ملاتونین هورمون طبیعی است که بدن ترشح می‌کند تا چرخه بیداری و خواب یا به عبارت دیگر «ساعت بیولوژیکی» بدن را تنظیم کند. اگر به هر دلیلی این چرخه به هم بریزد اختلالات خواب ایجاد میشود. یکی از داروهای رایج برای درمان این مشکلات داروی ملاتونین است که در این مقاله با تاثیر آن برای بهبود اختلالات خواب و هر آنچه که لازم است در مورد داروی ملاتونین بدانید آشنا خواهید شد. پس با مجله سلامت دکتردکتر همراه باشید.
فهرست مطالب
اختلالات خواب به چه معناست؟
زمانی که پایین بودن کیفیت خواب منجر به اختلال در عملکرد یا خواب‌آلودگی مفرط شود، اختلال خواب وجود دارد. بی‌خوابی که به معنای واقعی کلمه “ناتوانی در خواب” است، علل مختلفی می‌تواند داشته باشد و شایع‌ترین اختلال خواب است که بین ۶ تا ۱۲ درصد از جمعیت بزرگسال از آن رنج می‌برند. علاوه بر جمعیت بزرگسال، مشکلات در شروع و حفظ خواب در کودکان نیز بسیار شایع است که حدود ۱۵ تا ۲۵ درصد از این جمعیت را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
ملاتونین چیست؟
به زبان ساده ملاتونین هورمونی در بدن شماست که در خواب نقش دارد. تولید و آزادسازی ملاتونین در مغز به زمان روز مرتبط است؛ زمانی که هوا تاریک است افزایش می‌یابد و زمانی که روشن است کاهش می‌یابد. تولید ملاتونین با افزایش سن کم میشود. ملاتونین همچنین به عنوان مکمل، معمولاً به صورت قرص یا کپسول خوراکی نیز موجود است. بیشتر مکمل‌های ملاتونین در آزمایشگاه ساخته می‌شوند. مردم معمولاً از ملاتونین برای اختلالات خواب مانند بی‌خوابی و جت‌لگ استفاده می‌کنند.
به زبان تخصصی ملاتونین (N-acetyl-5-methoxytryptamine) یک هورمون عصبی است که در درجه اول توسط غده صنوبری واقع در پشت بطن سوم مغز تولید میشود. در سنتز ملاتونین، تریپتوفان به ۵-هیدروکسی‌تریپتوفان هیدروکسیله میشود که به نوبه خود به ۵-هیدروکسی‌تریپتامین (سروتونین) کربوکسیله میشود. سروتونین توسط آنزیم N-استیل ترانسفراز به پیش ساز ملاتونین و متابولیت N-استیل سروتونین تبدیل میشود. N-استیل سروتونین از طریق آنزیم هیدروکسی اندول-o-متیل ترانسفراز برای تولید ملاتونین متیله میشود. تقریباً ۹۰ درصد ملاتونین در یک بار عبور از کبد پاک میشود. بخش کوچکی از ملاتونین متابولیزه نشده نیز از طریق ادرار دفع میشود. داروی ملاتونین موجود در بازار ممکن است از غدد صنوبری گاو جدا شده یا به طور شیمیایی در آزمایشگاه سنتز شود.
داروی ملاتونین در چه مواردی کاربرد دارد؟
از داروی ملاتونین در شرایط زیر میتوان استفاده کرد:
- اختلالات ریتم شبانه روزی خواب در نابینایان. ملاتونین می‌تواند به بهبود این اختلالات در بزرگسالان و کودکان نابینا کمک کند.
- فاز خواب تاخیری (اختلال خواب با تاخیر در فاز خواب و بیداری). در این اختلال، الگوی خواب شما دو ساعت یا بیشتر از الگوی خواب معمولی عقب افتاده و باعث میشود دیرتر بخوابید و دیرتر از خواب بیدار شوید. تحقیقات نشان می‌دهد که ملاتونین مدت زمان لازم برای به خواب رفتن را کاهش می‌دهد و شروع خواب را در بزرگسالان و کودکان مبتلا به این عارضه بهبود می‌بخشد. قبل از دادن داروی ملاتونین به کودک حتما با پزشک صحبت کنید.
- بی‌خوابی. تحقیقات نشان می‌دهد که ملاتونین ممکن است مدت زمان به خواب رفتن را کمی کاهش دهد، اما اثرات آن بر کیفیت خواب و کل زمان خواب مشخص نیست. ملاتونین برای افراد مسن که معمولا دچار کمبود ملاتونین هستند، مفیدتر باشد.
- جت‌لگ. شواهد نشان می‌دهد که ملاتونین می‌تواند علائم جت‌لگ، مانند کاهش هوشیاری و خواب‌آلودگی در طول روز را بهبود بخشد.
- اختلال نوبت کاری. ملاتونین می‌تواند کیفیت و مدت خواب روزانه را در افرادی که شغل‌شان مستلزم آن است که خارج از برنامه سنتی صبح تا عصر کار کنند، بهبود بخشد.
- اختلالات خواب در کودکان. مطالعات نشان داده‌اند که ملاتونین ممکن است به درمان اختلالات خواب در کودکان دارای تعدادی ناتوانی کمک کند. با این حال، عادت‌های خوب قبل از خواب همچنان به عنوان درمان اولیه توصیه میشود. فراموش نکنید که قبل از دادن ملاتونین به کودک با پزشک کودک خود صحبت کنید.
همچنین تحقیقات نشان می‌دهد که ملاتونین ممکن است سردرگمی و بی قراری عصرگاهی را در افراد مبتلا به آلزایمر کاهش دهد، اما به نظر نمی‌رسد که تاثیری در بهبود شناخت این افراد داشته باشد.
عوارض جانبی داروی ملاتونین
ملاتونین به صورت خوراکی در مقادیر مناسب به طور کلی بی‌خطر است؛ اما عوارض جانبی احتمالی داروی ملاتونین عبارتند از:
عوارض جانبی ملاتونین کمتر رایج ممکن است شامل احساس کوتاه مدت افسردگی، لرزش خفیف، اضطراب خفیف، گرفتگی عضلات شکم، تحریک پذیری، کاهش هوشیاری، گیجی یا سرگردانی باشد.
از آنجایی که ملاتونین می تواند باعث خواب‌آلودگی در طول روز شود، به مدت پنج ساعت پس از مصرف مکمل، از رانندگی خودداری کرده و با ماشین‌آلاتی که نیاز به هوشیاری کامل دارند کار نکنید.
نکته مهم این است که اگر بیماری خود‌ایمنی دارید نباید از داروی ملاتونین استفاده کنید.
ملاتونین در بارداری و شیردهی
بیشتر مکمل‌های غذایی مانند ملاتونین در زنان باردار، در دوران شیردهی یا در کودکان مورد مطالعه قرار نگرفته است. اگر باردار هستید، شیر می‌دهید، یا در نظر دارید از این دارو در کودکان زیر ۱۸ سال استفاده کنید، قبل از استفاده با پزشک خود مشورت کنید.
تداخلات دارویی ملاتونین
داروی ملاتونین با داروهای ضد انعقاد و ضد پلاکت، گیاهان و مکمل‌ها می‌تواند تداخل داشته باشد. این نوع داروها، گیاهان و مکمل‌ها باعث کاهش لخته‌شدن خون می‌شوند. استفاده ترکیبی از ملاتونین با آن‌ها ممکن است خطر خونریزی را افزایش دهد. همچنین داروی ملاتونین ممکن است اثرات داروهای ضد تشنج را مهار کند و دفعات تشنج را به ویژه در کودکان مبتلا به ناتوانی‌های عصبی افزایش دهد.
ملاتونین ممکن است فشار خون را در افرادی که داروهای فشار خون مصرف می‌کنند بدتر کند. استفاده از ملاتونین با داروهای تضعیف کننده سیستم عصبی مرکزی (CNS) ممکن است یک اثر آرام بخش افزایشی ایجاد کند. ملاتونین ممکن است بر سطح قند خون تأثیر بگذارد. بنابراین اگر از داروهای دیابت استفاده می‌کنید، قبل از استفاده از ملاتونین با پزشک خود صحبت کنید.
استفاده از داروهای ضد بارداری همراه با ملاتونین ممکن است باعث ایجاد اثر آرام بخش و افزایش عوارض جانبی احتمالی ملاتونین شود. در صورت مصرف داروهایی مانند دیازپام (والیوم، والتوکو و سایرین) ملاتونین را با احتیاط مصرف کنید.
فلووکسامین (لووکس) که دارویی است که برای درمان اختلال وسواس فکری استفاده میشود می‌تواند سطح ملاتونین را افزایش داده و باعث خواب آلودگی بیش از حد شود. ملاتونین می‌تواند عملکرد سیستم ایمنی را تحریک کرده و با داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی تداخل ایجاد کند.
سخن آخر
به طور طبیعی بدن شما معمولا ملاتونین کافی برای نیازهای عمومی خود تولید می‌کند. با این حال، شواهد نشان می‌دهد که مکمل‌های ملاتونین کیفیت خواب را تقویت می‌کنند و برای استفاده کوتاه‌مدت بی‌خطر هستند. ملاتونین را میتوان برای درمان تاخیر در فاز خواب و اختلالات ریتم شبانه‌روزی خواب در نابینایان استفاده کرد و تا حدودی بی‌خوابی را تسکین داد. با ملاتونین مانند هر قرص خواب‌آور دیگری رفتار کنید و تحت نظر پزشک از آن استفاده کنید.
اگر در مورد مصرف داروی ملاتونین و تاثیر آن بر بدن سوالات بیشتری دارید با پزشک خود صحبت کنید. برای گرفتن نوبت پزشک در این زمینه می‌توانید به سایت دکتردکتر؛ سامانه نوبت‌دهی اینترنتی پزشکان مراجعه کنید.
منابع:
mayoclinic.org
ncbi.nlm.nih.gov
