‌ترین اختلافات در اختلال طیف اوتیسم این است که آیا ارتباطی بین اختلال و واکسن‌های دوران کودکی وجود دارد. با وجود تحقیقات گسترده، هیچ تحقیق قابل اعتمادی ارتباط بین اختلال طیف اوتیسم و واکسن زدن را نشان نداده است.
اوتیسم در بزرگسالی چیست؟
اوتیسم در بزرگسالان یکی از مشکلاتی است که کمتر به آن پرداخته شده؛ در صورتی که برای بسیاری از افراد و خانواده‌ها معضلی جدی محصوب می‌شود. در اغلب مواقع کودکان اوتیستیک بدون تشخیص و درمان به بزرگسالی می‌رسند.
اما آنچه که بیش از هرچیزی اهمیت دارد، تشخیص اوتیسم در بزرگسالی است، اگر فردی در بزرگسالی احساس انزوای اجتماعی داشته باشد یا در برقراری ارتباط با دنیای اطراف دچار مشکل شود، احتمال ابتلای وی به اوتیسم یا درخودماندگی بالا است.
نیازهای افراد مبتلا به اوتیسم در بزرگسالی بسیار متفاوت است. افراد مبتلا به ASD شدید، ممکن است توانایی صحبت کردن نداشته باشند و به همراهی و کمک برای تمامی فعالیت‌های زندگی روزمره‌شان احتیاج داشته باشند.
پژوهشگران مطالعه‌ای را روی ۴۵ نفر که یا خود مبتلا به ASD بودند یا از این بیماران مراقبت می‌کردند، انجام دادند. شرکت‌کنندگان بیشتر در مورد مدیریت بلندمدت، تشخیص و آگاهی از اوتیسم در بزرگسالی نگران بودند. برخی از مشکلاتی که افراد مبتلا به اوتیسم در بزرگسالی با آن روبه‌رو می‌شوند عبارتند از:
- انزوا و مشکلات اجتماعی
- مشکلات ارتباطی
- مشکلات مالی
- نبود حمایت به همراه مراقبت شخصی
- بی‌دفاع بودن
- کمبود شغل و غیره.
بهتر است قبل از افزایش سن کودکان، به دنبال راه‌های درمان و مشورت با پزشک باشید تا درصورت امکان فرد بتواند زندگی نرمالی داشته باشد.
اوتیسم در کودکان
تشخیص درست اوتیسم در کودکان زمانی امکان پذیر است که نشانه‌های آن قبل از سه سالگی شناسایی شوند. بعضی از کودکان، علائم طیف اوتیسم را در ابتدای دوران نوزادی نشان می‌دهند. البته شرایطی نیز وجود دارد که در آن اختلال اوتیسم در نوجوانان یا بزرگسالان شناسایی شود، اما معمولا میانگین سن تشخیص بین ۳ تا ۶ سال است.
اوتیسم در نوزدان
نوزادان پس از تولد و به مرور زمان علائم اوتیسم را بروز می‌دهند. چالش‌های زیادی برای مطالعه اوتیسم در دوران پس از زایمان وجود دارد، اما تاکنون هیچ نشانگر زیست‌شناختی یا آزمایش پزشکی برای تشخیص نوزاد اوتیسم وجود ندارد. بنابراین، تشخیص این اختلال کاملا مبتنی بر مشاهدات رفتاری و اطلاعات گزارش شده توسط والدین است.
تشخیص اوتیسم در افراد چگونه است؟
اختلال طیف اوتیسم در علائم و شدت متفاوت است، بنابراین تشخیص آن ممکن است دشوار باشد. اگر کودکی دارای اوتیسم باشد، نشانه‌هایی دارد که پزشک می‌تواند براساس آنها بیماری را تشخیص دهد.
اولین راه این است که پزشک از والدین در مورد تعاملات اجتماعی، مهارت‌های ارتباطی و رفتار فرزندشان در طول زمان سؤال کند. ممکن است کودک در برقراری تماس چشمی ناتوان باشد. یا در تشخیص احساسات دیگران مانند غم خیلی ضعیف عمل کند.
پزشک باشد از والدین در مورد مهارت‌های کلامی و غیرکلامی فرزندشان در طول زمان سؤال کند. یک کودک اوتیسم ممکن است هرگز حرف نزند، یا بعضی از جمله‌ها را بارها تکرار کند. بنابراین اوتیسم و حرف نزدن کودک دو عامل وابسته به هم هستند.
پزشک همچنین از والدین در مورد بازی‌ها و میزان علاقه‌ای که فرزندشان به اسباب‌بازی نشان می‌دهد، سوال می‌کند. کودک اوتیسم ممکن است به جای بازی کردن با همه اسباب‌بازی‌ها تنها بر بخشی از آنها تمرکز کند.
همچنین لازم است کودک تست‌های ضروری شامل شنوایی، گفتار، زبان، سطح پیشرفت و مسائل اجتماعی و رفتاری را انجام دهد، تا پزشک مطمئن شود این علائم به دلیل مشکل و اختلال دیگری به وجود نیامده است.
راه‌های درمان اوتیسم در بزرگسالی و کودکی
اوتیسم درمان قطعی ندارد، اما با این حال، راهکارهای درمانی می‌توانند توانایی فرد، برای عملکردها را افزایش و علائم طیف اوتیسم را کاهش دهد. مداخله زودهنگام در طول سال‌های پیش دبستانی می‌تواند به کودک کمک کند تا مهارت‌های اجتماعی، ارتباطی، عملکردی و رفتاری را یاد بگیرد.
درحال حاظر از روش‌های متفاوتی برای درمان اوتیسم استفاده می‌شود؛ اما این که اوتیسم شدید یا خفیف، باید به چه راهکاری کنترل شوند، بسته به نظر پزشک متخصص دارد. روش‌هایی مثل کاردرمانی، گفتاردرمانی روانشناسی، بازی درمانی، رژیم درمانی، درمان ABA، موسیقی و دارو درمانی از مواردی هستند که برای درمان کودکان اوتیسم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تشخیص و مداخله در سنین پایین بسیار کارساز است و می‌تواند رفتار، مهارت‌ها و توسعه زبان در افراد اوتیستیک را بهبود بخشد. با این حال، مداخله در هر سن مفید است. اگرچه کودکان معمولاً علائم طیف اوتیسم را از دست نمی‌دهند، ممکن است یاد بگیرند که تعاملات روزمره بهتری داشته باشند.
آیا می‌توان از بروز اوتیسم پیشگیری کرد؟
در بعضی از مواقع اوتیسم ارثی است و هیچ راهی برای جلوگیری از اختلال طیف اوتیسم وجود ندارد. تحقیقات برای یافتن علت اصلی اوتیسم، پیشگیری و درمان این اختلال ادامه دارد. البته به والدین توصیه می‌شود تا همواره سبک زندگی سالمی برای خود انتخاب کنند تا احتمال ابتلا کودکان آنها به انواع اختلالات کاهش یابد.
میزان شیوع اوتیسم
میزان شیوع اختلالات طیف اتیسم در دو دهه گذشته در سراسر جهان افزایش زیادی داشته است. تاکنون هیچ مطالعه جامعی در زمینه شیوع این اختلال در کشور ما صورت نگرفته است. با این حال مطالعات در ایران، گستره‌ای از یک به ۱۵۰ بین کودکان گزارش کرده‌اند.
عوامل تاثیرگذار بر اختلال طیف اوتیم
به غیر از علائم، نشانه‌ها و دلایلی که در بروز اوتیسم تاثیرگذار است، عوامل دیگری نیز هستند که ممکن است احتمال این اختلال را افزایش دهند. برای مثال:
جنسیت
پسران تقریباً چهار برابر دختران احتمال ابتلا به اختلال طیف اوتیسم را دارند.
سابقه خانوادگی
در خانواده‌هایی که یک کودک مبتلا به اختلال طیف اوتیسم دارند، خطر ابتلا به داشتن یک کودک دیگر با اختلال بالا است.
اختلالات دیگر
کودکان مبتلا به بیماری‌های خاص دارای خطر بالاتری از علائم اوتیسم هستند. بعضی از این بیماری‌ها عبارتند از:
- سندرم X شکننده (اختلال ارثی است که باعث مشکلات فکری می‌شود.)
- اسکلروز توبول (وضعیتی که تومورهای خوش خیم در مغز ایجاد می‌شود)
- سندرم Rett (وضعیت ژنتیکی تقریباً به طور انحصاری در دختران رخ می‌دهد که سبب کاهش رشد سر و ناتوانی در فکر می‌شود.) و غیره.
نوزادان بسیار زودرس
نوزادانی که قبل از ۲۶ هفته حاملگی متولد شده‌اند ممکن است دارای اختلال طیفی اوتیسم باشند.
سن پدر و مادر
ممکن است ارتباطی بین کودکان متولد شده با والدین بزرگتر و اختلال طیف اوتیسم وجود داشته باشد.
طول عمر افراد مبتلا به اوتیسم چقدر است؟
اوتیسم طول عمر افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. طبق برخی مطالعات و تحقیق‌های انجام شده در سال 2016 که یک مجله بریتانیایی آن را منتشر کرده، بزرگسالان مبتلا به اوتیسم 40 برابر بیشتر از بزرگسالانی که مبتلا به اوتیسم نیستند، در خطر مرگ زودرس قرار دارند. مرگ زودرس ممکن است که به دلیل مشکلات عصبی یا حتی خودکشی نیز باشد.
در یک مطالعه انجام شده (تعداد مشخصی از بیماران اوتیسم در این تحقیق بررسی شدند و این نتیجه شامل همه افراد نیست)، افراد اوتیسم به طور متوسط در سن 54 سالگی از دنیا رفته‌اند که این سن 16 سال زودتر از میانگین سن مرگ و میر در جوامع محسوب می‌شود.
با شناخت اوتیسم به زندگی بهتر افراد اوتیستیک کمک کنید!
اوتیسم یک بیماری نیست. طیف اوتیسم اختلالی است که بیشتر در دوران کودکی بروز می‌کند، اما ممکن است نشانه‌های آن در سنین بزرگسالی هم مشاهده شود. متاسفانه در حال حاضر تحقیقات علمی در مورد علت، علائم، تشخیص و پیشگیری از اختلال طیف اوتیسم به نتایج قطعی و ثابتی نرسیده و پژوهش‌ها در این راستا ادامه دارد.
با وجود اینکه برای اختلال طیف اوتیسم درمان دارویی قطعی موجود نیست، اما بسیاری از مداخلات زودهنگام می‌تواند به بهبود علائم این اختلال کمک کند و امیدهای زیادی وجود دارد تا کودکان دارای اوتیسم قادر به یادگیری و تعامل شوند.
بنابراین توصیه می‌کنیم که اگر علائم اوتیسم را در کودکان خود مشاهده کردید، هرچه زودتر به پزشک مراجعه کنید. برای این کار می‌توانید از سایت نوبت‌دهی آنلاین دکتردکتر استفاده کنید.
سوالات متداول اوتیسم
تاکنون راهکار درمانی خاصی برای اختلال اوتیسم کشف نشده، اما با این حال با استفاده از تمرینات ذهنی، رفتاری و گفتاری متفاوتی می‌توان در نحوه عملکرد روزانه افراد اوتیستیک تاثیر گذاشت.
عوامل بسیاری در اوتیسم شدن جنین در بارداری موثر است، برای مثال بالا بودن سن والدین، داشتن شرایط ژنتیکی خاص، داشتن فرد اوتیستیک در خانواده، سابقه عفونت‌های ویروسی در خانواده و غیره.
یکی از علائم و نشانه‌های اوتیسم عدم توانایی کودکان در برقراری ارتباطات کلامی و زبانی است. اگرچه بعضی از این افراد می‌توانند کلمات را به درستی بیان کنند، اما توانایی ساخت جمله و صحبت کردن را ندارند.
