اختلال پاچنبری یا کلاب فوت؛ 3 راه برای بهبودی و درمان

یکی از شایع‌ترین بیماری‌‌های مادرزادی پا، کلاب فوت است و از هر هزار نوزاد یک نفر به آن مبتلا می‌شود. در صورت ابتلا نوزاد تازه متولدشده به این اختلال، در اولین نگاه پزشک توان تشخیص این بیماری دارد؛ زیرا پای نوزاد به داخل منحرف‌شده و شکلی طبیعی ندارد. برای تشخیص این بیماری حتی قبل از تولد هم می‌توان با سونوگرافی وجود این عارضه را در کودک تشخیص داد.

هنگامی که متوجه وجود اختلال پاچنبری در نوزاد خود شدید، حتما با یک دکتر اطفال در تهران یا در شهر محل سکونت خودتا مشورت کنید تا روند درمانی کودکتان آغاز شود. البته اما قبل از آن نیاز دارید تا بدانید پاچنبری چیست و چه علائمی دارد. ما هم در این مقاله از مجله دکتردکتر درباره آن توضیح داده‌ایم؛ پس با ما همراه باشید.

اختلال پاچنبری یا کلاب فوت چیست؟

طبق مطالعات انجام شده، کلاب فوت یا پاچنبری یکی از نقایص مادرزادی پا است که در اثر رشد غیرطبیعی و نامناسب استخوان‌ها، رباط‌ها و ماهیچه‌های کودک در دوران بارداری به وجود می‌آید. هنگامی که پای نوزاد دچار اختلال پاچنبری می‌شود، به داخل خم شده و کف پاها به سمت بالا قرار می‌گیرد.

برای درمان پاچنبری باید به دکتر اطفال و متعاقب آن، متخصص ارتوپدی مراجعه کنید. پزشک ارتوپد با بررسی دقیق و مرتبط، روش درمانی مناسب را تجویز می‌کند. این که ارتوپدی چیست و ارتوپد کیست را می‌توانید در مطلبی تحت همین عنوان در مجله دکتردکتر مطالعه کنید. در صورتی‌که این اختلال درمان نشود، فرد مجبور است روی لبه‌های پای خود حرکت کند که به مرور زمان حرکت برای او دردناک خواهد بود و توانایی پوشیدن کفش را از دست می‌دهد. پایی که به این اختلال مبتلا شده، از پای سالم کوتاه‌تر است و عضلات ساق پا نیز کوچک‌تر خواهد بود.

علائم پاچنبری چیست؟

همانطور که می‌دانید هر بیماری یا اختلالی با علائم خاصی همراه است. کلاب فوت نیز علائم خاص خود را دارد و در صورتی که درمان نشود، ممکن است به نظر برسد که فرد روی مچ پا یا کناره‌های آن راه می‌رود. از علائم این اختلال می‌توان موارد زیر را نام برد:

• قوس پا برجسته‌تر بوده و پاشنه پا به سمت داخل می‌چرخد.
• قسمت بالای پای نوزاد به سمت پایین و داخل می‌پیچد.
• در صورتی‌که فقط یک پا تحت تاثیر قرار گرفته باشد، معمولا کمی مخصوصا در قسمت پاشنه از پای دیگر کوتاه‌تر خواهد بود.
• در اوایل فرد مبتلا به این اختلال هنگام راه رفتن احساس درد نمی‌کند.
• در حالت شدید پا وارونه به نظر می‌آید.
• دامنه حرکتی پا محدود می‌شود.
• پای مبتلا حدود یک تا یک و نیم سانتی‌متر از پای سالم کوچک‌تر است.

انواع پاچنبری یا کلاب فوت

در حالت کلی سه نوع اصلی از کلاب فوت وجود دارد که هر کدام از آن‌ها علت منحصر به فرد خود را دارند که در ادامه آن‌ها را معرفی می‌کنیم.

1. ایدیوپاتیک

شایع‌ترین نوع پای پرانتزی در نوزادان، پاچنبری ایدیوپاتیک است که پزشکان علت اصلی آن را به طور قطع نمی‌دانند. این اختلال اغلب یک پا را درگیر کرده و نوزادان پسر بیشتر از دختران به آن مبتلا می‌شوند.

2. کلاب فوت نوروژنیک

پاچنبری نوروژنیک ناشی از یک بیماری عصبی است که وضعیت سیستم عصبی (مغز، نخاع و اعصاب) را تحت تاثیر قرار داده و دو نوع دارد:

• اسپینا بیفیدا
• فلج مغزی

3. پاچنبری سندرمیک

یکی دیگر از انواع ‌کلاب فوت‌ها، پاچنبری سندرمی است که با سایر شرایط بالینی مرتبط بوده و یک سندرم زمینه‌ای را نشان می‌دهد. برای نمونه آرتروگریپوز، سندرم نوار انقباض، همی‌ملیای تیبیا و کوتولگی دیستروفی است.

انواع کلاب فوت از نظر علت

پاچنبری از نظر علت نیز سه نوع دارد که در ادامه آن‌‌ها را معرفی می‌کنیم:

1. پاچنبری وضعیتی

این نوع از کلاب فوت هنگامی به وجود می‌آید که جنین در شکم مادر در وضعیت و حالت نامناسبی قرار گرفته باشد. در واقع فشار دیواره رحم بر جنین باعث ایجاد این اختلال می‌شود. در ۹۵ درصد نوزادانی که به این نوع از پاچنبری مبتلا می‌شوند، گچ‌گیری برای درمان خوب جواب می‌دهد.

2. پاچنبری منفرد یا ناشناخته

علت اصلی این نوع از پاچنبری به طور کامل مشخص نیست اما برای درمان لازم است پای کودک تا سن ۴ تا ۶ ماهگی به طور مرتب گچ گیری شود. البته گاهی به جراحی نیز نیاز خواهد بود.

3. اختلال پاچنبری غیرمنفرد

پاچنبری غیرمنفرد معمولا با بیماری‌هایی در نخاع یا مغز مانند: فلج مغزی، میلومننگوسل، اختلالات عصبی – عضلانی مثل آرتروگریپوز و اسپاینا بیفیدا (مهره شکاف دار) همراه است و درمان گچ گیری و عمل جراحی برای چنین نوزادانی خوب جواب نمی‌دهند.

انواع پاچنبری از نظر شدت

پاچنبری نیز مانند هر بیماری دیگری شدت‌های مختلفی دارد و ممکن است از خفیف یا شدید در افراد متفاوت باشد. انواع کلاب فوت از نظر شدت عبارتند از:

1. پاچنبری خفیف

این نوع از پاچنبری به درمان زیادی نیاز ندارد و انجام نرمش برای آن کافی است.

2. پاچنبری متوسط

کلاب فوت متوسط کمی از نوع خفیف شدت بیشتری دارد و درمان آن با توجه به تشخیص پزشک انجام می‌شود.

3. پاچنبری شدید

در کلاب فوت شدید از ماه دوم به بعد پزشک پای کودک را در گچ قرار می‌دهد؛ چون با نرمش‌های عادی نمی‌توان آن را به حالت طبیعی برگرداند. این نوع از پاچنبری معمولا با برخی اختلالات مثل اسپاینال دیسرافیسم (Spinal Dysraphism) تتراکورد (Tethered Cord) و آرتروگریپوزیس (Arthrogryposis) همراه است.

علل ایجاد پاچنبری

هر اختلال یا بیماری که در افراد به وجود می‌آید، علت مختلفی دارد. علت بروز پاچنبری در نوزادان نیز متفاوت است که در زیر به تعدادی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• در بیشتر اوقات علت وقوع کلاب فوت در نوزادان را ایدیوپاتیک می‌دانند؛ به این معنی که علت اصلی آن مشخص نیست و گاهی ژنتیک را در این موضوع دخیل می‌دانند. یعنی احتمال می‌دهند که این اختلال از پدر و مادر به کودک منتقل شده باشد.
• گاهی اوقات ممکن است کلاب فوت با ناهنجاری‌های اسکلتی، مانند اسپینا بیفیدا سیستیکا، یا یک بیماری رشدی لگن، معروف به دیسپلازی هیپ، یا دیسپلازی رشدی هیپ (DHH) مرتبط باشد.
• عواملی همچون سن مادر، سیگار کشیدن و ابتلای مادر به دیابت، در بروز این اختلال در نوزاد موثر هستند.
• ممکن است در مسیر عصبی عضلانی مغز یا نخاع، عصب یا عضله دچار اختلال شده و نوزاد به پاچنبری مبتلا شود.

پاچنبری نوزاد

گاهی اوقات پزشکان با دیدن سونوگرافی جنین متوجه وجود چنین عارضه‌ای در نوزاد می‌شوند. پس منتظر می‌مانند تا کودک به دنیا آید و سپس با استفاده از روش‌های درمانی مخصوص، این اختلال را در نوزاد رفع می‌کنند. درست است که درمان پاچنبری کمی زمان بر است، اما هر چه درمان سریع‌تر انجام شود، برای نوزاد بهتر خواهد بود.

کلاب فوت کودکان

شاید با خود بگویید که وجود اختلال پاچنبری در نوزاد با گذشت زمان رفع می‌شود یا وجود آن برای کودک هیچ مشکلی را ایجاد نخواهد کرد.

اما خوب است بدانید که با گذشت زمان و عدم درمان کلاب فوت، کودک در سنین بالاتر با مشکلات زیادی از جمله، عدم توانایی در دویدن، آرتروز، عدم رشد عضلات پا، ایجاد زخم و پینه در پاها و غیره مواجه شده و حتی انجام فعالیت‌های روزانه برای او دشوار خواهد شد.

کلاب فوت بزرگسالان

در صورتی که فرد بزرگسالی به پاچنبری شدید مبتلا شود، پزشک برای درمان آن از جراحی ارتوپدی استفاده می‌کند. در این روش پزشک تاندون‌ها و رباط‌ها را بلند‌تر کرده و جای آن‌ها را تغییر می‌دهد.

با انجام این کار پا به حالت طبیعی خود برمی‌گردد. برای بازگشت به حالت طبیعی پای فرد تا دو ماه در گچ قرار می‌گیرد و تا ۲ تا ۳ سال باید از بریس استفاده کند.

عوارض پاچنبری چیست؟

تا زمانی که کودک شروع به راه رفتن نکند، تقریبا مشکلی برایش پیش نمی‌آید. اما در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع ممکن است عوارض جبران ناپذیری کودک را تحت تاثیر قرار دهد. از عوارض کلاب فوت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• برای انجام فعالیت‌ها دچار محدودیت می‌شود
• احتمالا از نظر سایز، پای مبتلا به این اختلال ۰.۵ تا ۱ سایز کوچک‌تر باشد
• عضلات ساق درگیر کوچک‌تر از سمت مقابل خواهند بود
• ممکن است کودک را به آرتریت مبتلا کند
• ایجاد عفونت‌ در پا
• ابتلا شدن به آرتروز
• ناتوانی در راه رفتن عادی
• باعث ایجاد تصویر ذهنی ضعیف در ذهن نوجوان می‌شود
• فرد نمی‌تواند روی کف پای خود بایستد و طبیعی راه برود

تشخیص پاچنبری

تشخیص کلاب فوت اصلا کار سختی نیست و حتی افراد عادی نیز با مشاهده ظاهری پاهای نوزاد یا کودک می‌توانند این عارضه را تشخیص دهند.

اما پزشک برای تشخیص بهتر، با استفاده از ابزارهای دقیقی مانند سونوگرافی، اشعه ایکس یا ام آر آی معاینات بالینی را انجام داده تا با استفاده از نتایج آن‌ها، نسبت به درمان سریع‌تر بیمار اقدام کند.

آیا کلاب فوت ارثی است؟

اگرچه علت اصلی اختلال پاچنبری مشخص نیست. اما در حدود یک چهارم این بیماران، سابقه خانوادگی وجود دارد. یعنی اگر یکی از زوجین به چنین عارضه‌ای مبتلا باشد، ۳ تا ۵ درصد این احتمال وجود دارد که نوزاد نیز به اخلال کلاب فوت مبتلا شود.

در صورتی که هر دو والدین به این بیماری مبتلا باشند، ۱۵ درصد این احتمال وجود دارد که فرزندشان به این عارضه دچار شود. پس در حالت کلی می‌توانیم بگوییم که اختلال کلاب فوت تا حدودی ارثی است.

راه‌های پیشگیری از پاچنبری

علت اصلی کلاب فوت مشخص نیست و به همین دلیل نمی‌توان به طور صد در صدی از وقوع آن جلوگیری کرد. اما مادران باردار می‌توانند با انجام روش‌هایی احتمال ابتلای کودک به پاچنبری را کاهش دهند. روش‌هایی همچون:

• عدم حضور در محیط‌های آلوده
• پرهیز از مصرف خودسرانه دارو
• خودداری از مصرف سیگار و الکل

به چه پزشکی مراجعه کنیم؟

خوب است بدانید که درمان کلاب فوت چندان آسان نیست و برای درمان آن به یک تیم پزشکی نیاز است. پس برای درمان پاچنبری کودک باید به پزشکان زیر مراجعه کنید:

• ارتوپد اطفال، متخصص مشکلات استخوان و مفاصل کودکان
• جراح بیماری های ارتوپدی، متخصص جراح استخوان
• فیزیوتراپیست برای کمک به کودک برای حرکت دادن پا

راه‌های درمان پاچنبری

استخوان‌ها، مفاصل و تاندون‌های نوزادان انعطاف پذیر هستند و پزشک می‌تواند درمان کلاب فوت در کودک را از هفته دوم یا سوم بعد از تولد آغاز کند. هدف از درمان بهبود وضعیت کودک است تا در آینده بتواند به راحتی راه برود و بتواند بایستد. روش‌های درمان پاچنبری عبارتند از:

1. کشش عضلات و گچ گیری

در این روش پزشک پای کودک را در حالت صحیح قرار می‌دهد و سپس آن را در گچ مخصوص می‌گذارد. گچ پای نوزاد هفته‌ای یک بار یا دو هفته یک بار باید عوض شده و این کار باید تا چند ماه ادامه پیدا کند. بعد از اصلاح راستای پا لازم است ورزش‌های کششی روی پای کودک انجام شود و تا چند ماه بعد از بریس و کفش‌های مخصوص استفاده شود.

2. روش فرانسوی

در این روش پزشک فیزیوتراپیست هر روز پاهای کودک را به شکل درست در می‌آورد و سپس آن را با استفاده از چسب الاستیک یا غیرالاستیک می‌بندد.

3. جراحی برای درمان پاچنبری

در صورتی که کودک شما پاچنبری شدیدی داشت، پزشک از روش جراحی استفاده می‌کند. جراح ارتوپد یا دکتر پا طول تاندون‌ها را افزایش می‌دهد تا پا در موقعیت بهتری قرار گیرد. پس از جراحی نیز کودک باید از کفش مخصوص استفاده کند و تا ٢ ماه بعد از جراحی نیز باید گچ گیری برای او انجام گیرد.

فیزیوتراپی کلاب فوت

گاهی اوقات برای درمان پاچنبری کودک، او را نزد یک فیزیوتراپیست ببرید. دکتر فیزیوتراپ ورزش‌های کششی را روی پاهای کودک انجام داده و سپس آن را باندپیچی می‌کند.

در ابتدا ورزش‌های کششی هر روز انجام می‌شود سپس با استفاده از باند و یک اسپلینت پلاستیکی پای آسیب‌ دیده را می‌بندد تا دامنه حرکتی آن حفظ شود. در ادامه درمان، فیزیوتراپیست تمریناتی را به خانواده کودک آموزش می‌دهد تا بتوانند در خانه روی پای کودک انجام دهند.

کفش‌های کلاب فوت

پس از آن که فیزیوتراپ یا پزشک تشخیص دادند که پای کودک به‌ طور کامل اصلاح‌ شده، کفش طبی مناسب را برای او تجویز می‌کنند. کفش‌های کلاب فوت، پای کودک را به بیرون و در موقعیت صحیح و طبیعی نگه می‌دارد. در واقع پزشک درمانگر مقدار چرخش بیرونی که در آن پاها در کفش نگه‌ داشته شده را تعیین می‌کند.

ورزش برای پاچنبری

پس از آن‌ که گچ نهایی را از پای کودکتان باز کردید، برای قوی شدن عضلات پای او لازم است ورزش‌هایی را انجام دهید. ورزش‌هایی مانند:

• ماساژ دادن پاها
• تحریک کردن عضلات
• کشش و چرخاندن مچ پا به سمت بالا و بیرون
• کشش پا به سمت پایین

بهترین زمان درمان پاچنبری

در صورت ابتلای کودک به کلاب فوت لازم است حتما او را نزد یک پزشک متخصص ببرید؛ زیرا در صورتی که برای درمان پاچنبری فرزندتان اقدام نکنید، در آینده مشکلات زیادی برای او به وجود می‌آید.

پزشکان همیشه توصیه می‌کنند که در صورتی که متوجه شدید فرزندتان به چنین عارضه‌ای مبتلا شده، برای درمان او سریع اقدام کنید تا از عواقب این اختلال کاسته شود.

پاچنبری چماقی چیست؟

پاچنبری چماقی نیز همان کلاب فوت است که در کودکان بسیار شایع است و عدم درمان آن راه رفتن را برای کودک سخت می‌کند.

پس لازم است با تشخیص وجود این اختلال در کودک، سریعا اقدامات لازم برای درمان او انجام شود، زیرا بدن نوزاد انعطاف بیشتری دارد و درمان سریع‌تر انجام می‌شود. این نوع از کلاب فوت از نوع شدید بوده و پزشک برای رفع آن از جراحی کمک می‌گیرد.

وخیم شدن پاچنبری یا کلاب فیت

پس از درمان و اصلاح کلاب فوت کودک، ممکن است این عارضه دوباره عود کند و پا دوباره به شکل قبل برگردند. در چنین شرایطی روش درمان همچون قبل باید انجام شده و پاها در گچ قرار گیرند.

با این تفاوت که در این سری به دفعات کمتری از گچ نیاز است. البته درصد باقی ماندن پاچنبری در فرد کم خواهد بود که راه حل درمان آن، جراحی است. در این افراد جراحی انتقال تاندون انجام می‌شود و پس از آن درمان به صورت کامل می‌گیرد.

پاچنبری یا کلاب فوت؛ عارضه‌ای دردناک!

کلاب فوت در نوزادان با هر درجه شدتی قابل درمان است و می‌توان آن را رفع کرد. کودکان زیادی به این عارضه مبتلا شده و درصد شیوع آن در پسران بیشتر است. در صورتی که متوجه وجود چنین اختلالی در کودکان شدید، حتما او را نزد پزشک ببرید تا با انجام معاینات اولیه، درمان را بر روی او آغاز کند. برای این کار می‌توانید از سایت نوبت‌دهی آنلاین دکتردکتر استفاده کنید.

آیا کودک یا نوزاد شما به چنین اختلالی مبتلا شده است؟ از چه روشی برای درمان او استفاده کردید؟ خوشحال می‌شویم تجربیات خود را با ما و خوانندگان این مطلب به اشتراک بگذارید.