آزمایش چکاپ زنان؛ انجام این 20 آزمایش ضروری دیر نشود!
آزمایش چکاپ زنان معاینهای جامع و پیشگیرانه است که برای ارزیابی سلامت عمومی زنان در سنین مختلف انجام میشود. این معاینات فیزیکی شامل بررسی علائم و سابقه پزشکی، معاینات فیزیکی و آزمایشهای مختلف است. انجام معاینات دورهای زنان مثل معاینه پستان، معاینه لگن و تیروئید، آزمایش ادرار، آزمایش خون و هورمونها، آزمایش پاپ اسمیر، سونوگرافی و ماموگرافی باید در بازههای زمانی مشخصی انجام شود.
نتایج این آزمایشها میتواند به تشخیص زودهنگام بیماریهایی مانند سرطان سینه، سرطان تخمدان، سرطان دهانه رحم، پوکی استخوان و بیماریهای قلبی عروقی کمک کند. چکاپ زنان میتواند به شما در حفظ سلامت عمومی، ارتقای کیفیت زندگی و افزایش طول عمر کمک کند.
درادامه این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر که 5 دقیقه از شما زمان میگیرد، با بهترین سن برای انجام چکاب کامل زنان و انجام آزمایشهای غربالگری آشنا شوید. اگر سوال و ابهامی درخصوص انواع آزمایشهای ضروری زنان داشتید، در قسمت کامنتها مطرح کنید تا کارشناس دکتردکتر یا متخصص زنان و زایمان پاسخ شما را بدهد.
آزمایش چکاب زنان چیست؟
باتوجهبه شرایط خاص فیزیولوژیکی بدن خانمها، امکان بروز برخی از بیماریها مانند سرطان دهانه رحم، سرطان پستان، سرطان روده بزرگ، پوکی استخوان و دیابت زیاد است. بههمین دلیل انجام منظم آزمایشهای چکاپ کامل بدن زنان ضروری است تا بتوان اقدامات لازم درخصوص پیشگیری و تشخیص سرطان دهانه رحم و تخمدان را انجام داد. درادامه لیست کاملی از آزمایش چکاپ زنان ارائه شده است:
1. آزمایش پاپ اسمیر
آزمایش پاپ اسمیر یک آزمایش ساده و بدون درد است که برای تشخیص سلولهای غیرطبیعی در دهانه رحم انجام میشود. این سلولها میتوانند پیشسرطانی یا سرطانی باشند. در تست پاپ اسمیر، پزشک یا متخصص زنان و زایمان با استفادهاز یک برس مخصوص، سلولها را از دهانه رحم جمعآوری میکند. این سلولها به آزمایشگاه فرستاده میشوند تا توسط متخصص آزمایشگاه بررسی شوند؛ نتایج آزمایش معمولاً در عرض چند هفته آماده میشود. این آزمایش برای اطمینان از سلامت بارداری و رحم ضروری است و همه زنان بالای 21 سال باید به طور منظم آزمایش پاپ اسمیر انجام دهند.
2. غربالگری سرطان دهانه رحم
غربالگری سرطان دهانه رحم، مجموعهای از اقداماتی است که برای یافتن سرطان دهانه رحم در زنانی که هیچ علامتی ندارند، انجام میشود. هدف از غربالگری، تشخیص زودهنگام سرطان دهانه رحم است؛ زمانی که درمان آسانتر و مؤثرتر است. انواع مختلفی از روشهای غربالگری برای سرطان دهانه رحم وجود دارد، از جمله:
- آزمایش پاپ اسمیر
- آزمایش HPV
3. معاینه لگن
معاینه لگن، معاینهای فیزیکی است که برای بررسی اندامهای تناسلی داخلی زنان انجام میشود. این معاینه توسط پزشک یا متخصص زنان و زایمان انجام میشود. هدف از معاینه لگن، بررسی سلامت رحم، تخمدانها و لولههای فالوپ، تشخیص بیماریهای زنان مانند عفونت، التهاب لگن، کیست تخمدان و سرطان است.
4. ماموگرافی
یکی از آیتمهای آزمایش چکاب زنان ماموگرافی است. ماموگرافی یک روش تصویربرداری با اشعه ایکس است که برای بررسی سرطان پستان استفاده میشود. در طول ماموگرافی، سینهها روی یک صفحه فشرده میشوند تا اشعه ایکس از بافت پستان عبور کند. تصاویر حاصل توسط رادیولوژیست برای وجود هرگونه ناهنجاری بررسی میشود.
5. تست تراکم استخوان
تست تراکم استخوان که بهعنوان اسکن DEXA نیز شناخته میشود، آزمایشی است که برای اندازهگیری و سنجش تراکم استخوان (BMD) استفاده میشود. این آزمایش میتواند به تشخیص پوکی استخوان (وضعیتی که باعث ضعیف و شکننده شدن استخوانها میشود) کمک کند.
6. آزمایش منظم بودن پریود
چرخه قاعدگی بهطور طبیعی شامل تغییراتی در هورمونها، رحم و تخمدانها در طول 28 روز است. این تغییرات منجر به خونریزی قاعدگی میشود که به طور متوسط 5 روز طول میکشد. آزمایش منظم بودن پریود بهمعنای بررسی این موضوع و اطمینان از داشتن چرخه قاعدگی با طول ثابت و قابل پیشبینی است. اگر چرخه قاعدگی کمتر از 21 روز یا بیشتر از 35 روز طول بکشد یا اگر خونریزی قاعدگی بیش از 7 روز طول بکشد، پریود شما نامنظم است.
7. آزمایشهای بررسی هورمونهای زنانه (هورمونهای جنسی)
آزمایشهای هورمونهای زنانه برای اندازهگیری سطح هورمونهای مختلف در خون یا ادرار انجام میشود. این هورمونها مسئول بسیاری از عملکردهای بدن، از جمله باروری، قاعدگی و سلامت استخوان هستند. انواع مختلفی از هورمونهای زنانه وجود دارد، از جمله:
هورمون | محل تولید | عملکرد |
---|---|---|
استروژن | تخمدانها، غدد فوق کلیوی، سلولهای چربی | رشد و نمو اندامهای تناسلی زنانه، ویژگیهای ثانویه جنسی زنانه، تنظیم چرخه قاعدگی، سلامت استخوان |
پروژسترون | تخمدانها | بارداری، تنظیم چرخه قاعدگی |
تستوسترون | تخمدانها، غدد فوق کلیوی | میل جنسی، توده عضلانی، سلامت استخوان |
فولیکول محرک (FSH) | غده هیپوفیز | تحریک رشد فولیکولها در تخمدانها |
لوتئینیزه کننده (LH) | غده هیپوفیز | تحریک تخمکگذاری و تولید پروژسترون |
پرولاکتین | غده هیپوفیز | تولید شیر در دوران شیردهی |
هورمون محرک تیروئید (TSH) | غده هیپوفیز | تنظیم عملکرد غده تیروئید |
هورمون ضد مولرین (AMH) | سلولهای گرانولوزا در تخمدانها | ذخیره تخمدان و باروری |
8. آزمایش غربالگری سرطان تخمدان
آزمایش غربالگری سرطان تخمدان، آزمایشی است که برای تشخیص سرطان تخمدان در مراحل اولیه انجام میشود. انواع مختلفی از آزمایشهای غربالگری سرطان تخمدان وجود دارد:
- آزمایش خون CA-125: این آزمایش سطح پروتئینی به نام CA-125 را در خون اندازهگیری میکند. CA-125 در زنان مبتلا به سرطان تخمدان اغلب بالا است، اما در زنان مبتلا به سایر بیماریها و همچنین در زنان سالم نیز میتواند بالا باشد.
- سونوگرافی ترانس واژینال: این سونوگرافی از یک پروب کوچک برای ایجاد تصاویر از تخمدانها استفاده میکند. سونوگرافی ترانس واژینال میتواند تودهها یا سایر ناهنجاریهای تخمدان را تشخیص دهد.
9. آزمایشهای مربوط به بارداری
آزمایشهای مختلفی در دوران بارداری وجود دارد که میتواند برای بررسی سلامت مادر و جنین انجام شود. در جدول زیر برخی از رایجترین آزمایشهای دوران بارداری، زمان انجام و هدف آنها ارائه شده است:
نام آزمایش | زمان انجام | هدف |
---|---|---|
آزمایش خون بارداری | هر زمان بعد از لقاح | تشخیص بارداری |
سونوگرافی غربالگری سه ماهه اول | 11 تا 14 هفته بارداری | بررسی خطر نقص لوله عصبی (NTD) و سندرم داون |
آزمایش خون غربالگری سه ماهه اول | بررسی خطر نقص لوله عصبی (NTD) و سندرم داون | |
غربالگری سه ماهه دوم | 15 تا 20 هفته بارداری | بررسی خطر نقص لوله عصبی (NTD) و سندرم داون و همچنین سایر ناهنجاریها |
آزمایش غربالگری دیابت بارداری | 24 تا 28 هفته بارداری | بررسی خطر ابتلا و پیشگیری از دیابت بارداری |
سونوگرافی آنومالی | 18 تا 20 هفته بارداری | بررسی دقیق تر اندامهای جنین برای ناهنجاریها |
آزمایش خون CBC | در طول بارداری | بررسی کمخونی |
آزمایش خون گروه خونی و Rh | در طول بارداری | بررسی گروه خونی و Rh مادر و جنین |
آزمایش ادرار | در طول بارداری | بررسی عفونت ادراری و سایر مشکلات |
10. آزمایشهای ویتامینهای ضروری بدن
ویتامینها، مواد مغذی ضروری هستند که بدن برای عملکرد صحیح به آنها نیاز دارد. کمبود ویتامین میتواند منجر به مشکلات سلامتی مختلفی شود. آزمایشهای مختلفی برای بررسی سطح ویتامینها در بدن وجود دارد که انجام آنها برای زنان ضروری است. برخی از رایجترین آزمایشهای ویتامینهای ضروری بدن عبارتند از:
- ویتامین A: بررسی سطح رتینول (ویتامین A فعال) در خون
- ویتامین D: بررسی سطح 25-هیدروکسی ویتامین D در خون
- ویتامین E: بررسی سطح آلفا توکوفرول (ویتامین E فعال)
- ویتامین C: بررسی سطح اسید اسکوربیک (ویتامین C فعال)
- ویتامین B12: بررسی سطح کوبالامین (ویتامین B12 فعال)
- فولات: بررسی سطح اسید فولیک در خون
11. آزمایشهای معاینه پوست
پوست بزرگترین عضو بدن انسان است و اولین خط دفاعی در برابر عفونت و آسیب محسوب میشود. زنان بهدلایل مختلفی باید بهطورمنظم آزمایشهای معاینه پوست انجام دهند. برای مثال زنان بیشتر از مردان به سرطان پوست مبتلا میشوند؛ بنابراین انجام معاینات منظم پوست میتواند به تشخیص زودهنگام سرطان پوست کمک کند.
12. آزمایش بیماریهای مقاربتی
آزمایش بیماریهای مقاربتی (STD) آزمایشی است که برای یافتن عفونتهای مقاربتی مثل کلامیدیا، سوزاک، سیفلیس، تبخال تناسلی، HIV و HPV انجام میشود. آزمایش STD ممکن است برای هریک از این عفونتها بهطور جداگانه یا بهعنوان بخشی از یک پنل STD که چندین عفونت را بهطور همزمان بررسی میکند، انجام شود.
تست زگیل تناسلی
HPV ویروسی است که ممکن است باعث زگیل تناسلی و همچنین سرطان دهانه رحم و سایر سرطانها شود. برای تشخیص این ویروس انجام تست زگیل ضروری است؛ بهخصوص برای کسانی که رابطه جنسی مراقبتنشده دارند.
13. غربالگری دیابت
دیابت یک بیماری مزمن است که بر نحوه استفاده بدن از قند (گلوکز) تأثیر میگذارد. اگر دیابت کنترل نشود، میتواند منجر به مشکلات جدی سلامتی از جمله بیماری قلبی، سکته مغزی، بیماری کلیوی و کوری شود.
14. کونولوسکوپی / غربالگری سرطان روده بزرگ
کولونوسکوپی یک روش معاینه برای بررسی داخل روده بزرگ و راستروده است. این روش برای غربالگری سرطان روده بزرگ و همچنین برای تشخیص و درمان سایر مشکلات روده بزرگ، مانند پولیپ و التهاب روده، استفاده میشود. در طول کولونوسکوپی، پزشک یک لوله نازک و انعطافپذیر به نام کولونوسکوپ را وارد روده بزرگ میکند. کولونوسکوپ دارای یک دوربین کوچک است که به پزشک اجازه میدهد تا داخل روده بزرگ را ببیند.
15. تست کلسترول خون
یکی از آزمایشهای ضروری زنان، انجام تست کلسترول خون است که بهطور کلی برای زنان 20 سال به بالا توصیه میشود. زنانی که در معرض خطر بالای ابتلا به بیماری قلبی هستند، مانند کسانی که سابقه خانوادگی این بیماری را دارند، ممکن است نیاز به غربالگری زودتر یا مکرر داشته باشند.
16. آزمایش شاخص توده بدن
شاخص توده بدنی (BMI) ابزاری برای تخمین چربی بدن براساس قد و وزن است و انجام آن برای زنان 20 سال به بالا توصیه میشود. زیرا BMI بالا میتواند خطر ابتلا به مشکلات سلامتی متعددی از جمله بیماری قلبی، سکته مغزی، دیابت نوع 2، برخی از انواع سرطان و موارد دیگر را افزایش دهد.
17. آزمایش چکاب کامل خون
آزمایش چکاب کامل خون، شامل شمارش کامل گلبول های خون (CBC)، آزمایش عملکرد کبد، کلیه و پانل شیمیایی خون است. این آزمایش میتواند به پزشک شما در تشخیص بیماریها یا شرایطی که ممکن است از آنها بیاطلاع باشید، کمک کند.
18. غربالگری فشار خون
غربالگری فشار خون، آزمایشی است که برای بررسی فشار خون شما انجام میشود. فشار خون بالا، یک بیماری شایع است که میتواند خطر ابتلا به بیماری قلبی، سکته مغزی، بیماری کلیوی و سایر مشکلات سلامتی را افزایش دهد.
19. بررسی سلامت قلب
طبق گفته انجمن قلب آمریکا، بیماری قلبی قاتل شماره یک زنان در ایالات متحده است و هرساله بیش از 250000 زن را میکشد! بنابراین در چکاپ کامل زنان انجام معاینات منظم قلبی نیز ضروری است.
20. بررسی سلامت دندان
بیماریهای دهان و دندان میتواند منجر به مشکلات مختلفی از جمله درد، عفونت و حتی از دست دادن دندانها شود. زنان باردار یا زنانی که تجربه زایمان داشتهاند، بیشتر درمعرض مشکلات مربوط به دندان هستند. بنابراین بررسی سلامت دندان نیز باید در اولویت بالای آزمایش چکاپ زنان قرار بگیرد.
آزمایشهای سالانه زنان
حفظ سلامتی زنان نهتنها برای خود آنها، بلکه برای سلامت خانواده و جامعه نیز ضروری است. یکی از راههای مهم برای حفظ سلامتی زنان، انجام چکاپهای سالانه است. چکاپهای سالانه فرصتی برای بررسی وضعیت سلامتی و شناسایی زودهنگام مشکلات احتمالی است. در این چکاپها، معاینات و آزمایشهای مختلفی انجام میشود که میتواند به پزشک در تشخیص بیماریها در مراحل اولیه و ارائه درمان مناسب کمک کند. تشخیص زودهنگام بیماریها، شانس درمان موفقیتآمیز را بهطور قابلتوجهی افزایش میدهد. همچنین از بروز عوارض جدی و پرهزینه جلوگیری میکند.
چکاب ماهانه زنان
علاوهبر چکاپهای سالانه که توسط پزشک انجام میشود، زنان میتوانند اقداماتی را برای بررسی سلامتی خود در خانه انجام دهند. این چکاپهای ماهانه میتواند به شناسایی زودهنگام مشکلات سلامتی و کمک به حفظ سلامتی کلی زنان کمک کند. در ادامه برخی از چکاپهای ماهانه ارائه شده است:
- معاینه پستان: هرماه، زنان باید بهطورکامل پستانهای خود را معاینه کنند. این معاینه باید شامل لمس پستانها و بررسی هرگونه تغییر در ظاهر یا احساس آنها باشد. در صورت مشاهده هرگونه توده، تغییر در پوست یا ترشحات غیرطبیعی از نوک پستان، باید به پزشک مراجعه شود.
- معاینه دهانه رحم: زنان میتوانند از یک اسپکولوم و نور برای معاینه دهانه رحم خود در خانه استفاده کنند. این معاینه میتواند به شناسایی هرگونه تغییر در ظاهر دهانه رحم کمک کند.
- بررسی علائم عفونت ادراری: زنان باید بهطورمنظم علائم عفونت ادراری (UTI) مانند سوزش ادرار، تکرر ادرار و درد در هنگام ادرار را بررسی کنند.
- بررسی علائم بارداری: علائم بارداری مانند پریود ازدسترفته، تهوع و استفراغ باید بهصورت ماهانه بررسی شود.
- بررسی سلامت روان: علائمی مانند اضطراب، افسردگی و بیخوابی میتواند نشانهای از یک مشکل سلامت روان باشد. بنابراین بهتر است درصورت داشتن علائم شدید استرس و افسردگی به پزشک مراجعه کنید.
زمانبندی انجام آزمایشهای چکاب زنان
زمانبندی انجام آزمایشهای چکاب زنان، بهعوامل مختلفی از جمله سن، سابقه سلامتی و عوامل خطر بستگی دارد. برخی از متخصصان زنان بر این باور هستند که به محض بروز فعالیت جنسی، فرد باید به پزشک جهت معاینه مراجعه کند.
کالج آمریکایی متخصصان زنان و زایمان (ACOG) توصیه میکند که اولین ملاقات با متخصص بین سنین 13 تا 15 سال انجام شود. این بازدید شامل معاینه لگنی نیست؛ بلکه بیشتر بر آموزش موضوعاتی همچون رشد طبیعی اندامهای جنسی، ایجاد عادتهای مثبت مانند تغذیه متعادل، حفظ وزن سالم و اجتناب از سیگار کشیدن، پیشگیری از عفونتهای مقاربتی (STIs)، خدمات مربوط به کنترل بارداری، آزمایش STI و واکسیناسیون HPV تمرکز دارد.
بااینحال، زنان باید آزمایشهای چکاب زیر را در فواصل زمانی مشخص انجام دهند:
معاینه فیزیکی:
- زنان 18 تا 39 ساله باید هر 1 تا 3 سال یکبار معاینه فیزیکی انجام دهند.
- زنان 40 تا 64 ساله باید هر 1 تا 2 سال یکبار معاینه فیزیکی انجام دهند.
- زنان 65 ساله و بالاتر باید هر سال معاینه فیزیکی انجام دهند.
آزمایش پاپ اسمیر:
- زنان 21 تا 65 ساله باید هر 3 سال یکبار آزمایش پاپ اسمیر انجام دهند.
- زنانی که در معرض خطر بالای ابتلا به سرطان دهانه رحم هستند، ممکن است نیاز به انجام آزمایش پاپ اسمیر در فواصل زمانی کوتاه داشته باشند.
ماموگرافی:
- زنان 40 تا 75 ساله باید هر 2 سال یکبار ماموگرافی انجام دهند.
آزمایش خون:
- زنان 20 ساله و بالاتر باید هر 5 سال یکبار آزمایش کلسترول انجام دهند.
- زنان 45 ساله و بالاتر باید هر 1 تا 2 سال یکبار آزمایش قند خون انجام دهند.
- زنانی که در معرض خطر بالای ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی یا دیابت هستند، ممکن است نیاز به انجام آزمایش خون در فواصل زمانی کوتاه داشته باشند.
آزمایش تراکم استخوان:
- زنان 65 ساله و بالاتر باید آزمایش تراکم استخوان انجام دهند.
چه دکتری میتواند آزمایشهای چکاب زنان را برای شما تجویز کند؟
متخصص زنان و زایمان میتواند آزمایشهای چکاب زنان را برای شما تجویز کند. البته پزشک عمومی نیز میتواند برخی از آزمایشهای چکاب مانند آزمایش خون و معاینه فیزیکی را تجویز کند. همچنین برخی از آزمایش چکاپ زنان نیز در خانه و توسط خود شما قابل انجام است که پیشتر درباره آنها صحبت کردیم.
به متخصص زنان نیاز دارید؟ از سیستم نوبتدهی آنلاین برای پیدا کردن بهترین پزشکان سراسر ایران و رزرو قرار ملاقات در زمانی که برای شما مناسب است استفاده کنید. اگر تجربهای از انجام هر کدام از آزمایشهای چکاپ ضروری زنان دارید یا سوالی در مورد نحوه انجام یا تفسیر نتایج آن برایتان پیش آمده است، لطفا تجربیات، سوالات و همچنین نظرات خود را در مورد این مقاله با ما و دیگر خوانندگان دکتردکتر در میان بگذارید.
سوالات متداول
منابع: