یکی از دستورالعمل‌های اصلی سازمان بهداشت جهانی مراقبت خوب از کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان پستان پس از درمان انکولوژی است. تعریف کیفیت زندگی مبهم و دشوار است و تعریف آن به جهان‌بینی، تجربیات و ارزش‌های هر فردی بستگی دارد.
تعریف کیفیت زندگی بر اساس سازمان بهداشت جهانی (WHO)
درک یک فرد از وضعیت زندگی خود با توجه به اهداف، انتظارات، استانداردها و علایقش در زمینه فرهنگ و سیستم ارزشی که در آن زندگی می‌کند؛ که شامل نگرش فرد نسبت به سلامت فیزیکی، وضعیت روحی و روانی و سطح استقلال، ارتباطات اجتماعی، وابستگی‌های شخصی و تعامل با شرایط محیط است. اگر بخواهیم به طور کلی کیفیت زندگی را تعریف کنیم می‌توانیم بگوییم، توانایی انجام کارهای روزانه فیزیکی، روانی، اجتماعی و داشتن احساس رضایت از انجام آنها .
تاثیر ماستکتومی بر بیمار مبتلا به سرطان سینه و کیفیت زندگی وی
ماستكتومی می‌تواند موجب احساس نقص و ناتوانی، اختلال در تصویر ذهنی از بدن، كـاهش جـذابیت و عملكـرد جنسی شده و زمینه را برای ایجاد اختلالات خلق فراهم كند و از طرفی سبب کاهش کیفیت زندگی فرد شود. از آنجایی كه هدف روش‌های درمانی سـرطان پـستان در چنـد دهـه اخیـر ایجاد زندگی با كیفیت مطلوب، برای بیمار است، در راستای تحقق این هدف مهم، نگرانی‌ها در مورد تأثیر درمان‌های جراحی سرطان پستان خصوصاً ماستكتومی بر كیفیت زندگی مبتلایان، در حال افزایش است.
تـأثیر سـرطان پستان و روش‌های درمان آن مانند ماستكتومی بر روی بیمار شامل ناراحتی‌های روانی خصوصا اخـتلالات خلــق (افــسردگی، اضطراب، عصبانیت) و تغییر در سبک زندگی، ترس و نگرانی در مورد تصویر ذهنی از بدن (Image Body)، عـود بیماری و مرگ است.
ارزیابی كیفیت زنـدگی نقـش مهمی در ارزیابی سـیر درمـان دارد و در بیماری‌ها، مرگ و میرها، تحقیقات و درمان بـه عنـوان یک پیامد مهم مورد توجه است و می‌تواند اطلاعات با ارزشـی را كه از دید پزشكان دور مانده، در اختیار آنان قـرار دهـد و در نهایت منجر بـه تغییـر شـیوه درمان و ارتقا كیفیـت زندگی فـرد شود.
بسیاری از مـشكلات در مبتلایان بـه سـرطان پستان به علت ترومای (در دانش پزشکی به هر نوع آسیب دیدگی، ضربه، جراحت، شوک، آسیب و حادثهٔ وارد شده به بدن انسان گفته می‌شود) ناشی از برداشتن پستان و تأثیرات این تروما بر كیفیت زندگی آنان بعد از عمـل اسـت. زیـرا بیمـار پـس از ماستكتومی شرایطی همانند قطع یک عضو از بدن را تجربه می‌كند. عضوی كه سمبل جنسیت، زن بودن و مادر بودن اسـت و بـا برداشتن آن، زنان استرس زیادی را متحمل شده و احتمـالا مـستعد ایجــاد اخــتلالات خلــق ماننــد افــسردگی و اضــطراب و كیفیــت زندگی ضـعیف مـی‌شوند. ایـن درحـالی اسـت كـه هـدف روش‌های درمانی و تشخیـصی در چنـد دهه اخیـر فقـط تـسكین علائم و زنده ماندن بیمـار نیـست، بلكـه هـدف تـداوم زنـد گی بـا كیفیت مطلوب برای بیمار است.
در راستای تحقق ایـن هـدف مهم، نگرانی‌ها در مورد تأثیر درمان‌های تهاجمی سـرطان پـستان از جمله ماستكتومی بـر خلـق و كیفیـت زنـدگی مبتلایـان، در حـال افزایش است و معمـول بـودن ماسـتكتومی بـه عنـوان درمـان جراحی سرطان پستان در ایران، عدم توجه بـه پیامدهای روانی – اجتماعی آن و نیز عدم توجـه بـه بـازتوانی بیمـاران بعـد از عمـل، ضرورت بررسی‌های مكرر خلق و كیفیت زندگی ایـن بیمـاران را در ایران دو چندان می‌سازد.
در زنان ماستكتومی شده، بـه علت اختلال در تصویر ذهنی از جـسم، درگیـری بـیش از حـد بـا خود ایجاد شـده و باعـث اسـترس و تـنش روانـی مـداوم در آنهـا می‌شود. وقتی تنش روانی به مدت طـولانی وجـود داشـته باشـد، زمینه را برای ایجاد اختلالات تطابق، ناتوانی در كنترل هیجانات و اضطراب و افسردگی فراهم می‌كند.
نقش پرستار و مددکار در کیفیت زندگی افراد ماستکتومی شده
پرستار نقش مهمی د ربررسـی شـبكه‌هـای حمایـت اجتمـاعی در دسـترس بیمـار، برنامـه‌ریـزی مناسـب برای بیمـار و خانواده او، كمک به بیمار در تعیین توانایی‌هـا و محـدودیت‌هـای او بازی می‌كند.
پرستار می‌توانـد بـه عنـوان هماهنـگ كننـده در برنامـه‌هـای توانبخشی این بیماران پس از ماستكتومی و بـا شـركت دادن بیمـار و خانواده‌اش در برنامه‌های گروهی برای بیان احـساسات و نگرش‌ها در مورد وضعیت جدیدشان به مددجویان كمک كند. بنابراین بایـد امكـان انجام اقداماتی همانند بررسی روحی – روانـی، اجتمـاعی مبتلایان بـه سرطان پـستان قبـل و بعـد از ماسـتكتومی، درخواسـت مـشاوره‌هـای روانی برای بیمارانی كه قادر به تـصمیم گیـری در مـورد انجـام عمـل ماستكتومی نیستند، در بخش‌های جراحی وانكولوژی فراهم شود.
بعد از عمـل ماسـتكتومی هـم بایـد امكـان مـشاوره و پیگیـری روانی این بیماران فراهم شود و موقعیتی فراهم شود كه بتوانند با بیماران دیگری كه آنها نیز مشكل مشابه دارند، صحبت كننـد و نگرانی‌ها و نگرش‌های خود را در بحث‌های گروهی بیان كنند.
بررسی خلـق و كیفیـت زنـدگی ایـن بیمـاران پـس از ماستكتومی در فواصل منظم ایجاد شود. بــا اســتفاده ازاقــدامات فــوق مــی‌تــوان بیمــارانی را كــه دچــار تنش‌های روانی، اختلال در تصویر ذهنی از جسم هـستند، شناـسایی و بـه روانپزشـک و مـشاور برای بررسـی و پیگیـری تخصـصی‌تـر ارجاع داد. با انجام این گونه اقدامات غربـالگری مـی‌تـوان ازایجـاد اختلالات خلق در زنـان ماسـتكتومی شـده پیـشگیری كـرد و راه را برای ارتقاء كیفیت زندگی آنان هموار كرد.
