عوارض خطرناک بیماری کووید ۱۹ تا کی ادامه دارد و شامل چه مواردی است؟

بیماری کووید 19 که در پی ابتلا به ویروس کرونا به وجود می‌آید چه عوارضی دارد و آیا این عوارض موقتی هستند یا تا همیشه با فرد مبتلا باقی می‌مانند؟ در این مقاله به این سوالات پاسخ خواهیم داد.

اگر به بیماری کووید ۱۹، بیماری ناشی از ویروس کرونا جدید، مبتلا شوید، علائم و نشانه‌های بیماری در بسیاری از موارد خفیف بوده و به راحتی در خانه قابل کنترل است. این مسئله در مورد بسیاری از مبتلایان صادق است. اما اگر مسن‌تر باشید و یا به بیماری زمینه‌ای مانند دیابت یا بیماری قلبی مبتلا باشید، شما در معرض خطر بیشتری قرار دارید و ممکن است به نوع شدیدتر کووید ۱۹ مبتلا شوید.

از طرفی دیگر حتی افرادی که به انواع خفیف‌تر بیماری دچار می‌شوند، بعد از ریکاوری اولیه هم علائم و نشانه‌های بیماری را تجربه می‌کنند. 

افراد مسن‌تر و افرادی که به بیماری‌های زمینه‌ای مبتلا هستند هم بیش‌تر در معرض تجربه‌ی بلند مدت علائم کووید 19 قرار دارند. بیش‌تر علائمی که با گذشت زمان هم پا برجا می‌مانند، شامل:

• خستگی
• سرفه 
• تنگی نفس
• سر درد 
• درد مفاصل 

با وجود اینکه کووید 19 در ابتدا روی ریه‌ها اثر می‌گذارد و به همین عنوان شناخته می‌شود، می‌تواند به دیگر اندام‌ها هم آسیب برساند. آسیب این اندام‌ها خطر بروز عوارض بلند مدت بیماری را افزایش خواهد داد. 

برخی از افراد – از هر ۶ نفر یک نفر – ممکن است با مشکلاتی رو به رو شوند که برخی از آن‌ها زندگی فرد را تهدید خواهد کرد. بسیاری از این مشکلات تحت عارضه‌ای به نام سندرم آزادسازی سیتوکین (Cytokine release syndrome‎) یا طوفان سیتوکین رخ می‌دهند. در این حالت عفونت سیستم ایمنی بدن را تحریک می‌کند و به واسطه‌ی آن در جریان خون نوعی پروتئین التهابی به نام سیتوکین افزایش پیدا می‌کند. این پروتئین می‌تواند بافت‌ها و اندام‌هایی مانند ریه، قلب و کلیه‌ها را تخریب کند.

عوارض خطرناک و حاد کووید 19

عوارض کووید ۱۹ شامل:

نارسایی حاد تنفسی   

زمانی که فرد به نارسایی حاد تنفسی (Acute Respiratory Failure) مبتلا باشد، ریه‌ها قادر به فرستادن اکسیژن کافی درون خون نیستند و حتی گاهی امکان دارد که قادر نباشند کربن دی اکسید کافی را از بدن خارج کنند. هر دوی این مشکلات می‌تواند در یک زمان هم رخ دهد.

یک پژوهش که بر روی ۸۶ فرد چینی که بر اثر کووید ۱۹ جان خود را از دست داده بودند انجام شده است و بر اساس آن مشخص شد که نارسایی حاد تنفسی دلیل مرگ این افراد بوده است.

پنومونی یا ذات الریه

رشد فزاینده‌ی موارد ابتلا به ذات الریه (Pneumonia) یکی از اولین نشانه‌های ویروس کرونا جدید در کشور چین بوده است. زمانی که فرد به ذات تاریخ مبتلا می‌شود، کیسه‌های هوای درون ریه ملتهب شده و تنفس را سخت می‌کنند.

دانشمندانی که تصاویر ریه‌ی افراد مبتلا به نوع وخیم کووید ۱۹ را مطالعه کرده‌اند، اعلام کردند که ریه‌ی این افراد سرشار از مایعات، چرک و بقایای سلولی است. در این موارد بدن بیماران قادر به انتقال اکسیژن به خون نبوده و در نتیجه کل سیستم بدن هم به درستی عمل نمی‌کند

سندرم دیسترس یا زجر حاد تنفسی

در اوایل شیوع کووید ۱۹ در کشور چین سندروم دیسترس حاد تنفسی (Acute Respiratory Distress Syndrome (ARDS))  یکی از شایع‌ترین مشکلات پیش‌رو بود.

در این حالت، ریه‌ها به شکل شدیدی تخریب شده و مایعات شروع به نشت کردن درون آن‌ها می‌کنند. در نتیجه بدن قادر به تأمین اکسیژن خون نخواهد بود. فرد در این حالت تا زمان ریکاوری ریه‌ها به دستگاه تهویه مکانیکی برای نفس کشیدن نیاز خواهد داشت.

آسیب حاد کبدی

تحقیقات نشان می‌دهد که افرادی که احتمال آسیب کبدی در افرادی که به نوع شدید بیماری مبتلا می‌شوند، بیش‌تر از سایرین است. دانشمندان به درستی نمی‌دانند که آیا این ویروس است که باعث آسیب کبدی می‌شود و یا کبد به دلایل دیگر آسیب می‌بیند.

آسیب حاد کبدی و نارسایی کبدی از جمله مشکلاتی هستند که زندگی و حیات فرد را تهدید می‌کنند. حاد به معنی شرایطی است که به صورت ناگهانی بروز می‌کند.

آسیب حاد قلبی 

تحقیقات روی افراد چینی که به دلیل ابتلا به بیماری کووید ۱۹ در بیمارستان بستری شده‌اند، نشان می‌دهد که برخی از این افراد به مشکلات قلبی مانند آریتمی قلبی مبتلا شده‌اند. دانشمندان بیمارانی که در ایالت واشنگتن آمریکا به نوع حاد کووید ۱۹ مبتلا بوده و به این خاطر بستری شده‌اند را بررسی کرده و در نهایت مشخص شد که بسیاری از این افراد به بیماری‌های قلبی – عروقی مبتلا شده‌اند.

اما مشخص نیست که آیا این خود ویروس است که باعث آسیب قلبی می‌شود و یا به دلیل حجم استرسی که بدن به خاطر بیماری تحمل می‌کند این مشکل بروز پیدا می‌کند.

کووید ۱۹ همچنین باعث مشکلات قلبی بلند مدتی خواهد شد که فرد حتی بعد از بهبودی از عفونت ناشی از ویروس با آن دست به گریبان خواهد بود. اما از آن‌جایی که ویروس بسیار جدید است، هنوز به درستی نمی‌توان در این مورد اظهار نظر کرد.

آسیب حاد کلیوی 

این نوع از بیماری به نظر می‌رسد که چندان رایج نیست، اما زمانی که اتفاق بیفتد، بسیار جدی خواهد بود. اگر کلیه‌ها به درستی کار نکنند، پزشکان برای توقف آسیب کلیوی درمان‌های لازم را آغاز خواهند کرد‌. در این شرایط حتی ممکن است تا زمانی که کلیه‌ها بتوانند کار طبیعی خود را انجام دهند، فرد دیالیز شود، دستگاه دیالیز کار تصفیه خون را انجام می‌دهد. 

اما گاهی وقت‌ها آسیب کلیوی بهبود پیدا نکرده و فرد به بیماری مزمن کلیوی دچار خواهد شد و در این شرایط فرد به صورت طولانی مدت ناچار به کنترل و مدیریت شرایط است.

آسیب مغزی 

حتی در افراد جوان، کووید 19 می‌تواند منجر به سکته، تشنج و سندروم گیلن باره (Guillain-Barre syndrome) شود. در این سندروم افراد به صورت موقتی نوعی از فلجی را تجربه می‌کنند. این بیماری همچنین خطر بروز بیماری پارکینسون و آلزایمر را هم افزایش خواهد داد. 

عفونت ثانویه 

در عفونت ثانویه فرد به عفونتی دچار می‌شود که ارتباطی با مشکل اولیه ندارد.در این مورد، فرد مبتلا به کووید ۱۹ با عفونت دیگری درگیر می‌شود

بررسی تحقیقاتی که روی بیماران بستری شده در بیمارستان انجام شده، نشان میدهد که امکان بروز عفونت ثانویه وجود دارد ولی این نوع از عفونت چندان رایج نیست. گاهی فردی که در حال مبارزه با یک ویروس است و یا بعد از عفونت ویروسی در حال ریکاوری است می‌تواند با یک باکتری آلوده شود. باکتری استرپتوکوک‌ و استافیلوکوک مقصرین رایجی هستند. این نوع از باکتری‌ها به اندازه‌ی کافی قوی هستند تا فرد را با خطر مرگ روبرو کنند.

شوک عفونی یا شوک سپتیک (Septic Shock)

شوک عفونی زمانی رخ می‌دهد که واکنش بدن به یک عفونت به درستی و به صورت کامل خود را نشان نمی‌دهد. مواد شیمیایی آزاد شده درون جریان خون، پاسخ مناسب را ایجاد نمی‌کند و در نهایت این اندام‌های بدن هستند که تخریب می‌شوند. اگر این فرایند متوقف نشود، فرد دچار شک سپتیک یا عفونت خواهد شد. اگر فشار خون به حد زیادی کاهش پیدا کند، شوک عفونی مرگبار خواهد بود. شوک سپتیک، برخی از افراد مبتلا به کووید ۱۹ در کشور چین را درگیر کرده است.

انعقاد درون رگی منتشر

زمانی که فرد به انعقاد درون رگی منتشر(Disseminated Intravascular Coagulation) مبتلا باشد، سیستم انعقاد خون به درستی عمل نمی‌کند. تشکیل لخته‌های خون غیر طبیعی منجر به خونریزی داخلی و یا حتی نارسایی اندام‌های بدن خواهد شد

در یک تحقیق که بر روی چینی‌های مبتلا به کووید ۱۹ انجام شد، مشخص شد که این بیماری در میان افرادی که جان خود را از دست داده‌اند شایع بوده است.

تشکیل لخته‌ خون و اختلال انعقادی

عارضه‌ای تحت عنوان انعقاد درون رگی منتشر باعث می‌شود که سیستم انعقاد خون طبیعی بدن آن‌طور که باید عمل نکند. تشکیل لخته‌های غیر طبیعی منجر به خونریزی داخلی و یا از کار افتادن اندام‌ها خواهد شد.این عارضه در میان چینی‌هایی که بر اثر کووید ۱۹ جان خود را از دست دادند، شایع بوده است.

یک پژوهش در کشور آلمان انجام شده و بر اساس آن مشخص شد که نزدیک یک سوم بیماران بستری شده در آی سی یو دچار لخته‌های خونی هستند. برخی از این لخته‌ها در پای بیماران (ترومبوز سیاهرگی)، ریه‌ها (آمبولی ریوی) یا سرخرگ‌ها ایجاد می‌شود. اما هیچ کدام از بیماران انعقاد درون رگی منتشر نداشته اند.

برخی از دانشمندان معتقدند که ویروس کرونا ممکن است، منجر به تشکیل لخته‌های متفاوتی تحت عنوان اختلال انعقاد خون وابسته به کووید ۱۹ (COVID-19-associated coagulopathy (CAC)) شود. در این عارضه به نسبت انعقاد درون رگی منتشر نوع دیگری از پروتئین درون خون ایجاد می‌شود.

سندروم التهابی چند سیستمی در کودکان

برخی از کودکان و نوجوانان به دلیل عارضه‌ای تحت عنوان سندروم التهابی چند سیستمی در کودکان (multisystem inflammatory syndrome in children (MIS-C)) در بیمارستان بستری می‌شوند‌. پزشکان هنوز در حال افزایش اطلاعات خود در این مورد هستند‌. آن‌ها فکر می‌کنند که این عارضه با ویروس کرونا جدید مرتبط است.

علائم این سندروم عبارتند از تب، درد شکم، استفراغ، اسهال، دانه‌های پوستی، سردرد و سرگیجه است‌.این علائم مشابه سندروم شوک سمی یا بیماری کاوازاکی (Kawasaki disease) است که منجر التهاب رگ‌های خونی در کودکان خواهد شد.

خستگی مزمن

البته این عارضه مانند سایر عوارض خطرناک نیست .افراد مبتلا به انواع شدید کووید 19 بیش‌تر در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان بستری شده و به دلیل مشکلات تنفسی به دستگاه تهویه مکانیکی متصل می‌شوند. احتمال بروز افسردگی، اضطراب و اختلال اضطراب پس از حادثه (post-traumatic stress syndrome) در این افراد بسیار بالا می‌رود. 

از آن‌جایی که در حال حاضر پیش‌بینی اثرات طولانی مدت ویروس کرونا جدید دشوار است، پزشکان در حال بررسی عوارض بلند مدت ویروس‌های مشابه مانند سندرم تنفسی حاد یا سارس هستند.

بسیاری از افرادی که بعد از ابتلا به سارس بهبود پیدا کرده‌اند، به عارضه‌ی خستگی مزمن دچار شده‌اند. در این عارضه فرد خستگی بسیار زیادی را تجربه می‌کند که با فعالیت بدنی و ذهنی هم شدت پیدا می‌کند و با استراحت هم بهتر نمی‌شود. 

برخی از افراد مبتلا به کووید ۱۹ هم به عارضه‌ای مشابه سندروم خستگی مزمن دچار می‌شوند. این افراد دچار مه مغزی، خستگی شدید، درد، عدم تمرکز، تفکر دشوار و یا سرگیجه می‌شوند.

رابدومیولیز

رابدومیولیز (Rhabdomyolysis) یا تحلیل ماهیچه مخطط یک پدیده‌ی بسیار نادر است ولی یکی از مواردی است که محققین بیماری کووید ۱۹ به دقت در حال بررسی آن هستند. در رابدومیولیز ماهیچه‌ها از هم گسسته و بافت ماهیچه‌ای از بین می‌رود. زمانی که سلول از بین می‌رود، پروتئینی تحت عنوان میوگلوبین وارد جریان خون می‌شود. اگر کلیه‌ها به سرعت قادر به بیرون راندن این پروتئین از خون نباشند، مقدار آن در خون بسیار زیاد شده و منجر به مرگ خواهد شد.

بسیاری از اثرات بلند مدت بیماری کووید ۱۹ هنوز شناخته شده نیست.

هنوز به درستی نمی‌دانیم که بیماری کووید ۱۹ با گذشت زمان چگونه روی افراد اثر خواهد گذاشت. با این همه، پژوهشگران توصیه می‌کنند که بیماران مبتلا به کووید ۱۹ بعد از بهبودی به دقت زیر نظر گرفته شوند تا معلوم شود که اندام‌های آن‌ها چگونه بعد از بهبودی عمل می‌کنند.

فراموش نکنید که بیش‌تر افراد مبتلا به کووید ۱۹ به سرعت بهبود پیدا می‌کنند. اما عوارض بلند مدت احتمالی این بیماری اهمیت جلوگیری از شیوع بیش از حد آن را چند برابر می‌کند. با پوشیدن ماسک، شستن مرتب دست‌ها و دوری کردن از حضور در مکان‌های شلوغ می‌توان تا حدود زیادی از شیوع این بیماری ویروسی تنفسی جلوگیری کرد.

منبع:

webmd

mayoclinic