در کنار ناراحتی‌های ناشی از سندرم پیش از قاعدگی که اکثریت بانوان آن را تجربه می‌کنند، اختلال دیگری به نام سندروم افسردگی قاعدگی وجود دارد که علائمی شدیدتر را ایجاد می‌کند. اختلالی که در صورت توجه نکردن به مدیریت و کنترل علائم، می‌تواند برای فرد بسیار مشکل‌زا باشد. یک بانوی آگاه در دنیای امروز با اطلاع از نکات بهداشتی در دوران پریود، سلامت جسم و روان خود را تضمین می‌کند تا در محیط خانواده کمترین تنش را تجربه کند.
افسردگی قاعدگی چیست؟
احساس افسردگی و اضطراب، نشانه‌های شایعی هستند که بسیاری از بانوان ممکن است در دوران قبل از شروع قاعدگی با آن دست و پنجه نرم کنند. موضوعی طبیعی که بیشتر به‌عنوان یک اختلال شناخته می‌شود تا یک بیماری. افسردگی عادت ماهانه اگر شدید شود می‌تواند از علائم اختلال افسردگی قبل از قاعدگی یا (PMDD: Premenstrual Dysphoric Disorder) شود. عده‌ای از متخصصان عدم تعادل هورمونی در این دوران و برخی عوامل ژنتیکی و استرس‌های محیطی را از عوامل پدید آمدن این اختلال می‌دانند.
افسردگی قبل از قاعدگی
اختلال افسردگی پیش از قاعدگی یک مشکل سلامتی مشابه سندرم قبل از قاعدگی (PMS: Premenstrual Syndrome) اما جدی‌تر است. معمولاً سه چهارم زنانی که پریود می‌شوند، پیش از شروع دوران قاعدگی علائم PMS مانند اشتهای بالا، گرفتگی عضلات، سینه‌های حساس، بدخلقی یا خستگی را تجربه می‌کنند. اما در زنان دچار اختلال افسردگی پیش از قاعدگی علاوه بر این موارد معمول، علائم عاطفی و روانی ایجاد شده، در زندگی روزمره فرد مانند کار و روابط اجتماعی تداخل ایجاد می‌کند.
افسردگی بعد از قاعدگی
سندروم پس از قاعدگی یا افسردگی بعد از پریود اختلالی است که حدود 20 تا 40 درصد بانوان بعد از پایان دوران پریود دچار آن می‌شوند. در این حالت علائم مختلفی از سردرد تا اضطراب ممکن است برای فرد پیش آید. این اختلال هنوز به‌صورت جدی به‌عنوان یک چالش پزشکی مطرح نیست و با علائم روان‌شناختی شدیدتری نسبت به سندروم قبل از قاعدگی یا PMS همراه است.
به گفته پزشکان افزایش هورمون‌های استروژن و پروستروژن پس از قاعدگی می‌تواند عامل ایجاد این اختلال باشد؛ بر خلاف PMS که در آن پروستروژن کاهش پیدا می‌کند. رژیم‌های غذایی دارای قند فراوان و افزایش مصرف غذاهای فرآوری شده نیز می‌توانند دلیل دیگری برای این اختلال باشند.
تفاوت سندرم پیش از قاعدگی و افسردگی پیش از قاعدگی
تفاوت PMDD و PMS در شدت بروز علائم آن است، به این معنا که افسردگی پیشی از قاعدگی اختلالی ناتوان کننده‌تر از سندروم قبل از قاعدگی است. گر چه هر دو دارای علائم جسمی و احساسی هستند، با این حال تغییرات شدید خلقی در افسردگی قبل از پریود می‌تواند زندگی روزمره را مختل کرده و به روابط آسیب بزند.
علائم PMDD و PMS معمولاً 7 تا 10 روز قبل از شروع پریود آغاز شده و در چند روز اول هم ادامه پیدا می‌کنند. ضمن اینکه هر دو ممکن است باعث نفخ، حساس شدن سینه‌ها، خستگی و تغییر در عادات خواب و غذا خوردن شوند. با این حال در افسردگی پیش از قاعدگی حداقل یکی از علائم غم یا نامیدی، اضطراب یا تنش، بدخلقی، تحریک‌پذیری یا عصبانیت شدت بیشتری دارند.
علت افسردگی در قاعدگی چیست؟
محققان به علت دقیق اختلال افسردگی قاعدگی به طور کامل پی نبرده‌اند. اما بسیاری بر این عقیده‌اند که این حالت یک واکنش غیر طبیعی به تغییرات هورمونی مربوط به دوران قاعدگی است. مطالعات نشان می‌دهند حدود 5 درصد بانوان در سنین باروری مبتلا به این اختلال می‌شوند.
از طرفی ارتباطاتی بین سطوح پایین سروتونین، ماده شیمیایی کمک کننده به انتقال سیگنال‌های عصبی در مغز، در این اختلال وجود دارد. برخی سلول‌های مغزی که از سروتونین استفاده می‌کنند، در کنترل خلق و خو، توجه، خواب و درد مؤثرند؛ به همین دلیل تغییرات هورمونی و کاهش سروتونین در دوران قاعدگی منجر به ایجاد این علائم در فرد می‌شود.
نشانه‌های افسردگی در قاعدگی کدامند؟
علائم PMDD معمولاً یک هفته قبل از شروع قاعدگی خود را نشان می‌دهد و تا چند روز پس از آن ادامه می‌یابد. این علائم در اکثر اوقات به حدی شدید و خسته‌کننده هستند که فرد را از فعالیت روزانه باز می‌دارد. از جمله این علائم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نوسانات خلقی
- افسردگی شدید یا احساس ناامیدی
- عصبانیت شدید و درگیری با افراد دیگر
- تنش، اضطراب و تحریک‌پذیری
- عدم علاقه‌مندی به فعالیت‌های روزمره
- مشکل در تمرکز
- خستگی
- تغییر اشتها
- مشکلات خواب
- گرفتگی و نفخ
- حساسیت سینه
- سردرد
- درد مفاصل یا عضله
- گرگرفتگی
البته طول مدت بروز این علائم با سندروم پیش از قاعدگی تفاوت دارد و برخی از موارد اشاره شده نیز مشابه PMS هستند اما با شدت متفاوت. در هر حال تشخیص دقیق آن کاملاً مرتبط با نظر پزشک است. با این وجود اگر به دنبال اطلاعات بیشتر در مورد اینکه سندروم پیش از قاعدگی چند روز است و چگونه باید علائم آنرا کنترل و مدیریت کرد حتماً به مقاله سندرم پیش از قاعدگی در مجله سلامت دکتردکتر مراجعه کنید.
تشخیص افسردگی در قاعدگی
اگر هر یک از علائم کلاسیک اشاره شده سندروم افسردگی قاعدگی را دارید، به پزشک خود مراجعه کنید. پزشک با معاینه کامل و بررسی سابقه پزشکی شما آزمایش‌هایی را انجام می‌دهد تا بفهمد شما از نظر عاطفی و ذهنی در چه سطحی هستید. پیش از تشخیص افسردگی عادت ماهانه، پزشک متخصص زنان و زایمان مطمئن می‌شود که مشکلات عاطفی و روانی مانند افسردگی یا اختلال هراس، عامل بروز این مشکل نیستند.
آن‌ها همچنین وجود سایر بیماری‌های پزشکی زنانه مانند اندرومتریوز، فیبروم، یائسگی و مشکلات هورمونی را نیز بررسی می‌کنند. در این صورت و پس از رد سایر اختلالات در صورت دارا بودن موارد زیر رأی به سندروم افسردگی قاعدگی می‌دهد:
- شما حداقل پنج مورد از علائم شایع ذکر شده را داشته باشید
- علائم 7-10 روز قبل از شروع قاعدگی شروع می‌شوند.
- علائم مدت کوتاهی پس از شروع خونریزی از بین می‌روند.
در غیر این صورت اگر روزانه با این مسائل دست و پنجه نرم می‌کنید و با شروع قاعدگی بهتر نمی‌شوند، بعید است که دچار اختلال افسردگی قاعدگی شده باشید.
درمان افسردگی در قاعدگی
درمان افسردگی پریود با هدف به حداقل رساندن علائم و کاهش تأثیرات منفی آن بر زندگی روزمره ممکن است با استفاده از روش‌هایی مثل دارو درمانی، تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی و یا روان درمانی تحت معالجه قرار گیرد. به‌صورت کلی برخی مسکن‌های بدون نسخه مانند آسپرین، ایبوپروفن و داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی می‌توانند علائم عمومی مانند سردرد، حساسیت سینه، کمر درد و گرفتگی عضلات را در دوران پریود کاهش دهند. اما ممکن است بنا بر تشخیص پزشک متخصص زنان و زایمان برای درمان اختلال افسردگی در قاعدگی لازم باشد درمان‌های خاصی را به کار برید.
درمان افسردگی قاعدگی با دارو
درمان دارویی افسردگی به‌صورت زیر است:
داروهای ضد افسردگی
برای این منظور استفاده از داروهای ضد افسردگی مهار کننده‌های انتخابی باز جذب سروتونین مانند فلوکستین و سرترالین ممکن است علائم عاطفی، خستگی، هوس‌های غذایی و مشکلات خواب را کاهش دهند. زمان مصرف این قرص‌ها می‌تواند در کل ماه و یا فاصله زمانی بین تخمک‌گذاری و شروع قاعدگی باشد. علاوه بر این قرص‌های ضد بارداری نیز در کنترل و کاهش علائم مؤثرند. اما در هر حال به دلیل عوارض داروهای ضد افسردگی قاعدگی که احتمال بروز آن‌ها وجود دارد مصرفشان در صورت لزوم تحت نظر پزشک انجام می‌گیرد. مواردی مانند قطع خونریزی و یا قاعدگی بسیار شدید، گرفتگی عضلات، درد معده، احساس تشنگی شدید، افزایش تپش قلب، سرگیجه نکاتی هستند که در برخی افراد و پس از مصرف این داروها ممکن است رخ بدهد و پزشک در این خصوص نکات لازم را به شما گوشزد می‌کند.
مکمل‌های غذایی
ثابت شده است که مصرف روزانه 1200 میلی‌گرم کلسیم علائم افسردگی قاعدگی را کاهش می‌دهد در این میان استفاده از ویتامین B6، منیزیم و ال-تریپتوفان هم کمک کننده است.
داروهای گیاهی
برخی داروهای گیاهی موجود در بازار احتمالاً تحریک‌پذیری، نوسانات خلقی، حساسیت سینه‌ها، تورم، گرفتگی عضلات و هوس‌های غذایی مرتبط با PMDD را کاهش می‌دهد، اما تحقیقات بیشتری در این مورد نیاز است و مصرف خودسرانه آن‌ها به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود.
تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی
ورزش منظم در بیشتر اوقات اثر ویژه خود بر کنترل علائم افسردگی قاعدگی را می‌گذارد. کاهش مصرف کافئین، اجتناب از الکل، ترک سیگار، خواب کافی و استفاده از تکنیک‌های آرامش‌بخش مثل یوگا و مدیتیشن هم می‌توانند کمک کننده باشند. ضمن اینکه لازم است در دوران قاعدگی تا حد امکان از محرک‌های استرس‌زا و مشاجره اجتناب کنید.
درمان افسردگی قاعدگی با روان درمانی
راهکار دیگر به‌منظور مدیریت و درمان افسردگی پریود، صحبت با یک درمانگر در خصوص این اختلال است. آرامش درمانی، مدیتیشن، رفلکسولوژی و یوگا نیز ممکن است به شما تسکین دهند، اما باید توجه داشت که تأثیر آن‌ها به‌صورت کامل مورد مطالعه قرار نگرفته است و نیازمند بررسی بیشتر است.
آیا افسردگی قاعدگی مانع بارداری می‌شود؟
در هر حال متأسفانه اختلال افسردگی قاعدگی در صورت عدم توجه به درمان مناسب، می‌تواند مانع از بارداری شود. آنچه مسلم است اختلالات روحی به هر دلیلی که پیش آید بر عملکرد جسم و روان فرد موثرند و می‌توانند با تأثیر بر تخمک‌گذاری، شکل‌گیری نطفه را با اختلال مواجه کنند. از طرفی توجه داشته باشید که عدم توجه به درمان افسردگی موجب روی آوردن افراد به سیگار یا الکل می‌شود که جزء دلایل ثانویه برای ناباروری به حساب می‌آیند.
هر چه هست، کمک از یک متخصص است و بس!
هرگونه چالش در زندگی که بر سلامتی و روان ما تأثیر منفی می‌گذارد، نیازمند توجه است. عادت ماهانه بانوان نیز از جمله چالش‌های طبیعی است که در برخی افراد به‌صورت شدیدتر و در شکل افسردگی قاعدگی بروز می‌کند.
نکات ارائه شده در این مقاله تلنگری بود برای آگاهی بانوان تا با کمترین عوارض دوران پریود خود و پس از آن را بگذرانند. در صورت مواجهه با هر یک از علائم و برای درمان تکمیلی نیز می‌توانید با دریافت نوبت دکتر در اسرع وقت با متخصص مربوط در تماس بوده و نگرانی‌های خود را برطرف کنید. لازم به تأکید مجدد نیست که سلامتی نعمتی است که حتی طبیعی‌ترین چالش‌های تأثیرگذارنده بر آن باید مورد پیگیری قرار گیرند. بانوی آگاه قلب خانواده است و سلامت وی تضمین‌کننده سلامت جامعه.
