برای پیشگیری از فلج اطفال، پزشک واکسن فلج اطفال را تزریق می‌کند. این واکسن برای جلوگیری از عفونت‌های ویروس فلج اطفال تجویز می‌شود؛ زیرا عفونت این ویروس می‌تواند منجر به فلج شود. این واکسیناسیون معمولاً در دوران کودکی انجام خواهد شد، تا فرد با علائم مختلف بیماری مواجه نشود.
برای اطلاع از زمان و دوز تزریق واکسن فلج اطفال، باید با پزشک متخصص مشورت کنید. دکتر متخصص پس از بررسی وضعیت فرد، نمونه خوراکی واکسن فلج اطفال کودکان یا تزریقی آن را برای استفاده تجویز می‌کند. پس از مصرف دارو، ممکن است دچار سرگیجه، تب، اختلال بینایی یا واکنش‌های آلرژیک شوید. برای کاهش شدت این عوارض، باید به توصیه‌های مراقبتی پزشک توجه داشته باشید.
در ادامه این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر، اطلاعات لازم درباره اهمیت واکسیناسیون و نقش واکسن در پیشگیری از فلج اطفال را ارائه کرده‌ایم.
اگر سوالی درباره واکسن فلج اطفال دارید، می‌توانید در قسمت نظرات از مشاور سلامتی دکتردکتر بپرسید.
واکسن فلج اطفال چیست؟
این واکسن برای پیشگیری از ابتلا به عفونت ویروسی فلج اطفال استفاده می‌شود. فلج اطفال ویروسی است که بیشتر کودکان خردسال را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری اغلب از طریق تماس مستقیم بین افراد، منتقل می‌شود. همچنین این ویروس می‌تواند از طریق مصرف غذا یا آب آلوده نیز منتقل شود. اکثر افراد مبتلا به فلج اطفال علائم خفیفی دارند، یا هیچ علائم خاصی نشان نمی‌دهند، اما برخی از عفونت‌ها می‌توانند بسیار جدی باشند و منجر به فلج در قسمت‌هایی از بدن مانند بازوها، پاها یا عضلات تنفسی شوند.
درمانی برای فلج اطفال وجود ندارد، اما با واکسیناسیون می‌توان از ابتلا آن جلوگیری کرد. این واکسن با تقویت سیستم ایمنی بدن در برابر ویروس فلج اطفال، عمل می‌کند. معمولاً واکسن فلج اطفال به عنوان بخشی از برنامه واکسیناسیون، برای نوزادان و کودکان در نظر گرفته می‌شود. همچنین ممکن است این واکسن برای بزرگسالانی که واکسینه نشده‌اند، یا افرادی که به کشورهایی سفر می‌کنند که فلج اطفال در آنجا شایع است، تزریق شود.
اطلاعات دارویی واکسن فلج اطفال
واکسن فلج اطفال برای جلوگیری از عفونت ناشی از ویروسی به نام پولیو ویروس (فلج اطفال) طراحی شده است. در تولید واکسن فلج اطفال از ترکیباتی مانند نئومایسین، استرپتومایسین و پلی میکسین B استفاده شده. این دارو در دو نوع خوراکی و تزریقی قابل تهیه خواهد بود. تزریق این واکسن موجب مصونیت فرد در برابر بیماری فلج اطفال به صورت مادام العمر خواهد شد.
به نقل از cdc،
واکسیناسیون فلج اطفال از کودک شما در برابر ابتلا به فلج اطفال و ایجاد فلج مادام‌العمر ناشی از این بیماری محافظت می‌کند.
خطر فلج مادام‌العمر بسیار جدی است؛ حتی کودکانی که به نظر می‌رسد به طور کامل از این بیماری بهبود یافته‌اند، ممکن است سال‌ها بعد در بزرگسالی دچار درد عضلانی، ضعف یا فلج جدید شوند. این عوارض حتی ممکن است 15 تا 40 سال پس از بهبودی اولیه رخ دهد.
انواع واکسن فلج اطفال
واکسن فلج اطفال دارای دو نوع خوراکی (OPV) و تزریقی (IPV) است. هر کدام از این موارد، نقش مهمی در پیشگیری و کنترل بیماری فلج اطفال دارند. استفاده از این نمونه‌ها با توجه به شرایط هر کشور و استراتژی‌های بهداشتی آن متفاوت خواهد بود. انواع واکسن فلج اطفال که دکتر اطفال آن‌ها را تجویز می‌کند عبارت‌اند از:
واکسن تزریقی فلج اطفال (IPV)
این واکسن از ویروس‌های فلج اطفال غیرفعال (کشته‌شده) تهیه شده است. تزریق این واکسن با توجه به سن فرد، در بازو یا پا انجام خواهد شد. مزیت اصلی IPV این است که هیچ خطری برای ایجاد ویروس و بازگشت آن به فرم فعال وجود ندارد. به دلیل استفاده از ویروس غیرفعال، این واکسن نمی‌تواند باعث بروز بیماری فلج اطفال شود و بسیار ایمن است. همچنین، واکسن تزریقی ایمنی قوی و طولانی‌مدتی در بدن ایجاد می‌کند. در نتیجه این واکسن می‌تواند از بروز فلج اطفال به طور کامل جلوگیری کند.
واکسن خوراکی فلج اطفال (OPV)
این واکسن نیز از ویروس‌های زنده ضعیف‌شده تهیه می‌شود و از طریق چکاندن قطره در دهان کودک استفاده می‌شود. این واکسن در بسیاری از نقاط جهان، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه که هنوز با شیوع فلج اطفال مواجه هستند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از ویژگی‌های مهم OPV این است که ایمنی قوی در روده ایجاد می‌کند. از این طریق واکسن می‌توان به قطع چرخه انتقال ویروس در جامعه کمک کرد. همچنین، به دلیل استفاده آسان دارو (بدون نیاز به تزریق) و هزینه کمتر، برای برنامه‌های واکسیناسیون گسترده در مناطق کم‌درآمد مناسب است.
یکی از معایب بالقوه و نادر OPV، خطر بازگشت ویروس به حالت وحشی و فعال است. این موضوع می‌تواند منجر به فلج شود. این حالت که به عنوان «فلج ناشی از واکسن» یا VAPP شناخته می‌شود، یکی از دلایل اصلی جایگزینی واکسن خوراکی با واکسن تزریقی در کشورهای توسعه یافته محسوب می‌شود.
عملکرد واکسن فلج اطفال
مصرف دو دوز از واکسن فلج اطفال غیرفعال (IPV) می‌تواند موجب ایمنی 90 درصد یا بیشتر شود. در حالی که با دریافت سه دوز از واکسن، میزان ایمنی به 99 تا 100 درصد افزایش پیدا می‌کند. اگر فردی به طور کامل واکسینه شده و چهار دوز از هر ترکیبی از IPV و واکسن خوراکی فلج اطفال سه ظرفیتی (OPV) را دریافت کرده باشد، ایمنی بالاتری نسبت به این ویروس خواهد داشت. به همین دلیل اهمیت واکسیناسیون مورد توجه کشورهای مختلف جهان قرار گرفته است.
واکسن فلج اطفال چه زمانی زده می‌شود؟
کودکان معمولاً واکسن فلج اطفال غیرفعال (IPV) را در زمان‌های مشخصی دریافت می‌کنند. اولین دوز این واکسن در سن ۲ ماهگی تزریق می‌شود، سپس دوز دوم در سن ۴ ماهگی و دوز سوم بین ۶ تا ۱۸ ماهگی به آن‌ها داده می‌شود. در نهایت، یک دوز تقویتی IPV نیز در سن ۴ تا ۶ سالگی تزریق خواهد شد. حتی گاهی اوقات، واکسن IPV به صورت ترکیبی با سایر واکسن‌ها در یک شات تزریق می‌شود.
دوز واکسن فلج اطفال در کودکان
برای اینکه کودکان در برابر ویروس فلج اطفال به طور کامل ایمن شوند، لازم است که دوزهای واکسن فلج اطفال را به موقع دریافت کنند. این دوزها در سنین مختلف تزریق می‌شوند. در ادامه شرایط سنی و جدول زمانی واکسن فلج اطفال را برای شناخت بیشتر ارائه کرده‌ایم.
- دوز اول در ۲ ماهگی: این دوز اولین گام برای ایجاد ایمنی در برابر ویروس فلج اطفال است و به کودک کمک می‌کند، تا سیستم ایمنی خود را فعال کند.
- دوز دوم در ۴ ماهگی: این دوز برای تقویت ایمنی ایجاد شده توسط دوز اول تزریق می‌شود و به کودک کمک می‌کند، تا ایمنی قوی‌تری در برابر ویروس فلج اطفال پیدا کند.
- دوز سوم در ۶ تا ۱۸ ماهگی: این دوز برای تکمیل دوره ایمن‌سازی اولیه کودک استفاده می‌شود. فاصله زمانی متغیر بین ۶ تا ۱۸ ماهگی، به دلیل تفاوت‌های فردی در رشد و توسعه کودکان است.
- دوز چهارم در ۴ تا ۶ سالگی: این دوز که به عنوان «دوز یادآور» شناخته می‌شود، برای تقویت مجدد ایمنی و اطمینان از محافظت طولانی‌مدت در برابر ویروس تزریق خواهد شد. زیرا کودکان در این سن بیشتر در معرض تماس‌های اجتماعی و حضور در محیط‌های پرجمعیت هستند.
استفاده از واکسن های نوزاد و کودکان در سنین مناسب، از بروز عوارض جدی و خطرناک بیماری‌هایی مانند فلج اطفال جلوگیری می‌کند.
تزریق واکسن فلج اطفال چند مرحله است؟
کودکان معمولاً باید ۴ دوز واکسن فلج اطفال را طبق برنامه زمانی مشخص و به منظور ایجاد ایمنی کامل در برابر این ویروس دریافت کنند. برای افزایش ایمنی نوزادان و کودکان در برابر این بیماری، لازم است درباره نحوه مصرف قطره فلج اطفال در چند ماهگی نوزاد نیز اطلاعات داشته باشید. به طور معمول، زمان دریافت قطره خوراکی فلج اطفال (OPV)، در شش ماهگی نوزاد است. با مشورت پزشک می‌توانید این قطره را رأس بازه زمانی مناسب به نوزاد بدهید.
چه افرادی باید واکسن فلج اطفال بزنند؟
تزریق واکسن فلج اطفال برای بزرگسالان نیز بسیار رایج است. مسافرانی که به کشورهایی سفر می‌کنند که فلج اطفال به‌عنوان یک بیماری همه‌گیر یا بومی شناخته می‌شود، باید نسبت به دریافت واکسن فلج اطفال اقدام کنند. همچنین کارکنان آزمایشگاه که با نمونه‌های حاوی ویروس فلج اطفال کار می‌کنند، باید این واکسن را بزنند. کارکنان مراقبت‌های بهداشتی یا افرادی که ممکن است باکسانی که به ویروس فلج اطفال آلوده شده‌اند، تماس نزدیک داشته باشند نیز باید این واکسن را دریافت کنند.
چه افرادی نباید واکسن فلج اطفال بزنند؟
افرادی که پس از دریافت دوز قبلی واکسن فلج اطفال غیرفعال (IPV) یا پس از مصرف استرپتومایسین، پلی‌میکسین B یا نئومایسین دچار واکنش‌های آلرژیک شدید (آنافیلاکتیک) شده‌اند، نباید IPV دریافت کنند. کسانی که داروهای سرطان مصرف می‌کنند و افرادی که دارای مشکل سیستم ایمنی هستند نیز مجاز به مصرف این دارو نیستند.؛ بنابراین، برای مصرف این دارو حتماً باید با پزشک متخصص مشورت کنید. سپس دکتر، دوز مناسب واکسن یا داروی جایگزین آن را برای استفاده تجویز می‌کند.
مدت زمان ایمنی واکسن فلج اطفال
یک دوز از واکسن خوراکی فلج اطفال سه ظرفیتی (OPV) تقریباً در 50 درصد از دریافت‌کنندگان نسبت به هر سه سروتیپ ویروس فلج اطفال، مصونیت ایجاد می‌کند. در حالی که سه دوز OPV زنده ضعیف شده، در بیش از 95 درصد از دریافت‌کنندگان این دارو، آنتی‌بادی‌های محافظ برای هر سه نوع ویروس فلج اطفال تولید می‌کند. ایمنی ایجاد شده توسط OPV نیز مانند سایر واکسن‌های ویروس زنده، مادام‌العمر است.
مراقبت بعد از تزریق واکسن فلج اطفال
عوارض واکسن فلج اطفال معمولاً خفیف و موقتی بوده و مزایای واکسیناسیون در پیشگیری از این بیماری جدی، بسیار بیشتر از خطرات احتمالی آن هستند. در ادامه مراقبت بعد از واکسن فلج اطفال را برایتان ارائه کرده‌ایم. با رعایت این موارد احساس بهتری بعد از استفاده این دارو خواهید داشت.
| نوع واکسن | مراقبت‌های بعد از واکسن |
|
واکسن خوراکی (OPV)
| پس از دریافت واکسن، نوشیدن آب و مایعات برای راحتی بیشتر کودک مهم است. |
| تغذیه مناسب و سبک می‌تواند در کاهش ناراحتی‌های گوارشی مؤثر باشد. | |
| برنامه واکسیناسیون کودک را دنبال کرده و از تکمیل تمام دوزهای لازم مطمئن شوید. | |
|
واکسن تزریقی (IPV)
| در صورت درد یا تورم در محل تزریق، کمپرس سرد می‌تواند کمک کننده باشد. |
| با مشورت پزشک می‌توان از داروی مسکن خفیف مانند استامینوفن استفاده کرد. | |
| از ماساژ یا فشار دادن محل تزریق خودداری کنید. | |
| در صورت مشاهده علائم غیر عادی مانند تب شدید، تورم زیاد یا نشانه‌های آلرژی، فوراً به پزشک مراجعه کنید. |
برای دریافت اطلاعات بیشتر در این رابطه، با پزشک متخصص مشورت کنید. دکتر توصیه‌های مهم مراقبتی را برای کاهش عوارض دارو در اختیارتان قرار می‌دهد.
عوارض واکسن فلج اطفال
شناخت عوارض جانبی واکسن فلج اطفال برای پیشگیری از این مشکلات و درمان آن‌ها ضروری خواهد بود. در زیر جدول حاوی اطلاعات مربوط به عوارض جانبی احتمالی واکسن و توصیه‌های مربوطه را ارائه کرده‌ایم. تا در صورت بروز این مشکلات، واکنش مناسبی نشان دهید.
| نوع علائم | شرح علائم |
|
علائم شایع
| درد، تورم یا حساسیت در محل تزریق |
| تب | |
| تحریک‌پذیری | |
| خستگی | |
|
علائم نادر
| غش، سرگیجه |
| تغییرات بینایی | |
| صدای زنگ در گوش | |
|
واکنش‌های آلرژیک جدی (بسیار نادر)
| بثورات پوستی |
| خارش/تورم (به‌ویژه صورت، زبان، گلو) | |
| سرگیجه شدید | |
| مشکل در تنفس |
برای شناخت نحوه پیشگیری و درمان این عوارض جانبی، لازم است درباره تخصص اطفال چیست اطلاعات کسب کنید.
تداخل با واکسن فلج اطفال
تداخلات دارویی می‌توانند نحوه عملکرد داروهای تجویز شده را تغییر داده و خطر عوارض جانبی جدی را افزایش دهند. به همین دلیل، توصیه می‌شود که در صورت مصرف داروی خاص گیاهی یا پزشکی، قبل از تزریق واکسن این موضوع را به پزشک اطلاع دهید. برخی از داروهایی که ممکن است با این واکسن تداخل داشته باشند عبارت‌اند از:
- داروهایی که سیستم ایمنی را تضعیف می‌کنند (مانند سیکلوسپورین، تاکرولیموس)
- داروهای شیمی‌درمانی برای سرطان
- کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزون
هیچ دارویی را بدون مشورت با پزشک شروع، قطع یا دوز آن را تغییر ندهید. حتماً برای شناخت تداخلات دارویی، با دکتر متخصص مشورت کنید.
کجا واکسن فلج اطفال بزنم؟
تزریق واکسن فلج اطفال در مراکز درمانی و تحت نظر پزشکان متخصص که در زمینه ایمنی شناسی و اپیدمیولوژی تخصصص دارند انجام می‌شود. پزشک برای تجویز واکسن فلج اطفال کودکان یا بزرگسالان، ابتدا دکتر سابقه پزشکی فرد و موارد منع مصرف و ابتلا به بیماری‌های عفونی را بررسی می‌کند. سپس دوز مناسب واکسن فلج اطفال را برای متقاضی تجویز خواهد کرد. در طول تزریق و بعد از آن، پزشک وضعیت فرد را تحت نظر می‌گیرد. در نتیجه در صورت بروز عوارض شدید، پزشک اقدامات لازم را برای حفظ سلامتی متقاضی انجام خواهد دارد. برای تزریق واکسن فلج اطفال، از طریق سامانه آنلاین دکتردکتر می‌توانید با پزشکان متخصص این حوزه در ارتباط باشید.
منابع:
cdc.gov
medlineplus.gov
my.clevelandclinic.org
drugs.com
medlineplus.gov
cdc.gov
سؤالات متداول واکسن فلج اطفال
افرادی که قصد سفرهای بین‌المللی را دارند، باید قبل از عزیمت مطمئن شوند که به طور کامل علیه فلج اطفال واکسینه شده‌اند.
بیشتر بزرگسالان نیازی به واکسن فلج اطفال ندارند زیرا قبلاً در کودکی واکسینه شده‌اند. مگر اینکه شرایط خاصی مانند سفر به کشورهایی که این بیماری رایج است را در پیش رو داشته باشند.
بله، واکسن فلج اطفال مصونیت مادام العمر را ایجاد می‌کند.
در صورت عدم واکسیناسیون، احتمال ابتلا به بیماری ناشی از ویروس فلج اطفال افزایش پیدا کرده و موجب مرگ و فلجی مخصوصاً در کودکان خواهد شد.
بیماری فلج اطفال بیشتر کودکان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
