بیماری نقرس چیست و چه نشانه‌هایی دارد؟ چگونه می‌توان از بروز این بیماری جلوگیری کرد و یا آن را تشخیص داد؟ دراین مقاله به این سوالات پاسخ خواهیم داد.
نقرس یک بیماری التهاب مفصلی است و نشانه‌های آن به صورت ناگهانی بروز می‌کند، در این مقاله ابتدا این بیماری را معرفی کرده و سپس به علائم و نشانه‌ها و در انتها به تشخیص و درمان آن خواهیم پرداخت.
نقرس چیست؟
نقرس (Gout) یک نوع رایج و در عین حال شدید التهاب مفاصل است که هر کسی را می‌تواند تحت تأثیر قرار دهد. مشخصه اصلی این عارضه بروز حملات درد شدید و ناگهانی، تورم، قرمزی و التهاب و تحریک مفاصل و اغلب مفصل پایه‌ی انگشت بزرگ پا است.
حمله نقرس می‌تواند به صورت ناگهانی رخ داده و فرد بیمار را در نیمه‌های شب با احساس اینکه انگشت بزرگ پا در حال آتش گرفتن است، بیدار کند. مفصل آسیب دیده، داغ، متورم و بسیار تحریک پذیر بوده و حتی وزن یک برگه کاغذ روی آن ممکن است تحمل ناپذیر باشد.
علائم نقرس ممکن است مرتب ظاهر شده و از بین بروند. اما راه‌های زیادی برای مدیریت علائم و جلوگیری از بروز یکباره و ناگهانی علائم وجود دارد.
علائم نقرس
علائم و نشانه‌های نقرس معمولاً ناگهانی و غالباً در شب بروز می‌کنند، این علائم عبارتند از:
- درد مفصل شدید: نقرس معمولاً مفصل بزرگ انگشت بزرگ پا را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما امکان رخ دادن در هر مفصلی وجود دارد. دیگر مفاصلی که معمولاً درگیر می‌شوند، عبارتند از مچ پا، زانو، ساعد، مچ دست و انگشتان دست هستند. درد معمولاً در ۴ تا ۱۲ ساعت اولیه بعد از آغاز شدیدتر است.
- احساس ناراحتی طولانی مدت: بعد از اینکه درد شدید اندکی بهبود پیدا کرد، برخی از انواع ناراحتی‌های مفصلی و احساس ناخوشایند ناشی از التهاب مفصل ممکن است روزها تا هفته‌های متمادی ادامه پیدا کند. حملات بعدی احتمال دارد که مدت طولانی‌تری ادامه داشته و مفاصل بیشتری را درگیر کنند.
- التهاب و قرمزی: مفصل یا مفاصل درگیر متورم، تحریک پذیر، داغ و قرمز هستند
- محدود شدن دامنه حرکتی: هرچه قدر که نقرس پیشرفت می‌کند، فرد ممکن است به راحتی قادر به حرکت دادن مفاصل خود نباشد. به طوری که فرد دچار خشکی زانو خواهد شد.
چه زمانی برای بیماری نقرس باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت تجربه درد مفصل ناگهانی و شدید با پزشک خود تماس بگیرید. اگر نقرس درمان نشود، به شدت درد و آسیب مفصلی منجر خواهد شد. در صورت داشتن تب و یا داغ شدن یا التهاب بیش‌تر از حد مفصل که در واقع نشانه‌ای از بروز عفونت است، باید هر چه سریع‌تر اقدامات درمانی را آغاز کرد.
علل بروز بیماری نقرس
نقرس زمانی رخ می‌دهد که کریستال‌های اورات درون مفصل جمع شده و منجر به التهاب و درد شدید حمله نقرس می‌شوند. کریستال‌های اورات زمانی ایجاد می‌شوند که سطح اوریک اسید موجود در خون بالا باشد.
بدن بعد از تجزیه پورین‌ها اقدام به ساختن اوریک اسید می‌کند. پورین به صورت طبیعی در خون وجود دارد. پورین‌ها به صورت طبیعی در گروه خاصی از مواد غذایی، مانند استیک، گوشت اندام‌ها (دل، قلوه، جگر) و غذاهای دریایی وجود دارد. دیگر مواردی که باعث بالا رفتن سطح اوریک اسید در خون می‌شوند، نوشیدنی‌های الکلی به خصوص آب‌جو و نوشیدنی‌های شیرین حاوی قند میوه یا فروکتوز است.
به صورت طبیعی اوریک اسید در خون حل شده و از طریق کلیه‌ها به داخل ادرار دفع می‌شود. اما برخی اوقات، بدن اوریک اسید زیادی تولید کرده و کلیه‌ها هم قادر به استخراج مقدار کمی از این ماده از خون هستند. در این شرایط اوریک اسید تبدیل به کریستال‌های تیز و سوزن مانند اورات در مفاصل یا بافت‌های اطراف شده و منجر به درد، التهاب و تورم خواهد شد.
عوامل خطرناکی که احتمال ابتلا به نقرس را افزایش می‌دهند؟
در صورت بالا بودن میزان اوریک اسید در بدن، احتمال بروز نقرس افزایش پیدا می‌کند. فاکتورهایی که باعث افزایش میزان این ماده در بدن می‌شوند، شامل:
- رژیم غذایی و تغذیه: خوردن غذاهایی سرشار از گوشت و غذاهای دریایی و نوشیدن مقادیر زیادی نوشیدنی‌های حاوی قند میوه، میزان اوریک اسید و در نتیجه خطر ابتلا به نقرس را افزایش خواهد داد. مصرف الکل، به خصوص آب جو هم خطر ابتلا به نقرس را افزایش می‌دهد.
- چاقی: در صورت اضافه وزن، بدن اوریک اسید بیشتری تولید کرده و کلیه‌ها زمان بیشتری را باید صرف کم کردن میزان این ماده در بدن کنند.
- بیماری‌ها: گروهی از بیماری‌ها، خطر ابتلا به نقرس را افزایش می‌دهند. این بیماری‌ها شامل فشار خون بالای درمان نشده، بیماری‌های مزمن مانند دیابت، سندروم متابولیک و بیماری‌های قلبی و کلیوی است.
- گروه خاصی از داروها: مصرف مدرها یا دیورتیک‌های تیازیدی (thiazide diuretics) که معمولا برای درمان فشار خون بالا از آن استفاده می‌شود و همچنین دوز پایین آسپرین باعث افزایش میزان اوریک اسید در بدن خواهد شد. علاوه بر این مصرف داروهایی مخصوص ضد پس زدن اعضا که برای بیماران پیوندی تجویز می‌شود هم در افزایش میزان این ماده در خون موثر است.
- سابقه خانوادگی نقرس: اگر دیگر اعضای خانواده به نقرس مبتلا باشند، فرد بیش‌تر در معرض ابتلا به نقرس قرار دارد.
- سن و جنسیت: نقرس غالباً بیش‌تر در مردان دیده می‌شود، بیش‌تر به این دلیل که میزان اوریک اسید در ابتدا در بدن زنان کم‌تر است. اما بعد از یائسگی میزان این ماده در بدن زنان افزایش یافته و مقدار آن با مردان برابر می‌شود.
در مردان علائم و نشانه‌های نقرس زودتر و بین سی تا پنجاه سالگی خود را نشان می‌دهد، در حالی‌که علائم و نشانه‌های این بیماری در زنان اغلب بعد از یائسگی خود را نشان می‌دهد.
- جراحی اخیر یا تروما: جراحی و یا ترومایی که به تازگی فرد آن را پشت سر گذاشته هم خطر ابتلا به نقرس را افزایش خواهد داد.
مشکلات و عوارض جانبی ناشی از نقرس
افراد مبتلا به نقرس در معرض ابتلا به نوع شدیدتر بیماری هم قرار دارند، این بیماری‌ها شامل:
- عود کردن نقرس: برخی از افراد ممکن است هرگز دوباره علائم و نشانه‌های نقرس را تجربه نکنند. دیگران اما ممکن است چندین بار در سال یه این عارضه دچار شوند. دارو تا حدود زیادی به افرادی که عود نقرس را تجربه می‌کنند، کمک خواهد کرد. اگر این عارضه درمان نشود، نقرس می‌تواند باعث فرسودگی و تخریب مفصل شود.
- نقرس پیشرفته: نقرس پیشرفته، باعث تجمع کریستال‌های اورات زیر پوست و تشکیل گره‌هایی به نام توفی (tophi) می‌شود. این گره‌ها در چندین نقطه از بدن مانند انگشتان، دست‌ها، پاها، زانوها یا تاندون آشیل در پشت مچ پا ایجاد می‌شود. توفیها دردناک نیستند، اما در طی حملات نقرس می‌توانند باعث ایجاد ورم شوند.
- سنگ کلیه: امکان تجمع کریستال‌های اورات در سیستم دفع مواد زائد افراد مبتلا به نقرس وجود دارد و این امر منجر به سنگ کلیه خواهد شد. داروها تا حدود زیادی به کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه کمک می‌کنند.
پیشگیری از نقرس
در جریان دوره‌های عاری از علائم، این توصیه‌های غذایی از فرد در برابر حملات نقرس آتی محافظت خواهد کرد:
- نوشیدن مقدار کافی مایعات: با نوشیدن مقدار کافی آب، بدن خود را هیدراته نگه دارید. مصرف نوشیدنی‌های حاوی قند میوه را کاهش دهید
- مصرف الکل را قطع کرده و یا آن را محدود کنید: در مورد میزان مصرف الکل با پزشک خود. صحبت کنید. تحقیقات جدید نشان می‌دهد که آب‌جو ممکن است خطر بروز علائم نقرس را خصوصاً در مردان افزایش دهد.
- پروتئین مورد نیاز خود را از لبنیات کم چرب دریافت کنید: مواد لبنی کم چرب نقش حفاظتی در برابر نقرس دارند. بنابراین بهترین منبع تامین کننده پروتئین به حساب می روند.
- کم کردن میزان مصرف گوشت قرمز، گوشت مرغ و ماهی: معمولا مصرف میزان کمی از این مواد مشکل خاصی را ایجاد نمی‌کند. ولی باید به نوع بیماری و مقدار مصرف این مواد توجه کرد.
- رسیدن به وزن مطلوب: وعده‌های غذایی خود را به گونه‌ای انتخاب کنید که به کاهش وزن شما منجر شود. از دست دادن وزن ممکن است میزان اوریک اسید را در بدن کاهش دهد. اما از روزه داری و یا سایر روش‌های از دست دادن سریع وزن خودداری کنید، چرا که این روش‌ها به صورت موقت باعث کاهش میزان اوریک اسید در بدن خواهد شد
تشخیص بیماری نقرس
آزمایش‌هایی که برای کمک به تشخیص نقرس انجام می‌شود، عبارتند از:
- آزمایش مایع مفصلی: پزشک از یک سوزن برای کشیدن مایع از مفصل درگیر استفاده می‌کند. کریستال‌های اورات زمانی که مایع در زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود، قابل مشاهده خواهند بود.
- تست خون: پزشک برای اندازه‌گیری میزان اوریک اسید و کراتین در خون آزمایش خون انجام می‌دهد. اما نتایج آزمایش خون گاهی گمراه کننده است. چرا که گروهی از افراد دچار افزایش اوریک اسید هستند ولی هرگز به نقرس مبتلا نمی‌شوند. برخی دیگر از افراد علائم و نشانه‌های نقرس را دارند ولی سطح اوریک اسید خون آن‌ها بالا نیست.
- رادیولوژی اشعه ایکس: گرفتن تصویر رادیولوژی از مفصل به تشخیص علت التهاب مفصل منجر خواهد شد.
- سونوگرافی: سونوگرافی عضلانی – اسکلتی می‌تواند به تشخیص کریستال‌های اورات در مفصل و توفیها کمک کند. این روش بیش‌تر از آمریکا در اروپا مرسوم است
- سی‌تی اسکن با دو انرژی (Dual energy CT scan): این نوع از تصویربرداری به تشخیص کریستال‌های اورات در مفاصل منجر می‌شود، حتی اگر هنوز حضور این ذرات در مفصل منجر به ایجاد التهاب نشده باشد.
این روش به دلیل پرهزینه بودن و در دسترس نبودن به صورت روتین انجام نمی‌شود.
درمان بیماری نقرس
درمان نقرس معمولاً درمان دارویی است. دارویی که بیمار و پزشک انتخاب می‌کنند به وضعیت کنونی سلامتی و ترجیح بیمار بستگی دارد.
درمان دارویی نقرس برای درمان حملات حاد و جلوگیری از حملات احتمالی آینده کاربرد دارند. داروها همچنین خطر بروز مشکلات و عوارض ناشی از نقرس مانند تشکیل توفی ناشی از ازدیاد کریستال‌های اورات را کاهش می‌دهد.
داروهای برای درمان حملات نقرس
داروهایی که برای درمان حملات حاد و جلوگیری از حملات بعدی استفاده می‌شود، شامل:
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی: این داروها که اغلب بدون نسخه از داروخانه قابل تهیه هستند، شامل ایبوپروفن، ناپروکسان سدیم هستند. انواع دیگری از داروها که قوی‌تر بوده و تهیه آن‌ها نیازمند نسخه پزشک است، شامل قرص ناپروکسن، ایندومتاسین (indomethacin) و سلکوکسیب (celecoxib) هستند.
پزشک گاهی برای توقف حملات حاد نقرس مجبور به تجویز دوز بالاتری از دارو به همراه مصرف روزانه دوز پایین‌تر برای جلوگیری از حملات آینده است. عوارض جانبی داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی درد معده و یا زخم معده است.
- کلشی سین (Colchicine): کلشی سین نوعی داروی مسکن است که به صورت موثری درد ناشی از نقرس را بهبود می‌بخشد. میزان اثر بخشی دارو ممکن است قادر باشد اثرات جانبی ناشی از مصرف زیاد آن مانند تهوع، استفراغ و اسهال را خنثی کند.
بعد از این که یک حمله حاد نقرس برطرف شد، پزشک برای جلوگیری از تکرار دوباره حمله مقدار کمی از آن را به صورت روزانه تجویز خواهد کرد
- کورتیکواستروئید: داروهای کورتیکواستروئید مانند داروی پردنیزون (prednisone) به کنترل التهاب و درد کمک می‌کند. این دسته از داروها هم به صورت قرص و هم به صورت تزریقی استفاده می‌شوند.
معمولا این دسته از داروها تنها زمانی تجویز می‌شوند که مصرف داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی و یا کلشیسین برای فرد مبتلا به نقرس غیر ممکن باشد. عوارض جانبی داروهای کورتیکواستروئیدی شامل تغییر خلق و خو، افزایش قند خون و نوسانات فشار خون است.
داروهایی برای جلوگیری از بروز عوارض جانبی نقرس
اگر هر ساله چندین بار حملات نقرس را تجربه می‌کنید، یا اگر حملات نقرس مکرراً تکرار نشده ولی در عین حال دردناک هستند، پزشک برای کاهش خطر بروز عوارض و مشکلات ناشی از نقرس داروهایی را پیشنهاد خواهد داد.
اگر در تصاویر رادیولوژی معلوم شود که مفصل آسیب دیده و یا توفی ایجاد شده یا اگر مشخص شود که فرد به سنگ کلیه دچار شده یا مشکلات کلیوی پیدا کرده است، داروهای برای کاهش میزان اوریک اسید در خون پیشنهاد می‌شود.
این داروها، شامل:
داروهای مسدود کننده‌ی تولید اوریک اسید
داروهای تحت عنوان مسدود کننده‌های زانتین اکسیداز (xanthine oxidase inhibitors)، شامل آلوپورینول (allopurinol) و فبوکسوستات (febuxostat) میزان اوریک اسید تولیدی بدن را کاهش می‌دهند و در نتیجه خطر ابتلا به نقرس را هم کاهش می‌دهند.
عوارض جانبی آلوپورینول شامل دانه‌های پوستی و کاهش سلول‌های خونی است. مصرف فبوكسوستات هم در مواردی منجر به دانه‌های پوستی، حالت تهوع، کاهش عملکرد کبد و افزایش خطر مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی می‌شود.
داروهایی برای بهبود و تسریع خارج کردن اوریک اسید در خون
این دسته از داروهاشامل پروبنسید (probenecid) و لزینوراد (lesinurad) هستند. این گروه از داروها سطح اوریک اسید را در خون کاهش داده و در نتیجه خطر ابتلا به نقرس هم کاهش خواهد یافت. اما از طرفی دیگر بر اثر مصرف این داروها سطح اوریک اسید در ادرار افزایش خواهد یافت.
هشدار: از مصرف هر نوع داروی بدون نسخه پزشک برای درمان بیماری نقرس خودداری کنید. هر دارویی بدون تجویز پزشک می‌تواند عوارض شدیدی در پی داشته باشد.
اثرات جانبی مصرف این داروها عبارتند از دانه‌های پوستی، درد معده و سنگ کلیه است.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی بیماری نقرس
داروها موثرترین راه برای درمان نقرس حاد و جلوگیری از بروز حملات نقرس هستند. با این همه ایجاد تغییراتی در سبک زندگی هم اهمیت دارد:
- محدود کردن مصرف مشروبات الکلی و نوشیدنی‌های حاوی قند میوه و جایگزینی آن با نوشیدنی‌های غیر الکلی مانند آب
- کم کردن مصرف غذاهای حاوی پورین مانند گوشت قرمز، گوشت اندام‌های بدن حیوانات مانند دل، جگر و قلوه و غذاهای دریایی
- مرتب ورزش کردن و از دست دادن وزن و رسیدن به وزن مطلوب
درمان‌های جایگزین بیماری نقرس
اگر درمان نقرس به مانند انچه فرد انتظار دارد، پیش نرود، فرد می‌تواند درمان‌های جایگزین را هم امتحان کند. پیش از امتحان این روش‌ها با پزشک خود مشورت کنید و در مورد مزایا و معایب این روش‌ها اطلاعات کافی را کسب کنید. برخی از داروهای مصرفی برای نقرس با این درمان‌ها ممکن است تداخل داشته باشد
از آنجایی که تحقیقات زیادی در مورد درمان‌های جایگزین نقرس انجام نشده است، در برخی از موارد خطرات آن هم شناخته شده نیست.
برخی از غذاها در کاهش میزان اوریک اسید موجود در بدن نقش دارند، این غذاها عبارتند از:
- قهوه: تحقیقات ثابت کرده که بین نوشیدن قهوه بدون کافئین و کافئین دار و کم شدن میزان اوریک اسید خون، رابطه وجود دارد. اما هیچ تحقیقی در مورد چرایی و یا چگونگی این امر انجام نشده است.
شواهد کافی برای تشویق افرادی که سابقه نوشیدن قهوه ندارند به مصرف این ماده وجود ندارد، اما این امر می‌تواند به پژوهشگران سرنخ‌هایی در مورد چگونگی درمان بهتر نقرس را بدهد
- ویتامین ث: مکمل‌های حاوی ویتامین ث میزان اوریک اسید را در خون کاهش خواهند داد. با این همه شواهدی مبنی بر اثر ویتامین ث روی دفعات و شدت حملات نقرس وجود ندارد.
در مورد دوز معقول مصرف ویتامین ث با پزشک خود صحبت کنید. با افزایش مصرف میوه و سبزی به خصوص پرتقال بدن ویتامین ث زیادی دریافت خواهد کرد.
- گیلاس: تحقیقات نشان می‌دهد که این میوه میزان اوریک اسید خون و تعداد دفعات حمله نقرس را کاهش خواهد داد. اما برای تایید بیش‌تر این مطلب نیاز به تحقیقات بیشتری است. خوردن گیلاس و عصاره گیلاس به عنوان یک روش مکمل درمان نقرس بی خطر است اما پیش از امتحان آن باید حتماً با پزشک مشورت کنید.
- دیگر روش‌های جایگزین مانند روش‌های ریلکس کردن، تمرین نفس عمیق و مدیتیشن به ذهن کمک می‌کند تا از درد رها شود.
آماده شدن برای ملاقات با پزشک
در صورت داشتن علائمی که با نقرس مشترک است، حتماً با پزشک خود تماس بگیرید. بعد از معاینه اولیه، پزشک برای تشخیص و درمان آرتروز و التهاب مفصل ممکن است بیمار را به متخصص روماتولوژی ارجاع دهد.
بیمار چه کاری باید انجام دهد؟
- علائم خود را یادداشت کنید، این که چه زمانی و چگونه آغاز شده اند.
- لیستی از اطلاعات پزشکی مهم خود تهیه کنید. این لیست شامل دیگر بیماری‌ها، عوامل تحریک کننده بروز علائم بیماری و داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌های مصرفی است. از طرفی دیگر پزشک از شما خواهد پرسید که آیا دیگر اعضای خانواده شما به بیماری نقرس مبتلا هستند یا خیر؟
- یکی از اعضای خانواده و یا دوستان خود را همراه خود به مطب پزشک ببرید: گاهی به خاطر سپردن تمام اطلاعات ردوبدل شده دشوار است و بدون شخص سوم به بیمار کمک می‌کند تا همه مطالب مهم را بعد از معاینه به یاد بیاورد.
- سوالات خود را یادداشت کنید.
رابطه نقرس و خشکی مفاصل
ارتباط مستقیمی بین نقرس و خشکی مفاصل وجود ندارد. نقرس به دلیل تجمع اسید اوریک در بدن ایجاد می‌شود، در حالی که خشکی مفاصل به دلیل عدم روانکاوی در مفاصل ایجاد می‌شود. بااین‌حال، نقرس می‌تواند باعث التهاب در مفاصل شده که می‌تواند منجر به خشکی مفصل و ناراحتی شود.
علاوه بر این، برخی از داروهای مورد استفاده برای درمان نقرس می‌توانند باعث خشکی مفاصل شوند. افراد مبتلا به نقرس باید در مورد عوارض جانبی که ممکن است باعث خشکی مفاصل آن‌ها شود با پزشک خود صحبت کنند.
نمونه سوالاتی که بیمار می‌تواند در معاینه اولیه از پزشک عمومی بپرسد عبارتند از:
- دلیل و یا دلایل احتمالی بروز بیماری کدام است؟
- چه آزمایش‌هایی باید انجام داد؟
- در حال حاضر کدام روش درمانی و یا کدام شیوه تغییر سبک زندگی به بهبود علائم کمک می‌کند؟
- آیا باید به متخصص مراجعه کرد؟
نمونه سوالاتی که بیمار می‌تواند از پزشک متخصص بپرسد عبارتند از:
- عوارض جانبی احتمالی داروهای مصرفی کدامند؟
- چه مدت زمانی بعد از آغاز درمان علائم بهبود پیدا می‌کنند؟
- آیا نیاز به مصرف طولانی مدت دارو است؟
- من به بیماری‌های دیگری هم مبتلا هستم، چگونه آن‌ها را در کنار هم مدیریت کنم؟
- آیا باید در رژیم غذایی خود تغییراتی بدهم؟
- آیا مصرف الکل مجاز است؟
- از طریق چه وبسایت یا بروشوری می‌توان اطلاعات لازم در مورد بیماری را کسب کرد؟
در صورت داشتن سوالات بیش‌تر بدون معطلی آن‌ها را با پزشک در میان بگذارید
از پزشک چه انتظاری باید داشت؟
پزشک احتمالاً سوالات زیر را با بیمار در میان خواهد گذاشت:
- علائم شما کدام اند؟
- چه زمانی برای اولین بار متوجه علائم خود شدید؟
- آیا علائم شما مرتب ظاهر شده و از بین می‌روند؟
- آیا عامل یا عواملی موجب تحریک بروز علائم می‌شوند؟ مانند مواد غذایی خاص، استرس‌های فیزیکی و شیمیایی؟
- آیا برای دیگر بیماری‌ها تحت درمان هستید؟
- در حال حاضر چه داروها، ویتامین‌ها یا مکمل‌هایی مصرف می‌کنید؟
- آیا هیچ کدام از بستگان درجه یک به نقرس مبتلا هستند؟
- در روز به صورت عادی چه غذایی می‌خورید؟
- آیا الکل می‌نوشید؟ چقدر و چند وقت یکبار؟
منبع:
سلام من چند سال نقرس دارم و خیلی خیلی درد زیادی دارم باید چکارکنم کلاف سودم دیگه
سلام
درمان دارویی لازمه
با توجه به موارد ذکر شده، بهتر است به صورت حضوری به متخصص روماتولوژی مراجعه کنید.