تخصص روانپزشکی، رشته‌ای پزشکی است که در آن تشخیص و درمان بیماری‌های روانی آموزش داده می‌شود. در پاسخ تخصص روانپزشکی چیست باید گفت پزشک دارای این تخصص، از دانش پزشکی و اعصاب و روان، برای کمک به افراد در بهبود سلامت روان آنها استفاده می‌کند. او در شاخه‌های متعددی از تخصص اعصاب و روان همچون روانپزشکی کودک و نوجوان، روانپزشکی سالمندان، روانپزشکی اعتیاد و روانپزشکی قانونی، متخصص است.
یکی از وظایف روانپزشک این است که با مصاحبه، معاینه، تست‌های مختلف و آگاهی از ژنتیک خانوادگی فرد بیمار، به تشخیص بیماری‌های روانی بپردازد. متخصص اعصاب و روان، با استفاده از این روش‌ها، انواع اختلالات روانی مانند افسردگی، اضطراب، اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی و استرس را تشخیص می‌دهد و برای درمان برخی از این بیماری‌ها، تجویز دارو به‌ویژه داروهای روانپزشکی را بهترین راه می‌داند. او در صورت نیاز، به فرد بیمار، مراجعه به یک مددکار یا مشاور را پیشنهاد می‌کند.
درادامه این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر که تنها 5 دقیقه از شما زمان می‌گیرد، آگاه می‌شوید که روانپزشک کیست و در نهایت تفاوت آن با روانکاوی، روان‌درمانی و مشاوره با روانشناس را می‌دانید.
اگر سوال و ابهامی درخصوص تخصص روانپزشکی، دکتر مغز و اعصاب و وظایف او داشتید، می‌توانید در قسمت نظرات مطرح کنید تا پزشک متخصص پاسخ دهد.
تخصص روانپزشکی چیست؟
سلامت روان، بخش مهمی از سلامت انسان است. بیماری‌های روانی می‌توانند تاثیرات مخربی بر زندگی فردی، اجتماعی و شغلی افراد داشته باشند. علم روانپزشکی با ارائه خدمات تشخیصی و درمانی به افراد، در بهبود سلامت روان و کیفیت زندگی آنها نقش پررنگی دارد.
رشته روانپزشکی چیست؟ بنابر توصیف انجمن روانپزشکی آمریکا، رشته روانپزشکی، شاخه‌ای از علم پزشکی است که به مطالعه، تشخیص و درمان بیماری‌های روانی می‌پردازد.
این رشته با تمرکز بر ذهن و رفتار انسان، به‌دنبال یافتن پاسخ‌هایی برای چالش‌های سلامت روان است. در قرن حاضر، علم روانپزشکی در حال پیشرفت و تحول است. روش‌های جدید تشخیصی و درمانی، مانند تصویربرداری مغزی و داروهای جدید، به بهبود کیفیت خدمات در این زمینه کمک می‌کنند. با افزایش آگاهی عمومی از اهمیت سلامت روان، تقاضا برای خدمات روانپزشکی نیز در حال افزایش است. علم روانپزشکی در آینده نقش مهم‌تری در حفظ و ارتقای سلامت روان انسان‌ها ایفا خواهد کرد.
دکتر روانپزشک کیست؟
شاخه پزشکی اعصاب و روان یا روانپزشک یک تخصص پزشکی است که به درمان و تشخیص بیماری‌های روان می‌پردازد. دکتر روانپزشک، پس از گذراندن دوره هفت‌ساله پزشکی عمومی، وارد دوره تخصص چهارساله می‌شود. در این دوره در زمینه‌های روانپزشکی، روانشناسی، آسیب‌شناسی روانی و درمان بیماری‌های روانی مطالعه می‌کند.
البته طول دوره تحصیل در کشورهای مختلف دنیا متفاوت است. به‌عنوان مثال، در ایران این دوره چهار سال و در آلمان شش سال طول می‌کشد. روانپزشک می‌تواند در هر دو زمینه جسم و روان، طبابت کند؛ البته تمرکز اصلی او بر روی مسائل روانشناختی و روانی فرد است.
تخصص روانپزشکی چه فوق‌تخصص‌ها و فلوشیپ‌هایی دارد؟
روانپزشکی دارای فوق تخصص‌ها و فلوشیپ‌های مختلفی است که هرکدام بر یک زمینه خاص از سلامت روان تمرکز دارند. درادامه به برخی از انواع تخصص اعصاب و روان اشاره شده است:
روانپزشکی کودک و نوجوان
سلامت روان در دوران کودکی و نوجوانی، برای رشد و تکامل سالم فرد، ضروری است. بیماری‌های روانی می‌توانند تاثیرات مخربی بر زندگی تحصیلی، اجتماعی و عاطفی کودکان و نوجوانان برجای بگذارند. برخی از بیماری‌های روانی شایع در کودکان و نوجوانان عبارت هستند از:
- اختلالات اضطرابی؛ مانند اضطراب فراگیر، اختلال هراس و اختلال وسواس فکری-عملی
- اختلالات خلقی؛ مانند افسردگی و اختلال دوقطبی
- اختلالات رفتاری؛ مانند اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) و اختلال لجبازی و نافرمانی مقابله‌ای
- اختلالات خوردن؛ مانند بی‌اشتهایی عصبی و پرخوری عصبی
- اختلالات یادگیری؛ مانند دیسلکسیا
- اختلالات رشدی؛ مانند اوتیسم
توجه به این نکته مهم است که مراجعه به پزشک برای کنترل و درمان این اختلالات از همان سنین کودکی را جدی بگیرید تا فرزند شما در بزرگسالی با مشکلی بزرگتر مواجه نشود.
روانپزشکی سالمندان
تخصص روانپزشکی سالمندان، شاخه‌ای از علم روانپزشکی است که به تشخیص و درمان بیماری‌های روانی مثل زوال عقل، بیماری آلزایمر، افسردگی، اضطراب، اختلالات خواب، اختلالات وسواس فکری-عملی و روان‌پریشی در افراد مسن می‌پردازد.
تشخیص بیماری‌های روانی در سالمندان می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. متخصصان روانپزشکی سالمندان، از روش‌های مختلفی مانند مصاحبه با بیمار و خانواده، معاینه، تست‌های روانشناختی و تست‌های هوش برای تشخیص نوع اختلال استفاده می‌کنند.
روانپزشکی قانونی
روانپزشکی قانونی، یکی از فوق‌تخصص‌های روانپزشکی است. متخصصان روانپزشکی قانونی، از دانش و تخصص خود در زمینه روانشناسی، آسیب‌شناسی روانی و درمان بیماری‌های روانی، برای کمک به سیستم حقوقی استفاده می‌کنند. برخی از وظایف متخصصان روانپزشکی قانونی عبارت هستنداز:
- ارزیابی سلامت روان متهمان و مجرمان
- ارزیابی خطر خشونت
- ارزیابی صلاحیت محاکمه
- ارزیابی صلاحیت سرپرستی
- ارزیابی صدمات روانی
- ارائه مشاوره به مراجع قضایی
- انجام تحقیقات در زمینه روانپزشکی قانونی و موارد دیگر
متخصصان روانپزشکی قانونی، در محیط‌های مختلفی مانند دادگاه‌ها، زندان‌ها، بیمارستان‌های روانی و کلینیک‌های خصوصی کار می‌کنند.
روانپزشکی اعتیاد
تخصص روانپزشکی اعتیاد، شاخه‌ای از علم روانپزشکی است که به تشخیص و درمان اعتیاد به مواد مخدر و الکل می‌پردازد. متخصصان روانپزشکی اعتیاد، نقشی حیاتی در درمان اعتیاد و ارتقای سلامت روان افراد معتاد ایفا می‌کنند. این متخصصان، می‌توانند در تشخیص و درمان اعتیاد به افراد معتاد کمک کنند، دارو تجویز کنند، روان‌درمانی انجام دهند و از سایر روش‌های درمانی برای بهبود حال روانی فرد معتاد بهره ببرند.
روانپزشکی اعصاب
روانپزشکی عصبی با نام‌های عصب‌روان‌پزشکی و روانپزشکی اُرگانیک نیز شناخته می‌شود. این تخصص روانپزشکی، شاخه‌ای از علم پزشکی است که ارتباط بین روانپزشکی و عصب‌شناسی را مطالعه می‌کند. هدف این رشته، درک و تبیین رفتار، از طریق بررسی تعامل عوامل عصب‌شناسی و روانشناسی اجتماعی است. این تخصص به مطالعه رابطه بین مغز و رفتار می‌پردازد. روانپزشکی اعصاب، نقشی حیاتی در ارتقای سلامت روان افراد ایفا می‌کند. متخصصان این رشته با تشخیص و درمان بیماری‌های روانی با منشأ عصبی، به بهبود کیفیت زندگی افراد کمک می‌کنند.
فلوشیپ‌های روانپزشکی
فلوشیپ، نوعی دوره آموزشی تکمیلی است که پس از اتمام دوره تخصص و اخذ بورد تخصصی، در یک زمینه خاص از پزشکی ارائه می‌شود. در جدول زیر به چند مورد از فلوشیپ‌های روانپزشکی را آورده‌ایم:
| نام فلوشیپ | زمینه تخصصی |
|---|---|
| فلوشیپ روانپزشکی ژنتیک | ژنتیک و کاربرد آن در روانپزشکی |
| فلوشیپ روانپزشکی تروماتیک | اختلالات استرس پس از سانحه و سایر اختلالات مرتبط با تروما |
| فلوشیپ روانپزشکی بالینی | روانپزشکی بالینی |
| فلوشیپ روانپزشکی اجتماعی | روانپزشکی اجتماعی |
| فلوشیپ روانپزشکی خانواده | روانپزشکی خانواده |
| فلوشیپ روانپزشکی زناشویی | روانپزشکی زناشویی |
| فلوشیپ روانپزشکی طب روان‌تنی | روانپزشکی سایکوسوماتیک |
هدف از فلوشیپ، کسب دانش و مهارت‌های تخصصی بیشتر در یک زمینه خاص است.
تفاوت میان روانپزشک، روانشناس و روانکاو چیست؟
روانپزشک، روانشناس، مددکار و روانکاو، متخصصان حفظ و ارتقای سلامت روان هستند. با وجود اینکه این سه تخصص در برخی موارد همپوشانی دارند، اما تفاوت‌های مهمی نیز بین آنها وجود دارد. تفاوت اصلی بین روانپزشک و روانشناس در این است که روانپزشک می‌تواند داروهای روانپزشکی تجویز کند، اما روانشناس اجازه تجویز دارو ندارد.
این مجوز به دلیل گذراندن دوره‌های پزشکی و تخصص روانپزشکی، به روانپزشک داده شده است. در جدول زیر به تفاوت‌های بین روانپزشک و روانشناس توجه کنید:
| ویژگی | روانپزشک | روانشناس | روانکاو |
|---|---|---|---|
| تحصیلات | دکترای پزشکی + تخصص روانپزشکی | دکترای روانشناسی | تخصص روانکاوی |
| تجویز دارو | بله | خیر | خیر |
| روش‌های درمانی | دارو درمانی، روان‌درمانی | روان‌درمانی | روان‌درمانی و روانکاوی |
| تمرکز | بیماری‌های روانی | مشکلات روانشناختی | تجربیات کودکی |
شما و اطرافیان‌تان در صورت مواجهه با مشکلات روانی جدی و پیچیده، باید به متخصص اعصاب و روان مراجعه کنید.
دکتر روانپزشک چه بیماری‌هایی را درمان می‌کند؟
بیماری‌های روانی، طیف گسترده‌ای از مشکلات عاطفی، رفتاری و تفکری را شامل می‌شوند. در ادامه به برخی از بیماری‌هایی که دکتر مغز و اعصاب درمان می‌کند، پرداختیم:
1. اختلالات خلقی
اختلالات خلقی، گروهی از بیماری‌های روانی هستند که باعث نوسانات شدید خلقی می‌شوند. این نوسانات خلقی می‌تواند از خفیف تا شدید بوده و در زندگی روزمره فرد تداخل ایجاد کند. برخی از این اختلالات عبارت هستند از:
- اختلال افسردگی اساسی: این مورد یک اختلال خلقی شایع است که باعث احساس غم و اندوه شدید و مداوم می‌شود. افراد مبتلا به اختلال افسردگی اساسی دچار از دست دادن علاقه خود به فعالیت‌های موردعلاقه‌شان در گذشته، از دست دادن اشتها، از دست دادن تمرکز و اختلالات خواب می‌شوند.
- اختلال دوقطبی: این یک اختلال خلقی است که باعث نوسانات شدید خلقی بین شیدایی و افسردگی می‌شود. در طول دوره‌های شیدایی، افراد ممکن است احساس سرخوشی، انرژی و تحریک‌پذیری کنند. در طول دوره‌های افسردگی، افراد ممکن است علائم مشابهی با اختلال افسردگی اساسی را تجربه کنند.
- اختلال سیکلوتایمی: این یک اختلال خلقی است که باعث نوسانات خلقی خفیف‌تر از اختلال دوقطبی می‌شود. افراد مبتلا به اختلال سیکلوتایمی، ممکن است دوره‌هایی از شیدایی خفیف (هیپومانیا) و دوره‌هایی از افسردگی خفیف را تجربه کنند.
پزشک با تخصص روانپزشکی، با تشخیص این دسته بیماری‌های روانی، متناسب با شدت بیماری، دارودرمانی یا روان‌درمانی را تجویز می‌کند.
2. اختلالات اسکیزوفرنی و سایکوتیک
اختلالات اسکیزوفرنی و سایکوتیک گروهی از بیماری‌های روانی هستند که باعث علائم روان‌پریشی می‌شوند. علائم روان‌پریشی، شامل توهم و هذیان است. توهم دیدن، شنیدن، بوییدن، چشیدن یا احساس آنچه که وجود خارجی ندارد. هذیان، باور غلطی است که با وجود شواهد خلاف آن، فرد به آن پایبند است.
علائم اسکیزوفرنی معمولاً در اوایل بزرگسالی ظاهر می‌شود و می‌تواند زندگی فرد را در زمینه‌های مختلف مانند روابط، شغل و تحصیل تحت تاثیر قرار دهد. علت اسکیزوفرنی، به‌طورکامل شناخته شده نیست؛ اما به نظر می‌رسد ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و رشدی در آن نقش داشته باشند.
3. اختلالات رشدی
اختلالات رشدی، گروهی از مشکلات هستند که رشد و نمو کودکان را در زمینه‌های مختلف مانند مهارت‌های حرکتی، زبانی، اجتماعی و عاطفی تحت تاثیر قرار می‌دهند. انواع مختلفی از اختلالات رشدی وجود دارد، از جمله:
- اختلال اوتیسم؛ اوتیسم یک اختلال رشدی پیچیده است که باعث مشکلاتی در ارتباطات، تعاملات اجتماعی و رفتار می‌شود.
- اختلالات طیف اوتیسم (ASD)؛ گروهی از اختلالات رشدی که علائمی مشابه اوتیسم دارند، اما معمولاً خفیف‌تر هستند.
- اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD)؛ بیش‌فعالی، یک اختلال رشدی است که باعث مشکلاتی در توجه، تمرکز و کنترل رفتار می‌شود.
- اختلالات یادگیری؛ این دسته اختلالات، باعث مشکلاتی در یادگیری خواندن، نوشتن، ریاضیات و سایر مهارت‌های تحصیلی می‌شوند.
- معلولیت ذهنی؛ معلولیت، یک اختلال رشدی است که باعث محدودیت در توانایی‌های ذهنی و عملکردی فرد می‌شود.
دکتر روانپزشک با بررسی و ارزیابی انواع مهارت‌های کودکان، این اختلالات را در آنها شناسایی می‌کند.
4. اختلالات شخصیت
اختلالات شخصیت، گروهی از بیماری‌های روانی که باعث الگوهای پایدار و انعطاف‌ناپذیر در تفکر، احساس و رفتار می‌شوند. این الگوها می‌توانند در زندگی روزمره فرد و روابط او با دیگران تداخل ایجاد کنند. تابه‌حال گونه‌های مختلفی از اختلالات شخصیت شناخته شده است که چندمورد از مهم‌ترین آنها عبارت هستند از:
- اختلال شخصیت پارانوئید؛ شخصیت پارانوئید باعث سوءظن و بی‌اعتمادی مداوم به دیگران می‌شود. افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید، معمولاً احساس می‌کنند که دیگران در حال توطئه علیه آنها هستند یا به آنها آسیب می‌رسانند.
- اختلال شخصیت اسکیزوئید؛ این اختلال، باعث انزوای اجتماعی و عدم تمایل به صمیمیت عاطفی می‌شود. افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید، معمولاً تنهایی را ترجیح می‌دهند و از روابط اجتماعی اجتناب می‌کنند.
- اختلال شخصیت اسکیزوتایپی؛ این اختلال شخصیت، باعث علائمی مشابه اسکیزوفرنی می‌شود، اما خفیف‌تر است. افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپی، دچار توهمات و هذیان‌های خفیف هستند.
- اختلال شخصیت ضداجتماعی؛ این یک اختلال شخصیت است که باعث بی‌اعتنایی به حقوق دیگران و عدم تمایل به پیروی از قوانین و مقررات می‌شود. افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی، معمولاً دروغ می‌گویند، دزدی می‌کنند و پرخاشگر هستند.
- اختلال شخصیت مرزی؛ این اختلال باعث ناپایداری عاطفی و روابط آشفته می‌شود. افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی، معمولاً تغییرات خلقی شدیدی را تجربه می‌کنند و در برقراری روابط مداوم، مشکل دارند.
- اختلال شخصیت نمایشی؛ این اختلال، موجب نیاز شدید به توجه و تأیید دیگران می‌شود. افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی، معمولاً رفتار توجه‌طلبانه دارند و خود را بیش از حد، مهم می‌دانند.
- اختلال شخصیت خودشیفته؛ این یک اختلال شخصیت است که باعث احساس غرور و خودبزرگ‌بینی بیش از حد می‌شود. افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته، معمولاً نیاز شدیدی به تحسین دارند و نمی‌توانند انتقاد را تحمل کنند.
در تخصص روانپزشکی با شناخت این الگوهای رفتاری، به کنترل و درمان این بیماری‌های روانی کمک می‌کنند.
5. اختلالات حافظه و زوال عقل
اختلالات حافظه و زوال عقل، به مشکلاتی در عملکرد شناختی اشاره دارند که می‌توانند باعث مشکلاتی در حافظه، تمرکز، تفکر و استدلال شوند. افرادی که دچار این اختلال باشند، در به خاطر سپردن اطلاعات جدید، تمرکز و توجه، تفکر و استدلال، انجام وظایف روزمره و موارد دیگر دچار مشکل هستند. انواع مختلفی از اختلالات حافظه و زوال عقل وجود دارد، از جمله:
- اختلال حافظه خفیف مرتبط با سن؛ این یک نوع طبیعی از کاهش حافظه است که با افزایش سن رخ می‌دهد. این نوع از اختلال حافظه، معمولاً باعث تداخل در زندگی روزمره فرد نمی‌شود.
- زوال عقل؛ این یک اصطلاح کلی برای کاهش شدید در عملکرد شناختی است که باعث تداخل در زندگی روزمره فرد می‌شود. بیماری آلزایمر، شایع‌ترین علت زوال عقل است.
پزشک دارای تخصص روانپزشکی با تشخیص این بیماری‌ها، راهکارهای درمانی را به بیمار خود ارائه می‌دهد.
6. اختلالات اضطرابی
اختلالات اضطرابی، گروهی از بیماری‌های روانی هستند که باعث اضطراب و ترس بیش از حد می‌شوند. اضطراب، یک واکنش طبیعی به استرس است. اما در اختلالات اضطرابی، اضطراب بیش از حد و غیرقابل‌کنترل می‌شود. انواع مختلفی از اختلالات اضطرابی وجود دارد، از جمله:
- اختلال اضطراب فراگیر؛ افراد مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر، معمولاً در مورد مسائل مختلف زندگی نگران هستند و نمی‌توانند اضطراب خود را کنترل کنند.
- اختلال هراس؛ این اختلال باعث حملات ناگهانی و شدید، ترس و اضطراب می‌شود. حملات هراس، معمولاً با علائمی مانند تپش قلب، تنگی نفس، تعریق و سرگیجه همراه است.
- اختلال اضطراب اجتماعی؛ این اختلال باعث ترس و اضطراب در مواقع اجتماعی می‌شود. افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی، معمولاً از صحبت در جمع، ملاقات با افراد جدید و حضور در مکان‌های عمومی اجتناب می‌کنند.
- فوبیاهای خاص؛ نوعی از اختلال اضطرابی که باعث ترس و اضطراب شدید، از یک موضوع یا موقعیت خاص می‌شود. فوبیاهای خاص معمولاً شامل ترس از حیوانات، ارتفاعات، فضای بسته یا پرواز است.
در صورت بروز این نوع از اضطراب‌ها، باید به پزشکی با تخصص روانپزشکی مراجعه کنید.
7. اختلالات خوردن
اختلالات خوردن، گروهی از بیماری‌های روانی هستند که عادات غذایی، سلامت روان، احساسات و زندگی روزمره افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهند. بی‌اشتهایی عصبی، پرخوری عصبی و اختلال پرخوری از جمله رایج‌ترین انواع این اختلالات هستند.
8. اختلال وسواس فکری-عملی
اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)، زنجیره‌ای از ترس‌ها و رفتارهای ناخواسته است که زندگی فرد را در تار و پود اجبار و اضطراب می‌پیچد. این افکار مزاحم و اعمال تکراری، فعالیت‌های روزانه را مختل کرده و رنج و ناراحتی زیادی به همراه دارند.
خدماتی که دکتر روانپزشک ارائه می‌دهد، چیست؟
هر پزشک اعصاب و روان، برای بیماران خود، طیف وسیعی از خدمات را انجام می‌دهد. او متناسب با وضعیت و نیازهای بیماران خود، خدمات متنوعی را به آنها ارائه می‌کند. مهم‌ترین این خدمات شامل موارد زیر است:
- تشخیص و درمان اختلالات روانی
- نظارت بر عملکرد و واکنش بیمار به داروهای روانپزشکی
- ارائه راهکارهای موثر و کارآمد برای بهبود مشکلات روانی
- انجام روش‌های درمانی همچون الکتروشوکی
- ارزیابی و بررسی دقیق وضعیت بیمار با استفاده از ابزارها و تست‌های روانشناسی
- ارائه راهکار به بیمار برای مدیریت استرس و کنترل عصبانیت
همچنین متخصص اعصاب و روان می‌تواند با سایر تخصص‌ها و متخصصان روانپزشکی، برای بهبود حال روانی بیمار، همکاری کند. مهم‌ترین هدف او، بهبود کیفیت زندگی بیمار است.
روش‌های تشخیص در تخصص روانپزشکی چیست؟
تشخیص در روانپزشکی، فرایندی پیچیده و چندمرحله‌ای است. این فرایند، مراحل زیر را شامل می‌شود:
مصاحبه بالینی
مصاحبه با بیمار برای بررسی علائم، تاریخچه سلامت روان و سابقه خانوادگی، اولین مرحله‌ای است که توسط پزشک انجام می‌شود. دکتر روانپزشک سعی دارد تا با پرسش در مورد افکار، احساسات، رفتارها و عادات بیمار، به وضعیت حال او پی ببرد. این مرحله همچنین شامل بررسی عملکرد بیمار در زمینه‌های مختلف زندگی مانند کار، تحصیل و روابط اجتماعی نیز می‌شود.
معاینه جسمی و روانی
معاینه جسمی و روانی، دو بخش مجزا از فرایند تشخیص هستند که به منظور بررسی سلامت جسمی و روانی افراد انجام می‌شوند. این معاینه، شامل بررسی علائم جسمی مانند تب، فشارخون، ضربان قلب و تنفس است.
تست‌ها و آزمایشات
تست‌ها و آزمایشات روانشناسی، ابزاری برای ارزیابی عملکرد شناختی، رفتاری و شخصیتی افراد در تخصص روانپزشکی هستند. این تست‌ها و آزمایشات در تشخیص اختلالات روانی، انتخاب روش درمان مناسب و پیگیری پیشرفت درمان استفاده می‌شوند.
تشخیص اختلال روانی
براساس اطلاعات جمع‌آوری‌شده در مراحل قبلی، روانپزشک یک تشخیص برای بیمار می‌دهد. تشخیص اختلالات روانی، بر اساس معیارهای تشخیصی در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) انجام می‌شود.
برنامه درمان
پس از تشخیص اختلال روانی، روانپزشک یک برنامه درمان مناسب برای بیمار طراحی می‌کند. برنامه درمان، معمولاً شامل روان‌درمانی، دارودرمانی و تغییرات در سبک زندگی است.
تجویز داروی روانپزشکی
روش‌ها و روندهای درمان در تخصص روانپزشکی چیست؟
درمان اختلالات روانی، به عوامل مختلفی مانند نوع اختلال، شدت علائم، وضعیت سلامت جسمی و روانی بیمار و ترجیحات او بستگی دارد. روانپزشک با توجه به این عوامل، یک برنامه درمان مناسب برای بیمار طراحی می‌کند.
روان‌درمانی
روان‌درمانی، مجموعه‌ای از روش‌های درمان است که به بیمار کمک می‌کند تا افکار، احساسات و رفتارهای خود را بهتر درک کند و تغییر دهد. انواع مختلفی از روان‌درمانی همچون درمان شناختی رفتاری (CBT)، درمان خانوادگی، درمان گروهی و روانکاوی وجود دارد. روان‌درمانگر، سعی می‌کند با کشف الگوهای فکری، رفتاری و تجربیات شما، ریشه‌ی مشکلات‌تان را پیدا کند. سپس با همکاری شما، به شما کمک می‌کند تا راه‌حل‌های مناسب را برای مشکلات‌تان بیابید.
دارودرمانی
انواع مختلفی از داروهای روانپزشکی همچون داروهای ضدافسردگی، داروهای ضداضطراب، داروهای ضدروان‌پریشی و داروهای ثبات‌کننده خلق وجود دارد. پس از شروع مصرف داروها، روانپزشک با دقت علائم شما را رصد می‌کند تا پیشرفت یا عدم پیشرفت درمان را ارزیابی کند. این علائم شامل کاهش اضطراب، افسردگی، یا سایر علائم و تغییرات مثبت در خلق‌وخو، تفکر و رفتار می‌شود.
تحریک مغز
تحریک مغز، مجموعه‌ای از روش‌ها است که برای تغییر فعالیت مغز و درمان اختلالات روانی به کار می‌رود. این روش‌ها غیرتهاجمی هستند و به جراحی نیاز ندارند. در تحریک مغناطیسی ترانس‌کرانیال (TMS) از میدان‌های مغناطیسی برای تحریک سلول‌های مغزی استفاده می‌شود. TMS برای درمان اختلالاتی مانند افسردگی، اضطراب، OCD و اسکیزوفرنی موثر است.
در روش تحریک الکتریکی مغز (tDCS)، از جریان الکتریکی ضعیف برای تحریک سلول‌های مغزی استفاده می‌شود. tDCS برای درمان اختلالاتی مانند افسردگی، اضطراب، درد مزمن و آلزایمر به کار می‌رود. همچنین در روش تحریک عمقی مغز (DBS) از الکترودهایی استفاده می‌شود که در مناطق خاصی از مغز کاشته شده‌اند. این روش برای درمان اختلالاتی مانند پارکینسون، دیستونی، صرع و OCD، کارآمد است.
شوک روانپزشکی
شوک روانپزشکی چیست؟ در این روش، جریان الکتریکی کنترل‌شده‌ای بین دو قطعه فلزی واقع روی پوست سر بیمار، ایجاد می‌شود. این جریان، با عبور از مغز، در فرد بیمار تشنج ایجاد می‌کند. روش شوک روانپزشکی، برای بیماری‌هایی همچون دوقطبی و اسکیزوفرنی به کار می‌رود.
نوردرمانی
نور درمانی یا فتوتراپی، روشی برای درمان انواع بیماری‌ها با استفاده از نور است. این روش سابقه‌ای دیرینه دارد و از دیرباز از نور خورشید برای درمان بیماری‌هایی مانند یرقان استفاده شده است. امروزه این روش در درمان اختلال عاطفی فصلی، افسردگی و موارد دیگر کاربرد دارد.
چه زمانی باید به دکتر اعصاب و روان مراجعه کنیم؟
مراجعه به متخصص روانپزشک، در شرایط و موقعیت‌های مختلف لازم است. در ادامه به برخی از این شرایط اشاره کردیم:
- ابتلا به اختلالات روانی؛ همچون افسردگی شدید، اضطراب شدید، اختلالات خواب، اضطراب اجتماعی، وسواس و سایر بیماری‌های روانی
- تغییرات شدید در روحیه و خلقیات؛ همچون خشم و عصبانیت شدید، انزوا و ایزوله شدن و اختلال خوردن بیش از حد غذا
- مشکلات خانوادگی و ارتباطی؛ مانند خشونت خانگی و نزاعات مکرر
- اختلالات روانی در کودکان و نوجوانان؛ همچون بیش‌فعالی و نقص توجه
- تجربه تروما؛ همچون تجربه تصادف، سوانح طبیعی و ضرب و شتم
- اعتیاد به مواد مخدر
- مشکلات در شغل و تحصیل؛ همچون نداشتن تمرکز، اختلالات یادگیری و اضطراب شغلی
درصورتی‌که نشانه‌های اختلالات روانی در شما و اعضای خانواده‌تان، بر زندگی روزمره شما تاثیر منفی می‌گذارد، بهترین راه‌حل، مراجعه به یک متخصص اعصاب و روان است.
چه کسانی به دکتر اعصاب و روان نیاز دارند؟
شما و هر یک از نزدیکان‌تان، در صورت بروز نشانه‌های بیماری‌های روانی، به متخصص روانپزشکی نیاز پیدا خواهید کرد. اگر با هر یک از علائم زیر مواجه هستید، مراجعه به دکتر روانپزشک گامی مهم در راستای بهبودی شما خواهد بود:
- نگرانی و ترس مداوم
- بی‌قراری و ناتوانی در تمرکز
- حملات پانیک
- بی‌دقتی و فراموشکاری
- ناتوانی در به پایان رساندن کارها
- احساس غم و ناامیدی مداوم
- از دست دادن علاقه به فعالیت‌ها
- تغییرات در اشتها
- اختلال در غذا خوردن
- اعتیاد به الکل و مواد مخدر
- افکار مرگ و خودکشی
- نوسانات شدید خلقی
- دوره‌های افسردگی و مانیا
- تغییرات در انرژی، فعالیت و خواب
- خاطرات آزاردهنده و بازگشت مکرر به لحظه حادثه
- کابوس، ترس و اضطراب
- احساس گناه و انزوا
- توهم و هذیان
- اختلال در تفکر و قضاوت
- اختلالات وسواسی
- اختلال شخصیت
متخصص روانپزشک، با تشخیص دقیق خود می‌تواند به شما راهکارهای درمانی کارآمد ارائه دهد.
محل کار دکتر روانپزشک چگونه است؟
محل کار دکتر روانپزشک، شامل اتاق‌های مشاوره است. این اتاق‌ها برای ملاقات امن و آرام‌بخش بیماران با پزشک تدارک دیده می‌شود. از تجهیزات این اتاق می‌توان به مبلمان راحت برای بیمار، وسایل یادداشت‌برداری برای بیمار و پزشک و سیستم صوتی موردنیاز برای ثبت موارد خاص اشاره کرد. مهم‌ترین ویژگی محیط کار یک روانپزشک، حفظ حریم خصوصی و فراهم‌آوردن یک محیط امن و محرمانه برای بیمار است. او تنها در این محیط می‌تواند با خیال آسوده، از مشکلات و اختلالات خود صحبت کند.
در انتخاب بهترین دکتر روانپزشک چه مواردی را باید در نظر بگیریم؟
هنگام انتخاب یک پزشک، این سوال برای شما ایجاد می‌شود که روانپزشک خوب کیست. انتخاب بهترین دکتر با تخصص روانپزشکی تصمیم مهمی است که می‌تواند تاثیر زیادی بر سلامت روان شما بر جای بگذارد. مطمئن شوید که دکتر روانپزشک در زمینه درمان اختلال شما تخصص دارد. مهم است که با دکتر روانپزشک خود احساس راحتی داشته و بتوانید به او اعتماد کنید. در جلسه اول به این موضوع توجه کنید که آیا با شخصیت و رفتار دکتر روانپزشک مورد نظر خود احساس راحتی می‌کنید یا خیر.
در مراجعه به دکتر اعصاب و روان، انتظار چه معاینه‌ها و کارهایی را باید داشته باشیم؟
یک دکتر مغز و اعصاب یا روانپزشک خوب همچون یک همسفر آگاه در کنارتان خواهد بود تا شما را در مسیر بهبودی همراهی کند. این سفر با مراحل مختلفی آغاز می‌شود. در گام اول، روانپزشک با پرسیدن سوالات دقیق و شنونده بودن فعال، علائم سلامت روان شما را به‌طورکامل بررسی می‌کند. در بسیاری موارد، تشخیص بیماری در همین مرحله انجام می‌شود و برنامه درمان مناسب طراحی می‌گردد.
در گام دوم گاهی برای تشخیص دقیق‌تر، انجام آزمایش‌های مختلف ضروری است. این آزمایش‌ها به پزشک کمک می‌کند تا اطلاعات بیشتری در مورد وضعیت شما به دست آورد. گام سوم، انتخاب روش درمانی مناسب است. پس از تشخیص دقیق، روانپزشک روش درمان مناسب را با توجه به شرایط شما انتخاب می‌کند. این روش درمان ممکن است شامل دارودرمانی، روان‌درمانی یا ترکیبی از هر دو باشد.
در مورد بیماران با علائم جدی، درمان دارویی در اولویت قرار می‌گیرد. در درمان کودکان، به دلیل حساسیت بیشتر، معاینه جامع سلامت روان انجام می‌شود. در این معاینات، عوامل مختلفی مانند رشد عصبی، سلامت روان، وضعیت عاطفی، شناختی، آموزشی، خانوادگی و ژنتیکی بررسی می‌شوند. برنامه درمان کودکان، ممکن است شامل ترکیبی از روش‌های مختلف مانند دارودرمانی، روان‌درمانی، کاردرمانی، گفتاردرمانی و آموزش به والدین باشد. به‌یاد داشته باشید که هر فرد، یک مورد منحصربه‌فرد است و برنامه درمان نیز باید با توجه به شرایط شما طراحی شود. اعتماد به روانپزشک و همکاری فعال شما در روند درمان نقشی کلیدی دارد.
مراجعه به دکتر اعصاب و روان، گامی برای سلامتی!
فردی برخوردار از سلامت روان، از نظر عاطفی، شناختی و رفتاری در وضعیت مناسبی قرار دارد. او می‌تواند احساسات خود را به‌خوبی درک و مدیریت کند، با استرس و مشکلات زندگی به‌طور موثر کنار بیاید و روابط سالم و مثبت با دیگران برقرار کند.
روانپزشک برای درمان بیماری‌های روانی، همیشه به سراغ داروهای روانپزشکی نمی‌رود؛ بنابراین هنگام ابتلا به بیماری‌های روانی، از مراجعه به پزشک دارای تخصص روانپزشکی نترسید. او می‌تواند با تشخیص بیماری‌های روانی، در زمینه‌های مختلف روانپزشکی همچون روانپزشکی کودک و نوجوان، روانپزشکی سالمندان، روانپزشکی اعتیاد و روانپزشکی قانونی، سطح سلامت جامعه را ارتقا دهد.
از مهم‌ترین وظایف روانپزشک هنگام روانکاوی، این است که در صورت نیاز، شما را برای روان‌درمانی و مشاوره به یک روانشناس، مددکار یا مشاور ارجاع دهد. البته در تخصص روانپزشکی، برای درمان برخی بیماری‌ها همچون افسردگی، اضطراب، اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی، استرس و بیماری‌های روانی متاثر از ژنتیک، متناسب با شدت بیماری، تجویز دارو یکی از ایمن‌ترین راه‌های درمانی است. امیدواریم که این مطلب از مجله درباره تخصص روانپزشکی برای شما مفید بوده باشد.
منبع:
سوالات متداول تخصص روانپزشکی چیست؟
بله. پرخوری عصبی یکی از اختلالات خوردن است که در صورت مشاهده این رفتار در خود یا نزدیکان‌تان، باید به متخصص روانپزشک مراجعه کنید.
برای اطمینان از این موضوع، باید به پزشک متخصص مراجعه کنید. اما این رفتارها می‌تواند نشانه‌ای از اختلالات اضطراب اجتماعی باشد.
شما می‌توانید با مراجعه به متخصص اعصاب و روان، از میزان افسردگی خود مطمئن شوید. او در صورت تشخیص افسردگی خفیف، شما را به روانشناس ارجاع می‌دهد.
