همه ما در زندگی هنگامی که در موقعیت یا مکانی جدید قرار می‌گیریم، ابتدا احساسی را تجربه می‌کنیم که ترکیبی از ترس و نگرانی است. این حس اضطراب، احساسی قدیمی در بدن و روان ماست تا در برابر مشکلات و عوامل خطرآفرین از ما محافظت کند. اما اگر این حس تبدیل به روتینی در زندگی ما شود، اینجاست که احتمالا با اختلال اضطراب دست به‌گریبان شده‌ایم.
البته زیاد هم تقصر ما نیست به‌هر حال سبک زندگی مدرن طوری طراحی شده که علاوه بر مشکلات کاری و زندگی شخصی، روزانه انبوهی از اخبار، شایعات و تحولات ناگهانی نیز روان و افکار ما را تحت تاثیر قرار داده و موجب اضطرابمان می‌شود. اگر به‌دنبال راهکارهایی هستید تا خود را از اضطراب و استرس دور نگه دارید، ابتدا باید بدانید که اضطراب چیست و راه های مقابله با آن کدام است و بعد حتما به دکتر روانشناس تهران یا دیگر شهرهای ایران مراجعه کنید.
محتوای پزشکی این مقاله توسط دکتر مهین ربیعی، متخصص روانپزشکی بررسی و تایید شده است.
اختلال اضطراب چیست؟
خیلی ساده که بگوییم، اختلال اضطراب ترکیبی از حس‌های مختلف و آشنایی مثل ترس، پریشانی و دلهره نسبت به وضعیتی است که در آن عامل خطرناکی وجود ندارد اما به‌طور مداوم احساس تشویش و دلشوره می‌کنید. در حالت طبیعی، اضطراب معمولا بعد از رخ دادن حادثه‌ای استرس‌زا به وجود می‌آید.
در سیر تکاملی انسان، وجود اضطراب و استرس امری طبیعی و مفید بوده؛ چراکه در طول زمان به حفظ بقا و زنده ماندن او کمک کرده است. هنگامی که شدت این نگرانی و ترس بیش از حد طبیعی باشد و زندگی روزانه را مختل کند، می‌گوییم فرد دچار بیماری اختلال اضطراب (Anxiety Disorders) شده است.
در صورت عدم‌توجه به اضطراب و مخفی کردن آن، این اختلال به مرور گسترش پیدا کرده و جنبه‌های مختلفی از زندگی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بنابراین توجه و پذیرش ابتلا به اختلال اضطراب و تلاش برای درمان آن بسیار حائز اهمیت است.
افراد مبتلا به اضطراب درباره آینده‌ای که هنوز نیامده هم استرس دارند و اکثرا احساس ترس را بیش از حد ممکن تجربه می‌کنند. همین امر در نهایت باعث می‌شود تا عملکرد روزانه، کیفیت ارتباطات و اقدامات مرتبط با توسعه فردی آنها همواره کیفیت و صلابت لازم را نداشته باشد. ین
اختلال اضطراب امری شایع بین مردم است؛ 28 درصد از مردم در طول زندگی خود بارها دچار چرخه اضطراب می‌شوند و اکثرا در بازه‌های سنی 30 تا 44 سال هستند.
تفاوت اضطراب و استرس
استرس احساسی زودگذر است که به‌دلیل وقوع اتفاقی خاص به‌همراه حس دلشوره یا حتی اسهال بروز می‌کند اما اضطراب، احساسی پایدارتر است که خود را با نشانه‌های فیزیکی- روانی همچون خستگی، گزگز پا یا سردردهای جانکاه نشان می‌دهد. فراتر از تفاوت اضطراب و استرس، نکته قابل توجه این است که استرس و اضطراب هر دو طبیعی و لازمه زندگی انسان هستند اما در صورت تداومشان، باید برای حل آنها به‌صورت ریشه‌ای اقدام کرد.
علائم اختلال اضطراب چیست؟
اضطراب غیرطبیعی نوعی اختلال روانی و ذهنی محسوب می‌شود؛ ولی نه تنها بر ذهن، افکار و احساسات اثر می‌گذارد، بلکه سلامت جسمی و عملکرد روزانه افراد را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.
توجه به این نکته ضروری است که همگی این نشانه‌ها ممکن است در تمامی افراد دیده نشود و احتمال بروز علائم دیگری که ناشی از اضطراب باشند نیز وجود دارد. ععلائم اختلال اضطراب در هر کسی ممکن است متفاوت باشد اما حس آن را اگر بخواهیم توصیف کنیم؛ بین مغز و بدن یک شکاف بزرگ وجود دارد.
به‌طور کلی نشانه‌ها و علائم ابتلا به اضطراب شامل موارد زیر است:
- دیدن کابوس
- احساس ترس و نگرانی بدون دلیلی منطقی
- عدم‌تمرکز
- تنش و بی‌قراری
- بی‌خوابی یا بدخوابی
- تپش قلب
- گرفتگی عضلات
- داشتن افکار و احساسات ناراحت‌کننده و ترسناک
- حالت تهوع
- تنگی نفس و احساس خفگی
- خشکی دهان
- دچار حالات بیماری پانیک شدن
دلایل اختلال اضطراب
اختلال اضطراب می‌تواند به دلایل گوناگونی که حتی فکرش را هم نمی‌کنید، اتفاق بیفتد. دلایل و علل اختلال اضطراب زیاد هستند اما مهم‌ترینشان عبارتند از:
ساختار شیمیایی مغز
ممکن است در مغز فرد مبتلا، مدارهای معیوبی وجود دارد که کنترل حس ترس را از دست داده‌اند و آن را جایگزین دیگر احساسات می‌کنند.
مصرف بی‌رویه دارو، موادمخدر و الکل
به مرور زمان و با مصرف انواع مختلقی از نوشیدنی‌های الکلی و مواد مخدر باعث بروز اختلالات گسترده می‌شود. گرچه مصرف بی‌رویه دارو مخصوصا بدون تجویز پزشک نیز عواقبی دارد که اختلال اضطراب یکی از آنها است.
استرس محیطی
عوامل محیطی و افرادی که با آنها در ارتباط هستید، یکی از مهم‌ترین علل اختلال اضطراب هستند. بی‌توجهی، رفتارهای بد و تبعیض‌گونه، مشاهده خشونت، مرگ عزیزان و مواردی از این دست باعث اضطراب می‌شوند.
ژنتیک
ژنتیک از طریق رشته‌های ژنتیک از والدین به فرزندان هم منتقل می‌شود؛ درست مثل یک چرخه معیوب!
انواع اضطراب کدام است؟
اختلال اضطراب انواع مختلفی دارد که در ادامه درباره برخی از آنها توضیح می‌دهیم.
اختلال اضطراب اجتماعی
در اختلال اضطراب اجتماعی، فرد در موقعیت‌های گوناگون از اشتباه کردن، صحبت کردن و غذا خوردن در جمع هراس دارد؛ زیرا نگران است که دیگران او را قضاوت کنند یا مورد تمسخر قرار دهند. این اختلال و نگرانی معمولا از دوران نوجوانی شروع می‌شود.
اختلال اضطراب فراگیر
زمانی که فرد مدام نگران وقوع حوادث ناگوار مانند مرگ نزدیکان، تصادف یا بیماری فرزندان خود است و بدترین اتفاق‌ها و سناریوها را در ذهن می‌سازد، می‌گوییم دچار اضطراب فراگیر شده است. نشانه‌های رایج این اختلال خستگی، بی‌خوابی، تنش و بی‌قراری، تپش قلب و عدم‌تمرکز است.
فوبیا یا اختلال هراس
فوبیا یا ترس بیمارگونه معمولا در وضعیت و شرایط خاصی بروز می‌کند. به‌عنوان مثال دیدن عنکبوت، ترس از ارتفاع یا تاریکی، نمونه‌های شایع فوبیا محسوب می‌شوند. علائم حمله‌های اضطرابی ناشی از فوبیا شامل تعریق شدید، تپش قلب یا احساس خفگی است.
اختلال وسواس
اضطراب بیمارگونه می‌تواند موجب بروز اختلال اضطراب وسواس شود. ۲ نوع وسواس فکری و عملی وجود دارد که در این نوع اختلال اضطراب، ممکن است فرد دچار یکی یا هر دو مدل وسواس شود. در وسواس فکری به‌طور مداوم افکاری تکراری به ذهن خطور می‌کنند که معمولا ناراحت‌کننده یا وحشت‌آور هستند. در وسواس عملی نیز انجام اعمال تکراری مانند شستن دست‌ها، خاراندن سر یا بالا کشیدن بینی وجود دارد و بدون هیچ‌گونه دلیل منطقی و مناسبی مدام تکرار می‌شوند.
سندرم موج انفجار (سندرم ptsd یا بعد از حادثه استرس‌زا)
سندرم موج انفجار یا اختلال تنش‌زای پس از رویداد که نوعی اختلال اضطرابی به شمار می‌رود، معمولا بعد از وقوع حادثه‌ای دردناک و هراس‌انگیز اتفاق می‌افتد. در برخی افراد بعد از چند ماه بهبودی حاصل می‌شود و در بعضی دیگر ممکن است تا آخر عمر ادامه داشته باشد. در سندرم موج انفجار، به دلیل استرس و هیجان شدیدی که به فرد وارد شده، پرخاشگری، عصبانیت و کابوس دیده می‌شود.
هراس اختصاصی
هراس اختصاصی ترسی شدید و مداوم از وسیله یا موقعیت معینی است که در پاسخ، اضطرابی فوری ایجاد می‌کند. این اختلال به رفتار اجتنابی منجر می‌شود. افراد مبتلا به هراس اختصاصی فکر می‌کنند که تحت هر شرایطی به آنها صدمه وارد خواهد شد.
ترس از حیوانات، ترس مکانی و ترس محیطی- طبیعی از جمله مواردی هستند که در دسته این نوع از اختلال اضطراب قرار می‌گیرند.
اختلال اضطراب جدایی
اختلال اضطراب جدایی معمولا در کودکان از 7 ماهه تا 3 ساله شایع‌تر است. این حس معمولا در پی نکرانی زیاد از جدایی از والدین و خانه رخ می‌دهد.
اختلال اضطراب جدایی در بزرگسالان نیز به این‌صورت بروز پیدا می‌کند که آنها معمولا بیش از حد نگران اطرافیان خود هستند.
اضطراب اخلاقی
اضطراب اخلاقی در واقع ترسی است که از سر وجدان به‌وجود می‌آید. بسیاری این نوع از اضطراب را منشا دیگر انواع اضطراب می‌دانند و تاثیر آن در زندگی واقعی، ملموس می‌خوانند.
لالی انتخابی
سکوت پیشگی یا لالی انتخابی یک نوع از اختلال اضطراب در کودکی است که معمولا به‌موجب آن کودک تنها در شرایط و محیط خاص صحبت می‌کند.
این کودکان در شرایط خاص اجتماعی مثل مدرسه، کلاس‌های ورزشی، جمع دوستان و یا در کنار غریبه‌ها قادر به صحبت نیستند. در مقابل همین کودکان ممکن است تنها در موقعیت‌های خاص شروع به صحبت کنند.
این مشکل اغلب می‌تواند مانع سرگرمی و لذت از دورام کودکی شود.
اضطراب در بارداری
بارداری می‌تواند سلامت زنان را از نظر روانی تحت تاثیر قرار دهد. اختلال اضطراب و بی‌قراری از جمله اختلالات شایع این دوره برای زنان حامله است. نگرانی‌های مداوم در مورد سلامت جنین، مراقبت از کودک، تغییرات شیوه زندگی و ترس از درد زایمان باعث این اختلال می‌شود. اضطراب در دوران بارداری اگر کنترل نشود امکان دارد منجر به زایمان زودرس، ناهنجاری در جنین و ابتلای مادر به بیماری‌های مختلف شود.
اضطراب در نوجوانان
اضطراب در نوجوانان معمولا به‌دلیل تغییرات دوران بلوغ رخ می‌دهد. ژنتیک، تغییرات دوران بلوغ، محیط، سوءمصرف مواد مخدر، الگوی تفکر منفی، سابقه تروما و تفاوت در ساختار مغز از جمله دلایل این حالت هستند.
اختلال اضطراب اجتماعی، اختلال اضطراب فراگیر، اختلال هراس، اختلال اضطراب جدایی، اختلال وسواس جبری و اختلال اضطراب پس از حادثه (PTSD) از جمله انواع اضطراب نوجوانان هستند.
ترس و نگرانی در زندگی روزمره، اعصاب تحریک‌پذیر، حساسیت شدید نسبت به انتقاد، افت تحصیلی یا امتناع از رفتن به مدرسه، دوری کردن از فعالیت‌های اجتماعی و مشکلات خواب از جمله علائمی هستند که نشان می‌دهند فرزند شما دچار اضطراب نوجوانانی شده است.
عوارض ابتلا به اضطراب چیست؟
با اینکه اضطراب نوعی واکنش ذهنی محسوب می‌شود، ولی روی سلامت جسمی و فیزیکی افراد نیز تاثیر می‌گذارد. عدم‌توجه در درمان به‌موقع این اختلال، می‌تواند مشکلاتی مانند موارد زیر را به وجود آورد:
- بیماری‌های قلبی
- اضافه وزن و چاقی
- مشکلات گوارشی
- تضعیف سیستم ایمنی بدن
- مشکلات تنفسی
- سقط جنین یا زایمان زودرس در زنان باردار
- قاعدگی نامنظم و یائسگی زودهنگام در زنان
- کاهش تولید اسپرم در مردان
- تشدید بیماری‌های پوستی مانند آکنه، اگزما و پسوریازیس
- حساسیت به نور و کاهش بینایی
- افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های دیابت و فشار خون بالا
- ابتلا به اختلال وسواس جبری
تشخیص اختلال اضطراب
تشخیص اضطراب اجتماعی را بهتر است که به پزشک محول کنید؛ بسیاری از علائم این مشکل با دیگر اختلال‌ها یکی است و نمی‌توان بدون بررسی متخصص این اختلال را نه تشخیص داد و نه به‌صورت قطعی درمان کرد.
همچنین برای تشخیص این مشکل همچون دیگر مواردی که به روان مرتبط هستند، هیچ تشخیص آزمایشگاهی وجود ندارد و پزشک تنها با استفاده از آزمون‌های تشخیصی و آگاهی از پیشینه بیمار و دغدغه‌هایش آن را تشخیص می‌دهد.
راه های درمان اضطراب چگونه است؟
در حال حاضر روش‌های درمانی گوناگونی برای رفع اضطراب به وجود آمده است. دارودرمانی، روان‌درمانی و تغییر سبک زندگی از رایج‌ترین و بهترین راهکارها هستند. به یاد داشته باشید همان‌طور که برای حل مشکلات جسمی از دارو استفاده می‌کنیم، روان‌درمانی نیز برای تامین نیازهای روان و ذهن‌مان مفید است.
دارودرمانی
داروهای مخصوص بهبود اختلال اضطراب باید از طرف پزشک تجویز شود. این داروها معمولا خاصیت ضدافسرگی دارند و نوعی آرام‌بخش محسوب می‌شوند. دوز تعیین شده، متناسب با نوع و شدت بیماری است.
روان‌درمانی
صحبت با روان‌کاو یا روانشناس به فرد کمک می‌کند تا ریشه اضطراب خود را شناسایی کند و با انجام تمرین‌ها و تکنیک‌های مختلف، الگوی رفتاری و فکری خود را تغییر دهد.
تغییر سبک زندگی
نحوه سبک زندگی در پیشرفت و به وجود آمدن اضطراب نقش مهمی ایفا می‌کند. مصرف الکل، غذاهای ناسالم مانند غذاهای چرب و نیمه‌آماده، اضافه وزن و عدم‌تحرک از عوامل اصلی ایجاد اضطراب به شمار می‌روند. بنابراین تغییر این عادات به درمان شما کمک شایانی می‌کند.
مراقبه و خودآگاهی
تمرین‌های مراقبه و خودآگاهی به شما کمک می‌کند تا تنش‌های ذهنی خود را کاهش داده و جسم و روان خود را آرام کنید. تمرین‌های خودآگاهی راهکاری مفید و موثر برای تمرین حضور در لحظه حال هستند؛ زیرا یکی از دلایل مهم ایجاد اضطراب، فکر و نگرانی درباره اتفاق‌های گذشته و آینده است.
پیشگیری اختلال اضطراب
در دنیای پرهیاهوی امروز ما، عملا پیشگیری از انواع مختلف اختلال ازدواج به راحتی ممکن نیست؛ نمی‌توانیم راه‌حلی 100% تضمیمی معرفی کنیم. اما دوری از اخبار بد، مدیریت تنش‌ها، کنترل وقت‌گذرانی در شبکه‌های اجتماعی، شرکت در فعالیت‌های خیریه، برقراری ارتباط موثر با اطرافیان، مراجعه به مشاور و روانشناس، بهترین راه‌حل‌های پیشنهادی برای پیشگیری از اضطراب هستند.
اضطراب را مدیریت کنید و از آن فرار نکنید!
در حال حاضر بسیاری از ما آگاهانه یا ناآگاهانه از اضطرابی شدید رنج می‌بریم و همین موضوع زندگی روزمره‌مان را دچار مشکل کرده است. اینکه اضطراب چیست و راه های مقابله با آن کدام است، باید ابتدا این بیماری را بشناسیم؛ سپس با توجه به علائم اضطراب بیمارگونه، می‌توانیم برای درمان و بهبودی اقدام کنیم. دارودرمانی، روان‌درمانی، مراقبه و تغییر سبک زندگی ناسالم از روش‌های درمان اختلال اضطراب به شمار می‌روند.
برای مشاوره می‌توانید نوبت دهی اینترنتی خود را از طریق پلتفرم دکتردکتر دریافت کنید.
در انتها اگر تجربه‌ای در زمینه اختلال اضطراب دارید، با ما و دیگران خوانندگان مجله دکتردکتر به اشتراک بگذارید.
منابع:
سوالات متداول اختلال اضطراب
اختلال اضطراب ترکیبی از احساس‌های ترس، پریشانی و دلهره نسبت به وضعیتی است که در آن عامل خطرناکی وجود ندارد و فرد به‌طور مداوم تشویش یا دلشوره دارد. اضطراب معمولا بعد از اتفاق حادثه‌ای استرس‌زا به وجود می‌آید.
دارودرمانی، روان‌درمانی، مراقبه، خودآگاهی و تغییر سبک زندگی ناسالم از روش‌های موثر درمان اختلال اضطراب به شمار می‌روند. دارودرمانی متناسب با نوع و شدت بیماری انجام می‌شود.
اختلال اضطراب فراگیر، اضطراب اجتماعی، فوبیا، اختلال اضطراب وسواس و سندورم موج انفجار از رایج‌ترین و مهم‌ترین انواع اضطراب محسوب می‌شوند. علائم و درمان هر کدام متفاوت است.
از عوارض جسمی ابتلا به اضطراب می‌توان بیماری‌های قلبی، سقط جنین یا زایمان زودرس در زنان باردار، کاهش تولید اسپرم در مردان، مشکلات گوارشی و افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های دیابت و فشار خون بالا را نام برد.
