اغلب اختلال‌های روحی‌روانی مانند اضطراب، وسواس و افسردگی برای سال‌ها پنهان می‌مانند. عدم‌توجه به آن‌ها می‌تواند مشکلاتی مثل بیماری‌های جسمی یا بیماری‌های روانی مثل انواع اسکیزوفرنی ایجاد کند. به همین دلیل خودآگاهی نسبت به شرایط ذهنی و آگاهی از علائم اختلال‌های روان‌شناختی، می‌تواند به ما کمک کند تا در صورت مشاهده آن‌ها برای درمان به‌موقع اقدام و از تشدید بیماری جلوگیری کنیم. اسکیزوفرنی که یکی از بیماری‌های روانی (Mental Disorder) محسوب می‌شود، انواع گوناگونی دارد که هرکدام شامل شیوه درمانی و نشانه‌های مشخصی است. قصد داریم تا در این مقاله از مجله دکتردکتر درباره ۵ نوع حاد اسکیزوفرنی، روش‌های تشخیص و درمان آن توسط دکتر روانپزشک حرفه‌ای را برای شما مورد بررسی قرار دهیم.
اختلال اسکیزوفرنی چیست؟
اسکیزوفرنی (Schizophrenia) یا شیزوفرنی نوعی بیماری روانی است که علائم بارز آن توهم دیداری و شنیداری، هذیان، شک و سوءظن و افسردگی است. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی معمولا نمی‌توانند روی احساسات و افکار خود کنترل داشته باشند. آن‌ها اغلب تصور می‌کنند که در خطر هستند یا دیگران جاسوسی آن‌ها را می‌کنند. مثلا آن‌ها فکر می‌کنند که حکومت آن‌ها را تحت نظر دارد و جانشان در خطر است. یا صداهایی می‌شنوند که باعث آزارشان می‌شود. این تصورات برای این بیماران کاملا واقعی است و در بیشتر مواقع با استدلال‌ها و دلایل منطقی دیگران قانع نمی‌شوند.
افراد مبتلا به اسکیزوفرنی نسبت به پذیرش مشکلات و بیماری خود مقاومت دارند. آن‌ها به هیچ عنوان مشورت با روانپزشک را قبول نمی‌کنند. به همین دلیل یکی از مهم‌ترین راهکارهای درمانی، استفاده از حمایت دوستان و خانواده و معرفی آن‌ها به دکتر روانپزشک است. دارودرمانی و روش‌های غیردارویی مانند جلسات مشاوره فردی و گروهی و دوره‌های توانبخشی از دیگر شیوه‌های درمان اسکیزوفرنی به شمار می‌روند.
انواع اسکیزوفرنی
دلایل ابتلا به اسکیزوفرنی متفاوت است. به‌طور کلی عوامل ژنتیکی، صدمات مغزی و عوامل محیطی مانند مشکلات خانوادگی، کاری و تجاوز در کودکی است. اگر هر دو والد به اسکیزوفرنی مبتلا باشند، به احتمال ۴۰ درصد این بیماری در فرزندان نیز دیده خواهد شد. اگر هم که یکی از والدین مبتلا باشد، احتمال ابتلای فرزند حدود ۱۲ درصد است. همچنین اغلب صدمات مغزی که منجر به بروز اسکیزوفرنی می‌شوند، مربوط به مشکلات دوران بارداری هستند. این اتفاق به‌دلیل بیمار شدن مادر و رشد ناکافی در بخش‌هایی از مغز نوزاد ایجاد می‌شود. البته تجربه‌های سخت کودکی مانند تجاوز و حوادث ناگهانی در بزرگسالی مثل تصادف و مرگ نزدیکان هم می‌توانند در بروز اسکیزوفرنی دخیل باشند.
اسکیزوفرنی شامل انواع مختلفی از جمله پارانوئید، آشفته، کاتاتونیک، نامتمایز، باقیمانده و اسکیزوفرنی کودکی است. فرد بیمار ممکن است در طول درمان به چند نوع اسکیزوفرنی مبتلا شود و علائم مختلفی داشته باشد. تنها راه تشخیص این بیماری مراجعه به دکتر روانپزشک و گذراندن جلسات مشاوره فردی است. روانپزشکان برای تشخیص علائم اسکیزوفرنی از راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-IV-TR) استفاده می‌کنند. این راهنما که به عنوان استانداردی جهانی شناخته می‌شود؛ توسط انجمن روانپزشکی آمریکا تدوین شده است.
اسکیزوفرنی از نوع پارانوئید
اسکیزوفرنی پارانوئید شایع‌ترین نوع اسکیزوفرنی است که علائم روان‌پریشی بارز آن توهمات شنیداری و دیداری و همچنین خیالات، شک و سوءظن است. فکر غالب در این بیماران معمولا توطئه‌چینی اطرافیان علیه آن‌ها است و تصور می‌کنند که همواره تحت‌نظر هستند یا به آن‌ها خیانت می‌شود. فرایند بهبودی این اختلال در مقایسه با انواع دیگر اسکیزوفرنی بهتر است. اسکیزوفرنی پارانوئید معمولا در بزرگسالی دیده می‌شود و مشکلات اختلال حافظه، تمرکز و پریشانی احساسی در آن‌ها کمتر است. به‌طور کلی نشانه‌های شایع پارانوئید شامل موارد زیر است:
- رفتار پرخاشگرانه
- توهم در مورد داشتن توانایی‌هایی عجیب مانند پرواز کردن
- اضطراب
- افسردگی و آشفتگی احساسی
- افکار خودکشی
- اختلال اسکیزوفرنی
توجه کنید که لغات و کلماتی که دارای معنای تهدیدآمیز و آزاردهنده هستند، در بیماران پارانوئیدی در مقایسه با بیماران اسکیزوفرنی غيرپارانوئيدي، بیشتر و بهتر در حافظه‌شان باقی می‌ماند. همین عامل می‌تواند در شکل‌گیری تردیدها و توهم‌ها نقش مهمی ایفا کند. برای تشخیص پارانوئید توسط روانپزشک، علاوه بر معاینه‌های بالینی و جلسات درمانی باید آزمایش‌هایی نیز برای ارزیابی سلامت جسمی بیماران صورت گیرد. علائم برخی اختلال‌های روان‌شناختی به هم شباهت دارند، به همین خاطر باید فرایند تشخیص با دقت انجام شود. در حال حاضر درمانی قطعی برای انواع مختلف بیماری اسکیزوفرنی از نوع پارانوئید پیدا نشده است. اما دارودرمانی و استفاده از داروهای ضدروانپریشی، روان‌درمانی فردی و گروهی و خانواده درمانی از روش‌های رایج درمانی به شمار می‌روند. در مواردی که شدت بیماری زیاد باشد و دارودرمانی در بهبود بیماری موثر نباشد، ممکن است که بیمار در بیمارستان بستری شود یا از الکتروشوک درمانی (ECT) استفاده کنند.
اسکیزوفرنی آشفته
در اسکیزوفرنی آشفته، پریشانی و آشفتگی فکری و رفتاری دیده می‌شود. این افراد توانایی کنترل و بروز احساسات و افکار خود را ندارند. همچنین به‌طور مداوم علائمی مثل اختلال کلامی، رفتاری یا بی‌تفاوتی نسبت به مسائل در آن‌ها مشاهده می‌شود. در صحبت کردن انسجام کلامی ندارند، جمله‌های خود را ناتمام رها می‌کنند و عموما پاسخ مناسب و مربوطی به سوالات نمی‌دهند. آشفتگی فکری در بیماران اسکیزوفرنی آشفته، موجب اختلال در انجام فعالیت‌های روزانه مانند غذا خوردن و حمام کردن می‌شود. این افراد توانایی رعایت بهداشت فردی و تشخیص رفتار‌های مناسب را ندارد. به‌عنوان مثال ممکن است در هوای گرم چندین لباس روی هم بپوشند. برای درمان اسکیزوفرنی آشفته از الکتروشوک درمانی، روان‌درمانی، دارودرمانی و دوره‌های توانبخشی برای بهبود توانایی صحبت کردن و آمادگی برای فعالیت در محیط‌های کاری استفاده می‌شود.
اسکیزوفرنی کاتاتونیک
اختلال حرکتی، نشانه بارز ابتلا به اسکیزوفرنی کاتاتونیک است. نشانه‌هایی مانند انجام حرکات تکرارشونده، تقلید صدای دیگران، اکوپراکسیا (تقلید حرکات بدنی)، بی‌قراری، عدم واکنش به اتفاق‌ها و محرک‌های محیطی و ایجاد حالت‌های عجیب در صورت و بدن (منریسم) در بیماران کاتاتونیک دیده می‌شود. درصد ابتلا به این نوع از اسکیزوفرنی در مقایسه با انواع دیگر این بیماری کمتر است. معمولا در بیمارانی که اختلال دوقطبی یا افسردگی دارند، این اختلال‌های حرکتی مشاهده می‌شود. برای تشخیص اسکیزوفرنی کاتاتونیک، روانپزشک تست‌های مختلفی برای ارزیابی فیزیکی و روانی بیمار انجام می‌دهد. برای بررسی ساختار و عملکرد مغز بیمار، معمولا ام آر آی (MRI) یا سی تی اسکن تجویز می‌شود. این کار به این خاطر است که یکی از دلایل مهم بروز اسکیزوفرنی صدمات مغزی است. علاوه بر این ارزیابی سلامت قلب، ریه‌ها، فشار خون و به‌طور کلی شرایط عمومی بیمار در کنار کنترل اعتیاد به مواد مخدر یا الکل به تشخیص بهتر این بیماری کمک می‌کند. برخی از نشانه‌های اسکیزوفرنی کاتاتونیک با دیگر اختلال‌های روان‌شناختی مثل افسردگی شباهت دارد. بنابراین دقت در شناسایی صحیح بیماری در جلسه‌های روان‌درمانی ضروری است.
بهبودی کامل برای بیماری اسکیزوفرنی وجود ندارد. این اختلال به‌صورت دائمی با بیمار می‌ماند. اما روش‌های درمانی کمک می‌کند تا علائم بیماری کاهش یابد و از شدت بیماری جلوگیری شود. استفاده از داروهای ضدافسردگی و روان‌پریشی به تثبیت خلق‌وخو و احساسات بیمار کمک می‌کند. همچنین استفاده از الکتروشوک درمانی (ECT) و بستری شدن در بیمارستان، برای افرادی که بیماری مزمن دارند و دارودرمانی برایشان موثر نبوده توصیه می‌شود. در الکتروشوک درمانی، با ایجاد تشنج‌های کنترل‌شده سعی می‌کنند روی عملکرد مغز بیمار تاثیر بگذارند. عوارض جانبی این روش، از دست دادن حافظه کوتاه‌مدت است. برای کمک به بیماران در جهت پذیرش بیماری خود و مصرف داروها، گذراندن جلسه‌های روان‌درمانی و دوره‌های توانبخشی تجویز می‌شود. این دوره‌ها می‌تواند در جهت آماده‌سازی بیمار برای زندگی مستقل، یافتن شغل و ارتباط موثر با دیگران مفید باشد.
اسکیزوفرنی تمایز نیافته
اسکیزوفرنی تمایز نیافته با بقیه انواع اسکیزوفرنی تفاوت دارد. این بیماری معمولا در افرادی که تشخیص نوع اسکیزوفرنی آن‌ها مشکل است و علائمی مثل ناهنجاری‌های رفتاری و احساسی دارند مشاهده می‌شود. برای درمان این بیماری مانند دیگر انواع اسکیزوفرنی، داروهای ضدافسردگی، تثبیت‌کننده خلق‌وخو و ضدروانپریشی تجویز می‌شود. متناسب با شدت بیماری و شرایط جسمی بیمار، جلسه‌های روان‌درمانی یا بستری شدن در بیمارستان نیز توصیه می‌شود.
اسکیزوفرنی باقیمانده
در این نوع اسکیزوفرنی، شدت علائم بیماری یعنی هذیان، توهم و عدم‌کنترل رفتار و احساسات کمتر است. در اسکیزوفرنی خفیف یا بیمارانی که در حال درمان هستند و بهبودی نسبی حاصل شده، اسکیزوفرنی باقیمانده تشخیص داده می‌شود. بیشتر این بیماران دچار انزوا یا گوشه‌گیری می‌شوند. رعایت بهداشت فردی برایشان مشکل است. این افراد در ابراز احساسات، هیجانی رفتار می‌کنند و همچنین بی‌تفاوتی و افسردگی نیز در آن‌ها مشاهده می‌شود. روش درمان و تشخیص اسکیزوفرنی باقیمانده نیز مانند دیگر انواع اسکیزورفرنی انجام می‌شود. معاینه‌های بالینی، انجام آزمایش‌‌های پزشکی برای ارزیابی سلامت جسمی و روانی بیمار، مهم‌ترین روش‌های شناسایی بیماری محسوب می‌شوند. علاوه بر این دارودرمانی و روان‌درمانی فردی و گروهی بهترین راهکارهای درمان این نوع از اسکیزوفرنی هستند.
اسکیزوفرنی کودکی
اسکیزوفرنی معمولا در افراد ۱۵ تا ۳۵ ساله دیده می‌شود. اما اسکیزوفرنی کودکان که اغلب قبل از سن بلوغ بروز می‌کند در کودکان شایع است. عواملی مانند فقر، تجاوز، طلاق والدین، حوادث ناگوار و ناگهانی و همچنین ابتلای یکی از والدین به اسکیزوفرنی می‌تواند موجب بروز این بیماری شود. نشانه‌های مهم اسکیزوفرنی در کودکان و نوجوانان شامل موارد زیر است:
- تاخیر در راه رفتن و گفتار در کودک
- رفتارها و حرکات عجیب و غیرطبیعی
- انزوا و گوشه‌گیری در نوجوانان
- تمایل به مصرف مواد مخدر
- بی‌خوابی یا کم‌خوابی
- افسردگی
- خشم ناگهانی
- افت تحصیلی
اسکیزوفرنی حاد
توجه کنید که این علائم در کودکان می‌تواند با اختلال‌های دیگری مثل اوتیسم شباهت داشته باشد. به همین دلیل باید تشخیص این بیماری توسط پزشک متخصص و بعد از انجام آزمایش و عکس‌برداری از مغز انجام شود. شناسایی این بیماری در نوجوانان به وسیله معاینه بالینی و ارزیابی روان‌شناختی و الگوهای رفتاری صورت می‌گیرد. در صورت ابتلای کودک به اسکیزوفرنی، باید در نظر داشت که این بیماری مادام‌العمر بوده و روند درمانی باید به‌صورت منظم ادامه داشته باشد. تجویز داروهای ضد روان‌پریشی در کنترل علائم بیماری موثر است. برخی از عوارض جانبی این داروها شامل اضافه وزن، افزایش فشار خون و مشکلات قلبی است. گذراندن جلسات روان‌درمانی فردی کودک و اعضای خانواده با روانپزشک کودک، می‌تواند آگاهی لازم درباره بیماری را به والدین بدهد. همچنین شرایط مناسبی را برای کودک مهیا کند تا اضطراب و چالش‌های کمتری را تجربه کند.
به راحتی می‌توان اسکیزوفرنی را کنترل کرد!
بیماری اسکیزوفرنی یکی از اختلال‌های روان‌شناختی شایع است. به‌طوری که از هر ۱۰۰ نفر، یک نفر به این بیماری مبتلا می‌شود. دلایل بروز اسکیزوفرنی عوامل ارثی و ژنتیکی، آسیب‌های مغزی دوران کودکی و شرایط محیطی مانند حوادث ناگهانی و مشکلات خانوادگی است. انواع اسکیزوفرنی شامل پارانوئید، آشفته، کاتاتونیک، تمایزنیافته، باقیمانده و اسکیزوفرنی کودکی است که می‌تواند در دوره‌های مختلف زندگی بیمار دیده شود. برای درمان اسکیزوفرنی تحت نظر دکتر روانپزشک یا متخصصان یک مرکز درمانی معتبر مانند بیمارستان دل آرام سینا می‌توانید از طریق سیستم نوبت دهی آنلاین دکتردکتر کمک بگیرید.
در انتها از شما می‌خواهیم که اگر سوالی درباره این اختلال دارید، از ما بپرسید. اگر تجربه ابتلا به این بیماری را دارید، با ما و دیگر خوانندگان مجله دکتردکتر به اشتراک بگذارید.
منابع:
من از وقتی که به یاد دارم با تشخیص خواب از واقعیت مشکل جدی دارم. حتی خواب های من جوری الگوریتم های شخصی افراد تو زندگی واقعیم رو کپی کردن که برام سخته بفهمم تصویری که توی ذهنمه اتفاق افتاده یا خواب بوده. برای دو ماه ممکنه از خونه بیرون نرم و بیست و چهار ساعت روز رو در اتاقم هستم، علاقه‌ای به حضور در هر هیچ جمعی رو ندارم. وقتی از خونه بیرون میرم احساس میکنم کسی تعقیبم میکنه، وقتی تو تاکسی می‌شینم مدام به خیابون ها نگاه میکنم که نکنه راننده از یک راه فرعی بره و من رو بدزده، وقتی از پله ها پایین میرم آماده افتادن هستم، وقتی ماشین رو قفل میکنم دستگیره همه در ها رو فشار می‌دم تا مطمئن شم قفل شدن، وقتی از خونه بیرون میزم انگار چیزی جا گذاشتم، احساس میکنم بهم خیانت میشه.
گاهی گوشه‌ای نشستم و بی دلیل گریه میکنم درحالی که یک ساعت بعدش می‌تونم با صدای بلند بخندم، وقتی حموم میرم احساس میکنم باید خودم رو بکشم.
گاهی اونقدر غرق افکارم می‌شم که نمی‌فهمم دارم با خودم حرف می‌زنم.
نمی‌دونم، مشکل من چیه؟
آره اسکیزوفرنی یا هربیماری روانی منظور بر این نیست فرد دیوانه ست فقط یک دوره بیماری که هرفردی دچارش میشه ممکن برای هرفردی اتفاق بیفته وخنده دار نیست و ترس آورم نیست شماروهم نمیرنه واین چرتا وپرتا ولی وقتی خوب خوب بشه فرد ب اون اتفاق های بدش میخنده ولی خب ناراحتی هم داره که همیشه پنهان میکنه فرد ؛اگر حال کسیو خوب نمیکنید ناراحتشم نکنید .
ممنون بابت نظر مناسبتون
سلام وقت بخیر
بنده یکی از مبتلایان به این بیماری هستم قبلا صداها و توهمات رو قبول میکردم اما دیگه اونارو رد میکنم قبول نمیکنم اما بازم حالت افسردگی به من دست داده و گوشه گیرم کرده
لطفا رهنمایی کنید ممنون
سلام بنده احساس شدید به این بیماری داشته و مبتلا شدم که مواردی از خصوص خشم ناهنگام پرخاشگری شدید و شک و سوظن زیاد خیال پرداز و شنیدن صداهای ناشناس و شک و احساس نقشه چینی دیگران بخود گوشه گیری عدم رعایت بهداشت فردی و احساسات شدید گاهی برا سکوت برخی ها
بی تفاوت در زندگی ناتوانی در فعالیت کاری و ناتوانی عدم گفتار کلامی و تحلل در گفتار کامل عدم فراموشی جملات و رفتار دیگران مرور گذشته ها در ذهن حس کنترل توسط دیگران ناتوان در عوض کردن لباس بستن دکمه پیراهن خدایا دارم تو عذاب زندگی میکنم و بیشتر برا دختر ۵ سالم نگرانم بی توجه به همسر و زندگی و مشکلات و غیره….
سلام
حتما باید مراجعه به متخصص” روانپزشکی داشته باشین
با درمان تا حدود خیلی زیادی علایم کنترل میشه و احساس نشاط و شادی شما برمیگرده
فرزندم چندسال است که به این بیماری مبتلاست ازکودکی گوشه گیر وپرخاشگر بود وروابط اجتماعی نداشت حتی با کسی حرف نمی زد وجایی نمی رفت حالا تندخوانی بهداشت رعایت نمیکنه داخل آینه نگاه نمی کند میگه زشتم ازخانه اصلا خارج نمیشه اگر کسی بیاد خونمان داخل اتاق بیرون نمیاد شوک هم انجام داد ولی بدتر هم شد همش غر میزنه ومگه کی قیافم درست میشه دنبال معجزه هست حتی کفرهم میگه چون براش معجزه نمیشه دکتر نمیاد میگه هرچه رفتم هیچ کدام نتونستن قیافم درست کنند بالاخره زندگی برای ما شده مثل جهنم دائم استرس داریم که دعوا راه نیندازه تو را خدا اگر راه حلی دارید کمکم کنید تا عمر دارم دعا گویتان هستم
از دکتر در مورد شوک سوال بفرمایید تاثیر بیشتر از دارو داشته
من استفاده کردم نتیجه گرفتم
بهتر از دارو هست