نرمی استخوان از بیماری‌های کودکان است که باعث می‌شود، استخوان‌ها نرم باشند و به راحتی، خرد یا خم شوند و بشکنند. علت این مشکل معمولا کمبود ویتامین D است اما اختلالات ژنتیکی هم می‌توانند عامل بروزش باشند. برای بررسی چنین وضعیتی، نیاز به مراجعه به متخصص ارتوپدی در تهران یا شهرهای دیگر وجود دارد. اگر راشیتیسم یا همان نرمی در استخوان‌های کودک را جدی نگیرید، عوارض و مشکلات متنوعی در زندگی گریبان‌گیر او خواهند شد. در این مقاله، سعی کرده‌ایم که اطلاعات کاملی درباره چنین مشکلی در استخوان‌های بدن کودکان در اختیارتان بگذاریم. با ما همراه باشید.
نرمی استخوان چیست؟
راشیتیسم یا نرمی استخوان نوعی بیماری دوران کودکی است که در آن استخوان‌های کودک خیلی نرم هستند و این موضوع باعث می‌شود که استخوان‌ها، راحت‌تر تاب خورده، خم شوند و بشکنند.
راشیتیسم با استئومالاسی ( osteomalacia) متفاوت است؛ مورد دوم در بزرگسالان مشاهده می‌شود. تفاوت بین این دو در این است که راشیتیسم فقط در کودکان اتفاق می‌افتد، چون استخوان‌های آنها هنوز در حال رشد است. در نتیجه،استخوان‌ها نرم‌اند و می‌توانند خم شوند و حالت بگیرند.
اما رشد استخوان‌های بزرگسالان قبلاً به پایان رسیده است و این علامت را ندارند (مگر اینکه در کودکی راشیتیسم درمان نشده داشته باشند).
نرمی استخوان در بزرگسالان
راشیتیسم در کودکان ۶ تا ۲۴ماهه رایج است. بنابراین، امکان وقوعش در بزرگسالان زیاد نیست. البته وقوع حالاتی مشابه در دوران جوانی و بزرگسالی هم مقدور است که به آن استئومالاسی (osteomalacia) می‌گویند.
نرمی استخوان در جوانی
راشیتیسم فقط در استخوان‌های در حال رشد رخ می‌دهد، بنابراین بیشتر در نوزادان و کودکان خردسال دیده می‌شود. بااینحال، امکان وقوع آن در نوجوانان و جوانان هم گاهی وجود دارد.
نرمی استخوان و بارداری
زنان باردار هم در معرض دچارشدن به کمبود ویتامین D هستند. این حالت برای برخی از زنان پیش می‌آید و باید با تغییر رژیم غذایی و تحت نظر دکتر با مصرف مکمل‌ها درمان شود. کمبود شدید ویتامین D، باعث آسیب‌دیدن و نرمی استخوان‌ها می‌شود.
نرمی استخوان کمبود کدام ویتامین است؟
علت وقوع نرم‌شدن استخوان‌ها در کودکان، ریشه در کمبود ویتامین D، کلسیم و فسفات در بدن دارد. در ادامه درباره ریشه بروز چنین مشکلی در بچه‌ها بیشتر خواهید خواند.
علائم نرمی استخوان یا راشیتیسم چیست؟
ابتلا به راشیتیسم، همراه با بروز نشانه‌هایی در بدن کودکان است. از جمله این علامت‌ها باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- خم‌شدن استخوان‌های پا.
- پهن‌شدن زانوها (در کودکانی که می‌توانند راه بروند) یا مچ دست (در نوزادانی که می‌توانند چهار دست و پا راه بروند).
- درد استخوان.
- تورم انتهای دنده‌ها که به تسبیح راشیتیک معروف است، چون انتهای دنده‌ها شبیه دانه‌های تسبیح زیر پوست است.
- سینه کبوتری (جایی که استخوان سینه به سمت بیرون یا بالا فشار می‌آورد).
- تاخیر در رشد.
- انحنای غیرمعمول ستون فقرات یا شکل جمجمه.
- مشکلات دندانی، مانند بروز حفره‌ها در این بخش‌های بدن.
- تشنج (در موارد شدید که سطح کلسیم بسیار پایین است).
دلایل نرمی استخوان در کودکان چیست؟
علت بروز نرمی استخوان یا ریشه در رژیم غذایی و برخی کمبودهایی از این دست دارد یا به واسطه، مشکلات ژنتیکی رخ می‌دهد. از جمله دلایل آن باید به موارد زیر دقت کنید:
بیماری نری استخوان اکتسابی
راشیتیسم تغذیه‌ای: این نوع معمولاً به دلیل مصرف‌نکردن ویتامین D کافی رخ می‌دهد. بدن از این ویتامین برای جذب کلسیم استفاده می‌کند. برخی از علل این کمبود عبارتند از:
- قرار گرفتن ناکافی در معرض نور خورشید (نور خورشید به بدن در ساخت ویتامین D کمک می‌کند).
- کمبود ویتامین D در رژیم غذایی کودک؛ این مورد می‌تواند در اثر رژیم‌های گیاهخواری/وگان، عدم تحمل لاکتوز یا شرایطی که میزان جذب ویتامین D را در بدن فرزندتان محدود می‌کند (مانند بیماری کرون، بیماری سلیاک، فیبروز کیستیک یا کولیت اولسراتیو) اتفاق بیافتد.
- رژیم غذایی با مقدار بسیار کمی کلسیم.
نرمی استخوان ارثی
راشیتیسم ارثی: بیماری‌های ژنتیکی مختلف روی میزان جذب ویتامین D بدن کودکان اثر می‌گذارند. برخی از اختلالات ژنی هم در شیوه جذب فسفر در بدن اثرگذاری منفی دارند. چنین اختلالاتی بسیار نادر هستند.
انواع نرمی استخوان یا راشیتیسم در کودکان
همان‌طور که در بخش قبلی توضیح داده شد، راشیتیسم می‌تواند به شکل‌ها و دلایل مختلفی ظهور کند. انواع آن در یک دسته‌بندی کلی به موارد زیر تقسیم می‌شود:
- راشیتیسم تغذیه‌ای؛ این به دلیل مصرف غذاهایی رخ می‌دهد که فاقد کلسیم، فسفر و ویتامین D هستند.
- راشیتیسم هیپوفسفاتمیک (Hypophosphatemic )؛ این مورد به دلیل سطوح پایین فسفات ایجاد می‌شود و اختلالی ژنتیکی است که در آن کلیه‌ها قادر به کنترل میزان فسفات دفع‌شده در ادرار نیستند.
- راشیتیسم کلیه؛ افرادی که از اختلالات کلیوی رنج می‌برند، مبتلا به این نوع از راشیتیسم می‌شوند. آنها قادر به تنظیم مقدار کلسیم و فسفات دفع‌شده در ادرار نیستند.
ریسک فاکتورها برای ابتلا به نرمی استخوان‌ها چیست؟
چه کسانی بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به نرمی استخوان در کودکان هستند؟ موارد زیر بیشتر از باقی افراد در معرض خطر هستند:
نرمی استخوان در نوزادان
- نوزادان در معرض بالاترین خطر هستند؛ به خصوص آنهایی که شیر مصرف می‌کنند یا کسانی که مادرشان ویتامین D کافی در بدن موجود ندارد یا زودتر از موعد به دنیا آمده اند. امکان بروز نرمی استخوان جمجمه در چنین مواردی وجود دارد.
نرمی استخوان در کودکان
- کودکانی که به اندازه کافی نور خورشید را در فضای باز دریافت نمی‌کنند. پنجره‌ها اشعه‌های خورشید موردنیاز بدن برای تولید ویتامین D را مسدود می‌کنند. چنین چیزی در فصل زمستان بیشتر هم اتفاق می‌افتد.
- زمانی که پوست تیره‌تر است، جذب مقدار کافی از اشعه‌های خورشید برای ایجاد مقدار مورد نیاز ویتامین D بیشتر طول می‌کشد.
پیشگیری از نرمی استخوان کودکان چگونه است؟
بله، راشیتیسم تغذیه‌ای قابل پیشگیری است. به این موارد دقت کنید:
برای افراد باردار و نوزادان
- افرادی که باردار هستند؛ برای پیشگیری باید، براساس تجویز دکتر از ویتامین D استفاده کنند. توصیه استاندارد، حداقل ۶۰۰ واحد بین المللی ویتامین D در روز است. بااینحال، ممکن است دکتر نرمی استخوان
فرد را به مصرف روزانه ۲۰۰۰ واحد از ویتامین توصیه کند. استفاده از مکمل کلسیم برای جلوگیری از تحلیل استخوان در آینده هم گاهی تجویز می‌شود. - نوزادان: قطره‌های مکمل ویتامین D در بیشتر داروخانه‌ها موجود هستند. تمام نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند باید روزانه ۴۰۰ واحد بین المللی ویتامین D دریافت کنند.
برای کودکان بزرگ‌تر
- نور خورشید؛ بدن با قرارگرفتن در معرض نور خورشید، ویتامین D تولید می‌کند. بنابراین اگر افرادی که پوست تیره‌تری دارند، زمان زیادی را در خانه بگذرانند، دچار مشکل می‌شوند.
- غذاهای غنی از ویتامین D؛ انواع مختلفی از ماهی‌ها (به ویژه ماهی آزاد و قزل آلای رنگین‌کمان) غنی از ویتامین D هستند. برخی از مواد مانند شیرها و نوشیدنی‌هایی نظیر آب‌پرتقال هم با ویتامین مذکور غنی می‌شوند.
نرمی استخوان و دیسک کمر یا مشکلاتی از این دست محتمل هستند. بنابراین، باید با پیشگیری از بروز وقایع ناخوشایند برای سیستم استخوانی و اسکلت بدن جلوگیری شود.
تشخیص راشیتیسم چطور است؟
راه‌های مختلفی برای تشخیص راشیتیسم وجود دارد. اگر پزشک اطفال بر اساس معاینه فیزیکی یا علائم به راشیتیسم مشکوک باشد، ممکن است یک یا چند آزمایش زیر را تجویز کند:
- اشعه ایکس.
- آزمایش خون.
- آزمایش ادرار.
- بیوپسی استخوان یا همان نمونه‌برداری از استخوان‌ها (بسیار به ندرت انجام می‌شود).
- آزمایش ژنتیک (برای راشیتیسم ارثی).
آیا نرمی استخوان قابل درمان است؟
بله، در بیسیاری از موقعیت‌ها، راشیتیسم (به ویژه راشیتیسم تغذیه‌ای)، با تشخیص زودهنگام قابل درمان است. در بیشتر موارد، تغییر در رژیم غذایی، مصرف مکمل‌های ویتامینی و قرارگرفتن بیشتر در معرض نور خورشید برای درمان این بیماری کافی است.
بسته به شدت مورد، درمان نرمی استخوان چطور است؟
- تغییر رژیم غذایی که معمولاً شامل مصرف دوزهای بالای ویتامین D در رژیم غذایی یا با استفاده از مکمل‌ها است.
- قرارگرفتن در معرض نور خورشید هم روشی درمانی است. از آنجا که بدن به طور طبیعی می‌تواند ویتامین D را با قرارگرفتن در معرض نور خورشید بسازد، بیرون‌رفتن و آفتاب‌گرفتن هم برای درمان تجویز می‌شود.
- عمل جراحی هم از روش‌های درمانی نرمی استخوان است. معمولاً استخوان‌های بچه‌ها خود به خود صاف می‌شوند. در موارد شدید، ممکن است که کودکان نیاز به استفاده از بریس (محافظ) داشته باشند تا به اصلاح خمیدگی استخوان‌هایشان کمک کند.
- برای موارد ارثی راشیتیسم، بسته به اختلال ژنتیکی مورد نظر، چندین گزینه درمانی وجود دارد. ممکن است پزشک اطفال کودک را به متخصصی ارجاع دهد تا در یافتن راه‌کار درمانی تسریع صورت بگیرد.
طب سنتی و گیاهی
در طب سنتی هم تجویزاتی برای رفع نرمی استخوان انگشتان دست یا استخوان ساق پا وجود دارد. مصرف ترکیبی از موادی مانند دانه کنجد، تخم کتان، عسل، تخم کدو تنبل یا شیر بادام و سویا در این زمینه مفید اعلام شده است. یادتان باشد که توصیه‌های طب گیاهی و سنتی از نظر علمی و از سوی محققان بررسی جدی نمی‌شوند. بنابراین، امکان دارد که استفاده از آنها با عوارضی ناخوشایند همراه باشد.
درمان نرمی استخوان با ورزش
برای رفع نرمی استخوان زانو یا نواحی مختلف بدن می‌توانید از ورزش هم استفاده کنید. فعالیت‌های که در آنها بدن مجبور به تحمل وزن می‌شود، برای درمان نرمی استخوان مفید خواهند بود. از جمله این ورزش‌ها باید به مواردی مانند پیاده‌روی، دویدن، پریدن و کوهنوردی اشاره کنیم. این ورزش‌ها برای ساخت استخوان مفید هستند. درمان نرمی استخوان پا و نقاط دیگر بدن با ورزش و تحرکات بدنی هم مقدور است.
درمان نرمی استخوان چقدر طول می‌کشد؟
راشیتیسم تغذیه‌ای بنا به شدت مورد بیماری، در طی هفته‌ها یا ماه‌ها قابل درمان است. بیشتر علائم مانند ضعف یا درد باید در عرض چند هفته بهبود پیدا کنند. کمبود ویتامین D هم در عرض ۶ تا ۸ هفته بهبود می‌یابد. در موارد دیگر که عاملی ژنتیکی به میان است، درمان نرمی استخوان مچ پا یا نواحی مختلف بدن در گروی شدت مشکل و وضعیت هر فرد خواهد بود.
رابطه نرمی استخوان و پوکی استخوان چیست؟
عوارض ناشی از پوکی استخوان در نتیجه دریافت ناکافی کلسیم برای برآوردن نیازهای رشد استخوان به وجود می‌آیند اما راشیتیسم اساسا، به دلیل کمبود ویتامین D رخ می‌دهد. دقت کنید که مصرف مکمل ویتامین D به‌تنهایی نمی تواند پوکی استخوان یا راشیتیسم را برطرف کند.
رابطه نرمی استخوان و پای پرانتزی چیست؟
همان‌طور که گفته شد، راشیتیسم زمانی اتفاق می‌افتد که کودک ویتامین D کافی در رژیم غذایی خود دریافت نمی‌کند. البته پای دلایل دیگری هم به میان است که پیش‌تر گفته شد. در هر حال، کمبود ویتامین D، استخوان‌های کودک را ضعیف می‌کند و باعث خم‌شدن پاهای او می‌شود. این حالت، پاها را شبیه به پرانتز می‌کند.
با درمان مناسب و به‌موقع، جای نگرانی نیست
در بیشتر موارد، چه زمانی که ابتلا به نرمی استخوان ناشی از عوامل تغذیه‌ای است یا ژنتیکی، درمان مقدور است و جواب می‌دهد. در طی چند هفته و ماه، پیگیری روش‌های درمانی و اصلاح تغذیه می‌تواند منجر به وقوع نتایج مثبت شود.
برای بررسی وضعیت استخوان‌ها باید به متخصصان ارتوپدی خبره مراجعه کنید. یادتان باشد که یکی از بهترین روش‌ها برای دریافت نوبت هم استفاده از سیستم نوبت دهی آنلاین سایت دکتردکتر است.
اگر پرسشی بی‌جواب در خصوص راشیتیسم در کودکان در ذهنتان باقی است، حتما از ما بپرسید تا در رسیدن به پاسخ به شما کمک کنیم.
منابع:
سلام و خسته نباشید
من الان ۳۴ سالم اما متاسفانه موقع متولد نمیدونم چ اتفاقی افتاده که به مشکل نرمی استخوان دوچارشدم تا ۵ ۶ سال پیشم هم هیچ دکتری نرفته بودم الان چند جایی رفتم هر کدوم ی چیزی میگن میخواستم ببینم اصلا میشه کسی ک مادرزادی این مشکل داشته باشه خوب بشه؟
ممنون میشم راهنمایی کنید
سلام
دوست عزیز
به فوق تخصص غدد مراجعه کنید