مروری کوتاه بر ساختار، عملکرد و اختلالات شایع چشم
چشمها اندامهای پیچیدهای در بدن انسان هستند. چشم آدمی از اجزای مختلفی تشکیل شده است، جهت داشتن دیدی سالم و طبیعی این اجزا باید به خوبی با یکدیگر کار کنند. در این مقاله بعد از مروری کوتاه بر آناتومی چشم، به بررسی مشکلات معمول چشمها میپردازیم.
در مقاله «مروری کوتاه بر ساختار، عملکرد و اختلالات شایع چشم» میخوانیم:
- بخشهای مختلف چشم
- قرنیه (Cornea)
- مجرای اشکی (Tear ducts)
- عنبیه و مردمک (Iris and pupil)
- عدسی و شبکیه (Lens and retina)
- عصب بینایی (optic nerve)
- عیوب انکساری (Refractive errors)
- آب سیاه یا گلوکوم (Glaucoma)
- آب مروارید یا کاتاراکت (Cataract)
- دژنراسیون وابسته به سن ماکولا (Age-related macular degeneration (AMD))
- تنبلی چشم یا آمبلوپی (Amblyopia )
- رتینوپاتی دیابتی Diabetic retinopathy
- جداشدگی شبکیه یا پارگی شبکیه retinal detachment )
- سندروم خشکی چشم (Dry eye syndrome)
- سخن پایانی
بخشهای مختلف چشم
قسمتهای مهم چشم شامل قرنیه، غدد اشکی، عنبیه، مردمک، عدسی، شبکیه و عصب بینایی هستند. اگر هر کدام از این اجزا به خوبی کار نکنند باعث به وجود آمدن مشکلاتی در سیستم بینایی خواهد شد.
قرنیه (Cornea)
قرنیه بافت شفافی در جلوی چشم بوده که به ورود پرتوهای متمرکز شدهی نوری به درون چشم کمک میکند.
مجرای اشکی (Tear ducts)
دهانهی مجاری اشکی در قسمت فوقانی و تحتانی پلکها و در گوشهی داخلی هر دو چشم قرار دارد. اشک از غدد اشکی (Lacrima Glands) ترشح میشود. اشک به مرطوب نگه داشتن سطح قرنیه و دور کردن مواد آلاینده از سطح چشم کمک بسیار زیادی میکند. مجرای اشکی هم در نهایت باعث خروج اشک از چشم میشود.
عنبیه و مردمک (Iris and pupil)
قسمت رنگی چشم عنبیه نام دارد. عنبیه از مجموعهای از ماهیچهها تشکیل شده که مردمک را کنترل میکنند. مردمک در وسط چشم قرار دارد. عنبیه مقدار نوری که از مردمک عبور میکند را کنترل میکند.
عدسی و شبکیه (Lens and retina)
عدسی چشم پشت مردمک قرار دارد. نور بعد از عبور از عدسی به روی شبکیه متمرکز میشود. شبکیه از سلولهای حساس به نور تشکیل شده و در قسمت عقبی کرهی چشم قرار دارد. شبکیه پیامهای نوری را به سیگنالهای الکتریکی تبدیل کرده و به عصب بینایی میفرستد.
عصب بینایی (optic nerve)
فیبرهای عصبی چشم در پشت چشم تشکیل عصب بینایی را میدهند و اطلاعات بینایی را از شبکیه به مغز ارسال میکنند.
عیوب انکساری (Refractive errors)
زمانی که چشم قادر نباشد تا نور را در محل مناسب و دقیق خود متمرکز کند، تصویری که فرد میبیند چندان واضح نبوده و به اصطلاح تار خواهد بود. برای اصلاح عیوب انکساری از عینک، لنزهای خارجی چشمی و جراحی استفاده میشود.
عیوب انکساری چشم شامل:
- نزدیک بینی (myopia)
در این اختلال چشمی اجسامی که دورتر قرار دارند، به خوبی دیده نمیشوند و در اصطلاح تار هستند.
- دوربینی (hyperopia)
در این اختلال اجسام نزدیکتر تار هستند.
- آستیگماتیسم (astigmatism)
این نوع از اختلال دید به خاطر شکل و انحنای نامنظم و غیر طبیعی قرنیه رخ میدهد و هم اشیای نزدیک و هم اشیای دور تار دیده میشوند.
- پیر چشمی (presbyopia)
با افزایش سن قدرت ارتجاعی و الاستیکی عدسیهای چشم از بین رفته و در نتیجه قدرت بینایی فرد کاهش پیدا میکند.
آب سیاه یا گلوکوم (Glaucoma)
در گلوکوم معمولا فشار داخل چشم افزایش می یابد.علاوه بر ان میدان دید بیمار کاهش می یابد و افزایش cupping دیسک اپتیک وجود دارد.در واقع با وجود این علایم تشخیص گلوکوم داده می شود.
این اختلال بینایی در نهایت میتواند باعث آسیب عصب بینایی شود. آب سیاه دلیل اصلی نابینایی است. سن، نژاد و سابقهی خانوادگی از مهمترین فاکتورهای ابتلای افراد به آب سیاه به شمار میروند.
آب مروارید یا کاتاراکت (Cataract)
در بیماری آب مروارید عدسیهای چشم کدر شده و در نهایت دید تار و ابری میشود. پدیدارشدن هالهها یا حلقههای باریک نور در اطراف منابع نور (معمولاً در شب) یکی از نشانههای مشکلات بینایی مرتبط با آب مروارید است.
این اختلال بینایی معمولا با افزایش سن در شخص پدیدار میشود. این مشکل معمولا با جراحی و جایگزین کردن عدسی چشم با عدسی مصنوعی برطرف میشود.
در این اختلال لکهی زرد شبکیه (macula) به تدریج تخریب میشود. دژنراسیون وابسته به سن ماکولا معمولا در افراد بالای 60 سال رخ میدهد. این اختلال خصوصاً در مرکز میدان دید موجب تاری دید میشود.بر اساس اعلام مرکز کنترل و جلوگیری بیماریهای آمریکا (CDC) این اختلال یکی از علتهای رایج نابینایی و از دست دادن بینایی در افراد بالای 65 سال در ایالات متحدهی آمریکا است.
تنبلی چشم یا آمبلوپی (Amblyopia )
تنبلی چشم زمانی اتفاق می افتد که دید در چشمها به صورت کامل تکامل پیدا نمیکند. عدم وضوح تصویر در چشم بیمار و بهتر بودن تصویر ایجاد شده در چشم سالم سبب میشود تا مغز بین دو چشم، چشم سالم را برای دیدن انتخاب کند.
گاهی از بدو تولد تا 6 سالگی چشم قادر به تولید دید شفاف نیست. مشکلاتی همچون استرابیسم (strabismus)، تومور یا افتادگی پلک (lid droop) اگر درمان نشوند، موجب تنبلی چشم خواهند شد.
لازم است که در سن پایین و در دوران کودکی افراد برای وجود یا عدم وجود تنبلی چشم در آنها مورد ارزیابی قرار بگیرند. تنبلی چشم در دوران کودکی راحتتر تشخیص داده شده و درمان میشود.
رتینوپاتی دیابتی Diabetic retinopathy
بر اثر دیابت رگهای خونی چشم آسیب دیده و رتینوپاتی دیابتی رخ میدهد. بر اثر این اختلال دید چشم تار شده و در میدان بینایی فرد لکههای تیرهای ظاهر میشود. اختلال رتینوپاتی دیابتی در نهایت میتواند منجر به نابینایی شود.
برای جلوگیری از این اختلال باید همواره سطح قند خون را در حد طبیعی نگه داشت و سالانه برای مراقبتهای چشم پزشکی به پزشک مراجعه کرد.
جداشدگی شبکیه یا پارگی شبکیه retinal detachment )
زمانی که شبکیه از پشت چشم جدا شود این اختلال به وجود می آید. بر اثر این اختلال دید چشم به صورت کامل و یا قسمتی از دید چشم از بین میرود. جداشدگی شبکیه باید به صورت اورژانسی درمان شود.
سندروم خشکی چشم (Dry eye syndrome)
سندروم خشکی چشم در اثر فقدان اشک رخ میدهد. این مشکل معمولا در اثر اختلال در تولید اشک، اختلال در مجرای اشکی و اختلال در عملکرد پلکها به وجود می آید. از طرفی برخی سندروم خشکی چشم یکی از اثراث جانبی برخی از داروها به شمار میرود. این اختلال علاوه بر تاری دید، منجر به درد در چشمها هم میشود.
مقاله جامع درمان خشکی چشم را مطالعه کنید
سخن پایانی
چشمها دارای ساختار پیچیدهای هستند و بسیار مهم است تا اجزای مختلف چشم را شناخته و با عملکرد آنها آشنا شویم. شناخت عملکرد اجزای چشم به تشخیص بهتر اختلالهای چشمی و علایم آنها کمک میکند. اگر فرد با علایم و مشکلات رایج چشمی آشنا باشد، میتواند هر چه سریعتر آنها را درمان کرده و سلامت چشم خود را تضمین کند.
منبع:
سلام من ۱۳ سالم هست و از ۱۰ سالگی عینک میزنم نمره چشم راستم ۰.۵ بود و چشم چپ ۰.۷۵ تا ۱۲ سالگی همین نمره بود، ولی هفته قبل برای تعیین نمره رفتم دکتر گفت که چشم چپم نمره اش ۳.۵ هست و چشم راستم ۲. پیش چشم پزشک هم رفتم گفت مشکلی نداره چشمات. دلیل افزایش ناگهانی نمره چشم چیه؟
سلام بايد از نظر قوز قرنيه بررسي شه عزيزم