آزمایش یائسگی چیست؟ معرفی روش‌های خانگی و تخصصی (به‌همراه ویدیو)

آزمایش یائسگی آزمایشی است که برای اندازه‌گیری سطح هورمون‌های خاصی از خون یا ادرار یا حتی بزاق انجام می‌شود؛ اما نتیجه آن به چند عامل مانند سن و دارویی که مصرف می‌کنید بستگی دارد. زنان زیر 45 سال با علائم یائسگی می‌توانند آزمایش خون برای اندازه‌گیری هورمون محرک فولیکول (FSH) خود انجام دهند. البته توجه داشته باشید که اگر از داروهایی مانند قرص ضد بارداری ترکیبی یا قرص پروژسترون استفاده می‌کنید، نتیجه این آزمایش برای تایید یائسگی قابل استناد نخواهد بود. بنابراین حتما باید پزشک متخصص زنان آزمایش یائسگی را بررسی و تفسیر کند. با این مقاله از مجله سلامت دکتردکتر همراه باشید تا با روش‌های تشخیص یائسگی آشنا شوید.

یائسگی چیست؟

یائسگی (menopause) یک فرآیند بیولوژیکی است. یائسگی زمانی اتفاق می‌افتد که تخمدان‌ عمل آزاد کردن تخمک‌های بالغ را متوقف کرده و بدن استروژن و پروژسترون کمتری تولید کند. پزشک یا متخصص زنان می‌تواند در تعیین اینکه آیا یائسگی در شما شروع شده است یا خیر، کمک کند. آنها در مورد علائمتان می‌پرسند، چرخه قاعدگی شما را بررسی می‌کنند و احتمالاً چند آزمایش انجام می‌دهند.

یائسگی معمولاً بین سنین 40 تا 60 سالگی، در بیشتر موارد در حدود سن 51 سالگی شروع می‌شود. اگر بیش از شش ماه است که پریود نشده‌اید، احتمالاً یائسگی در شما آغاز شده است. از نظر بالینی پس از 12 ماه کامل بدون پریود، یائسگی تایید می‌شود.

در ویدیوی آزمایش یائسگی بیشتر در این‌باره توضیح داده‌ایم:

علائم یائسگی

ممکن است ابتدا چند ماه یا حتی سال‌ها قبل از شروع یائسگی متوجه علائم آن شوید؛ این موضوع به عنوان پیش یائسگی شناخته می‌شود. نازک شدن مو، خشکی پوست، خشکی واژن، کاهش میل جنسی، گر گرفتگی، عرق شبانه، تغییر خلق و خو، دوره‌های نامنظم و افزایش وزن از جمله نشانه‌های یائسگی هستند.

ممکن است در مرحله قبل از یائسگی ماه‌ها پریود نشوید. با این حال، اگر قاعدگی را از دست دادید و از روش‌های پیشگیری از بارداری استفاده نمی‌کنید، به پزشک خود مراجعه کنید یا برای اطمینان از اینکه باردار نیستید آزمایش بدهید. یائسگی در بیشتر موارد توسط خود شخص تشخیص داده می‌شود. برای تایید تشخیص و شناسایی راه‌هایی برای کاهش علائم آزاردهنده لازم است با پزشک متخصص زنان صحبت کنید.

تشخیص یائسگی

برای این که از وقوع یائسگی مطمئن شوید، بهتر است تا در صورت مشاهده هر کدام از علائم به متخصص زنان مراجعه کنید. در چنین شرایطی پزشک اول از همه معاینه بدنی خواهد کرد. البته توجه داشته باشید که قبل از مراجعه به پزشک علائمی که دارید، تعداد دفعات بروز و شدت آ‌ن‌ها را پیگیری کنید. به آخرین زمان قاعدگی خود توجه کنید و هرگونه بی‌نظمی در زمان آن را به همراه فهرستی از داروها و مکمل‌هایی که در حال حاضر مصرف می‌کنید، گزارش دهید. پزشک از شما در مورد تاریخ آخرین قاعدگی و همچنین تعداد دفعاتی که علائم را تجربه می‌کنید، می‌پرسد. از صحبت کردن درباره همه علائم خود که ممکن است شامل گرگرفتگی، لکه بینی، نوسانات خلقی، مشکلات خواب، یا مشکلات جنسی باشد نهراسید.

یائسگی یک فرآیند طبیعی است و پزشک می‌تواند به شما توصیه‌های تخصصی بدهد. معمولاً علائمی که توضیح می‌دهید شواهد کافی برای کمک به تشخیص یائسگی ارائه می‌دهند. برای تایید قطعی ممکن است پزشک واژن شما را سواب بکشد تا سطح pH آن را آزمایش کند، که این می‌تواند به تایید یائسگی کمک کند. PH واژن در طول سال‌های باروری حدود 4.5 است. در دوران یائسگی، pH واژن به تعادل 6 می‌رسد.

آزمایش یائسگی

اگر علائم یائسگی دارید، پزشک معمولا آزمایش‌هایی را برای رد سایر شرایط مانند نارسایی تخمدان یا بیماری تیروئید تجویز می‌کند. این آزمایش‌ها که به آزمایش یائسگی معروف هستند شامل موارد زیر می‌شوند:

1. آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون محرک فولیکول (FSH) و استروژن
2. تست عملکرد تیروئید
3. ساخت پروفایل لیپیدی
4. آزمایشات مربوط به عملکرد کبد و کلیه
5. آزمایشات هورمونی

کدام آزمایش نشان می‌دهد که در دوران یائسگی به سر می‌برید؟

هنگامی که آزمایش برای یائسگی ضروری است، پزشکان ممکن است آزمایش FSH را برای تشخیص سطوح بالای فولیکول در خون تجویز کنند. اندازه‌گیری FSH به تعیین اینکه آیا یک زن در دوران یائسگی است یا قبلا یائسگی را پشت سر گذاشته است، کمک می‌کند. بنابراین آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون محرک فولیکول (FSH) و همچنین سطح استروژن تجویز می‌شود. در دوران یائسگی، سطح FSH افزایش و سطح استروژن کاهش می‌یابد. توجه کنید که اگر از داروهای ضد بارداری حاوی استروژن و پروژسترون یا پروژسترون با دوز بالا استفاده می‌کنید این آزمایش به شما پیشنهاد نمی‌شود، زیرا این دارو سطح طبیعی فولیکول را تغییر می‌دهد.

در نیمه اول چرخه قاعدگی، هورمونی که توسط غده هیپوفیز قدامی ترشح می شود، بلوغ تخمک‌ها و همچنین تولید هورمونی به نام استرادیول را تحریک می‌کند. استرادیول نوعی استروژن است که مسئول تنظیم چرخه قاعدگی و حمایت از دستگاه تناسلی زنانه است. علاوه بر تایید یائسگی، این آزمایش خون می‌تواند علائم برخی از اختلالات هیپوفیز را نیز تشخیص دهد.

یکی از آزمایش‌هایی که برای تشخیص هورمون زنانه تجویز می‌شود آزمایش پروژسترون در زنان است. 

پزشک شما ممکن است آزمایش خون دیگری را برای بررسی هورمون محرک تیروئید (TSH) تجویز کند؛ کم‌کاری تیروئید می‌تواند علائمی شبیه به یائسگی ایجاد کند.

یک آزمایش تشخیصی اخیراً تأیید شده به نام PicoAMH Elisa test Trusted Source میزان هورمون ضد مولری (AMH) در خون را اندازه‌گیری می‌کند. نتیجه این آزمایش به پزشک کمک می‌کند تا تعیین کند اگر هنوز یائسه نشده‌اید چه زمانی وارد یائسگی می‌شوید.

کیت‌های خانگی تشخیص یائسگی

شاید درباره کیت‌هایی که می‌توانید در خانه از آن‍ها استفاده کنید تا ببینید آیا در دوران یائسگی هستید یا خیر، چیزی شنیده باشید. این کیت‌ها ادرار را برای وجود FSH یا هورمون محرک فولیکول آزمایش می‌کنند. به گفته منبع مورد اعتماد سازمان غذا و دارو (FDA)، تست‌های خانگی یائسگی برای افرادی مناسب است که دوره‌های قاعدگی نامنظم، گرگرفتگی و خشکی واژن دارند و می‌خواهند بدانند که آیا این علائم می‌تواند به دلیل یائسگی باشد.

با این حال، FDA همچنین بیان می‌کند که این آزمایش‌ها به طور قطعی به فرد نمی‌گویند که آیا او در دوران یائسگی است یا قبل از یائسگی. کیت‌های مختلف یائسگی خانگی به صورت آنلاین یا در داروخانه‌ها برای فروش در دسترس هستند. کیت خانگی یائسگی به یک نمونه ادرار ساده نیاز دارد و نتیجه را در کمتر از 10 دقیقه نشان می‌دهد.

آیا آزمایش بزاق برای تشخیص یائسگی توصیه می‌شود؟

همانطور که تا به الان مطالعه کردید، راه‌های زیادی برای تشخیص یائسگی وجود دارد که اکثرا با دریافت نمونه خونی انجام می‌پذیرند. اما در این میان آزمایش بزاق هم برای تشخیص این امر کاربرد دارد. هرچند که آزمایشات سطح هورمون بزاقی گران هستند، دقیق نیستند و نباید برای ارزیابی یا درمان علائم یائسگی استفاده شوند.

تشخیص یائسگی زودرس

یائسگی زودرس یائسگی است که بین 40 تا 45 سالگی شروع می‌شود. اگر قبل از 40 سالگی متوجه علائم یائسگی شوید، یعنی یائسگی پیش‌رس رخ داده است. نقص‌های کروموزومی مانند سندرم ترنر، بیماری‌های خود ایمنی مانند بیماری تیروئید، برداشتن تخمدان‌ها با جراحی (اووفورکتومی) یا رحم (هیسترکتومی)، شیمی درمانی یا سایر پرتودرمانی‌های سرطان از جمله دلایل ایجاد یائسگی زودرس یا پیش‌رس هستند.

اگر زیر 40 سال دارید و بیش از 3 ماه است که پریود نشده‌اید، به پزشک خود مراجعه کنید تا از نظر پزشکی و به صورت اصولی، یائسگی زودرس یا سایر علل زمینه‌ای بررسی شوید. در این موارد هم پزشک از بسیاری از آزمایش‌های ذکر شده در بالا برای تایید یائسگی کمک می‌گیرد؛ به‌ویژه آزمایش‌هایی که برای تعیین سطح استروژن و FSH استفاده می‌شوند. یائسگی زودرس با افزایش سطح FSH در دو نوبت به فاصله 4-6 هفته تشخیص داده می‌شود.

اما باید بدانید در دوران پیش از یائسگی، آزمایشات هورمونی معمولاً مفید نیستند زیرا سطح هورمون‌ها در طول چرخه قاعدگی تغییر می‌کند. گاهی اوقات آزمایش برای بررسی سطوح هورمونی خاص، به ویژه برای ارزیابی مشکلات باروری یا زمانی که قاعدگی در سنین پایین متوقف می‌شود، انجام می‌شود. یائسگی زودرس خطر ابتلا به پوکی استخوان، بیماری قلبی و سایر مشکلات سلامتی را افزایش می‌دهد. بنابراین مهم است که اگر مشکوک به این نوع از یائسگی هستید، با انجام آزمایش و در صورت تشخیص قطعی، تصمیم بگیرید که چگونه سلامت و علائم خود را کنترل کنید.

بعد از تایید تشخیص یائسگی باید چه کاری انجام دهیم؟

هنگامی که یائسگی تایید شد، پزشک گزینه‌های درمانی را مورد بررسی قرار می‌دهد. اگر علائم شما شدید نباشد، ممکن است به هیچ درمانی نیاز نداشته باشید. اما گاهی پزشک برای مقابله با علائمی که می‌تواند بر کیفیت زندگی شما تأثیر بگذارد، داروها و درمان‌های هورمونی خاصی را توصیه می‌کند.

برخی از علائم انجام فعالیت‌های روزانه مانند خواب و رابطه جنسی را دشوار می‌کنند؛ اما می‌توانید برای کمک به کنترل علائم تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کنید. مثلا اینکه برای گرگرفتگی، آب سرد بنوشید یا اتاق را خنک‌تر کنید. برای به حداقل رساندن ناراحتی ناشی از خشکی واژن، در طول رابطه جنسی از روان کننده‌های بر پایه آب استفاده کنید. یک رژیم غذایی مغذی داشته باشید و با پزشک خود در مورد مصرف مکمل‌ها صحبت کنید تا مطمئن شوید که مواد مغذی و ویتامین‌های کافی را دریافت می‌کنید.

یائسگی می‌تواند خطر ابتلا به سایر بیماری‌ها را افزایش دهد؛ به ویژه آن‌هایی که با افزایش سن مرتبط هستند. به طور کلی ورزش منظم این عوارض را به تاخیر می‌اندازد. همچنین سعی کنید تا حد امکان از مصرف کافئین، سیگار و نوشیدنی‌های الکلی خودداری کنید. همه این موارد گر گرفتگی را بیشتر کرده و در نهایت خواب را سخت‌تر می‌کنند. مهم است که به اندازه کافی بخوابید؛ اگرچه تعداد ساعات لازم برای یک خواب خوب از فردی به فرد دیگر متفاوت است، اما معمولا هفت تا نه ساعت در شب برای بزرگسالان توصیه می‌شود.

با آگاهی به استقبال یائسگی بروید!

هنگامی که زنی مشکوک است که در دوران پیش از یائسگی است، زمان بسیار خوبی برای معاینه پزشکی کامل توسط یک متخصص زنان خوب است. تشخیص پیش از یائسگی معمولاً با مرور تاریخچه پزشکی، سابقه قاعدگی و علائم و نشانه‌های او انجام می‌شود.

شایع‌ترین علائمی که زنان در دهه چهلم زندگی خود متوجه آن می شوند، تغییر در پریود و شروع گرگرفتگی است. یائسگی به عنوان 12 ماه بدون خونریزی قاعدگی، در غیاب شرایط دیگر تعریف می شود. تا به امروز، هیچ آزمایش ساده‌ای برای پیش‌بینی یا تایید یائسگی یا قبل از یائسگی وجود ندارد، اما تحقیقات همچنان ادامه دارد. بنابراین، تقویم قاعدگی خود را بررسی کنید و نظر پزشک خود را جویا شوید. تشخیص یائسگی توسط پزشک و کمک به زنان در این مرحله دشوار زندگی می‌تواند بسیار مفید باشد. شما می‌توانید به راحتی با استفاده از سیستم نوبت دهی آنلاین از بهترین پزشکان متخصص زنان در بیشتر شهرهای ایران نوبت بگیرید و هر چه زودتر برای بررسی وضعیت خود اقدام کنید.

در انتها از شما می‌خواهیم تجربیات، سوالات و نظرات خود را در مورد یائسگی و تشخیص آن با ما و سایر خوانندگان مجله سلامت دکتردکتر در میان بگذارید.

منابع:

healthline.com

menopause.org

menopause.org.au