عادت ماهانه نامنظم؛ علت قاعدگی نامنظم و پریود نشدن طولانی

آیا می‌دانید آخرین عادت ماهانه‌ شما چه زمانی بوده و چند روز به طول انجامیده است؟ اگر نمی‌دانید، شاید زمان آن فرا رسیده که در این مورد دقت و توجه‌ بیش‌تری به خرج دهید و به دنبال راهی برای برطرف کردن نامنظم بودن چرخه‌ قاعدگی باشید. در ادامه با بررسی دلایل نامنظم بودن پریود با ما همراه باشید.

قاعدگی نامنظم می‌تواند نشانه‌ بیماری‌های مختلف در زنان باشد که خود را به ‌صورت اختلالات در این سیکل طبیعی جنسی نشان می‌دهد. قاعدگی ممکن است اختلالات زیادی را در بر بگیرد. بنابراین، توجه به این مسئله فیزیولوژیک از اهمیت بالایی برخوردار است.

چرخه‌ قاعدگی چیست؟

چرخه‌ قاعدگی مجموعه تغییراتی‌ را تشکیل می‌دهد که ماهانه در بدن زنان اتفاق می‌افتد و بدن را آماده‌ بارداری احتمالی خواهد کرد.

هر ماه یکی از تخمدان‌ها در جریان فرایندی که تخمک‌گذاری نام دارد، یک تخمک آزاد می‌کند. در همین زمان تغییرات هورمونی، رحم را برای بارداری احتمالی آماده می‌کند. اگر تخمک‌گذاری رخ دهد ولی تخمک بارور نشود، دیواره‌ رحم ضخیم شده، از بین رفته و از طریق واژن بقایای آن از بدن خارج می‌شود. این حالت عادت ماهانه یا پریود ماهانه (menstrual period) نام دارد.

چرخه‌ قاعدگی طبیعی و غیر طبیعی هر کدام چه ویژگی‌هایی دارند؟

چرخه‌ قاعدگی (menstrual cycle) در زنان بیانگر وضعیت سلامتی آن‌هاست. زنان باید بدانند که چگونه چرخه‌ قاعدگی خود را زیر نظر داشته و چه اقداماتی در صورت نامنظم بودن آن انجام دهند. 

زیر نظر داشتن دقیق چرخه‌ قاعدگی، به شناخت شرایط طبیعی بدن، زمان تخمک‌گذاری و تشخیص تغییرات بزرگی همچون رخ ندادن عادت ماهانه یا خونریزی‌های پیش‌بینی نشده‌ ماهانه کمک بسیار بزرگی می‌کند.

گاهی نامنظم بودن چرخه‌ قاعدگی چندان موضوع مهم و نگران‌کننده‌ای نیست؛ ولی در صورت تکرار این حالت فرد باید بداند که احتمالاً عاملی سلامت او را تهدید می‌کند.

چرخه‌ قاعدگی طبیعی کدام است؟

اولین روز عادت ماهانه به عنوان اولین روز از چرخه‌ قاعدگی در نظر گرفته می‌شود، این چرخه تا عادت ماهانه بعدی ادامه دارد.

مدت زمان چرخه‌ قاعدگی در افراد مختلف با هم متفاوت است. خونریزی ماهانه هر 21 الی 32 روز یک بار رخ داده و 2 الی 7 روز به طول خواهد انجامید. در سال‌های ابتدایی که زنان عادت ماهانه را تجربه می‌کنند، چرخه‌ قاعدگی طولانی‌تر خواهد بود. هر چه‌قدر که سن فرد بالاتر رود چرخه‌های قاعدگی کوتاه‌تر و منظم‌تر خواهند شد.

میزان خونریزی در این دوران نباید از ۳۰ سی‌سی کمتر و یا از ۸۰ سی­‌سی بیشتر باشد. رنگ خون نباید خیلی بیش از حد تیره و یا بیش از حد روشن باشد. خونی که طی قاعدگی از بدن فرد خارج می‌­شود نباید حالت قیر مانند داشته باشد.

چرخه‌ قاعدگی فرد می‌تواند منظم باشد و هر ماه مقدار مشخصی طول بکشد. یا که نه می‌تواند نامنظم باشد و یا اینکه فرد خونریزی ماهانه‌ای سبک، سنگین، کوتاه، طولانی و یا حتی دردناک و یا بدون درد را تجربه کند. همه این موارد می‌توانند یک چرخه‌ قاعدگی طبیعی باشند. این تعریف برای هر فردی یک تعریف مشخص و منحصر به فرد است.

به یاد داشته باشید که مصرف قرص‌های ضد بارداری یا وسایل جلوگیری از بارداری مانند آی یو دی (IUD) می‌تواند چرخه‌ قاعدگی شما را تغییر دهد. اگر از این موارد استفاده می‌کنید، لازم است که با پزشک خود مشورت کنید.

زمانی که فرد به دوره‌ یائسگی (menopause) نزدیک می‌شود، فرد نامنظم بودن چرخه‌ قاعدگی را تجربه خواهد کرد. با افزایش سن شانس ابتلا به سرطان رحم در زنان افزایش می‌یابد؛ بنابراین در دوران یائسگی فرد در صورت مشاهده‌ هرگونه خونریزی غیر طبیعی باید با پزشک خود مشورت کند.

قاعدگی نامنظم به چه صورت است؟

قاعدگی نامنظم طیف وسیعی از مشکلات را در­بر­می­‌گیرد. برخی از این مشکلات ممکن است زمینه‌ساز و یا نشان‌­دهنده یک مشکل جدی باشند. سن شروع قاعدگی در کشور­ها و اقوام مختلف متفاوت است؛ اما به طور طبیعی سن شروع قاعدگی از ۱۲ تا ۱۳ سالگی است.

در ابتدا احتمال بروز اختلالات و بی‌­نظمی­‌ها در قاعدگی اعم از دقیق نبودن زمان پریودی و یا حتی فاصله­ زیاد بین قاعدگی‌­ها طبیعی است؛ مخصوصا اگر فرد زمینه ژنتیکی نیز برای این امر داشته باشد. به همین دلیل پیگیری کردن این قبیل اختلالات درسال­‌های آغازین شروع سیکل جنسی چندان ضروری به نظر نمی‌رسد.

اما درمورد بزرگسالان که چند سال از آغاز سیکل جنسی­شان می­‌گذرد؛ نامنظم شدن زمان قاعدگی (از شروع قاعدگی تا شروع قاعدگی بعدی باید حدودا ۲۸ روز فاصله باشد)، درد­های بسیار شدید در دوران پریودی، زیاد بودن حجم خون قاعدگی و یا غیر طبیعی بودن رنگ آن همگی از جمله اختلالات شایع درباره­ قاعدگی هستند که درصورت بروز، باید به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه شود.

چگونه چرخه‌ قاعدگی را می‌توان زیر نظر گرفت؟

به فرد توصیه می‌شود که در تقویم زمان شروع چرخه‌ قاعدگی را علامت‌گذاری کند، این کار به او کمک می‌کند تا فرایند طبیعی بدن خود را به راحتی زیر نظر بگیرد. اگر فرد هر ماه زمان شروع عادت ماهانه خود را یادداشت کند و این کار را چند ماه متوالی و پشت سر هم انجام دهد، می‌تواند منظم بودن یا نامنظم بودن چرخه‌ قاعدگی خود را به راحتی تشخیص دهد.

اگر نگران عادت ماهانه و خونریزی‌ ماهانه هستید، موارد زیر را هم زیر نظر بگیرید:

• زمان پایان خونریزی ماهانه را یادداشت کنید، این مورد به شما کمک می‌کند تا مدت زمانی که خونریزی ماهانه طول می‌کشد را بررسی کنید و بدانید که نسبت به ماه قبل این مدت زمان کوتاه‌تر یا بلندتر بوده است.

• جریان خونریزی ماهانه را به دقت ثبت کنید. شما می‌توانید میزان و حجم خونریزی ماهانه خود را به دقت بررسی کنید. خون خارج شده از بدن را برای وجود لخته خون احتمالی بررسی کرده و یادداشت کنید که چند وقت یکبار نیاز به تعویض پد بهداشتی وجود دارد.

• خونریزی‌های غیرطبیعی را به دقت بررسی کنید. اگر در فاصله‌ زمانی دو عادت ماهانه دچار خونریزی شوید، باید به پزشک مراجعه کنید.

• وجود درد در طی دوران ماهانه طبیعی است ولی با این حال میزان درد را هم باید به دقت زیر نظر داشت.
• تغییرات خلق‌وخو و رفتاری خود را نیز زیر نظر بگیرید.

چه عواملی باعث نامنظم بودن چرخه عادت ماهانه خواهند شد؟

عوامل ایجاد بی‌نظمی در چرخه‌ قاعدگی عبارتند از:

• بارداری یا شیردهی

یکی از اولین نشانه‌های بارداری پریود نشدن است. شیردهی بعد از زایمان هم می‌تواند چرخه‌ قاعدگی طبیعی را تا حدود زیادی مختل کند. 

• مشکلات گوارشی، کاهش شدید وزن یا انجام حرکات ورزشی شدید

مشکلات گوارشی همچون بی اشتهایی عصبی (anorexia nervosa)، کاهش شدید وزن و افزایش فعالیت بدنی می‌تواند چرخه‌ی قاعدگی را مختل کند. 

• سندروم تخمدان پلی کیستیک ( Polycystic ovary syndrome (PCOS) )

تشخیص سندروم تخمدان پلی‌کیستیک با انجام سونوگرافی ممکن است. این عارضه یک مشکل در سیستم غدد درون‌ریز است و در آن تخمدان‌ها بزرگ‌تر از حالت عادی بوده و در آنها اجزایی به نام فولیکول مشاهده می‌شود.

همین موضوع جلوی تخمک­‌گذاری و قاعدگی منظم را می‌­گیرد. نشانه‌­های این مشکل در اغلب افراد به صورت پرمویی (افزایش موهای زائد)، چاقی، آکنه و نازایی است. در این حالت ممکن است فاصله بین قاعدگی‌­ها تا ۳۵ روز و حتی بیشتر افزایش یابد.

• یائسگی زودرس و پیش از موعد 

این عارضه قبل از 40 سالگی اتفاق می‌افتد و فرد در این سن دیگر قادر به تخمک‌گذاری نیست. زنان مبتلا به این عارضه هم بی‌نظمی چرخه قاعدگی را تجربه خواهند کرد.

سن طبیعی برای بروز یائسگی ۴۷ تا ۵۱ سالگی است. اگر خونریزی فرد خیلی زودتر از موعد قطع شود و این عدم قاعدگی بیش از ۶ ماه طول بکشد؛ فرد حتما باید به پزشک متخصص مراجعه کند. یائسگی اگر در بازه سنی مناسب رخ دهد؛ اتفاقی کاملا طبیعی و فیزیولوژیک از بدن است که هیچ جای نگرانی ندارد و علت آن این است که تخمک‌­های فرد رو به اتمام است و درنتیجه به تدریج تخمک­‌گذاری در فرد متوقف می‌­شود و در نهایت جریان قاعدگی متوقف می‌شود.

• بیماری التهاب لگن ( Pelvic inflammatory disease (PID) ) 

بیماری التهاب لگن در واقع نوعی عفونت است که باعث بی‌نظمی در چرخه قاعدگی می‌شود. 

• فیبر رحمی (Uterine fibroids)

فیبرهای رحمی توده‌هایی غیر سرطانی هستند که در رحم رشد می‌کنند. این توده‌ها منجر به عادت‌های ماهانه شدید و طولانی خواهند شد.

انواع درد­های قاعدگی

دردهای دوران قاعدگی به دیسمنوره معروف هستند. این دردها به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم می­‌شوند. دردهای اولیه با شروع قاعدگی آغاز می­‌شوند و در نهایت تا دو یا سه روز اول قاعدگی ادامه و سپس تسکین پیدا می‌­کنند. این قبیل دردها، طبیعی هستند و افراد می‌­توانند از انواع مسکن­‌ها در این دوران استفاده کنند.

دردهای ثانویه از چند روز قبل پریود آغاز می‌شوند و در طول دوره و چند روز بعد از قاعدگی نیز ادامه می‌­یابد.

آندومتریوز چیست؟ چگونه آندومتریوز موجب اختلال قاعدگی می­‌شود؟

آندومتریوز به حالتی گفته می‌­شود که بافت رحم در جایی دیگر از بدن تشکیل می­‌شود. علت این موضوع به طور دقیق مشخص نشده است اما محققان احتمال داده‌­اند که این مشکل اغلب به علت پس زده شدن خون از لوله­‌های رحم به بالا، رخ می‌­دهد. این حالت اغلب در خانم­‌های جوان در سنین ۲۵ تا ۳۵ سالگی، که از روش­‌های جلوگیری از بارداری استفاده می­‌کنند بروز می‌کند.

آندومتریوز خود را با درد­های ثانویه قاعدگی و یا دردهای شدید بعد از نزدیکی نشان می‌­دهد. در صورت حاد و شدید بودن این مشکل، البته در حالتی که فرد تمایل به بارداری در آینده نداشته باشد؛ از طریق جراحی به طور کامل مشکل را برطرف می­‌کنند. در غیر این صورت با استفاده از داروهای مسکن و جلوگیری موقتی از بارداری به درمان بیمار اقدام می­‌کنند. یکی از نشانه­‌های این مشکل بروز لکه‌­بینی در فواصل بین قاعدگی‌­هاست.

اختلالات هورمونی چگونه موجب بروز نامنظمی‌­های قاعدگی می‌­شوند؟

برخی غدد بدن به طور غیر مستقیم در سیکل جنسی تاثیرگذار هستند؛ برای مثال کم‌کاری یا پرکاری تیروئید (غده‌ه­ای درون‌ریز در قسمت جلوی گردن) موجب بروز اختلالات شدیدی در قاعدگی‌­های فرد می‌­شود. همچنین اختلال ترشح پرولاکتین (هورمونی که از غده­ هیپوفیز ترشح شده و موجب تحریک ترشح شیر از غدد شیری می‌­شود) نیز می‌­تواند موجب بروز بی نظمی­‌هایی در سیکل پریود فرد شود.

بیشتر بخوانید: کم‌کاری تیروئید؛ علت، علائم، تشخیص و درمان کم‌کاری تیروئید

پولیپ چیست؟ چگونه موجب بروز قاعدگی نامنظم می‌شود؟

پولیپ به بافت‌­های کوچک که مانند توده در برخی بافت‌های بدن تشکیل می‌شوند گفته می ­شود. پولیپ­‌ها ممکن است پایه‌دار یا بدون پایه باشند. در این بحث منظور ما از پولیپ، پولیپ‌های بافت رحم و گردن آن است که می­‌توانند اختلالات متعدد و متنوعی را در سیکل جنسی فرد از جمله نظم قاعدگی‌­ها ایجاد کنند.

چه اقداماتی برای جلوگیری از نامنظم بودن چرخه‌ قاعدگی می‌توان انجام داد؟

تجویز قرص‌های ضد بارداری به منظم شدن چرخه‌ قاعدگی برخی از زنان کمک می‌کند. درمان برخی مشکلات مانند مشکلات گوارشی هم به حل مشکل عادت ماهانه نامنظم کمک می‌کند. با این حال برخی بی‌نظمی‌ها در چرخه‌ قاعدگی اجتناب‌ناپذیر هستند. 

در صورت مشاهده‌ موارد زیر با پزشک خود مشورت کنید:

• عادت ماهانه به یکباره و برای بیش از 90 روز متوقف شود و فرد باردار نباشد. 
• بعد از چندین دوره چرخه‌ قاعدگی منظم به یکباره این چرخه دچار بی‌نظمی شود.
• خونریزی بیش از 7 روز طول بکشد.
• خونریزی شدید باشد و هر یک یا دو ساعت نیاز به تعویض تامپون و یا پد بهداشتی باشد.
• فاصله‌ بین دو خونریزی ماهانه کمتر از 21 روز و بیشتر از 35 روز باشد. 
• خونریزی‌های غیر طبیعی بین دو عادت ماهانه مشاهده شود. 
• دردهای غیر طبیعی و شدید در هنگام عادت ماهانه
• بعد از استفاده از تامپون فرد احساس ناخوشایندی داشته و یا حتی تب کند. 

سخن آخر

قاعدگی‌های نامنظم گاهی اوقات بسیار جدی هستند و ممکن است تابلوی یک بیماری، حتی سرطان دهانه رحم و دیگر انواع بدخیمی‌­های دستگاه جنسی باشد؛ بنابراین لازم است این قبیل اختلالات (مخصوصا اگر فرد در سنین باروری است و قصد حاملگی دارد) حتما پیگیری و درمان شوند.

اگر در مورد چرخه‌ قاعدگی سوالی دارید و یا متوجه تغییری در آن شده‌اید، بهتر است که با پزشک خود مشورت کنید و مشکل نامنظم بودن چرخه قاعدگی را برطرف کنید.

منابع:

mayoclinic

healthywomen

healthline