بیماری دیابت و روزه داری : آیا بیماران دیابتی می‌توانند روزه بگیرند؟

پیروی از آموزه‌های دینی و گرفتن روزه در ماه رمضان یکی از واجبات دین اسلام است. به همین دلیل مسلمانان در این ماه سعی می‌کنند با رعایت فرایض اخلاقی و وظایف دینی، به عبادت بپردازند. اما همان‌طور که در دین اسلام هم اشاره شده، توجه به سلامتی نیز به‌اندازه وظایف دینی اهمیت دارد. بنابراین، افرادی که به بیماری‌هایی مثل دیابت و مشکلات قلبی مبتلا هستند باید در روزه‌داری خود احتیاط‌های لازم را داشته باشند. مصرف به‌موقع داروها و رعایت رژیم غذایی، مسائلی است که در حفظ سلامتی این افراد در ماه رمضان موثر است. در این مقاله تصمیم داریم درباره رابطه بین بیماری دیابت و روزه داری برای شما توضیح دهیم. اگر شما هم مبتلا به دیابت هستید و می‌خواهید در ماه رمضان روزه بگیرید، در این مقاله همراه ما باشید.

دیابت چیست؟

پیش از آنکه درباره بیماری دیابت و روزه داری بدانیم، ابتدا بهتر است که با دیابت بیشتر آشنا شویم. در بیماری دیابت یا مرض قند، میزان قند موجود در خون از محدوده طبیعی بیشتر می‌شود و برای کنترل آن باید از قرص‌ها یا آمپول‌های حاوی انسولین استفاده کرد. 

با خوردن غذا مقداری گلوکز یا قند برای سوخت‌و‌ساز بدن تامین می‌شود. برای تامین انرژی موردنیاز سلول‌ها و اندام‌ها، گلوکز موجود در خون باید توسط هورمون انسولین گرفته و به سایر اندام‌ها برده شود. در بدن بیماران دیابتی، میزان ترشح انسولین کاهش می‌یابد و درنتیجه سطح گلوکز یا قند خون افزایش می‌یابد. در برخی موارد نیز به‌دلیل عملکرد ضعیف یا وجود اختلال در انتقال گلوکز به‌وسیله انسولین، بیماری دیابت ایجاد می‌شود.

انواع دیابت

انواع مختلفی از دیابت وجود دارد. اما مهم‌ترین و رایج‌ترین انواع این بیماری، دیابت نوع ۱ و نوع ۲ است. در دیابت نوع ۱، در پانکراس هیچ‌گونه انسولینی تولید نمی‌شود. اغلب کودکان و نوجوانان به این نوع از دیابت مبتلا می‌شوند. 

در دیابت نوع ۲، میزان ترشح انسولین کم می‌شود یا به‌دلایلی عملکرد انسولین در انتقال گلوکز از جریان خون به اندام‌ها، به‌خوبی انجام نمی‌شود. در دیابت بارداری که در زمان حاملگی برای زنان اتفاق می‌افتد نیز مانند دیابت نوع ۲، میزان انسولین در بدن کاهش می‌یابد. معمولا بعد از زایمان این مشکل برطرف می‌شود.

تاثیر روزه بر قند خون
اثر روزه بر دیابت

اثر روزه بر دیابت چیست؟

برای بررسی اثر روزه بر دیابت و تاثیر روزه بر قند خون، باید اطلاعات کافی درمورد شرایط روزه‌داری و وضعیت بدنی افراد مبتلا به دیابت داشته باشیم. ماه مبارک رمضان به‌دلیل اینکه جزو ماه‌های قمری محسوب می‌شود، در طول سال در فصل‌های مختلف قرار می‌گیرد. به همین دلیل مدت‌زمان روزه‌داری فرق می‌کند و گاهی از سحر تا افطار ممکن است ۲۰ ساعت طول بکشد. 

بیماران دیابتی باید در طول روز دارو مصرف کنند و تامین آب موردنیاز بدن برای آن‌ها حیاتی است. بنابراین، داشتن اطلاعات کافی از شرایط بیماری فرد و مشورت با پزشک، قبل از اقدام به روزه‌داری در این ماه برای این بیماران ضروری است.

بسیاری از بیماران دیابتی برای انجام تکالیف مذهبی خود در ماه رمضان، روزه می‌گیرند. در حالی که این موضوع سلامتی آن‌ها را به خطر می‌اندازد. با توجه به دستورات دینی، در صورتی که روزه برای سلامت و جان فرد مضر باشد، نباید گرفته شود. اما متاسفانه برخی از بیماران با تغییر در الگوی رژیم غذایی‌شان و نخوردن مایعات، باعث بروز اختلال در قند خون و ایجاد بیمار‌ی‌های دیگر می‌شوند. 

اجتناب از روزه‌داری به‌ویژه برای افرادی که به دیابت نوع ۱ مبتلا هستند اهمیت بیشتری دارد.

همچنین بیماران دیابتی از داروهایی استفاده می‌کنند که سطح انسولین خون آن‌ها را تنظیم می‌کند. همین عامل باعث کنترل قند خون در محدوده طبیعی می‌شود. در زمان روزه‌داری، با قطع مصرف داروها، تغییر در رژیم غذایی و کاهش میزان تحرک، گلوکز و انسولین کافی در بدن تولید نمی‌شود. 

گلوکز باعث ترشح انسولین و سوختی برای عضلات، کبد، قلب، مغز و سایر اندام‌ها به شمار می‌رود. کمبود گلوکز و انسولین و عدم‌تامین این مواد حیاتی در بدن، باعث افزایش قند خون بیماران مبتلا به دیابت نوع ۱ و ۲ می‌شود. 

پیش دیابت و روزه داری

پیش دیابت زمانی اتفاق می‌افتد که سطح قند خون از محدوده نرمال و طبیعی بیشتر باشد. اما این عارضه به‌صورت طولانی‌مدت اتفاق نمی‌افتد تا فرد مبتلا به دیابت شود. این افراد باید بیشتر نسبت به نوع تغذیه و میزان تحرک روزانه‌شان دقت کنند. زیرا مستعد ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند. 

باتوجه‌به این موضوع که هنوز تحقیقات کامل و دقیقی روی اثر روزه داری و پیش دیابت انجام نشده، نمی‌توان نظری قطعی درباره مفید یا مضر بودن روزه گرفتن برای این افراد داد. اما این افراد بعد از مشورت با پزشک متخصص، مصرف غذاهای سالم، داشتن تحرک کافی و کنترل میزان قند خونشان می‌توانند روزه بگیرند.

آیا بیماران دیابتی می‌توانند روزه بگیرند؟

به‌طورکلی توصیه می‌شود بیماران دیابتی از گرفتن روزه اجتناب کنند. زیرا گرفتن روزه روی میزان سطح قند خون آن‌ها اثر می‌گذارد. به‌ویژه افرادی که علاوه بر دیابت به بیماری‌های دیگر ناشی از این بیماری مثل مشکلات کلیوی، چشمی، قلبی و عروقی مبتلا هستند. 

در برخی موارد بعد از مشورت با پزشک و ارزیابی شرایط بیمار، با رعایت رژیم غذایی مناسب دیابت در زمان سحر و افطار، روزه‌داری امکان‌پذیر است. در این موارد نیز توصیه می‌شود که تقریبا ۲ ساعت قبل و بعد از افطار و سحر حتما میزان قند خون خود را اندازه‌گیری کنید. اگر سطح گلوکز خون بیشتر از ۳۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، نباید روزه بگیرید. همچنین افرادی که انسولین مصرف می‌کنند نیز نباید به‌هیچ‌عنوان روزه بگیرند.  

خطرات روزه گرفتن برای بیماران دیابتی

ارتباط بین بیماری دیابت و روزه داری به سلامت جسمی بیمار وابسته است. اگر روزه‌داری سلامت جسمی و روحی بیمار دیابتی را به خطر اندازد، بر اساس فرایض دینی و تحقیقات پزشکی، باید از آن اجتناب کرد. در ادامه برخی از مهم‌ترین عوارض روزه گرفتن برای بیماران دیابتی را برای شما توضیح می‌دهیم.

افت قند خون در بیماران دیابتی

هیپوگلیسمی یا افت قند خون یکی از رایج‌ترین مشکلات روزه داری بیماران دیابتی است. بر اساس نتایج آزمایش کنترل و عوارض دیابت (DCCT)، تقریبا ۲ تا ۴ درصد مرگ‌ومیر مبتلایان به دیابت نوع ۱ به‌دلیل افت قند خون است. 

همچنین روزه‌داری در ماه رمضان نیز خطر بستری شدن بیماران دیابتی نوع ۱ و ۲ در بیمارستان‌ها را به‌دلیل افت قند خون، به ترتیب ۴.۷ و ۵ درصد افزایش می‌دهد. همین موضوع می‌تواند زندگی این بیماران را به خطر بیندازد. 

پیش دیابت و روزه داری
دیابت نوع ۲ و روزه داری

افزایش قند خون در بیماران دیابتی

هایپرگلیسمی یا افزایش قند خون، از دیگر عوامل مهم مرگ‌ومیر در بیماران دیابتی و ابتلا به بیماری‌های ناشی از دیابت محسوب می‌شود. بر اساس نتایج آزمایش اپیدمیولوژی دیابت و مطالعه در رمضان (EPIDIAR)، اگر افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ روزه بگیرند، احتمال اینکه به افزایش شدید قند خون مبتلا شوند، ۵ برابر بیشتر از زمان‌های عادی است. 

این مقدار برای بیماران دیابت نوع ۱، ۳ برابر است. افزایش شدید قند خون باید در بیمارستان کنترل شود و احتمال مرگ بیماران را نیز بالا می‌برد. کاهش تعداد دفعات مصرف انسولین باعث بروز این عارضه می‌شود. در این تحقیق، افرادی که در وعده‌های سحر و افطار میزان قند بیشتری مصرف کرده بودند، سطح قند خونشان بیشتر از افراد دیگر بود. بنابراین، مصرف مواد قندی بیشتر در این وعده‌ها، به این معنا نیست که بیماران دیابتی می‌توانند بدون ایجاد مشکلی روزه بگیرند.

کتواسیدوز دیابتی

کتواسیدوز دیابتی زمانی ایجاد می‌شود که بدن به‌جای استفاده از گلوکز برای سوخت‌وساز، از چربی‌ها استفاده کند. سوختن چربی در بدن باعث تولید مواد کتونی می‌شود. این مواد زمانی که وارد خون شوند و مقدار آ‌ن‌ها بیش‌ازحد مجاز شود، باعث مرگ یا اغما بیمار می‌شود. 

به همین دلیل تولید کتون و بروز کتواسیدوز دیابتی بسیار خطرناک است. روزه‌داری به‌خصوص برای بیماران دیابت نوع ۱، احتمال تولید کتون را در خون بالا می‌برد. از مهم‌ترین دلایل آن نیز کاهش تعداد دفعات مصرف انسولین و تغییر در رژیم غذایی روزانه است.

کم‌آبی در بیماران دیابتی

یکی از عوارض روزه داری برای بیماران دیابتی، کم‌آبی است. از زمان سحر تا افطار، مقدار آب مصرفی صفر می‌شود. این موضوع در مناطق مرطوب و گرمسیر و برای افرادی که فعالیت بدنی زیادی دارند، اثرات مخربی دارد. 

کمبود آب موجب کاهش فشارخون، افزایش ادرار و درنتیجه تعریق بیشتر و آسیب‌های دیگری مثل زمین‌خوردن، شکستگی استخوان و انقباض عروق می‌شود. احتمال بروز این حوادث و عوارض برای بیماران دیابتی نسبت به افراد سالم بیشتر است.

چند نکته برای حفظ سلامت در بیماری دیابت و روزه داری

اگر شما هم مبتلا به دیابت هستید، برای حفظ سلامتی خود هنگام روزه‌داری به نکات زیر توجه کنید.

  • قبل از اقدام به روزه گرفتن حتما با پزشک خود مشورت کنید و از او درباره شرایط خود سوال بپرسید. 
  • اگر روزه می‌گیرید، در طول روز قند خون خود را اندازه بگیرید. اگر دچار افت قند شدید، حتما روزه خود را بشکنید و از دارو و مواد غذایی استفاده کنید.
  • اگر علائمی مثل سرگیجه، تعریق بیش‌ازحد و لرز داشتید، حتما با پزشک مشورت کرده و سطح قند خون خود را اندازه‌گیری کنید.
  • هنگام افطار و سحر از وعده‌های غذایی که کربوهیدرات و قند زیادی دارند کمتر مصرف کنید تا دچار افزایش قند خون نشوید.
  • آب زیادی بنوشید.
  • از انجام ورزش و فعالیت بدنی شدید خودداری کنید.
  • دستگاه قند خون خود را همراه خود داشته باشید.

کلام آخر

برای آگاهی از رابطه بین بیماری دیابت و روزه داری باید تحقیق‌ها و مطالعات بیشتری انجام شود. اما با توجه به مطالعاتی که در کشورهای اسلامی صورت گرفته، روزه‌داری برای افراد دیابتی خطرات زیادی دارد. به‌خصوص اگر بدون مشورت با پزشک انجام شود. کاهش و افزایش ناگهانی قند خون هنگام روزه‌داری، از عوارضی است که می‌تواند منجر به مرگ بسیاری از بیماران دیابتی شود.

سوالات متداول

آیا افراد دیابتی می‌توانند روزه بگیرند؟

روزه گرفتن برای بیماران دیابتی خطرناک است. زیرا تغییر در رژیم غذایی، اجتناب از خوردن داروها و مصرف انسولین و کاهش فعالیت بدنی، همگی می‌توانند جان این بیماران را خطر بیندازد.

در چه شرایطی نباید بیماران دیابتی روزه بگیرند؟

در صورتی که بیمار باید در طول روز چندین مرتبه دارو مصرف کند و سطح قند خون او بیشتر از ۳۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، به‌هیچ‌عنوان نباید روزه بگیرد. به‌طورکلی توصیه می‌شود که بیماران دیابتی نوع ۱ و ۲ از روزه گرفتن اجتناب کنند.

عوارض روزه داری برای بیماران دیابتی چیست؟

مهم‌ترین عوارض روزه برای این بیماران، کتواسیدوز دیابتی، کاهش و افزایش ناگهانی قند خون و کم‌آبی است. علت اصلی بروز این عارضه‌ها کاهش مصرف انسولین و تغییر در رژیم و سبک زندگی روزانه است.

نقش تغذیه برای بیماران دیابتی هنگام روزه‌داری چگونه است؟

این بیماران نباید در وعده‌های سحر و افطار از مواد قندی و کربوهیدرات به مقدار زیاد استفاده کنند. چراکه احتمال افزایش قند خون وجود دارد و با بالا رفتن سطح قند، امکان بروز بیماری‌های دیگر مانند مشکلات قلبی و عروقی وجود دارد. همچنین میزان مصرف مایعات به‌خصوص آب هم باید افزایش یابد. استفاده از میوه و سبزیجات نیز فراموش نشود.

منابع:

diabetesjournals

mayoclinic

محتوای این مقاله صرفا برای افزایش اطلاعات عمومی شماست و به منزله تجویز پزشکی نیست.
ممکن است شما دوست داشته باشید
6 نظرات
  1. محمد می گوید

    سلام ، من دیابت دارم و قند خون ناشتای من 138 می باشد و قرص میتفورمین 500 روزانه سه عدد میخورم وقرص دیابزید 30 روزانه یک عدد و قرص برای چربی و انسولین نیز روززانه یک عدد میخورم میتونم روزه بگیرم ، الان که روزه هستم ، کف پام از گرما سوزش داره و ادار نیز بیشتر از معمول میروم ایا میتونم روزه بگیرم

    1. مشاور سلامتی می گوید

      سلام
      اگر اختلال کارکرد کلیه و فشارخون ندارین و افت قند پیدا نمیکنین منعی ندارد

  2. مجید می گوید

    لطف کردین

  3. شکورفردی می گوید

    سلام ازراهنمایی بسیارارزشمند درخصوص روزه داری دیابتی ها تقدیروتشکرمینمایم

    1. سعیده ملکی می گوید

      سلام خیلی ممنون از وقتی که گذاشتین

  4. محمد عبداللهی می گوید

    سلام وقت بخیر خسته نباشید من دیابت دارم وروزی دوبار قرص سینوروپا 100012/5مصرف میکنم آیا می‌توانم روزه بگیرم ممنونم اگر مرا راهنمایی کنید

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.