چه چیزهایی پلاکت خون را پایین می‌آورد؟

کاهش پلاکت خون چه تاثیری در سلامت فرد دارد؟ پلاکت خون پایین باعث چه عوارضی می‌شود؟ پاسخ به این سوالات مستلزم آن است که درباره پلاک و وظایف آن اطلاعات کسب کنید. پلاکت یکی از اصلی‌ترین عوامل سازنده خون و باعث انعقاد است. کاهش پلاکت خون امکان دارد فرد را در آستانه مرگ قرار دهد یا خطر خونریزی را در او افزایش دهد. 

چه چیزهایی پلاکت خون را پایین می‌آورد؟

درباره نقش پلاکت خون برایتان در مقدمه گفتیم، اما سوال مهمی که در این بخش باید به آن پاسخ دهیم این است که چه چیزهایی پلاکت خون را پایین می‌آورد؟ علت پایین بودن پلاکت خون عبارتند از:

• انواع سرطان
• کم‌خونی
• بیماری‌های خودایمنی ( مثل لوپوس و ام اس) 
• عفونت‌های ویروسی
• مصرف برخی داروهای خاص 
• ژنتیک
• ویروس‌ اپشتین بار
• سیتومگالوویروس
• کم‌خونی آپلاستیک
• کم خونی آپلاستیک
• کاهش ویتامین B-12
• کاهش فولات
• کاهش آهن
• عفونت‌های ویروسی، از جمله اچ آی وی، اپشتین بار و آبله مرغان گاوی
• قرار گرفتن در معرض شیمی درمانی، اشعه یا مواد شیمیایی سمی
• مصرف الکل زیاد
• سیروز کبدی
• لوسمی
• میلولد پلاسمی

این موراد همگی از جمله عوامل و دلایلی هستند که در نهایت باعث کاهش پلاکت خون می‌شوند. برخی می‌پرسند که پایین بودن پلاکت خون نشانه سرطان است؟ پاسخ این سوال در بیشتر اوقات مثبت است اما نه همیشه. تمامی این عوامل می‌توانند حتی پاسخ به این سوال باشند که پلاکت خون پایین نشانه چیست؟ البته هنوز هم دلایل دیگری هست از جمله:

عوارض جانبی داروها

برخی داروها تاثیری منفی روی عملکرد سیستم ایمنی می‌گذارند و همین باعث تخریب و  پلاکت‌ خون پایین می‌شود. هپارین، کینین، آنتی‌بیوتیک‌های حاوی سولفور و داروهای ضد تشنج از جمله این داروها هستند. 

کاهش تولید پلاکت در مغز استخوان

مغز استخوان، بافت اسفنجی داخل استخوان است. این مکان، جایی است که همه اجزای خون، از جمله پلاکت‌ها تولید می‌شوند. اگر مغز استخوان پلاکت‌های کافی تولید نکند، تعداد پلاکت‌ها کم می‌شود. ابتلا به بعضی از انواع آنمی، لوسمی، عفونت‌های ویروسی همچون HIV و هپاتیت C، شیمی درماننی و مصرف مدام نوشیدنی‌ها الکلی روی تولید پلاک خون توسط مغز استخوان تاثیر می‌گذارد. 

ترومبوسیتوپنی 

ترومبوسیتوپنی بیماری است که در آن تعداد پلاکت خون کم می‌شود. از علل کاهش پلاکت خون می‌توان به اثر جانبی مصرف داروهای خاص اشاره کرد.

ترومبوسیتوپنی اغلب به عنوان یک نتیجه از یک اختلال جداگانه مانند لوسمی یا یک مشکل سیستم ایمنی اتفاق می‌افتد. از علل کاهش پلاکت خون، می‌توان به اثر جانبی مصرف داروهای خاص اشاره کرد.

ترومبوسیتوپنی خود ایمن

ترومبوسیتوپنی یا کاهش پلاکت خون، ممکن است خفیف باشد و علائم یا نشانه‌های چندانی نداشته باشد. در موارد نادر، تعداد پلاکت‌ها ممکن است خیلی کم باشد که در صورت خونریزی داخلی، خطرناک خواهد بود. لوپوس و روماتیسم مفصلی از جمله این بیماری‌ها هستند. 

تورم طحال

طحال یکی از ارگان‌های بدن است که  وظیفه آن مقابله با عفونت‌ها و فیلتر کردن مواد زائد خون است. تورم طحال و ابتلا به برخی از بیماری‌ها که روی این اندام تاثیر می‌گذارند و همین باعث  پایین آمدن پلاکت خون می‌شود. 

سندرم همولیتیک اورمیک

این اختلال پدیده‌ای نادر است که از اثرات جانبی آن می‌توان به باعث کاهش ناگهانی پلاکت‌ها، تخریب گلبول‌های قرمز و کاهش عملکرد کلیه‌ها اشاره کرد.

پورپورای ترومبوتیک ترومبوسیتوپنیک

پورپورای ترومبوتیک ترومبوسیتوپنیک سک اختلال نادر است و زمانی منجر به پایین بودن پلاکت خون می‌شود که لخته‌های خونی متعدد به‌صورت هم‌زمان در سرتاسر بدن تشکیل شود.

تخریب پلاکت

از جمله دیگر علل کاهش پلاکت خون، می‌توان به سرعت تخریب پلاکت در بدن اشاره کرد. هر پلاکت حدود 10 روز، در یک بدن سالم زنده می‌ماند. از آنجا که هر پلاکت تنها حدود 10 روز زندگی می‌کند، بدن شما به طور پیوسته پلاکت‌ها را با تولید پلاکت‌های جدید در مغز استخوان به طور مداوم تجدید می‌کند. کاهش پلاکت‌های خون، ممکن است به علت تخریب سریع‌تر پلاکت‌ها در مقابل سرعت تولید پلاکت‌ها باشد. این حالت می‌تواند به دلیل عوارض جانبی مصرف داروهای خاص باشد، شامل داروهای ضد التهاب و داروهای ضد تشنج. همچنین می‌تواند نشانه‌ای از موارد زیر باشد:

• hypersplenism یا طحال بزرگ شده
• اختلال خودایمنی
• بارداری
• یک عفونت باکتریایی در خون

بارداری

ترومبوسیتوپنی ناشی از بارداری معمولاً خفیف است و به زودی پس از زایمان بهبود می‌یابد.

عفونت در خون

عفونت‌های باکتریایی شدید شامل خون (باکتری) ممکن است به تخریب پلاکت‌ها منجر شود.

سندروم اورلیمی همولیتیک

این اختلال نادر باعث کاهش شدید پلاکت‌ها، تخریب سلول‌های قرمز خون و اختلال عملکرد کلیه می‌شود. گاهی اوقات این می‌تواند در ارتباط با یک عفونت Escherichia coli باکتریایی (coli) اتفاق می‌افتد، مانند ممکن است از خوردن گوشت خام یا نوشابه حاصل شود.

پلاکت خون چیست؟

خون از چند نوع سلول تشکیل شده است. این سلول‌ها در یک مایع به نام پلاسما شناور هستند. انواع سلول‌های خونی عبارتند از:

• گلبول‌های قرمز خون
• گلبول‌های سفید خون
• پلاکت‌ خون یا ترومبوسیت‌ها

پلاکت‌های خون سلول‌هایی هستند که در خون ما وجود دارند و زمانی که تشخیص می‌دهند جایی از رگ‌های خونی آسیب دیده است، به هم می‌پیچند تا جلوی خونریزی را بگیرند. هنگامی که پوست مجروح و یا شکافته می‌شود، پلاکت‌ها با هم مخلوط می‌شوند و لخته خون را تشکیل می‌دهند تا خونریزی را متوقف کنند.

هنگامی که در خون، پلاکت کافی وجود نداشته باشد، بدن نمی‌تواند لخته خون را تشکیل دهد. بسته به کاهش پلاکت خون، این وضعیت می‌تواند از خفیف تا شدید باشد. به طور معمول، علل کاهش پلاکت‌ در خون، نتیجه یک وضعیت پزشکی، مانند لوسمی یا مصرف داروهای خاص است. هر نوع اختلال در عملکرد پلاکت‌ها می‌تواند منجر به اختلالات مزمن خون شده و البته خطر ابتلا به خونریزی قابل توجه را افزایش دهد.

علائم پلاکت خون پایین

علائم کاهش پلاکت خون، به شدت آن بستگی دارد. در موارد خفیف مانند کاهش پلاکت خون در زمان بارداری، معمولاً علائم خاصی ایجاد نمی‌شود. موارد شدیدتر ممکن است سبب خونریزی غیرقابل کنترل شود که نیازمند توجه فوری و اورژانسی باشد. اگر تعداد کم پلاکت داشته باشید، ممکن است موارد زیر را تجربه کنید:

•  تغییر رنگ پوست به قرمز، بنفش یا کبودی
• یک بثورات با نقاط کوچک قرمز یا بنفش
• خونریزی بینی
• خونریزی لثه
• خونریزی از زخم‌هایی که برای مدت طولانی ادامه می‌یابد یا متوقف نمی‌شود
• خونریزی شدید قاعدگی
• خونریزی از رکتوم
• وجود خون در مدفوع
• وجود خون در ادرار

برای بررسی پلاکت خون به چه متخصصی مراجعه کنیم؟

در صورتی که علائم ظاهری کمبود پلاکت خون را دارید و نگران سلامت خود هستید، با پزشک خود ملاقات کنید. وقتی خونریزی متوقف نشود، یک موقعیت اورژانسی پزشکی است. جهت بررسی علائم و تشخیص دقیق علل کاهش پلاکت خون، شما باید به متخصص قلب و عروق در تهران و دیگر شهرهای ایران  مراجعه کنید.

آیا پایین بودن پلاکت خون خطرناک است؟

خونریزی داخلی خطرناک زمانی رخ می‌دهد که تعداد پلاکت‌های شما کمتر از 10 هزار پلاکت در هر میکرولیتر باشد. پایین بودن پلاکت خون در حالت شدید می‌تواند باعث خونریزی مغزی هم بشود.

درمان پلاکت خون پایین

اولین کاری که باید برای درمان پلاکت خون پایین انجام دهید این است که به پزشک مراجعه کنید. دکتر  ممکن است از تست‌ها و روش‌های زیر برای تعیین کاهش پلاکت خون استفاده کند:

آزمایش خون

برای تشخیص علت کاهش پلاکت خون، لازم است که آزمایش کامل شمارش سلول‌های خونی (CBC) انجام شود. پزشک معالج، با توجه به نتایج آزمایش، می‌تواند تعداد سلول‌های خونی بیمار ازجمله پلاکت‌ها را بفهمد. همچنین شاید خونتان از لحاظ آنتی‌بادی‌هایی که بدن علیه پلاکت‌ها تولید می‌کند، آزمایش شود. این آنتی‌بادی‌ها پروتئین‌هایی هستند که پلاکت‌ها را از بین می‌برند و گاهی بر اثر مصرف برخی داروهای خاص و گاهی نیز به عللی نامعلوم تولید می‌شوند.

همچنین، شاید به صلاحدید پزشک، نیاز باشد که آزمایش‌های مربوط به تشکیل لخته مانند آزمایش زمان نسبی ترومبوپلاستین (PTT) و آزمایش زمان پروترومبین (PT) نیز انجام شوند. انجام این آزمایش‌ها فقط به نمونه‌گیری ساده از خون نیاز دارد. در آزمایشگاه مواد شیمیایی خاصی را به نمونه اضافه می‌کنند تا زمان لخته شدن محاسبه شود. در بزرگسالان، تعداد پلاکت طبیعی بین 150 هزار تا 450 هزار پلاکت در هر میکرولیتر خون است. اگر تعداد کل خون شما کمتر از 150 هزار پلاکت داشته باشد، ترومبوسیتوپنی دارید.

plcr پایین در آزمایش خون چیست؟

plcr پایین در آزمایش خون نشان‌دهنده کاهش تولید پلاکت یا افزایش تخریب است. در شرایطی مانند کم خونی آپلاستیک، اختلالات مغز استخوان، شیمی درمانی، عفونت های ویروسی یا ترومبوسیتوپنی ناشی از دارو plcr خون در آزمایش کم نشان داده می‌شود.

معاینه فیزیکی

پزشک به دنبال علائم خونریزی زیر پوست می‌گردد. او شکم را بررسی می‌کند تا ببیند که آیا طحال بزرگ شده است یا خیر. اگر طحال‌ بزرگ شده باشد، باید سونوگرافی انجام دهید. سونوگرافی از طریق امواج اولتراسوند کار می‌کند و براساس تصویری که از طحال‌ به دست می‌دهد، پزشک می‌تواند بفهمد که آیا طحال‌ دارای اندازه‌ی طبیعی است یا خیر. دکتر شما ممکن است پیشنهاد کند که به علت علائم و نشانه‌هایتان، دیگر آزمایش‌ها و روش‌ها را برای تعیین کاهش پلاکت خون، انجام دهید.

اگر پزشک پلاکت خون پایین را مربوط به مغز استخوان بداند، آسپیراسیون مغز استخوان تجویز خواهد کرد. در این روش، با استفاده از یک سوزن مقدار کوچکی از مغز استخوان را برای بررسی و ارزیابی بیشتر بافت استخوانی جدا می‌کنند.

بیوپسی مغز استخوان نیز ممکن است تجویز شود. در این روش به‌وسیله‌ی یک سوزن از مغز استخوان نمونه‌برداری می‌شود و نمونه هم معمولاً از استخوان لگن خاصره گرفته خواهد شد. آسپیراسیون و بیوپسی به‌عنوان دو روش بررسی مغز استخوان ممکن است هم‌زمان انجام شود. نتایج آزمایش، کارکرد مغز استخوان را نشان خواهد داد.

درمان فوری پلاکت خون پایین

افراد مبتلا به ترومبوسیتوپنی خفیف ممکن است نیاز به درمان نداشته باشند. در موارد خفیف‌تر پزشک معالج توصیه‌های زیر را برای وخیم‌تر نشدن وضعیت‌ بیمار تجویز می‌کند:

• پرهیز از ورزش‌های سنگین و خطرناک
• پرهیز از فعالیت‌های دارای احتمال ایجاد خون‌ریزی یا کبودی
• محدودیت مصرف الکل
• قطع یا تغییر داروهایی که روی پلاکت‌های خون تأثیر می‌گذارند مانند آسپرین و ایبوپروفن.

بعضی افراد مبتلا به ترومبوسیتوپنی شدید یا طولانی مدت (مزمن) هستند. بسته به اینکه چه تعداد پلاکت خون شما کم است، معمولا راه درمانی پلاکت خون شامل موارد زیر است:

• اگر پزشک وضعیت یا داروهایی را که باعث ترومبوسیتوپنی شما می‌شود را شناسایی کند، درمان کاهش پلاکت در خون، آسان‌تر خواهد بود به عنوان مثال، اگر شما ترومبوسیتوپنی ناشی از هپارین داشته باشید، پزشک، مصرف آنرا متوقف خواهد کرد و یک داروی متفاوت را تجویز خواهد کرد.
•  اگر سطح پلاکت شما خیلی پایین باشد، پزشک می‌تواند، کمبود پلاکت خون را با انتقال خون جبران کند. داروها اگر وضعیت شما مربوط به یک مشکل سیستم ایمنی باشد، پزشک ممکن است داروها را برای افزایش میزان پلاکت تجویز کند.
• اگر سایر گزینه‌های درمان کمک نکنند، پزشک ممکن است عمل جراحی برای حذف طحال (splenectomy) را توصیه کند.
• گاهی کاهش پلاکت در خون به حدی است، که  می‌تواند منجر به یک اورژانس پزشکی شود که نیاز به مبادله پلاسما دارد.

چه چیزی پلاکت خون را پایین میاورد؟

تمام مواردی که بالاتر از آنها یاد کردیم، ارز جمله عوامل و دلایلی هستند که علت پایین بودن پلاکت خون هستند. هرچند که همیشه تشخیص نهایی و البته درست برعهده پزشک است. اگر علائم پلاکت خون پایین را حتی ظاهری در خود می‌بینید، هرچه زودتر به پزشک مراجعه کنید. برای گرفتن نوبت دکتر نیز می ‌توانید از سامانه آنلاین دکتردکتر استفاده کنید.

در انتها اگر درباره پلاکت خون پایین، علائم و درمان آن سوالی دارید، می‌توانید از مشاور سلامتی دکتردکتر سوال خود را بپرسید. 

منابع:

mayoclinic

healthline