پرکاری غده پاراتیروئید؛ علت، علائم، تشخیص و درمان پاراتیروئید

غده پاراتیروئید چیست؟ پاراتیروئید کجا قرار دارد؟ مشکلات غده پاراتیروئید شیوع بسیار کمتری از مشکلات تیروئید دارد ولی با این حال از اهمیت خاصی برخوردار است. در ادامه این مقاله با بررسی کامل بیماری‌های غده پاراتیروئید با ما همراه باشید.

غده پاراتیروئید چیست؟

غدد پاراتیروئید چهار غده بیضی شکل و مجزا هستند که در قسمت پشت غده تیروئید قرار دارند. این چهار غده در قسمت‌های بالا و پایین لوب‌های راست و چپ تیروئید و در سطح خلفی آن قرار گرفته‌اند. در حالت عادی غدد پاراتیروئید به شکل دانه‌های برنج و به همان اندازه هستند.

جالب است بدانید با وجود نزدیکی بیش از حد این دو غده درون‌ریز (منظور تیروئید و پاراتیروئید) به یکدیگر، هم از نظر عملکردی و فیزیولوژی و هم به لحاظ بافت‌شناسی دو غده کاملا مجزا محسوب می‌شوند.

غده پاراتیروئید چه هورمونی ترشح می‌کند؟

هورمون اصلی که غده پاراتیروئید ترشح می‌کنند پاراتورمون نام دارد. هورمون پاراتورمون وظیفه کنترل سطح سرمی کلسیم را برعهده دارد. پاراتورمون با افزایش رسوب کلسیم در استخوان‌ها و یا افزایش فعالیت استئوکلاست‌های استخوانی وظیفه خود را انجام می‌دهد.

هورمون پاراتیروئید که پاراتورمون نامیده می‌شود هورمونی پلی پپتیدی است که از سلول‌های چیف غدد پاراتیروئید ساخته و ترشح می‌شود.

تاثیر هورمون پاراتیروئید بر عملکرد سایر اعضای بدن

تنظیم بودن سطح کلسیم سرمی اهمیت بسیار زیادی در عملکرد صحیح استخوان‌ها و عضلات دارد. اغلب بافت قلب از بافت عضله‌ای تشکیل شده است؛ بنابراین تعادل و تنظیم سطح کلسیم در خون اهمیت به سزایی در عملکرد صحیح قلب دارد.

هورمون پاراتورمون تاثیرات زیادی بر ارگان‌های مختلف بدن دارد. این هورمون با کمک هورمون کلسی‌تونین که از تیروئید ترشح می‌شود سطح سرمی کلسیم خون را تنظیم می‌کنند. دقت کنید که عمل هورمون پاراتورمون و هورمون کلسی‌تونین کاملا مخالف یکدیگر است.

از دیگر اثرات مهم هورمون پاراتورمون فعال کردن ویتامین D3‌ است که باز هم به این شکل به بازجذب کلسیم از روده باریک کمک می‌کند.

برای مثال زمانی که سطح کلسیم در خون کاهش پیدا می‌کند، این هورمون با اثر روی کلیه، بازجذب یون کلسیم را از نفرون‌ها افزایش و دفع آن را از این طریق کاهش می‌دهد. پاراتورمون در روده باریک سبب افزایش بازجذب کلسیم و در استخوان‌ها سبب فعال شدن استئوکلاست‌ها می‌شود.

تفاوت هورمون تیروئید و هورمون پاراتیروئید در چیست؟

ترشح هورمون پاراتورمون زمانی که سطح کلسیم خون کاهش پیدا می‌کند؛ افزایش می‌یابد. هورمون کلسی‌تونین وقتی ترشح می‌شود که سطح سرمی کلسیم خون، افزایش می‌یابد و کلسیم را به داخل بافت‌ها مخصوصا استخوان‌ها هدایت می‌کند.

بیماری‌‌های پاراتیروئید چیست؟

اگر به هر دلیلی ترشح هورمون پاراتورمون برخلاف سطح بالای کلسیم سرم، افزایش یابد؛ پرکاری پاراتیروئید نامیده می‌شود. این پرکاری می‌تواند اولیه، ثانویه و ثالثیه باشد. بنابراین با توجه به تعریف پرکاری می‌توان حدس زد که کاهش ترشح هورمون پاراتورمون را علی‌رغم سطح پایین کلسیم سرم، کم‌کاری پاراتیروئید می‌نامند.

پرکاری غده پاراتیروئید چیست؟

شایع‌ترین بیماری غده پاراتیروئید، مشکل پرکاری است که با توجه به تعریفی که بالاتر ارائه کردیم؛ در این حالت مقدار هورمون‌های پاراتیروئیدی ترشح شده بیش از میزان لازم است. به این حالت پاتولوژیک، هیپرپاراتیروئیدیسم یا پرکاری پاراتیروئید گفته می‌شود. غده پاراتیروئید فرد مبتلا به پرکاری پاراتیروئید دچار مشکل شده و حتی در زمانی که سطح کلسیم خون نرمال یا بالاست باز هم ترشح پاراتورمون را ادامه می‌دهد. این موضوع عوارض بسیار شدیدی را می‌تواند برای فرد به همراه داشته باشد که در ادامه همین مطلب به آنها اشاره خواهیم کرد.

علت هیپرپاراتیروئیدیسم چیست؟

رایج‌ترین علت بروز پرکاری پاراتیروئید در غدد پاراتیروئید، تشکیل یک توده‌ی اضافی (غیر سرطانی) در یکی یا تعداد بیشتری از این غدد است. خوشبختانه غده‌ای که پرکار است به ندرت سرطانی و بدخیم است (کمتر از یک مورد از ۲۵۰۰ مورد)، اما این موضوع دلیلی برای بی‌خطر بودن آن نمی‌شود؛ چرا که پرکاری پاراتیروئیدی موجب بالا رفتن غیر طبیعی سطح کلسیم در خون فرد مبتلا می‌شود و به دنبال آن تخریب برخی بافت‌ها در بدن شکل می‌گیرد.

پرکاری غده پاراتیروئید چه علائمی دارد؟

پیش‌تر درباره مکانیسم عمل هورمون PTH یا همان پاراتورمون صحبت کردیم. این هورمون کلسیم را از بافت استخوانی خارج کرده و به داخل خون آزاد می‌کند. بنابراین بیمارانی که هورمون پاراتیروئید در بدن آن‌ها بیش از حد تولید می‌شود، سطح کلسیم خونشان به صورت غیرطبیعی بالا می‌رود. با این حال ممکن است از استخوان درد شکایت داشته باشند (به دلیل تخریب بافت استخوانی).

در موارد شدید بیماری، یا در حالتی که فرد دیر شروع به درمان کند، ممکن است استخوان‌ها تا حدی کلسیم خود را از دست بدهند. در نتیجه استخوان‌های شخص شکننده شده و تراکم خود را از دست می‌دهند و با کوچکترین ضربه‌ای می‌شکنند. در نهایت فرد اصطلاحا دچار استئوپروز یا پوکی استخوان می‌شود. این مشکل خصوصا در افراد مسن بیشتر دیده می‌شود.

همچنین با بروز چنین اتفاقاتی ممکن است خونریزی‌های جزئی در درون استخوان‌ها رخ دهد که باعث استخوان درد‌های شدید در فرد می‌شود.

مشکلات دیگری که افزایش فعالیت غده پاراتیروئید می‌تواند برای فرد مبتلا به آن ایجاد کند؛ عبارتند از:

• کاهش تراکم استخوان و پوکی استخوان
• شکستگی استخوان
• سنگ کلیه
• زخم معده
• پانکراتیت (التهاب پانکراس)
• اختلالات سیستم عصبی

تشخیص پرکاری غده پاراتیروئید چگونه انجام می‌شود؟

تشخیص پرکاری پاراتیروئید با سنجش سطح سرمی هورمون PTH در خون به راحتی انجام می‌گیرد. یکی دیگر از راه‌های تشخیص پرکاری غده پاراتیروئید، اندازه‌گیری میزان کلسیم موجود در ادرار ۲۴ ساعته است. البته این روش کاربرد چندانی ندارد و مطمئن‌ترین روش همان اندازه‌گیری سطح سرمی هورمون است.

درمان پرکاری غده پاراتیروئید

تنها درمان قطعی هیپرپاراتیروئیدیسم، جراحی و خارج کردن غده‌ مشکل‌ساز است. البته متخصصان غدد انجام عمل جراحی را در موارد بسیار پیشرفته توصیه می‌کنند. پرکاری غده پاراتیروئید در صورتی که بدون درمان به حال خود رها شود؛ خود به خود بهبود پیدا نمی‌کند. به دلیل وجود توده در این غده روز به روز شرایط بدتر می‌شود؛ با این حال انجام عمل جراحی برای همه افراد توصیه نمی‌شود.

کم‌کاری غده پاراتیروئید چیست؟

همان طور که در بالا تعریف کردیم، کم‌کاری پاراتیروئید به حالتی گفته می‌شود که در آن غدد پاراتیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نمی‌کنند. این حالت نسبت به پرکاری پاراتیروئید بسیار نادر است.

با توجه به نقش هورمون پاراتورمون در بدن می‌توان حدس زد که در صورت کم کاری پاراتیروئید و کاهش ‌ترشح هورمون توسط این غدد، میزان کلسیم خون کاهش پیدا می‌کند و افزایش میزان فسفر خون را به دنبال دارد.

علائم کم‌کاری غده پاراتیروئید

علائم هیپوپاراتیروئیدیسم ممکن است بسیار خفیف و در حد احساس گزگز و مور مور در دست‌ها و انگشتان و اطراف لب‌ها باشد و یا ممکن است در حالت شدید خود را به صورت گرفتگی‌های عضلانی در فرد نشان دهد.

دو مورد از شدیدترین علائمی که بیماری کم‌کاری غده پاراتیروئید می‌تواند ایجاد ‌کند:

• کزاز (گرفتگی عضلانی شدید در کل بدن)
• تشنج

همه این علائم به دلیل نقش کلسیم در بدن است؛ که با کاهش سطح سرمی آن این وقایع قابل پیش‌بینی است.

علل کم‌کاری غده پاراتیروئید

دو مکانیسم عمل کاملا متفاوت ممکن است موجب کم‌کاری غده پاراتیروئید شوند:

• اول این که به هر دلیلی تولید هورمون‌ PTH از غدد پاراتیروئید با مشکل مواجه شود
• دوم این که گیرنده‌های هورمون ترشح‌شده از پاراتیروئید در کلیه‌ها و استخوان‌ها قادر به پاسخگویی مناسب به این هورمون نباشند.

ترشح هورمون پاراتیروئید به ۴ علت زیر ممکن است با اختلال مواجه شود.

• علل مادرزادی: به هر دلیلی ممکن است غدد زیر تیروئید در دوران جنینی به درستی تشکیل نشده باشند.
• ایدیوپاتیک (بیماری با منشا ناشناخته): گاهی بدون هیچ علت مشخصی این حادثه بروز پیدا می‌کند.
• هیپوپاراتیروئیدیسم به دنبال عمل جراحی تیروئید یا پاراتیروئید: این حالت شایع‌ترین علت احتمالی ترشح نشدن پاراتورمون است. گاهی با انجام عمل جراحی در غده تیروئید یا غدد پاراتیروئید به سایر غدد پاراتیروئید آسیب وارد می‌شود و این مشکل رخ می‌دهد.
• کم کاری پاراتیروئید اکتسابی: در این حالت سیستم ایمنی بدن سلول‌های غدد پاراتیروئیدی را به عنوان عامل بیگانه تلقی می‌کند و آنتی‌بادی‌هایی تولید می‌کند که بر ضد سلول‌های این غده هستند و همچون یک بافت خارجی علیه آن عمل می‌کنند.

درمان هیپوپاراتیروئیدیسم چگونه انجام می‌شود؟

اصلی‌ترین درمان هیپوتیروئیدی در غدد پاراتیروئید، صرف نظر از علت بیماری، مصرف مکمل‌های ویتامین D و کلسیم برای کاهش عوارض است.

اکثر بیماران مبتلا به کم‌کاری پاراتیروئید نیاز دارند که قرص کلسیم را چند بار در روز و قرص‌های ویتامین D با دوز بالا را یک بار در روز مصرف کنند. تعیین دوز به صورت دقیق توسط پزشک متخصص صورت می‌گیرد. با مصرف این مکمل‌ها از عوارض احتمالی کمبود هورمون پاراتورمون مانند پوکی استخوان جلوگیری می‌شود.

[display-posts tag=”Goiter, Hashimoto, Hypothyroidism, Hyperthyroidism,Thyroid-Cancer, Neural-Thyroid, effect-thyroid-hearing, Thyroid-herbal-treatment” excerpt_length=”25″ title=”راهنمای انواع بیماری‌های غده تیروئید” wrapper_class=”rd-dp-tags” posts_per_page=”1000″ order=”ASC”]

تمام سوالات خود در مورد بیماری پرکاری غده پاراتیروئید را در بخش نظرهای همین مقاله از ما بپرسید. کارشناسان و پزشکان مجله سلامت و درمان دکتردکتر برای پاسخ‌گویی به شما عزیزان آماده هستند.

منابع:

en.wikipeia