قرص اسپیرونولاکتون یک داروی ادرارآور است که برای درمان بیماری‌های قلبی، کبدی و کلیوی، کاهش فشارخون و برخی اختلالات هورمونی تجویز میشود. این دارو با کاهش سطح هورمون آلدوسترون در بدن، فشارخون و تورم را کاهش می‌دهد.
هرچند شاید عوارضی مانند افت فشارخون یا آلرژی‌های شدید شما را با چالش موجه کند؛ اما این دارو با حفظ پتاسیم و کاهش دفع سدیم، به تنظیم تعادل الکترولیت‌ها و کنترل بیماری‌ها کمک خواهد کرد. در این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر، به بررسی دقیق این دارو، کاربردها، نحوه عملکرد و عوارض جانبی آن پرداخته‌ایم.
در انتها، اگر سوالی درباره این قرص و نحوه مصرف آن دارید، در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ خواهد داد.
قرص اسپیرونولاکتون برای چیست و چه کاربردی دارد؟
داروی اسپیرونولاکتون با نام تجاری آلداکتون یک دیورتیک نگهدارنده پتاسیم است که از جذب نمک بیش از حد در بدن جلوگیری می‌کند. این دارو با متوقف کردن هورمون آلدوسترون تولید شده توسط غدد فوق‌کلیوی باعث تغییر تعادل نمک و آب در بدن میشود.
توقف ترشح این هورمون، میزان آب و نمک دفع شده را افزایش می‌دهد. با این مکانیسم، اسپیرونولاکتون به‌عنوان یک داروی ادرارآور و داروی کنترل فشارخون تجویز میشود.
داروی اسپیرونولاکتون در درمان بیماری‌های قلبی و کبدی تا درمان آکنه ولگاریس و طیف وسیعی از سایر بیماری‌ها نقش دارد. در ادامه، برخی از مهم‌ترین اختلالاتی که این دارو برای درمان آن‌ها تجویز میشود، بررسی کرده‌ایم.
فشارخون و نارسایی‌های قلبی
این دارو در ترکیب با سایر داروها برای درمان فشار خون بالا و نارسایی قلبی استفاده میشود. کاهش میزان نمک موجود در بدن در اثر مصرف این قرص، به بهبود عملکرد قلب و کاهش فشارخون کمک می‌کند. همچنین، با کاهش فشارخون خطر سکته مغزی و حملات قلبی هم کمتر خواهد شد.
طبق مقاله منتشر شده در وب سایت سازمان ملی سلامت انگلستان (NHS)،
برای فشار خون بالا (هایپرتانسیون)، ممکن است تا ۲ هفته طول بکشد تا این دارو اثر کند. اگر این دارو را برای فشار خون بالا مصرف می‌کنید، ممکن است هیچ علائمی نداشته باشید و بنابراین احساس تغییر نکنید. این به معنای عدم اثر دارو نیست. مهم است که مصرف آن را ادامه دهید.
بنابراین، کامل کردن دوره درمان دارو در این شرایط از اهمیت بالایی برخوردار است.
تورم و احتباس آب در بدن
یکی از عوارض بیماری‌های کبد و قلب، احتباس آب در بدن است. داروی اسپیرونولاکتون برای درمان احتباس مایعات (ادم) در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی، سیروز کبدی یا سندرم نفروتیک عملکرد موثری دارد.
سندرم نفروتیک یک اختلال کلیوی است که باعث دفع پروتئین همراه با ادرار میشود. این وضعیت باعث تورم، بهویژه در پاها و مچ پا شده که اسپیرونولاکتون در کاهش این تورم موثر است.
اختلال در غدد فوق‌کلیوی
هیپرآلدوسترونیسم، اختلالی است که باعث میشود فرد نیاز به ترشح بیش از حد هورمون آلدوسترون داشته باشد. داروی اسپیرونولاکتون برای کنترل ترشح آلدوسترون و درمان این بیماری تجویز میشود.
هیپوکالمی
هیپوکالمی، بیماری کاهش سطح پتاسیم خون است. مصرف داروی اسپیرونولاکتون به دلیل کمک به حفظ پتاسیم در بدن، برای این بیماری بسیار مفید خواهد بود.
قرص اسپیرونولاکتون و لاغری
اسپیرونولاکتون باعث کاهش وزن میشود؛ اما این وزن از دست رفته، از توده‌های چربی بدن نیست. کاهش وزن با این دارو به دلیل افزایش دفع آب رخ می‌دهد. البته، هیچ مطالعه‌ای برای بررسی اثر این دارو برای کاهش وزن وجود ندارد؛ بنابراین اثربخشی آن تایید نشده است. مصرف این دارو برای لاغری، بدون تجویز پزشک و برای افراد با مشکلات خاص، باعث آسیب جدی به کلیه‌ها و دیگر اندام‌های حیاتی خواهد شد.
این دارو به چه اَشکالی عرضه میشود و چه دوزهایی دارد؟
اسپیرونولاکتون به شکل قرص خوراکی 25 میلی‌گرم، قرص اسپیرونولاکتون 50 میلی‌گرم، 100 میلی‌گرم و سوسپانسیون خوراکی 25 میلی‌گرم (5 میلی‌لیتر) در بازار موجود است.
دوز و نحوه مصرف قرص اسپیرونولاکتون
دوز تجویزی این دارو بسته به سوابق پزشکی، نوع بیماری و شرایط بیمار متفاوت خواهد بود. دوز معمول آن برای بیماری‌های گوناگون در جدول زیر بررسی شده است:
| بیماری | دوز مصرف دارو در روز |
| احتباس آب در بدن (ادم) | 100 میلی‌گرم 1 دوز یا 2 دوز 50 میلی‌گرمی |
| نارسایی قلبی | یک دوز 25 میلی‌گرم |
| فشارخون بالا | بین 25 تا 100 میلی‌گرم بنا بر تشخیص پزشک، 1 دوز یا تقسیم شده به دوزهای 25 الی 50 میلی‌گرمی |
| اختلال هیپرآلدوسترونیسم | 100 میلی‌گرم 1 دوز یا 2 دوز 50 میلی‌گرمی |
| هیپوکالمی | بین 25 تا 100 میلی‌گرم بنا بر تشخیص پزشک، 1 دوز یا تقسیم شده به دوزهای 25 الی 50 میلی‌گرمی |
برای جلوگیری از ناراحتی معده، بهتر است اسپیرونولاکتون را با غذا و در ساعات مشخصی از روز مصرف کنید. در پاسخ به سوال قرص اسپیرونولاکتون 100 برای چیست، می‌توان گفت این دوز از دارو، تقریبا برای اغلب بیماری‌های قابل درمان با این قرص استفاده میشود. از میان این بیماری‌ها می‌توان به درمان ریزش موی هورمونی، هیپوکالمی، فشار خون بالا و ادم اشاره کرد.
برای قطع مصرف اسپیرونولاکتون چکار باید کرد؟
قطع ناگهانی هر دارویی، به‌خصوص داروی اسپیرونولاکتون که روی تعادل هورمونی و مایعات بدن تاثیر می‌گذارد، توصیه نمیشود. پس از مشورت با پزشک، به‌تدریج دوز دارو را کاهش داده تا بدن به تغییرات عادت کند و از بروز عوارض جانبی جلوگیری شود.
خطرات و عوارض مصرف قرص اسپیرونولاکتون
شایع‌ترین عوارض این دارو، شامل موارد زیر می‌شوند:
- فشارخون پایین؛ ازدست‌دادن آب بدن با مصرف این قرص، بهویژه در افرادی با سطح سدیم پایین، باعث کاهش فشارخون (هیپوتانسیون) و کم‌آبی بدن میشود.
- واکنش‌های آلرژیک؛ با علائمی مانند خس‌خس سینه، تب، تورم غدد لنفاوی، کهیر و تهوع بروز می‌کند و در صورت تشدید این علائم، میتواند خطرناک باشد.
- افزایش سطح پتاسیم؛ هایپرکالمی عارضه‌ای جدی است که گاهی با مصرف این دارو رخ می‌دهد و حتی منجر به مرگ میشود.
- بزرگ‌شدن سینه در مردان (ژنیکوماستی)؛ دلیل این عارضه، ایجاد اختلال در هورمون‌ها است.
- سرگیجه؛ اثرگذاری این دارو بر سیستم عصبی باعث سرگیجه، سردرد و خستگی میشود.
- مشکلات کلیوی؛ با افزایش سطح نیتروژن اوره خون (BUN) و کراتین، مشکلات کلیوی در فرد رخ می‌دهد.
سن بالا، بیماری‌های زمینه‌ای و تداخلات دارویی، شدت و احتمال بروز عوارض این دارو را افزایش می‌دهند.
عوارض قرص اسپیرونولاکتون در زنان
پزشک این دارو را برای درمان بسیاری از اختلالات هورمونی در زنان مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک تجویز می‌کند. همچنین، در بسیاری موارد قرص آلداکتون برای تنبلی تخمدان هم موثر واقع میشود. با این حال، مصرف این قرص عوارضی هم برای زنان به دنبال خواهد داشت که در ادامه به آن‌ها پرداخته‌ایم:
- تغییرات قاعدگی؛ شامل نامنظمی قاعدگی، خونریزی شدید یا قطع قاعدگی
- کاهش میل جنسی؛ به دلیل کاهش سطح تستوسترون هنگام استفاده از این دارو
- تغییرات در خلق‌وخو؛ مانند افسردگی، اضطراب یا تحریک‌پذیری
اگر در مورد عوارض جانبی اسپیرونولاکتون نگران هستید، با پزشک خود مشورت کنید تا در صورت نیاز آن را با داروی دیگری جایگزین کند.
تاثیر قرص اسپیرونولاکتون بر هورمون‌های زنانه
این قرص با مسدودکردن گیرنده‌های آندروژن، تولید هورمون‌های مردانه در بدن را کاهش می‌دهد. به همین دلیل این قرص در درمان آکنه، هیرسوتیسم (رشد موهای زائد در زنان) و سایر مشکلات هورمونی مرتبط با افزایش آندروژن‌ها موثر است. گاهی، علت درد سینه در زنان مشکلات هورمونی بوده که با این دارو درمان میشود. همچنین با تنظیم هورمون‌ها، قرص اسپیرونولاکتون برای جوش‌های هورمونی و درمان آکنه موثر خواهد بود.
موارد احتیاط در زمان استفاده از این دارو
مصرف این دارو در شرایط خاصی باید با احتیاط انجام شود که در ادامه به مهم‌ترین این شرایط اشاره کرده‌ایم:
- اختلالات کلیوی؛ در این شرایط، مصرف اسپیرونولاکتون منجر به افزایش سطح پتاسیم خون (هیپرکالمی) میشود. عملکرد کلیه و سطح پتاسیم در این بیماران باید به‌طور منظم ارزیابی شود.
- اختلالات کبدی؛ در افراد مبتلا به بیماری‌های کبدی به دلیل وجود احتمال تغییر متابولیسم دارو، خطر عوارض جانبی افزایش پیدا می‌کند.
- عدم تعادل الکترولیت‌ها؛ مصرف این قرص با افزایش پتاسیم و کاهش سدیم خون همراه است. در این شرایط، ارزیابی منظم الکترولیت‌ها برای جلوگیری از عوارض احتمالی ضروری است.
- بارداری و شیردهی؛ مصرف اسپیرونولاکتون در دوران بارداری و شیردهی به دلیل اثرات احتمالی بر جنین و نوزاد باید با احتیاط و تحت نظر پزشک انجام شود.
- تداخلات دارویی؛ این قرص با داروهای دیگر، بهویژه با داروهای افزایش‌دهنده سطح پتاسیم و داروهای تاثیرگذار بر عملکرد کلیه تداخل دارد.
همچنین، بیماران باید هنگام مصرف این قرص، از مصرف مکمل‌های پتاسیم یا جایگزین‌های نمک حاوی پتاسیم خودداری کنند.
چه افرادی نباید از این دارو استفاده کنند؟
افرادی که در شرایط زیر قرار دارند، نباید این قرص را مصرف کنند:
- نارسایی حاد یا پیشرونده کلیوی؛ به دلیل اثرگذاری این دارو بر عملکرد کلیه
- هیپرکالمی؛ افزایش سطح پتاسیم خون توسط این قرص
- آنوری؛ افراد مبتلا به قطع تولید ادرار
- بیماری آدیسون؛ به دلیل اختلال بیشتر در تعادل هورمونی با مصرف اسپیرونولاکتون
- حساسیت به اسپیرونولاکتون؛ افراد دارای آلرژی به این دارو یا ترکیبات آن
پیش از شروع مصرف اسپیرونولاکتون، باید پزشک را از تمامی شرایط پزشکی و داروهای مصرفی خود آگاه کنید.
مصرف قرص اسپیرونولاکتون در شیردهی و بارداری
مصرف این دارو در دوران بارداری بهویژه در سه‌ماهه اول و سوم توصیه نمیشود. همچنین، در تحقیقات انجام شده، ترشح این دارو در شیر مادر مشاهده شده است. بنابراین در دوران شیردهی هم باید با احتیاط مصرف شود. اگر از این دارو برای درمان پرمویی زنان استفاده میشود، پیش از اقدام به بارداری، مشورت با پزشک ضروری است.
تداخلات دارویی
در جدول زیر، به تداخلات دارویی قرص آلداکتون با سایر داروها اشاره کرده‌ایم:
| دارو | نحوه اثرگذاری تداخل دارویی |
| مهارکننده‌های ACE و ARBs مانند لیزینوپریل، لوزارتان | افزایش خطر هیپرکالمی به دلیل اثرات تجمعی حفظ پتاسیم |
| مکمل‌های پتاسیم مانند پتاسیم کلرید | خطر افزایش شدید پتاسیم خون و افزایش احتمال آریتمی‌های قلبی |
| داروهای NSAID مانند ایبوپروفن، آسپیرین | کاهش اثرات ادرارآور و کاهش‌دهنده فشار خون اسپیرونولاکتون |
| دیگوکسین مانند دیگوکسین | افزایش سطح دیگوکسین در اثر مصرف اسپیرونولاکتون و افزایش خطر مسمومیت با دیگوکسین |
| آنتی‌بیوتیک‌های حاوی تریمتوپریم مانند سولفامتوکسازول | افزایش خطر هیپرکالمی شدید، به ویژه در افراد مسن |
| مهارکننده‌های رنین مانند آلیسکیرن | افزایش خطر هیپرکالمی و افت فشار خون |
| لیتیم | افزایش سطح لیتیم در اثر مصرف اسپیرونولاکتون و افزایش خطر مسمومیت با لیتیم |
| داروهای ضدفشار خون مانند بتابلاکرها و آلفابلاکرها | افت شدید فشار خون |
| کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزون، هیدروکورتیزون | افزایش خطر عدم تعادل الکترولیت‌ها، به ویژه کاهش پتاسیم خون |
شدت تداخل دارویی بسته به شرایط بیمار متفاوت خواهد بود.
مصرف سرخود و اوردوز با دارو
مصرف سرخودانه و اوردوز با این دارو با عوارض زیر همراه خواهد بود:
- هیپرکالمی؛ همراه با علائمی شامل ضعف عضلانی، خستگی، احساس گزگز، ضربان قلب کند یا نامنظم، تنگی نفس و در موارد شدید، آریتمی‌های قلبی
- عدم تعادل الکترولیت‌ها؛ افزایش احتمال خطر هیپوناترمی یا کاهش سطح سدیم خون همراه با سردرگمی، تشنج و کاهش سطح هوشیاری
- مشکلات گوارشی؛ شامل حالت تهوع، استفراغ، اسهال و درد شکم
- اثرات عصبی؛ ابتلا به خواب‌آلودگی، سرگیجه، گیجی و در موارد شدید، از دست دادن هوشیاری
- مشکلات قلبی-عروقی؛ افت فشار خون (هیپوتانسیون) و در موارد شدیدتر، شوک و فروپاشی گردش خون
- آسیب کلیوی؛ کاهش حجم ادرار یا نارسایی حاد کلیه، بهویژه در افراد مبتلا به مشکلات کلیوی
در صورت مشکوک بودن به مصرف بیش از حد اسپیرونولاکتون، فورا به مراکز درمانی مراجعه کنید. درمان شامل مراقبت‌های حمایتی، ارزیابی علائم حیاتی، اصلاح عدم تعادل الکترولیت‌ها و رسیدگی به علائم خطرناک است. اگر مصرف بیش از حد اخیرا رخ داده باشد، از زغال فعال استفاده می‌کنند. در موارد شدید، برای حذف دارو از بدن، دیالیز انجام می‌دهند.
مزایای استفاده از این دارو
اسپیرونولاکتون دارویی با خواص ادرارآور و ضد آندروژنی است که در درمان طیف وسیعی از بیماری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. بیماری‌های قلبی، کبدی، کلیوی، فشارخون بالا، هیرسوتیسم (رشد بیش از حد مو در زنان)، آکنه و سندرم تخمدان پلی‌کیستیک از جمله این بیماری‌ها هستند. این دارو با کاهش سطح هورمون‌های مردانه (آندروژن‌ها) در بدن به کاهش ورم، بهبود فشارخون، کاهش موهای زائد و تنظیم هورمون‌ها کمک می‌کند.
از قرص آلداکتون برای پوست در درمان جوش صورت و آکنه هم استفاده میشود. همچنین، قرص اسپیرونولاکتون برای ریزش مو، درمان نارسایی قلبی و سیروز کبدی هم کاربرد دارد.
شرایط نگهداری از قرص اسپیرونولاکتون
این قرص، باید در جای خشک، خنک و دمای بین 20 تا 25 درجه سانتیگراد (دمای اتاق) نگهداری شود. اگر قصد حمل و نقل آن را دارید، می‌توانید برای مدت کوتاه ان را در دمای 15 تا 30 درجه سانتیگراد قرار دهید.
داروی آلداکتون؛ موثر برای فشار خون و مشکلات هورمونی
قرص آلداکتون یک داروی مدر و حفظ‌کننده پتاسیم است که برای درمان فشار خون بالا، نارسایی قلبی، ادم و هیپرآلدوسترونیسم استفاده میشود. این دارو با کاهش تجمع آب و نمک در بدن به کنترل بیماری‌ها کمک می‌کند.
همچنین، اسپیرونولاکتون در درمان آکنه هورمونی و پرمویی در زنان هم کاربرد دارد. مصرف آن باید تحت نظر پزشک و با رعایت دوز تجویز شده باشد. چنانچه با این مشکلات دست و پنجه نرم می‌کنید یا با عوارض مصرف این دارو مواجه شده‌اید، حتما با پزشک مشورت کنید. برای دریافت نوبت می‌توانید از امکان نوبت‌دهی آنلاین در سایت دکتردکتر بهره‌مند شوید.
منابع:
webmd.com
mayoclinic.org
